Þjóðviljinn - 15.03.1952, Page 3

Laugardagur 15. marz 1952 — ÞJÓÐVILJINN — (3
Hvers vepa kýs bún jrögBÍna
Bókmenntalegl hryðjuverk
Engin fyrri öld fóstraði jafn-
marga aðalsmenn í vísindum,
listum og stjórnmálum og sú er
síðast leið. Einn fremstur rit-
Jiöfundur í þeirri tignu sveit
var frakklendingurinn Viktor
Húgó, og átti 19. öldin fáa að-
sópsmeiri menningarpersónu-
leika en hann .1 brjósti hans
hrærðust ýmsar hinar merk-
ari hugmyndir og hugsjónir
með samtíð hans. Hann undi
ekki þeim smámannlega lífsstíl
er hann óttaðist að Napóleon
litli mundi lögleiða i Frakklandi
er hann komst til valda — og
hvarf því á braut um árabil.
„Ég bannfæri harðstjóra, og
veit að skáld er dómari þeirra“,
mælti hann einu sinni. Mál
hans var alltaf ástríðuþrungið
eins og skap hans. Hjarta hans
var heitt eins og öldin sem það
sló.
Á þessu ári er liðin hálfönn-
ur öld frá fæðingu hans. Hann
var sextugur að aldri er hin
mikla skáldsaga hans, Vesaling-
arnir, kom út; en liún er jafn-
an talin með fremstu verkum
hans. Hún var gefin út í 10
bindum árið 1862. Má vera að
það sé í tilefni þessa níræðisaf-
mælis sem bókaútgáfan Röðull
sendi hana frá sér í nýrri ís-
lenzkri þýðingu og einu bindi
síðastliðið haust. Sú útgáfa er
í tveimur orðum sagt bók-
menntalegt hryðjuverk, og
verður ekki komizt hjá að
helga henni dálítinn greinar-
stúf — þó seint sé.
Þýðandi bókarinnar, Ólafnr
Þ. Kristjánsson, gerir í formála
nokkra grein fyrir tilkomu þess-
arar útgáfu. Meðal annars get-
ur hann þess að sagan sé „all-
mjög stytt“. Við skulum at-
huga það ofurlítið nánar.
1 þessari nýju íslenzku þýð-
ingu er Vesalingamir réttar 240
bls. í allstóru broti og sett nokk-
uð þéttu letri. Eins og áður er
sagt kom sagan upphaflega út
í 10 bindum, og er mér raunar
ókunnugt um stærð þeirra
hvers um sig. Hins vegar á ég
Vesalingana á sænsku, í 13
bindum, samtals nokkuð á
þriðja þúsund bls. Auk þess
hef ég athugað franska fjög-
urra binda útgáfu. Er hún hátt
í 2000 síður. Á hverri síðu er
einni línu færra en í íslenzku
útgáfunni, og einnig nokkru
færri stafir í hverri línu. Mun
láta nærri að reikna með rösk-
um 1400 síðum í frönsku útgáf-
unni með sama lesmáli á hverri
og í þessari nýju íslenzku út-
gáfu, sem er 240 bls. eins og
áður sagði. Kemur þá á daginn
að í þýðingu Ólafs Kristjáns-
S'onar eru fimm síður af hverj-
um sex strikaðar út, fimm línur
af hverjum sex, fimm orð af
hverjum sex. Eftir stendur ein
síða, ein lina, eitt orð. Enda
segir þýðarinn að sagan sé
„allmjög stytt“. Svona er mað-
ur heiðarlegur og frómur.
Þá segir þýðandinn að stytt-
ingin sé mjög haganlega gerð,
„svo að óvíða munu finnast
missmíði á“. Við skulum ganga
úr skugga um það af eigin
raun hvernig því er farið.
Á annarri síðu þýðingarinnar
segir svo:
„Þótt biskupinn væri svo
góðgerðasamur, að hann gæfi
næstum ,því allt, sem hann gat
við sig losað, þá hélt hann þó
enn eftir sex silfurdiskum og
súpusleif úr silfri“.
Hvernig er þessi setning til-
komin ?
Ég leitaði hennar í sænsku
útgáfunni og mun e. t. v. hafa
fundið frumrök hennar á bls.
26 í fyrsta bindinu. Þar segir,
eftir þýðingu þeirra feðga Ein-
ars og Ragnars Kvaran: „Þó
að biskupinn hefði breytt vagni
sínum í ölmusugjafir, fór hann
engu að síður embættisferðir
sínar“. Ég sá þegar að emb-
ættisferðirnar koma hér eins
og þruma úr heiðskíru lofti,
svo ég tók að leita niðurlags
greindrar setningar á öðrum
stöðum. Að lokum fann ég það
á 60. síðu sænsku útgáfunnar,
og hljóðar það svo, í þýðingu
þeirra feðga: „Að öðru leyti
verður að kannast við, að hann
átti sex skeiðar og gafla og
eina súpuskeið eftir af fyrri
tíðar dýrgripum sínum“. Ef
upphaf setningarinnar um
súpusleif biskupsins er hér rétt
rakið, þá tengir þýðandinn sam-
an tvær setningar yfir 30 blað-
síðna haf (í sænsku útgáfunni),
og verður að breyta hlutum
beggja. Segir hann þó í for-
mála að allt sé sagt með orðum
höfundar sjálfs. Liklegra þyk-
ir mér þó að setningarhlutinn
um góðgerðasemi og gjafir
biskupsins sé að öllu frum-
smíð Ameríkumanna, og hefur
þeim veitzt létt að ljúga því í
Ólaf Þ. Kristjánsson að þetta
séu eigin orð höfundar.
Neðar á þessari sömu ann-
arri síðu íslenzku þýðingarinn-
ar segir svo: „Dag nokkurn í
öndverðum októbermánuði árið
1815. ..“ Ég fór á hnotskóg eft-
ir þessari setningu í hinni ó-
styttu sænsku útgáfu, og fann
hana að lokum á bls. 153. Þarna
hefur þeim Amerrkumönnum og
Ólafi Þ. Kristjánssyni tekizt að
stytta Hugó með áttatíu. Og
munu óvíða „finnast missmíði
á“.
I köflum þeim sem sleppt er
milli áðurgreindra setninga seg-
ir af því að manneskjan sé andi
og þjóðfélagið sé ábyrgt fyrir
fáfræði mannanna og andlegu
myrkri í hugum þeirra. Það er
sagt að réttlæti og góðvild skuli
ríkja, og það er ráðizt á franska
skattkerfið sem miðar að þvi
að halda þreki fólksins niðri,
láta það lifa í eymd og niður-
lægingu, bera sitt ok án mögl-
unar. Þessu er sem sagt sleppt
með öllu, og segir þýðandinn að
■þar muni óviða sjást missmiði
á.
Þessi nýja útgáfa Vesaling-
anna er gerð eftir bandariskrí
styttingu, samkvæmt formála
'þýðandans, og vekur það strax
slæman grun á heniii. Um
fiölda ára skeið hefur verið
í gangi mjög öflug forheimsk-
unarherferð á hendur banda-
rísku þjóðinni, og hefur náðst
ágætur árangur. Einn þáttur
þeirrar herferðar hefur faiizt
í þvi að forða fólkinu frá góö-
um bókum: stytta þær og end-
ursegja, þurrka burt úr þeirn
alla lifsskoðun og heimspeki,
afmá ádeilu þeirra og þjóðfé-
lagslega túlkun, strika yfir feg-
urð þeirra og snilld — og haís
eftir einhvern nakinn söguþráð,
eins spennandi og við verður
komið, eins þýðingarlausan og
óvinir fólksins geta óskað sér,
eins loginn og hann fremst get-
ur verið þegar búið er að
plokka utan af honum alla á-
deilu, allt raunhæfi, alla feg-
urð. Það er þetta sem Banda-
ríkjamenn gerðu við Vesaling-
ana, hina miklu sögu Viktor-i
Húgó, hinn fagra boðskap hans,
hina stóru ádeilu hans. Það er
þessi misþyrming sem herra
Oliver Steinn og lagsmenn hans
töldu nauðsyn að koma á fram-
færi við íslenzkan almenning.
Það er þessi óskapnaður sem
uppfræðari æskulvösins í Hafi'.-
arfirði, herra Ólafur Þ. Krist-
jánsson, finnur engin missmíði
á.
Útgáfustarfsemi af þessu
tagi er ekiki alveg ný bóla á
Islandi. Á stríðsárunum var til
dæmis gefið út eitthvert ágrip
af Don Kikkóta Servantesar, og
væri vert að glugga í það verk
við tækifæri. Pikkvikkskjölin
munu einnig hafa beðið svipuð
örlög í íslenzkri þýðingu. Þá er
það alkunnugt að hér hefur um
allmörg ár verið gefið út heilt
tímarit sem hefur aðeins eitt
atriði á stefnuskrá sinni: að
prenta styttar sögur og endur-
sagðar. Ég meina Kjarna, sem
manndómur þjóðarinnar er þó
vonandi þúinn að drepa.
Islendingum ber að varast
þessa aðferð. Við höfum hing-
að til getað lesið bækur í heilu
líki, enda óvíst hvernig okkur
hefði reitt af að öðrum kosti. í
þúsund ár hefur ástin á and-
anum verið ókkar sterka hlið.
Við höfum unnað honum jafnt
í list okkar og lífi, og aldrei
látið okkur nægja ágrip af hon-
um. Við höfum aldrei farið
fram á það við neinn að hann
stytti og endursegði fyrir okk-
ur menningu heimsins, og við
þurfum enn á heilli fegurð og
óskertri snilld að halda í landi
okkar og lífsbaráttu. Þegar
landar okkar taka upp skríl-
mennsku í bókaútgáfu hlýtur
Islendingur að rísa upp og setja
hnefann í borðið. Það minnsta
sem við getum gert er að segja
menningarspillum okkar að
skammast sín.
B. B.
Hin „ábyrga stjórnarand-
staða“ er alltaf sjálfri sér lík.
Þegar. ríkisstjórn afturhaldsins
vinnur verstu verkin er stuðn-
ingur AB-klíkunnar jafnan vís.
Ákvörðun ríkisstjórnarinnar
um að banna færustu fræði-
mönnum þjóðarinnar á sviði
landhelgismálanna erindaflutnr
ing í Ríkisútvarpinu um þetta
stóra hagsmunamál þjóðarinn-
ar hefur að vonum vakið mikla
athygli og undrun almennings.
Menn spyrja eðlilega: Hvað
vakir fyrir ríkisstjórninni,
hvers vegna kýs hún þögnina
og afskiptaleysi af hálfu þjóð-
arinnar um þetta örlagaríka
stórmál ?
Síðan um miðja síðustu viku
hefrr verið von á tilskipun rík-
isstjófnarinnar um landhelgina
Af einhverjum ástæðum hefur
dregizt dag eft.ir dag að tilskip-
unin yrði birt. Almenn og rök-
r.tudd tor.tryggni í garð ríkis-
stjórnarinnar er fyrir hendi. Is-
lendingar trúa þeim mönnum
illa til að standa á verði í þessu
örlagaríka réttindamáli, sem
berastir hafa orðið að svikum
og brigðmælgi við sjálfstæði
þjóðarinnar og eigin eiða í þeim
efnum.
Hér á landi eru margir menn
sem hafa mikinn áhuga á lax-
og silungsveiði. Skúli Pálsson,
fofstjóri, er að því leyti ólík-
ur þeim að hann hefur eink-
rnn áhuga á Iax- og silungs-
rækt. Hefur hann til dæmis
komið upp myndarlegu klak-
húsi og uppeldisstöð fyrir sil-
unga uppi við Grafarholt, og
fóstrar hann þar silung sinn á
vísindalegan hátt.
Nú fyrir skömmu hefur hann
fengið lánaðar frá Bandaríkj-
unum myndir er að þessum
málum lúta. Sýndi hann frétta-
mönnum þær í gærdag, og er
fyrirhugað áð hafa á þeim
sjálfstæðar sýningar hér í ein-
hverju kviltmjmdahúsinu inn-
an tíðar.
Erfið gifting
ACHESON gengur ekki sem bezt
að pússa saman Maríönnu frönsku
og þýzka biðilinn. Ungfmin hefur
nefniiega kynnzt piltinum áður,
segir Bidstrup, danski skopteikn-
arinn með þessari mynd.
Hefði ríkisstjórnin lireina
samvizku þyrfti hún ekki að
óttast almennar fræðilegar um-
ræður í Ríkisútvarpinu um
landhelgisrétt Islands, liún
myndi fagna slíku framlagi af
heilum huga og gleðjast yfir
þeim vakandi áhuga sem þær
bæru vott um. Ekkert er lík-
legra til ávinnings fyrir mál-
stað og rétt Islands en almenn
þekking þjóðarinnar á rétti
sínum til útfærzlu landhelginn-
ar og vaxandi áhugi fyrir þv£
að fá hann viðurkenndan £
reynd.
En ríkisstjórnin er á öðru.
máli. Af ástæðum sem vafa-
laust koma fljótlega í ljós hef-
ur hún hindrað umræður fræði-
manna um þessi mál í Ríkisút-
varpinu. Og AB-fulltrúinn í út-
varpsráði var henni innilega
sammála og játar það í blaði
sínu í gær. En þar segir Stef-
án Pétursson orðrétt um af-
stöðu sína til málsins: „Ég
taldi vafasamt að rétt væri að
hefja slíkar umræður í útvarp-
inu á þessari stundu og lagði
til að afgreiðslu á tilmælum
Farmanna- og fiskimannasam-
bandsins yrði frestað til frekari
athugunar.“
Þetta eru alls fjórar myndir,
þrjár stuttar og ein nokkru
lengri. Er hún frá Alaska og
nefnist Silfurmilljónir Alaska.
Eru fyrst nokkrar svipmyndir
af landslagi, m. a. hrikalegar
myndir af brotnandi skriðjökl-
um við strönd. Síðan víkur sög-
unni að laxinum, sýnt umhverfi
hans, ár og vötn og veiðiskap-
ur. Er síðan ýtarleg lýsing á
því hvernig laxinum veiddum
er breytt í framleiðsluvöru,
með flóknum og fimum vélum,
þar sem mannshöndin kemur
varla nærri.
Fyrsta smámyndin sýndi
hryggningarstöðvar silunga, og
lýsti nokkuð uppvexti seiðanna.
Mjög glögg mynd.
Þá var sýnd stutt mynd frá
klakstöð og því lýst hvernig
silungaseiðin eru meðhöndluð
á slíkum stöðum í Bandaríkjun-
um. Vir'ðist þar sannarlega
þurfa margs að gæta, og mega
þeir er fást við slík störf hér
á landi ekki láta hana fram-
hjá sér fara.
Framhald á 7. síðu.
Silfurmilliónir Alaska
Kvikmyndir um laxa- og silungsrækt