Þjóðviljinn - 24.02.1952, Qupperneq 5

4) — ÞJÖÐVILJINN — Sunnudagur 24. febrúar 1952
þl Ó Ð VI LJtN N
Otgefandl: Samelnlngarflokkur alþýðu — Sósíallstaflokkurlnn.
Ritstjórar: Hagnús Kjartansson (áb.), Sigurður Guðmundsson.
Fréttaritstjórl: Jón Bjarnaaon.
Blaðam.: Ari Kárason, Magnús Torfi Ólafsson, Guðm. Vigfússon.
Auglýsingastjóri: Jónsteinn Haraldsson.
Ritstjórn, afgreiðsla, auglýsingar, prentsmiðja: Skólavörðustxg
19. — Síml 7600 (3 línur).
Áakriftarverð kr. 18 á mánuði í Reykjavík og nágrennl; kr. 10
annarstaðar á iandinu. — Lausasöluverð 1 kr. eintakið.
Prentsmiðja Þjóðviljana h.f.
—-----------------------------------------------------
Nýr Morgunblaðsmatur!
Morgunblaðið heldur enn áfram að ögra almenningi
og atvinnuleysingjum sérstaklega með því að birta lista
yfir mat isem hundruð fjöiskyldna eiga nú erfitt með að
afla sér og að þessu sinni er listinn skreyttur myndum
af fljúgandi mjóikurflöskum, grænmeti, fiski, brauði,
kjöti, eggjum o. s. frv. Morgunblaðsmönnum er sem sé.
ekki kunnugt um áð mikil fyrirhöfn sé því samfara að
sfla matarins, hann kemur af sjálfu sér, eins og loftið
sem menn anda.
Morgunblaðið getur þess ekki eérstaklegá hverjum
hinn nýi matseðill sé ætlaöur, en ekki er ólíklegt að með
honum sé orðið við kröfum þeim sem Þjóðviljinn hefur
borið fram. Hér hefur verið skorað á Morgunblaðið að
birta 1 fyrsta lagi lista við hæfi verkamanns á fullu mán-
aðarkaupi og síðan matseðil atvinnuleysingja. Er þetta
væntanlega fyrri Iistinn.
Niðurskurðurinn er mjög rækilegur. Nú eiga menn.að
éta kjöt einu sinni í viku, á sunnudögum, og verkamanna-
fjölskylda á að láta sér nægja % úr kílói, þar sem Morg-
unblaðsmenn ætluðu sér á fyrri listanum 1V2 kíló. Eitt
kíló af saltíiski á að endast í tvær máltíðir. Laugardags-
maturinn er tvær síldar handa fjögurra manna fjöl-
skyldu. Tekið er fram að nota eigi mikið vatn í hverja
máltíð og þannig mætti telja áfram!
En þrátt fyrir þennan niðurskurð á fæði því sem
Morgunblaðið telur hæfa verkamönnum verður niður-
staðan sú að fæðiskostnaðurinn verður kr. 342,28 á viku,
eða sem svarar 1540 krónur á mánuði. Dagsbrúnarmaöur
á fullu mánaðarkaupi hefur í tekjur kr. 2.635. Éti hann
Morgunblaosmat á hann eftir tæpar 1100 kr. í húsnæði,
Ijós, hita, skatta, hreinlætisvörur, föt strætisvagnagjöld,
menningarmái skemmtanír, sjúkrasamlag, endurnýjun
heimilisins 0. s. frv. o. s. frv. og enn mun augljóst mál
að endarnir ná ekki saman: matur sá sem Morgunblaðið
telur hæfa verkamönnum er of dýr fyrir tekjur þeirra,
þó þeir hafi fulla vinnu!
Og svo bíöum við með óþreyju eftir matarlista þeiim
sem Morgunblaðið telur hæfa atvinnuleysingjum.
. og gefa gert það sem þeim sýnist“
Við nýafstaðna atvinnuleysissikráningu í Neskaupstað voru
38 menn með 55 manns á framfæri skráðir vinnulausir. Vinnu-
tekjur þessara manna á árinu 1951 voru samtals kr. 760.454,
00 eða á hvern einstakling kr. 8.176,92 til jafnaðar. Myndu
þessar atvinnutekjur þykja ríflegar hér í Reykjavík og raunar
hvar sem væri á landinu, enda bera þær vott um þær miklu
framkvæmdir og þá almennu velmegun sem sköpuð hefur ver-
ið í þessum myndarlega austfirzka útgerðarbæ undir dugmikilli
og farsælli stjórn sósíalista þar.
Skráning 38 atvinnulítilla manna í Neskaupstað um hávetur,
sem þó hafa haft 1000 kr. hver í atvinnutekjur til jafnaðar
fyrstu sex vikur ársins, verður Morgimblaðinu tilefni til hug-
leiðinga í leiðara í gær. Segir þetta málgagn hins sofandi og að-
gerðalausa íhaldsmeirihluta í bæjarstjórn Reykjavíkur að
kommúnistum farist ekki að deila á íhaldið hér, þar sem at-
vinnuleysis gæti í Neskaupstað, en þar ráði kommúnistar og
„geti gert það sem þeim sýnist.“
Hingað til hefur Morgunblaðið reynt að verja aðgerðaleysi
bæjarstjórnarmeirihlutans í Reykjavík með því, að engir pen-
ingar væru til í bæjarkassanum, veðrátta væri óhagstæð, verk-
efni væru ekki finnanleg, aflabrestur væri á fiskimiðunum og
lán fengjust hvergi til framkvæmda. Nú upplýsir sama blað' að
bæjarfélag austur á landi ,,geti gert það sem því sýnist“ til
að útiloka atvinnuleysi með öllu að vetrarlagi. Eru þetta óneit-
anlega fróðlegar upplýsingar og gáfulegar, eins og vænta mátti
al' hálfu Morgunblaðsins. Samkvæmt þeim ætti lánsfjárkrepp-
an sem ríkisstjórnin hefur skapað að hafa farið alveg fram hjá
Norðfirðingum, nægir peningar að vera þar ávallt í bæjarkass-
anum, sumarblíða ríkjandi þar í janúar og febrúar og uppgripa-
afli á fiskimiðunum úti fyrir Austfjörðum.
Það er rétt hjá Morgunblaðinu að stefna Sósíalistaflokksins
* atvinnumálum hefur fengið að sýna sig í reynd í Neskaup-
stað. Þessvegna er Neskaupstaður nú mesti uppgangsbær á Is-
landi í atvinnulegu tilliti, þótt skipulagt lánsfjárbann afturhalds
stjórnar Pramsóknar og íhalds hafi ,ekki síður bitnað á Norð-
firðingum en öðrum.
Sunnudagur 24. febrúar 1952 — ÞJÖÐVILJINN — (5
Fordæmi Carlsens
með -
- Því eru Færeyingar ekki
Góa komin
Goðafoss fer frá , New York 28:
þm. til Rvíkur. Gullfoss fer frá
Khöfn 26. þm. tih Leith ogr Rj-
víkur. Lagarfoss fór frá Hafnár-
firði 21. þm. til New York. Reykja
foss er'í Hamborg; fer þaðan til
Belfást og Rvíkur. Selfoss fór frá
Rvík 22. til Stykkishólms, Bol-
ungavikur. Súgandaf jarðar og-
Flateyrar. Tröllaföss fór frá R-
vík 22. þm. til New York.
-____ • I
Ríklsskip
*. . , Hekia var á Akureyri síðdegis í
„ALLTAF grunaði mig sagðist hafa fengið þær upp- gær á austurieið. Skjaidbreið var
að fordæmi Carlsens skipstjóra lýsjngar hjá innheimtu símans, á Akureyri .síðdegis í. gær. Oddur
mundi draga leiðan dilk á eftir að álíka dýrt væfi að hringja er a Austfjörðum. Ármann var í
sér,“ segir N.N. „Enda virðist í Fröken kiukku eias og að Ve3tmal>naeyjum 1 gær.
það nú orðið mikil tízka að tala til Hafnarfjarðar. En slik Skipndelld S4.S.:
menn „neiti að yfirgefa“ skip hringing kostar nákvæmlega Hvassafeii er á Biidudai. Arn-
í sjávarháska fyrr en hvert sama . og venjuieg simtöl hér arfeii er væntaniegt tn Vestmanna
tangur og tetur úr þeim er innanbæjar. Þetta hefur iiin- fJÁt ‘ f>ra..L^nfon; J5.k“ife11
sokkið; um daginn sogðu blóð- heimta sxmazxs beðið mig að tandi.
in frá bandarisku skipi sem leiðrétta, og er það hér með . :
hafði klofnað í tvennt, en gert, og fylgir beiðni um af- Islands
þrettán skipverjanna voru sökun.
kyrrir á skutnum og fengust •
ekki til að láta bjarga sér HRAFN skrifar ■ Góa Bafma£nstakmörkunin f dag
J þaðan, virðast hafa „ _ ; , • - Nágrenni Reykjavíkur, umhverfi
J álvkteð sem svo að k 1 0**- ^ setldl eS EHxðaánna vestur að markalínu
postur minn fáeinar góuvísur,'- frá Flugskálavegi við Viðeyjar-
r skuturinn rnundl ef þú svo velgjöra og: suhd, vestur að Hlíðarfæti og
missa kjarkmn, ef þær vinum Þaðan til sjávar við Náuthólsvík
þeir yfirgæfu hann, og sokkva _________« .00„. 1 Fossvogi, Laugarnes, meðfram
* í - * ___ - . _______ Slmon Daiaskald kvað 1886: Kieppsvegi, MosíeUssveit og Kjal-
Nú er Þorri farina frá, arnes, Árnes- og Rangárvallasýslur.
falinn hjúpi snjóa;
komin er aftur björt á brá ®afma§:nstakmörkuiiin á morgun
1 dag verður flogið til Akur-
eyrar. Á morgun sömuleiðis. '
með það sama, sár og hryggur
yfir ótryggð vina sinna og
umhyggjuleysi heimsins. Allt
fyrir skutinn! — Þetta getur
endað með því að sikipreika
sjómenn „neiti að yfirgefa“
björgunarbátana, þó að örugg
hjálp sé við höndina, og anzi
ekki öðru en að róa þeim, hvað
sem tautar, alla leið í land.
Allt fyrir heimsfrægðina!
„JÁ ÞETTA er því mið-
ur gengið einum of langt. —
Ég tek undir það sem Sigurður
Magnússon sagði í útvarpið um
daginn, að dallurinn hans Carl-
sens sé, eftir allt sem á undan Hér kamur vísa um góu eftir
var gengið, bezt geymdur þar Jón Hallgrimsscn á Karlsá:
sem hann er kominn, á sjáv-
blessunin jhún Góa.
Ef hún Góa allt eins hrín
engan kæfir svitinn.
Fáir sakna, Þorri, þín,
þú hefur verið skitinn.
Þessi góuvísa er eftir Guðmund
Jónsson í Hrúthúsum í Fljót-
um:
Góa yndi görpum 61,
gladdi kindur laads um ból,
elju vindur fannir fól,
færði vind af suðurpól.
Hlíðarr.ar, NorSurmýri, Rauðar-
árholtið, Túnin, Teigarnir, íbúðar-
hverfi við Laugarnesv. að Kleppa-
vegi og svæðið þar norðaustur af.
Aðalfundur Félags járniðnaðar-
manna verður i Iðnskólanum kl.
8.30 annað kvöld.
LeikfélaK Hafnaxdjarðar sýnir
Draugalestina á þriðjudagskvöid
kl. 8.30.
Það seglr í Tíman-
um í uær að Fúsi
vert hafi átt við-
tal við blað í Nýja
sjálandi, „og: þótti
blaðamönnum auð-
arbotni; fordæmi þetta væri
samt nógu slæmt þó að fífl-
dirfskan hefði ekki heppnazt
alveg og skipið komizt í höfn.
Mörguzn þrcast von að vild, BýnU*Ka nýstárle«:t að fá ísienzkt
voðinn þó að bíti, fórnardýr". Hverskonar hryllings-
og megnið snjóa þryti.
. blaðamennska er eiginlesra rekin
8,ð hun Goa rnundi rnild Í þessu „vestræna“ lýðræðisríki
— eða er Fúsa kannski loksins
farínn að vaxa stortuiinn sem
Ég virði það við Sigurð að Seinasta vísan um góu er lík- emu sinnl var kveðið um-
hafa kveðið upp úr með gagn- lega eftir Árna heitinn Har-- Læknavarðstofan Austurbæjarskól-
rýni á fyrirtækið, þvert gegn essoti:
óyfirveguðum lofsöng útvarps
og blaða.
Góa nú að garðj veður
.grimmleg eins og ljón;
skýjaháa skafla 'hleðui
skelfur af veðri frón.
Hrafn.“
★
anum. Sími 5030. Næturvöx-ður:
Þorbjörg Magnúsdóttir., Nætui’-
vörður: Jóhannes Björnsson. —
Á morgun. Kvöldvörður: Þórarinn
Guðnason. — Næturvörður: Jón
Eiríksson.
Kvennadeiid Slysavai'naféiagsins
gefur R.eykvíkingum kost á að
styrkja starfsemi deildarinnar
með því að koma í dag í Breið-
firðingatoúð og drekka eftirmið-
dagrskaffið þar. Konurnar, hafa að
vanda allskonar góðgæti á borð-
um.
Helgidagsiæknir er Kjartan R.
Guðmundsson, Úttiiíð 8. — Sími
5351.
Aðaifundur Féiags vegsrfóðrara
11.00 Morgnutón-
leikar: a) Kvártett
í Ð-dúr op. 44 nr.
1' eftir Mendelsohn
(Stradivariusi-
kvartettinn leik-
Kvintett fyrir pía.nó og
Frainhald á 6. síðu.
ÞAÐ VAR engian skya-
samlegur tilgangur í fyrr-
nefndu háttalagi bandarísku
sjómannanna þrettán. Þetta
skutsævintýri þeirra var eng-
um til gagns, nema kannski
einhverju stórauðugu vátrygg-
ingafélagi. — Og svokallað
hugrekki, sem hefur engan
skynsamlegan tilgang, enga
þýðingu, það er að mínum dómi
ekki nein dyggð, heldur allt
annað, mér dettur helzt í hug Sumiudagur 24. febrúar. 55. verður' haldinn í Breiðfirðingabúð
að beita her fyrir mig Reykja- dagur ársins. — Konudagur. Góa 2 í dag.
víkurmáli og kalla það gæja- byrjar. —Tuhgi í hásuðri kl. 11.57.
skan Oe seinastir nllrá bióða — Ardegisflóð kl. 4.45. Síðdegis-
SKap. ug semasnr aura pjooa fl6ð kL 17.0g. __ Lágflæði lu. 10.57
ættum vjð Islendmgar að taxa og kI 23.17.
undir hina hástemmdu auglýs-
ingastarfsemi í þessum efnum, Eimskip
tilraunir einstakra blaðamanna Brúarfoss er væntanlegur til
txl að gera barattuna a sjonum foss fór frá RvJk í gæv tu Akur_ ur)
að sirkus. SÚ barátta er okkur eyrar, Siglufjarðar og Vestfjarða.
of raunveruleg, ialvara hennar
snertir okkur of náið, til að
slíkt sé viðeiganai. — N.N.“
ÞÁ EB hér ein fyrir-
spurn sem ég hefi-verið beðinn
fyrir: „Hvers vegna taka Fær-
eyingar ekki þátt í „sýningu
norrænna áhugamyndlistar-
manna“ í Listamannaskálanum.
Blöðin segja þó, að þarna séu
„listaverk frá öllum Norður-
löndunum". En þar erU engin
listaverk frá Færeyjum. Var
Færeyingum ekki boðin þátt-
taka? Það þætti mér undar-
legt, því að mér er kunnugt
um, að listmálun er allútbreidd
tómstundaiðja í Færeyjum. En
hver er skýringin? — Færey-
ingavinur.“
„„„„ ... , > —• Vertu sæll, ókunni maður, sagði þjónn-
MÍKÍL vitieysa var faer inn _ Við hö£um bd5ir s'ýntsguðPtJæki_
LIST OG SAMFELAG
Morgunblaðið hefur undanfarið birt ítrekaðar falsanir
á framsöguræðu þeirri sem Jóhannes úr Kötlura flutti
á stúdentafundinum á dögunum, og er það Þjóðviljanum
kærkomið tilefni til að birta ræðuna í heild. Geta menn
svo borið saman ræðu Jóhannesar og „frétta“burð
Morgunblaðsins og öðlazt enn eina sönnun um heiðar-
leik þeirra mauua sem að því blaði starfa. — Auk þess
vill Þjóðviljinn enn ítreka þá sjálfsögðu kröfu almenn-
ings að umræðum þessum vserði útvarpað að vacda og
ekkert dregið undan.
Góðir stúdentar og aðrir
áheyrendur.
Málsefni það sem hér hefur
verið valið er svo yfirgripsmik-
ið a.ð ég veit ekki hvort mér
tekst '&8 snerta nokkursstaðar
ræður aimarra frummælenda,
þannig að af geti orðið grund-
völlur umræðna. En í þeim
fáu orðum sem ég segi hér
mun ég reyria að drepa nokkuð
á mina afstöðu til listar og
samfélags frá sjónarhorni
menningarlegrar þróunar.
Oss hættir oft til að gleyma
því hvérsu manneskjan er ung.
Á jarðfræðilegan mælikvarða
má segja að enn sé hún eins-
konar bam í reifum. En hinu
hættir oss einnig til að gleyma
hvílíkri stökkbreytingu öll tO-
veruskilyrði þessa barns hafa
tekið síðustu áratugina — eða
síðan tæknibyltingin mikla kom
til sögunnar. Nú er þegar svo
komið að við blasa þeir mögu-
leikar, ef manneskjan þá ekki
tortímir sjálfri sér, að daglegt
framfærsluvandamál hennar
verði leyst að vísindalegum
hætti, þannig að húri þurfi litl-
um sem engum tíma að eyða í
strit fyrir daglegu brauði.
Hvað tekur þá við ? Til hvers
mun hún þá verja ævistundum
sínum? Mun hún þá ekk’i snúa
sér að hinum fagra. leik, list-
inni, sem er allra leikja alvar-
legastur og ske'mmtilegastur í
senn? Mun þá ekki brátt bera
að þeim bmnni að hverskonar
dagleg störf manna breytist í
listgreinir einar —- skapandi
viðfangsefni í hinni andlegustu
merkingu ?
Fyrsti víslr samfélagsins, og
um leið menuingurinnar, var
af listrænum toga. Listin var
frá öndverðu tengd trúarlífi
manneskjunnar — hið fyrsta
listaverk vafalaust sprottið
beint upp úr guðsdýrkun heim-
ar. Þrá hing vaknandi mann-
eðlis eftir fullkomnun gat af
sér guðsmyndina og viljinn til
að líkjast henni leitaði sér þess
tjáningarforms sem við köllum
list. Strax og manneskjan hafði
tekið sitt heljarstökk frá dýri
til manng vildi hún verða skarp-
ari, vildj verða guð í sjálfri
sér um leið og hún tilbað guð-
inn í stokknum og steininum
eða guðinn í alheimsgeitnnum.
Árangurinn varð li3tsköpun.
En hvað er þá list? Hver er
tilgangur heanar og takmark ?
Og hversvegna er þetta lista-
verk en ekki hitt? Segja má
að þessum sígildu spurningum
hafi í rauninni aldrei verið
svarað. Deilt hefur verið um
stefnur og isma, deilt um hug-
tðk eins og listin fjmir listina
og Iistin fyrir lífið —- en Ieynd-
ardómur hennar hefur varað
eftir sem áður. Listaverkið
virðist fela í sér lífsgátuna
sjálfa — og kannski liggja
töfrar þess einmitt þar. Samt
sem áður finnst oss sem ekkert
ur ýmist á beinu þrælahaldi
eða annarri undirokun alls
fjöldans. Aistaðar og ævinlega
var líf alþýðumanneskjunnar
líkast lífi skepnunnar, arður-
uxans, sem dró vagn menning-
arinnar í svitakófi undir svipu-
höggum — órafjarri hverjum
möguleika til listnautnar, hvað
þá listsköpunar. Enn er hvergi
nærri öld liðin síðan 7 ára
gömul börn voru látin þræla
16 tíma sólarhringsins og það-
an af lengur í brezkum verk-
smiðjum og enn í dag berast
samskonar sögur frá Persíu og
öðrum lágþróuðum auðvalds-
löndum. Nú er hinsvegar svo
komið í hinum háþróaðri iðn-
aðarlöndum að þar þykir 8
stunda vinnudagur og þaðan af
minna, eftir eðli starfsins, heil-
brigð krafa fullþroska verka-
manns. Öll rök hníga að hröðu
framhaldi þessarar þróunar:
takist aðeins mannkyninu að
skapa sér friðvænlegt samfé-
lagsform bíða tæknivísindin
reiðubúin að létta oki stritsins
af herðum alþýðunnar — en
þá fyrst getum vér farið að
FramsögurœSa Jóhannesar
úr Kötlum á stúdenta-
fundinum úm menningarmál
beri oss nær ráðningu þeirrar
gátu — og þó: því nær, því
meir opnast oss ómæli hins ó-
túlkanlega. Það er eins og þessi
dularfulli, örðugi leikur sé í því
fólginn að finna andstæðum til-
verunnar, sjálfu lífsstríðinu,
það háttbundna form er leiðir
af sér og laðar að sér sam-
ræmi, fegurð, hamingju. Að að-
greina líf og list sýnist því
harla grunnfær tilraun og von-
lítil, enda mun hún jafnan þar
bezt dafna sem viljinn er mest-
ur til að útiloka alþýðumann-
eskjuna frá hvorri tveggja
hnossinni. Hitt mun sönnu n,æst
að listin verði það lífsform
sem í framtíðinni komi í stað
hinnar sljóu, hryllilegu iþrælk-
unarsögu alls þorra mannkyns-
ins á umliðnum öldum.
Þess skyldi vel gætt að menn-
ingarsaga veraldarinnar og um
leið listasaga hennar fjallar
lengstum ekki nema utn öriífr-
inn hiuta mannkvnsins. Eknu
gildir á hvert hinna gengnu
menningarsamfélaga vér lítum :
hið gríska, hið rómverska, hið
egypzka, hið persneska, hið
kínverska og þannig allar göt-
ur niður til vorra daga: öll
hefur menning þéirra verið
einkamenning fámennra for-
réttindastétta, sem byggzt hef-
tala um menningu og list í
almennri merkingu: sem sam-
eign fjöldans, lífstjáningu
hverrar manneskju.
Vera má að slík framtíðar-
spá þyki nokkuð draumóra-
kennd — það kann að koma
svipur háðs eða fyrirlitningar
á sum andiit, jafnvel sum lista-
mannsandlit, það kann að verða
spurt: á nú að fara að gera
allan þennan heimska, hverfula
múg að dilitöntum og fúskur-
um í hinni heilögu list ? Slíka
gæti verið hentugt að minna
á að það er ekki svo ýkjalangt
síðan forfaðir okkar allra var
api.
En sízt af öllu ætti það þó
að sitja á o.ss íslendingum að
vanmeta hæfileika almennings
til listnautnar og listsköpunar.
Að vísu varð grundvöllur þjóð-
menningar vorrar, fornbók-
menntirnar, til við ákveðin for-
réttindaskilyrðj hér sem ann-
arsstaðar, en ýmsar aðstæður
hafa þó jafnframt valdið því
að hin stritandi alþýða hefur
átt hér nánari tengsl við þessa
frumlind menningarinnar en í
flestum öðrum löndum, enda
hefur það ekki látið sig án
vitnisburðar. Munu flestir verða
mér sammála um það að hvergi
í víðri veröld hafi uppi verið
LEIKFÉLAG HAFNARFJARÐAR:
Ðraugalestiu
eftir Arnold Ridley - Leikstjóri: Einar Pálsson
í gær hofð eftir maniii sem iegt hugarþel í dag.
— Vertu sæll, góði, tryggi
Þú ert sjálfum Hodsja
eítirbátur.
og dyggi þjónn. ve&na dettur þér hann í hug? — Ja, mér datt hann svona í hug, sagði
Nasreddin lítill sa,oOi þjonninn méð nýjum áhuga Hodsja Nasreddín og hugsaði' méð sér:
„Nú, hann er enginn venjulegur þorpari“.
alþýðufólk sem eins ihjartan-
lega hafi notið orðlistar og ein-
mitt hér á íslándi, né heldur
fleiri alþýðuhöfimdar orðið
hlutgengir á sviði bókmennt-
anna. Og frægt mætti íslenzka
brageyráð verða þár sem minnzt
er á þessi mál. Annað dæmi er
þó kannski enn nærtækara. Það
eru ækki mai-gir áratugir síðan
fyrstu íslenzku Iistmálararnir
opnuðu þessari þjóð dýrðar-
heim forms og lista, en hina
skyndilegu vakningu almenn-
ings í þeirri grein má bezt
marka, ekki aðeins á aðsókn
hans að málverkasýningum,
heldur og ekkj síður á hinni
þróttmiklu hrejTingu frístunda-
málara.
1 innsta eðli sínu hefur listin
aldrei verið neitt einkafyrir-
tæki, þaðan af síð'ur forrétt-
indamunaður, enda þótt verzleg
og geistleg völd hafi gert hana
það, heldur leit mannsandans
að meiri fegurð og barátta
hans fyrir auðugra lífi. Því
hærri og víðfeðmari sem hinar
takmörkuðu menningaröldur
sögunnar hafa risið, þeim mun
voldugrj og þó um leið einfald-
ari og algildari hefur listin
orðið. I sinni einlægustu mynd
hefur hún verið árangur ítr-
ustu persónueflingar í þjónustu
samfélagsins. Hinn rnikli lista-
maður hefur oftast verið mikill
einstaklingur og mikil félags-
vera í senn. Engan mannlegan
hlut hefur hann látið sér ó-
viðkomandi. Hann hefur í einu
verið varðmaður arfsins, fcr-
kólfur byltingarinnar og auð-
mjúkur þjónn nýsköpunarinn-
ar. Um leið og hann hefur
reynt að koma í veg fyrir
jafnt sóun sem stöðnun hinna
sígildu verðmæta og tengja
Framhald á 6. síðu.
Leikurinn gerist á litilli og,- af-
skekktri járnbrautarstöð og fjáll1-
ar uirx hvórttvegsja í sénn,
draugagang og glæpi, enda munu
þau efni sérgrein höfundarins.
Þar er harla fátt sagt eða gart
sem nokkurn varðar. en flestir
munu þannig gerðir að þá fýsir
að kynnast þeim hlutum á sviðinu
sem þeir láta sig engu Varða í
daglegu iífi; og höfundurinn kann
iðn sina til hlítar, tekst að vekja
hjá áhorfendum eftirvæntingu og
hugaræsing-, jafnvel þótt fátt
markvert gerist á sviðinu fyrr
en í lokin. Um bókmenntagildi er
ekki að ræða, en reyfari þessi
naut mikillar hylli víða um Iönd
á sínum tíma og meðal annara
hér í Reykjavík fyrir tveimur
áratugum.
w&njut. atfi fle t<r: lírí'a
Það verður ekki annað séð en
Einar Pálsson, hinn ungi og öt-
uli leikstjóri, hafi unnið verk
sitt af lagni og vandvirkni, tveir
fyrstu þættirnir eru samstilltari
og betur æfðir en venja er til í
Hafnarfirði. En of áhrifalitlír og
lausir í reipum verða atburðir
síðasta þáttar, við sjálf átökin,
í-eikningsskilin ráða leikendumir
ekki. Þar ber fyrstan að te'ja
Svein Viggó Stefánsson sem leik-
ur Teddy Deakin af töluverðri
kímni, en bregzt þegar til alvör-
unnar kemur, fálmkennd og til-
þrifalítil er framkoma hans undir
lokin; og viðvaningslegir eru
glæpamennirnir tveir, 'Unndór
Jónsson og Einar Árnason. Jó-
hanna Hjaltalín virðist ráða yfir
mestri tækni og leikur Júiíu Price
með allmiklum skörungsskap og
þrótti, en tekst ekkl að vekja
nægan áhuga fyi-ir hinni leyndar-
dómsfullu konu. Sigurður Krist-
inssmi og Auður Guðmundsdóttir
fara ekki ólaglega með hlutverk
hjón.onna sem ætla að skiija;
nýgifí u hjónin Markús Kristins-
son og Katrín Káradóttir eru
blátt áfram en öllu óþroskaðri
og atkvæðaminni. Valgeir ÓIi
Gíslason er geðfelldur maður á
sviði, en saga stöðvarstjórans
verður of sviplitil í meðförum
hans. Skýrt og þokkalega leikur
Hulda Runólfsdóttir gömlu kon-
una, en það mætti gera hana hug-
stæðari og mannlegri. Leiktjöld-
in rnálaði Lothar Grundt.
A. Hj.
SKAK
Guðmundur Amlaugsson:
Samkepfmin
Frestur til að skila lausnum
hefur til þéssa ekki veiúð ákveð-
inn nema lauslega og hafður rúm-
ur, hvorttveggja með tilliti til
þeirra lesenda, er búa við striálar
póstgöngur að vetrai-lagi. Engu
að síður hefur þátttaka verið
langmest frá Reykjavik og ná-
grenni, aðeins fáar lausnir háfa
borizt utan af landi. Enn er tæki-
færi til þátttöku frá upphafi. en
eftir' mánaðámót verður farið að
birta lausnir- á fyrstu þrautunum
og vitaskuld er ekki unnt að taka
við la,usnum; eftir birtingu þeirra.
Undanfarið hefi ég verið að
glugga í þær lausnir, sem borizt
hafa. Af • þátttökunni er ljóst, að
mörgum fellur þessi nýbreytni vel,
og þakka ég hlýlegar kveðjur sem
lausnunum fylgja. Sumir eru hik-
andi við að senda af ótta við að
ekki sé allt rétt, en það er ó-
þarfi, menn eru .í góðum félags-
skap, hvort sem er, öllum getur
yfirsézt — ég hef hér fyrir fram-
an mig dæmin um að, jáfnvel
kunnúm skákmönnum getur yfir-
sézt um mát í 3. leik. Það vakti
undrun mína, að fleirum hefur
9. þraut.
A B C D E F Ö H
Hvitur á að máta í 15. leik.
10. þraut.
'//////*
'm
. jm..■111 m
&'m rM
W: W: M
'fMf'
V//f//f 0 1
í
\ éJ S5^í Xm/ \
p§ ': 7. 'wss/, t '/íJíí&
//ý/Wf. H§ ^

§u . fm ! n
ABCDEFGH
Hvítur á að vinna.
orðið fótaskortur á 3 leika dæm„
unum tveimur, nr. 3 og 4, held-
ur en nr. 2, sem ég hafði talið
þyngra. Um þriðjungur lausnanna
að 6 fýrstu dæmunum er gallalaus
að kalla, en sennilega verður
7. og 8. þrautin örðugri viðfangs.
Hins vegar eru lausnir enn að
berast, og má þvi búast við, að
margir nái jafnsnemma 25 ' stig-
um. Verður þá væntanlega dregið
um verðlaunin, en þeir sem ekki
hreppa neitt nú, hafa þeim mun
meiri líkur við 50 stiga markið,
því að þeir sem verðlaun hljóta,
hrapa niður í núll eins og áður
er sagt.
Krafan r 9. þrautinni er chugn-
aneg: hvítur á að máta í 15. léik!
En ef betur er að gáð, sézt að
gamanið er góð'átlegt: einn af
kunnustu skákbrautahöfundum
heimsins er að lyfta sér svo lítið
upp úr alvörunni. Tiunda þrautin
er hins vegar hugsuð í fullri
álvöru. þó ættu tiu leikir [ að
nægja þar, en nú má ég vist
ekki segja meira!
Fyrir fyrri þrautina jltti að
vera ríflagt að veita 2 stig, en hin,
sxðari er sízt oflaun”* með 3.