Þjóðviljinn - 06.07.1952, Qupperneq 3

Suimuclagur 6. júlí 1952 — !>JÓÐVrLJINN — (3
Menntaskólann á Aícureyri
•sækja nemendur úr öltum
landsfjórðungum í heilú þjóð-
riki. Áskell Snorrason er vel
kunnugur í þeím. híbýlum, og
haim veit ■ að ; á fræðasetri
'þessu er engin smásjá til og
hefur aldref verið. Eiim dag
er .þessi ínaður staddur í
menntaskóla austur í Ráð-
stjórnarríkjunUm, menntaskóla
sem aðeins er tengdur einni
yerksmiðju. I>egar hann kemur
inn ,í stofuna þar sem líffræð-
in er kennd þá stendur þar
smásjá á hverju einasta borði;
þær eru jafnmargar nemend-
mm Hvað á þessi maður að
•gera, annað en falla í stafi,
hrífast ’ skilyrðislaust, verða
frá. sér numinn.?
Áskell Snorrason héfUr nú
ritað heila bók lun för sína til
Ráðstjóma.rrikjamia siðastliðið
haust. Hxtn er nýkorjiin út,
lieitir í landi lífsgieðinnar; og
þó höfundurinn sé allajafna
maður alvarlegúr’ á svipinn hef-
tir þó búið bros hið innra með
honum í jxssari för. Sagan af
smásjánum í menntaskólanum
ér táknræn f'vrir flest það er
hann varð áskynja í þessu
rhikln landi.
Formaður islenzk-ameríska
félagsins á Akureyri hefur Ikt-
ið í ljós óánægju sína yfir
þéssari bók. Iíann spyr hvern-
ig hægt sé að rita bók um
land eftir aðeins þriggja vikna
7 dvöl. Höfúiidurinn héfur' spurt
hann á móti hvemig hægt sé
að. : skrifa. jafngildi • mnrgrp
bóka um land ~ og hafa þó
aldrei komið þar, en þetta ' á
einjnitt við um Hauk Snorra-
son. afkastamesta níðritara
Norðléiidinga um ráðútjórnar-
málefni. Annars svarar bók
Áskéls Snorrasonar sjálf
spumjngu bjns íslenzk-ame-
ríska. Hún er ófureinfaldlega
l]ós og skilmerkiieg frásögn af
því er höfúndurinn sá og
heýrði með cigin augum og
eyrum í för sinni. Hann talar
til dæmis hvérgi um samvinnu-
búskapínn í Ráðstjómarríkjun-
um- almennt. En hann ver
rúmum 8 blaðsíðum áf bók
sinní til að lýsa heimsókn
sinni og félagá sinna á sam-
yrkjubúið Iskra, alliangt utan
við Górkí-bOrg. Aðrar 8 siður
skrifar hann um æskulýðs-
höll í Léníngarðiog ég: man
ekki betur en Jón Magnússon
fréttastjóri, förunáutur Ás-
kels, hafi 'látið svo ummælt í
útvarpi að æíátulýður Reykja-
Víkur mætti .sannariega öfunda
unga fólkið í Leningarði af
þessu húsi og staffseomi þess.
Bókarhöfundur dregur svipað-
ar ályktanir, og það eru auð-
Vitað ósköp sorglegar ályktan-
ir fyrir ajneriska utanipissara:
hvemig er hægt að lýsa æsku-
lýðshöll í landi þar sem þér
hafið aðeins dvalizt 3 vikur!
í bók Áskels Snorrasonar ér
skemmtileg fræðsla um ýmsar
stofnanir og- fjTirt.æki sem
hann heimsótti og skoðaði í
Ráðstjómárríkjunum: Það er
til dæmis fróðlegt að heyra.
hvernig þeir ganga um verk-
smiðjiir austur þar,, og er það
áð minnsta lcosti ekki Islenzkur
umgéngnisháttur — né íslenzk
heilbrigðisrækt. En það er nú
samt sem áður fólkið í land-
inu sem höfundi varð star-
sýnast á; svipur þess og fram-
ganga helgar nafn bókarinnar.
Svo vill líka t» að ekfcert. gefur
öruggári visbending ' um lif í
landi en upplit fólksina sem
úyggir það, framganga þe-ss,
útlit, hréyfingar, svipur, jafn-
vel augnaráð. I>að var ein-
mitt þetta.. sem mest hreií Ás-
kel Snorrason í för hans, varð
honum enn einn vitnisburður
Tímaritíð Líl og list
Ritstjóri- Iáfs og Ustar gaf
mér um dagLnn tímarit sitt
frá uþpþafi, með þeirri ósk
að ég minntist þesþ hér í blað-
inu við tækifæri. Hann kvaðst
g efa mér óbundnar hendur um
andann í umsögninni, ég mætti
t..d. skammast að vild. Það er
gott að hafa frelsi á tilfinning-
únni. Nú sezt ég snöggvast nið-
ur. ;;••. - :
Þegar ég fer nú yfir þessi
hefti á hýjan leik, þá rekst
ég á ýmsar læöiíegar greinar,
einkum um málaralist. Henni
ér helgað meira ríim en öðr-
um listgreinum, fyrir utan
frumsamdan skáldskap, inn-
lenda.n og útlendan. Drjúgan
skerf á ritst jórinn : sj&lfúr,
Steingrímur Sigurðsson; en
ungir málarar. leggja ]>ar einn-
ig nokkuð af mörkum, aulc
þýddra gretrta. Hér er ýmsa
friéðslu að fá, um, verk og
persónur. Hinsvegar eru þess-
ur gréinar ekki bomár uppi af
■ neiou ákveðnn sjónarmiði, mót-
. ast-. ekki;. af.’ jié'áU ; yiðftra.:,yið’':
hþrfi ' þé „• heikiarroatl, lýsa
ékki - stþðii -róáiaúálistárínnar ‘;i
ménniiigu- sítnitiniáhs. -Matið <-r
:q|;-Hstrænt: óg- þyí of r þriró'gté'
G’reurímár - ha iá ‘ lit la . þýðíngu
fyrir ■ þróun íistgreinarinnar
í landinu.
Það hefur Mtið birzt af
merkum skáldskap í Lifi og
ljst. Forvitmlegastar eru hin-
ar tvær sögnr ungfrú Ástu
Sigurðardóttur. Þar kveður sér
hljóðs komung skáldkona sem
vissulega er gædd gáfunni, en
þarf að temja sér mikinn aga
og strangan sið til að kom-
ast . nokkurnveginp klakklausí
yfir allar þessar fjárans ófær-
ur sem leið ungrar manneskju
iiggur ætið. um. — Þá birtist í
nýjasta heftinu þýðing rit-
stjórans 4 hinni frægú sögu
Hemingways Snjóar Kiliman-
jaróf jailsins. Þar- gætir hirðu-
leysis 5 meóferð útlendra nafna
tíg það eru nokkrir hnökiar á
þýðingunni, en í' heild má
lesa' hana sér til mikillar 4-
nægju. Enn fékk þéssi saga
á mig. Hefur félagí Steingrím-
u” ekki fundiö þaxna rétta
hiliu — eina af fieiri ?
Ástæða er til að minna - á
leikdóma Sveins Bergsvehsson-
ar, Ixeði margst og ýtarlega,
ritaða af alúð og þekkingu og
samviiku,. en. stttadumt dáMtið'
•hæpinni snudtkvísS..
■ • Viðtóitn " í . 'rrfcinu/ eríi
; Fjrainbald & -0; -HÍð&.
um yfirburði sósíalismans,
mannliygð hans og sögulegt
hlutverk.
- Auðvitað' hefði' mátt skrifa
þessa bók af meiri listrænni
hnitmiðun, án þess að slaka
á hinum stríða streng frásagn-
ariimar, né halla á sannleik-
ánn.' Fjéndnm Ráðstjórnarríkj-
anna. kémur áð. vísu ekkert við
hvemig hún er skrifuð, en það
hefði verfð, heppilegt;. fyrir
hina. almennu íslenzku tregðu
og efagimi að kveða smnstað-
ar vægar að orði, lofa stað-
reyndummr að tala miltigöngu-
laust enn víðar. Að hinu leytinu
dáist ég vitaskuld . að því hve
skilyrðislaust höf undurinn gef-
ur sig á vnld þessu landi og
lífi þess.
Hvórt sem rætt er lengur
éða sketnur um þessa bók þá
er eitt víst: iþað er fengur að
hénni. Hún er upplyftileg frá-
saga um þá elskuðu og' höt
uðu jörð þar sem framtið vor
fæddist. B. B.
Einar Bragi:
TWENNMi ELÐAR
Þeirri spurningu var varpað
fram við mig í Þjóðviljanum 15.
júni, hvers vegna kvæoið ,,Dóm-
urinrí1 * 3 4 * * 7 8 * * * 12 13 14 eftir jóhannes úr,Kötl-
um hefði ekki fallið í hlut ein-
hvers unga skáldsins. Spyrj-
andiim (B.B.) svaraði því ejálf-
Ur 111, að það hefði verið vegna
þess, að hina ungu vantaði eld-
inn.
Þetta væri sannarlega slæmt,
ef rétt væri. En ég held, að
hinum ungu sé gert hér rangt
til, eina og oftlega hendir.
Tveimur dögum. síðar birtist í
Þjóðviljanum Ijóð eftir Þorstein
Valdimarsson, „Við gamalt lag".
Eg hef reynt að gera mér grein
fyrir, hver séu emkenni hvors
þessara ljóða.
Ljóð Jóhannesar mimiir mig
á ekiingu. Það ér eins og log-
andi svipa, sem haim lætur ríða
á bökum svíðinganna. Það er
lfklegt til að bíta á andstseðing-
ana og vel til þess fallið að
kveikja í þeim, sem eru ekki
sériega eldfimir, og auðvitað
hinum líka. Það lýsir um langán
veg í nóttinni og kallar menn
saman til að taka á móti sól-
inni, þegar dagar.
Ljóð Þorsteius lýsir þá illa
höfundi sínum, ef hinir rang-
látu stéttardómar hafa ekki
komið við kvikuna . í honum
líka. í ljóði hans er sá eldurinn,
sem hljóðlega brennur, en- er
ekki síður heitur og rauður fyr-
ir því. Ljóð hang knýr ekki
venilega á, en verður þeim,
sem nennir að nálgast það, ó-
svikinn ylgjafi og bjart leiðar-
ljós. Ég hygg að í þessu ljóði
birtist ýms af einkennum hinn-
ar ungu skáldákynslóðar. Og
stefnir eifld þróunin í myndlist
okkar í svipaða átt? Af skrif-
um Björns Th. Björnssonar,
listfræðings um sýningar ]>eirra
Sverris Haraldssonar og Hjör-
leifs Sigurðssonar virðist mér
ýmislegt benda til þess.
Það er ástæðulaust-að fara út
í samanburð á þéssum ljóðum
að öðru leýti, t. d. éeyna að
meta hvort sé méiri skáldskap-
ur, vandaðra listaverk, eða
leiða getum að, í hvorum glóð-
unum muni lengur lifa. Þau
eru svo ólík, að allur slíkur
samjöfnuður væri fráleitur. Þau
eru bæði góð, og það er hið eina
sem máli skiptir. En ósann-
gjamt væri að krefjast þess,
að sá sem á einkum ómþýða
strengi í hörpu sinni slái á þá
rammaslag.
Annars mætti nefna fleira í
iþessu sambandi. Ég tel mjög
líklegt, að ef „Dómurinn" hefði
verið éftir eitthvert hinna ungu
umdeildu skálda, þá hefði marg-
ur lesandinn áthugað fyrst,
hvemig ljóðið var í laginu, lagt
síðan aftur augun og sofnað
með djúpu andvarpi: „Atóm-
Framhald á 6. síðu.
m
Ritstjóri: Guðmundur Arnlaugsson
Verðlaunin í Búdapest
A skákþinginu i - Bódapest var
verðiaununum fyrtr . fallegustu
skikina ráðstafaö á - óvenjulegán
hátt: þeim vftr sklpt Hiilli tvéggja
manna fyrir skákina sem þeír
téfidu eanrn Þessari skák lauk
í jafntefli með þráskák eftir fjör-
ligái*. skaerur.
Jftnurólndverftk vöm
Efim Oeller — H-arokl Golombek
íSovéti-íkln) — (Bretland)
. . 1 «12—*t . Bg8—f6 .
8 ci—c* : «T—etí
3 Kbt—«3 BfH—bt
4 e2—e3 e7—c3
0 aZ—a3 cöxd4.
tí aSxbt d4xc3
7 Bgl—f3. — —
Hvítur fórnar peði, sem svartur
þigfrur, dg verður skákin þegar í
stað yandteOd og tvísýft.
7 — — eSxbZ
8 Bclxb2 d7—d5
Ðjarflega ieikið. Svartur þarf að
vísú ekki að óttast' 9. BxfG. Dxf6 10.
cxdð végna Dc3t 11- Rd2 0—0, en
hvitur á fleiri menn vírka og
þá eru hœttumar þeim mun meiri
sem ntaðan cr opnari.
9 ct-—íð M—b6
10 Bfl—-bðt Bck—dl
11 BbáxdTt Kffixd7
En várla RbxdT vegna c5—cfi
og alls okkl DxdT' vegna cxbfi
(Dbð, Dft4)
12 Ddl—c2 ,
UncUrbýr Bxg7, Hgft, Dxh7 og
ógnar Jafnframt með cö—c6.
Svartttr á úr vöndu að ráða.
12 -----Bb8—cfi!
13 Bc3xg7
Nú er allt kornið í háaloft. Svart-
ur mundi svara 13. b4—b5 á
sama hátt.
13 -----Rc(ixb4!
14 Dc2—bl!
En vitaskuld ekki Db3. Rxcð!
(Dxbá? ?, Rd3t). Nú horfir óvæn-
legfti fyrtr svarti.. Getur hann
bjargað bæðl hróknum og ridd-
íiranum? '
14 —, Hh3—g8
13 c3—c«! ;
Knýr- riddanum -aftur á bak tll
þess oð þvítur .eigl ekki skákina
á c3 yfir böfði sér <16.' DxhT
■
, 1« DblibT Kd7—f«J
■'tl •"•IBBJtí#-
/BI^íirí'lÁ. *íei:tþí& bjorgary'svariíi
u> • -'? \ '
T ” x .A. Wxa ^ - _

En ekki KeT vegna Dg5!
19 Bf3—eðt; Kc6xeð!
Ekki Dxe5 vegma Dxf7t og síð-
an 0—0. -
20 Dg8xa8 Kcð—13t
•' 21 g2xf3 '■'
Ekki nægir Kc2 heldur tll .vinn-
ings, svartur heidúr jafntefli með
Db2t, Kxf3 (Kd3 ?, Re5 mát!),
Dffit og þráskákar.
21 — — Dffixalf
22 kel—e2 Dal—b'ít
og jafnteíli með
þrásliált.
Laiisnir
A skAkdæmcm og ÞKAUTUM
Hér koma fyrstu lausnimar á
þrautum úr öðrum áfánga Sám-
keppninnar og verður nú áfrám
haidið með liirtingu lausna næstu
sunnudaga. Enn er hægt að senda
lausnir áð þrautum, frá ög með
þeirri 13. — Ég sé áð tvívegis
hafa tvær þrautir hlotið sama
númer, svo að númer síðustu
þrautanna eru of lág, en vona
að það komi ekki að sök.
Gleymið ekki að senda nöfn
með lausnunum, í . þeim hóp, er
ég tók síðast v(ð, voru tvennar
lausnir nafnlausár. Guðjoni Sig-
urjónssyni þakka ég kveðju og
skákþraut, en Vil biðja hann að
senda mér höfundaraafn henpar
og þrautina sjálfa aftur, því að
mér virðist vanta svart peð á d5.
9. þraut
Henri Rinck (Fj-rst birt í L’Ill
ustration 1938).
Kal-4-Dá7—Bgl—Rb8—Pg2, f3, e4
d5, cfi, b7.
Kc7—Dg5—He8, hl—Bb5. h2—Ra5,
ffi—PaG, b4, c3, d2, Í7, g6, hfi.
Hvítur á að máta í 15. leik.
T. llbfit Kdfi 2. Dc5t Ke5 3. Ddlt
Kf4 4. De3t Kg3 5. Df2t Kf4
Og n,ú sömu leið, heim aftur! 6.
g3t Dxg3 (eða Bxg3) 7. De3t
Ke5 8. f4t D (eða B) xf4 9. Dd4t
Kd6 10. eðt D (eða B) xc5 11.
Dc5t Kc7 12. dCf D (eða B> xd6
•13: Db8t Kxb8 14. cTt D (eða B)
,xc7 15. Ða7 mát.
•;./ • ... 10. þraut
JtHi MÓráft-ftc Fyrst hirt'/Í 'iíeipzig-
,eit'neueertee'NáchEich.(»n--T.9®7). -
ka3- Íib8/Í»á2,' bö. Tcd7~rKd*á-
SV7Í — ílvitur. 4 a8- rinna.
I. Hd8+ (on ekki b7 vegna Kc6)
Kxd8 2. b7 Hb4! . 3.. Kxb4 c5t 4.
Kb5! Kc7 5. Katí Kb8 6. Kb6 ci
7. a4 c3 8. a5 c2 9. a6 clD 10.
á7 mát.
I+etta er skai-pasta tilraun svarta
til þess að koma i veg fyrir vinn-
inginn. Hitt ér svo annáð mál,
eins og nokkrir leysendur hafa
bent á, að hann getur þraulcað
lengur á annan hátt, t. d. með
þvi að leika 2. —Hd6 og berjast
svo með hrpk og peði gegn drottn-'
ingú og þeði. En sú barátta ep
gcrsamiega vonlftus þótt vinning®-
.leiðin ,sé talsvert Tötíg. -
11. þrout *
J. Kdc.rft (Fýrst birt í Schách-
wart 1932).
Kii2—Dbl—Hli3, b6—Ba5—Ra8
Pb2, f6.
Kc5--Ral—B3—Pa6, b5, Ö5, d4,
e4, f7, gó.
Hvitur á að máta S þriðja leilt.
Hh3—h8—c8
1. Dd3!! g4 (Héítur ógnaði nú
með mát, af því að hann er búinn
að koml i vog .fýrir d3. En nú
hótar svartur' gMi)j
2. Dc4!! og mátar Í næsta Jeik,
hverju sem svartur svarar.
Ég óskáði eftif umsögnum um
þetta dæmi, hversu þungt það
hefði reynzt. Eriðbjörn Benónýs-
son. skrifar: „Mér virtist. daimið
fremur þungt, en ekki var ég
mikið lengur að ráða það, en ýms
önnur í keppninni. Þó skal játað,
að 2. Dc4t sá ég ekki fyrr en g5
—g4 krafðist Víðunandi svars. —
Dæmið þótti >mér faíiégt, en fal-
legásta skákþraut keppninnar (og
ef til vill sú fallegasta, sem ég hef
séð) er 8. þrautin að mínum
dómi“.
12. þrautin
II. Rinc.k (700 fins de partie)
Kg5—Dcl—Hc5
Ke7—D)>8—-Hd8
Hvitur á að vinna.
1. Hc7t Hd7
2. Dc5t • Kd8
3. Kh6!! og viimur,
því ef D víkur af 8. línu, mátar
Hc8, viki H af 7. Íínú, mátar
De7, drepi H á c7 vinnur hvitur
D svarts með De8t, en drepi.
svaxtur með D á c7, mátar hvit-
ur með. De8t. önnur svör svarts
'í 1. leik teiða skjótlega ti! taps,
t.d. 1. — ICe6 2. Dc6t Ke5 (HrW,
Dc4 mát) 3x,H«7t Kd4 4, Hftt< Kde-
5. Dc.4t Kd2 .6. He2t Kdl
Dc2 mát/ Riti'þeisi tafllok .skrifar
Sigútður Guraiarssoii-: \,T»etta eri
; sú þrttutln. sem mér hefúr róynit
iaiig mriíðúst; ég kom svo séiiirt'
auga á kóngsleikina tii hd'.’.x