Þjóðviljinn - 04.09.1951, Blaðsíða 5

Þriðjudagur 4. septomber 1951 — ÞJÓÐVILJINN — (5
Hér sóst Arnarfell hiB inikla. Skriðjöklarnir teygja sig í tangarsókn begg-ja vegna frani með því.
Til hægri við Arnarfellshnúkinn sér á ArnarfeJl hið litla. Myndin er teldn frá Arnarfellsmúlununi,
sem myndazt liafa þannig að skrlðjökullinn ýtti jarðveginum fram en hvarf svo til baka. Myndin
var tekin í öræfaieiðangri Einars Magnússonár s.i. liaust og er það skýringin á bílunum, endranær
Iiafa eklil komlð bílar á þessar slóðir og leitun mun á verri bílvegi en er um jökulruðninginn ves.tan
Arnarfells. — Neðri myndin er tekin þar sem skriðjökuliinn kemur niður með fjallsnípunni vestan
Arnai-fells, en þar byltist Arnarfellskvíslin fram, og lieíur rutt sér farveg gegnum háan jökul-
ruðning — árbalikiim fremst til ha-gii á myndinni.
ijösn Þorsteinsson:
OHÆFAÞÆTTIR III.
Arnarfellsi öku 11 - Hoisjökull
Einn af geðþekkustu jöklum
landsins heitir núorðið í dag-
legu tali Hofsjökull, lcenndur
við bæinn Hof í Vesturdal
norður í Skagafirði. Þessi jöíkull
liggur um mitt landið, eins og
kunnugt er, austan að honum
liggur Sprengisandur, sunnan
Fjórðungssandur og Illahraun,
austan Kjölur og norðan Hofs-
afrétt. Nú mun svo mál með
vexti, að stórfjöll, sem eru
þannig í sveit sett, hafa sjaldan
eða aldrei hlotið upphaflega
eitt nafn. Þannig heita bæði
Langjökull og Vatna- eða
Klofajökull fjölmörgum nöfn-
um, eftir því, hvar að þeim er
komið. Sömu sögu er að segja
um Hofsjökul. Suðaustantil í
jöklinum eru fögur tignarleg
fjöll, Arnarfell hið mikla og
Arnarfell hið litla. Þessi fjöll
eru með grænum kjarngresis-
hlíðum, en við rætur þeirra eru
hvannstóð, og eyrar Arnarfells-
-kvíslanna loga af jöklasóley og
baða í eyrarrós. Eitt af hirð-
skáldmn Þorsteins Þorsteinsson
ar, framkvæmdastjóra Ferðafé-
lags Akureyrar, fer nær um
gróður öræfanna, þegar það
ávarpar hann þessum orðum:
Þú sást ekki eintóma auðn
og grjót,
örfoka sanda og skolug fljót,
því blágresi, hvannir og
bumirót
brekkur og skjólhvammar
geyma.
— í skriðjöklaörmum við
fjallanna fót
á fegursti gróðurinn heima.
Arnarfell er með mikilfeng-
legri stöðum á landi hér, og
þess vegna var eðlilegt, að
jökullinn, sem lá að fellinu,
drægi nafn sitt af því og nefnd-
ist Amarfellsjökull. Það mun
upphaflega nafnið á jöklinum,
þótt verið geti, að norðurhluti
hans hafi jafnan nefnzt Hofs-
jökull og suðvesturhluti hans
Blágnípujökull.
Á kortum Guðbrands Þorláks
sonar frá því um 1600 er jökull-
inn fyrst merktur og nefnist
þar Arnarfellsjökull. Guðbrand-
ur var Norðlendingur að ætt og
uppruna, en dvaldist um skeið í
Skálholti, þess vegna hefði hon-
um átt að vera kunnugt um,
hvaða heiti var algengast á
jöklinum. Eins og kunnugt er,
vantar öll kenniheiti að mestu
á hálendið á korti Þórðar Þor-
lákssonar frá því um 1670, en
á korti T. H. H. Knoffs frá
1734, er landsiag á hálendinu
fyrst sýnt af nokkurri ná-
kvæmni. Þar ber jökullinn nafn-
ið Hofsjökull, en þar er ein-
imgis sýndur norðurhluti hans,
og af kortum Knoffs af Mið-
nýju. Það er verkefni fyrir
JSklavinafélagið að sjá um, að
jöklar landsins séu ekki upp-
nefndir, og Sunnlendingum er
það skömm að láta Skagfirð-
inga tileinka sér með engum
rétti einhvern geðfelldasta jök-
ul landsins. Nafnabrengl eru ó-
Félki Valtýs Stefénssonar
þykir qott að hafa kanana
Einhver Peíer Jackson sendi blöðum á megin-
landi Evrópu fréttabréf frá Keflavík á íslandi á
fimmtudaginn var,. og segir þar frá hvernig 1400.
flugstöðvasveitin og 270. fótgönguliðsregímentið,
aðallega írá Tennessee, sé að koma sér fyrir á
vellinum. Kvarta liðsforingjarnir sáran að geta
hvorki fengið til sín bíla sína eða konur, og að
flugstöðin sé enn sem komið er „ákaflega ein-
angruð".
,,Sambúðin milli íslendinga og Banda-
ríkjamannanna er yfirleitt góð", segir þessi
blessaður Pétur Jakksor. Og hefur ekki slor-
legar heimildir fyrir því.
„Mena Valtýr Steíánssoit, ritstjóri dag-
blaðs í Reykjavík. sagði mér. að fólkinu þætti
vænt um að hafa Bandaríkjamennina. Eina
andstaðan kemur frá kommúnistum, bætti
hann við.“
Það var vissara fyrir þennan vin Valtýs að
nefna ekki Morgunblaðið, því alltaf gæti einhver
vitað að það er ritstjóri eins bandaríska blaðsins á
íslandi sem talar, og þau þykja hvergi fínir pappír-
ar er dæma skal um sambúð húsbænda þeirra og
hinna hernumdu þjóða.
Enda mun sú raunin að Valtýr tali hér ein-
ungis um fólk sitt í þrengstu merkingu, um leppana
og Bandaríkjadindlana, fólkið sem lagzt hefur svo
lágt að svíkja land sitt á vald hinu stríðsóða Banda-
ríkjaauðvaldi. Hitt mun sanni nær að heiðarlegum
íslendingum standi nú eins og alltaf stuggur af
bví að hafa erlendan her í landi, og það her á
íriðartímum . Og séu það allt „kommúnistar" sem
hafa illan bifur á dvöl útlends herliðs á íslandi,
eru þeir áreiðanlega orðnir stærsti flokkur lands-
ins! Og Valtýr varð fvrstur með fréttina!
Norðurlandi og Suðurlondi,
sézt, að hann hefur einungis
komið að jöklinum að norðan
og er ókunnugt um suðurtak-
mörk hans. Af þeim sökum
verður nafngiftin eðlileg. Kort
Knoffs verður þó til þess, að
Hofsjökuls nafnið fer að fest-
ast við allan jökulinn.
Á árunum 1792—94 vann
Sveinn Pálsson að rannsóknum
á jöklum landsins og samdi
um þær rannsóknir sínar gagn-
merkt rit, sem nefnt hefur verið
-Jöklaritið i íslenzku þýðingunni.
í ritinu lýsir Sveinn belztu
jöklum landsins og eðli ;þeirra,
og eru það fyrstu sæmilegu
lýsingarnar á hálendi íslands.
Þar segir hann um Arnarfells-
jökul:
„Skagfirðingar kalla jökulinn
Hofsjökul eftir bænum Hofi í
Skagafjarðardö'lum, en Sunn-
lendingar kalla hann Arnarfells-
jökul af fjalhnu Arnarfelli
sunnan undir honum eða suð-
vestan við hann, eins og Land-
náma segir (sbr. I. Öræfaþátt).
Bæði á uppdrætti íslands og
víða í Ferðabók Eggerts Ólafs-
sonar er hann ranglega nefnd-
ur Langjökull, en mesta rétt-
nefnið verður samt ætíð Arnar-
fellsjökull.“
Fullyrðing Sveins er vafa-
laus, og vonandi verður heitið
Arnarfellsjökull tekið upp að
þörf og leiðinleg, og hér er ein-
ungis rakið eitt dæmi um það,
hvernig röng nafngift á korti
hefur orðið til þess að útrýma
að mestu hinu rétta örnefni,
en þess konar óhöpp eru fjöl-
mörg á landi hér.
Böimuð söltun
Framhald af 1. siðu.
sjómenn, útgerðarmenn og
allur almenningur mun ein-
róma gera þá kröfu að banni
síldarút\regsnefndar á sölt'un
Faxaflcasíldar verði tafar-
laust aflétt og komið i veg
fyrir það ófyrirsjáanlega
tjón, sem þessi ráðstöfun get
ur valdið verði henni haldið
til streitu.
Hlióðbylgjuþvottavélin er nú
fáanleg hér á landi
Raftækjaverzlunin Ljósafoss auglýsir um þessar
mundir nýtt lieimilistæki, hljóðbylgjuþvottavélina, sem
líklegt er aö eigi fyrir sér mikla framtíö, og verði eftirsótt
af almenningi.
Þjóðviljinn birtir hér á eftir grein um hljóö'-
bylgjuþvottavélina, sem birtist í þáttum Landnemans
..Vísindi og tækni“ í 3.—4. tbl. yfirstandandi árgangs:
„Undanfarin ár hafa vísinda-
menn gert merkilegar tilraunir
til að beizla hljóðöldur og láta
þær vinna liagnýt störf. Þótt
tilraunir þessar séu enn svo
að segja á byrjunarstigi, hefur
þegar fengizt mjög merkilegur
árangur á mörgum sviðum, og
fullvíst er talið að í þessum
efnum eigi eftir að koma fram
margai’ nýjungar, sem menn
hefur ekki órað fyrir.
Nú mun vera hafin fram-
leiðsla á þvottavélum, sem
byggðar eru á þessum tilraun-
um með hljóðöldurnar, og eru
þær sagðar taka öllum öðrum
gerðum þvottavéla langt fram.
Þ.vottavélin, sem hér er sýnd,
lætur ekki mikið yfir sér. Hún
er ekki stærri en venjulegur
hitabrúsi, og vegur um 3;5 kg.
Engu að síður getur hún þveg-
ið 4,5 kg af þvotti (veginn
þurr) í einu. Hún er látin ofaní
þvottabala, eða kar. Síðan er
þvotturinn látinn í kring um
hana í kárið og vatn og sápa.
sett í.
Eiri hluti vélarinnar er raf-
knúinn sveifluvaki, og niður úr
honum gengur skaft, eða öxull,
sem flytur sveiflurnar niður í
botnstykkið sem titrar eins og
hátalari í útvarpstæki.
Hljóðöldurnar, sem myndast
botnstykkið titrar, berast
Framhald á 3. síðu.
er
HLJÓÐ-
BYLGJU-
ÞVOTTA-
VÉLIN
Uatíðmiiljoö
Öidui- i imy:
vat nið og
inn, og
ÞvoUabaU og vájskur
■tnstyicki