Þjóðviljinn - 13.08.1952, Blaðsíða 3

Miðvikudagur 13. ágúst 1952 — ÞJÓÐVILJINN — (3
Hitstjóri: Baldur Vilhelmsson.
Þórhell G. Bjöigvir.sson:
Um iðnfræðsluna í Búlgaríu
Áður en Búlgaría, frelsaðist
andan okj fasismáns voru allir
iðnnemar án efnahagslegra og
pólitískra réttinda. Til þess að
geta numið einhverja iðn, voru
þeir neyddir til þess að vinna
hjá iðnmeistara í tvö til þrjú
ár og liöfðu þá fyrsta og annað
árið, ýmist engin eða mjög smá-
vægileg laun. Hjá iðnmeistur-
unum, sem venjulegast stjórn-
uðu fyrirtækinu og voru jafn-
vel eigendur þeirra, komu nem-
endumir sjaldnast nálægt sínu
raunverulega námi, þvi þeir
voru settir í allskonar vinn;'
svo sem vikadrengir heimilisi:
o. s. frv. í>au lög, sem þá voru
í gildi um úijyrgð þjóðfélagsins,
veittu iðnnemunum engin rétt-
indi.
Eftir 9. september 1944, þann
dag sem Búlgaría frelsaðist,
með hjálp Rauða hersins, und-
an oki fasismans gjörbreyttist
ástandið í landinu. Árið 1947
var allur iðnaður landsins þjóð-
nýttur og núna einnig allii’ iðn-
skólar. FJutningatæki og verk-
smiðjur eru í eigu rikisins.
Smá iðnfyrii-tæki eru í sam-
vinnufélögum. Iðnnemar í nú-
tíma mebkingu eni þar ekki
'iengur til, heldur nemendur í
framJeiðslunni og ungir-verka-
menn. Þeir vinna í verksmiðj-
am, gróðrarstöðyum, byggingar
iðnaði, samgöngum og hjá sam-
vinmifélögum iðnaðarmanna.
Geysilegur f jöldi ungra verka
manna er bundinn við skóla.
hámskeið við framleiðsluna og
tæknilega. sérmenntun.
“ Skólarnir eru stofnaðir í
stærstu verksmiðjunum og á
samyrkjubúunum. Ungir dreng-
Ír Og Stúlkur sem hafa .lokið
barnaskólanám, sem er sjö ár,
geta gerzt nemendur á skói-
um íþessum. Eru þau á fullum
launum hjá ríkinu, hafa frítt
fæði, húsnæði, klæðnað og nám-
íð er ókevpis. Eftir tveggja
ára nám á þessum skólum hefja
þessir ungu verkamenn vinnu
hjá einhveriu fyrirtæki sem
góðir og velmenntaðir starfs
menn.
Verksmiðju-námskeið sem
haldin eru í stærstu verk-
smiðjunum og gróðrarstöðvun-
am standa venjulega í 6—10
mánuði og eru nemendurnir á
fullurn launum hiá ríkinu.
Eftir 9. septembei- 1944 opn-
aði alþýðustjórnin í fyrsta
skiDti í' sögu landsins, .Ikvöld-
skóla, og tæknikennslu í hinum
margvíslegu sérgreinum, þar
sem imgir verkamenn eiga auð-
velt mcð að stunda nám að
loknum vinnudegj og aflað sér
aukínnar menntunar. Þéir æsku
menn som stunda nám á slík-
um kvöldskólum. megn hætta
vinnu einni stundu fyrr á kvöld-
In til hes« að eiga hægara með
að nndirbúa. sig undir kennslu-
stundina., en fá þó engu að síður
greiddan fullan S stúnda. vinnu-
dag. — Þúsundir æskumanna
st.unda nám í þessum kvöld-
skólum.
Jaf n f ra m t kvöldfkólunum
hafa verið stofnaðir bréfaskól-
ar fyrir iðnaðarmenn. Og auk
hiris árlega sumarleyfLs fá nem-
endurnir frí til þess að undirbúa
prófið.
Sérstakir skólar hafa verið
opnaðir fyrir æskumenn sera
eru dugandi og skara framúr
við framleiðsluna. Nfimið á.
þessum skólum tekur tvö ár og
hundruð ungra verkamanna,
sem lokið hafa námi við fram-
haldsskóla, geta undirbúið sig í
þessum skólum, til þess að
hefja nám í menntaskólum og
háskólum. Fá þeir einnig fjár-
hagslega aðstoð hjá ríkinu.
Þúsundir nemenda sem lokið
hafa námi við slíka skóla, hefja
nám í hinum jTnsu háskóla-
deildum við verkfræði, hag-
fræði, o. s. frv.
Alþýðustjórnin ver ekki ein-
ungis stórfé, til kennslu og
menntunar verkalýðsins heldur
einnig til þess að bæta lífskjör
hans. Sérstök heimili og mat-
stofnr ungra verkamajina hafa
verið reist við öll stærri iðnaðar
fyrirtæki.
Stjómarskrá alþýðulýðveldis-
ins búlgarska tryggir þegnun-
um rétt til hvíldar í áikveðinn
tíma. Fimm hvíldarheimili bæði
til sjávar og í fjallahéruðum
landsins hafa verið reist handa
æskulýðnum til þess að dvelja
á í sumarleyfi sínu. Þúsundir
æskumanna dvelja árlega í
sumarleyfi sínu á slíkum hvíld-
arheimilum.
Ásamt ákvæðisvinnu og verð-
launakerfi fá ungir vérkamenn
laun sín í hlutfalli við magn
og gæði framleiðslimnar á sama
hátt og aðrir verkamenn. Þvi
stjórnarskráin tryggir alþýð-
unni sömu laun fyrir sömu
vinnu.
„Ástandið í Kairó"
Hús í Reykjavík nefnist
iSjálfstæðishúsið. Sumir kalla
það Holstein, aðrir Seljaland.
Þar ríkir oft slíkt ástand,
að gott væri að hafa „arftaka
sálmaskáldsins" við, til að gera
grein fyrir skrílmennsku og ó-
menningu þeirri, er þar fer
fram. En arftakinn er, sem
kunnugt er, sérfræðingur bænda
blaðsins og sveitamenningar-
innar í þeim efnum.
Þetta hús er ekki sjálegt ut
an, en því glæstari eru salir
þess, — enda virðast þeir aðal-
lega ætlaðir súperfólki því, er
nú gistir gamla ísland, í óþö!;k
fjallkonunnar og bama hennar.
—- Þessir súperidjótar koma
þarna með slappa kjálka og
dauf augu. Og það eru ungar
stúlkur.
Þarna eru áfengir drykkir
framreiddir, — enda mest upp
úr því að hafa. — Og í þessu
húsi, sem kennir sig við sjálf-
stæði Islands og einstaklinga
þcss —, er hvorttveggja auð-
vitað í heiðri haft.
Sjálfstæði Islands er undir-
strikað með delinkvintum þeim
erlendum, sem gera sig kjána-
lega framan í ungar „fóstur-
landsins Freyjur“, —- og sjálf-
stæði og frelsi einstaklingsins
í áfengisaustrinum, því aldrei
þegar hann syngur viti símt
fjær um bránæs eða skríðuk
er karlmaðurinn frjálsari, en
f jnrir hunda og manna fótum, —■
og aldrei er kvenmaðurinn
frjálsmannlegri, en < í örmum
kynlyfjamanna með augun fljót
andi í „góðlátlegri heimsku".
Og það eru speglar upp um
alla veggi, salarkynnin glæst,
fólkið andlaust og þvaðrandi
vitlevsu: , ,Bena kípa, bena kípa.
s!kál“. Ef til vill vantar bara
geldinga og pelikana. — Og
nóttin líður —
En daginn eftir koma út þrjú
blöð og Iofa þessa menningu.
-r- og stundum það fjórða.
Þetta er hin sanna menning.
american style, I lovo you.
baby —
Já, „Allah er Allah, og
Mahómeð er spámaður Allah!“
Félagar I ÆF
I dag lýkur áskrifendasöfn-
uninni að Rétti. Útbreiðum
þetta timarit eins og við mögu-
lega getum. Allir verða að gera
sitt til áð söfnunin verði sem
giæsilegust.
Fyrir nimum tug ára var
stofnað til bandalags til vamar
„vestrænni menningu“. Að því
bandalagi stóðu fasista Italía,
nazista Þýzkaland og Japan
Híróhítós. — Bandalagið skyldi
tryggja „vestrænt frelsi“ og
„vestræna menningn“ gegn fyr-
irhuguðum árásum vondra
kommúnista austur á sléttum
Rússlands. Að baki þessa sam-
bands stóðu <“msir auðugustu
menn heims, — en þeir láta
sár, sem kunnugt er, svo annt
um menninguna -—, svo sem
Henry Ford. — Eitt fyrsta
afrek þessa menningarbanda-
lags, var að fara með ófriði á
hendur friðsömu fólki á Pýren-
easkaga, myrða. það og pína, -
og setja síðan á laggirnar „vest-
ræna“ fasistíska stjórn. -— Síð-
an var ráðizt á Austurríki, þá
Tékka, allt í nafni ,,Iýðræðis“
og „baráttunnar gegn rauðu
liættunni“. Og kviðrístumeistar-
ar Híróhítós hins austræna fóru
með her manns á hendúr Kín-
verjum í umboði „vestrænnar,
menningafu.
• FORD IiOIíGAÐÍ
Allir vita, hvert þessi barátta
leiddi. Það v:> r þessi óeigih-
gjama og lýðræðislega. „líar-
átta gegn kommúnismanum",
sem var upphaf þeirrar ógurleg-
ustu styrjaldar, sem Iiáð hefur
verið frá órofi alda. -— Göbbels
og Hitler vorti sérlegir sendi-
menn Fords, og annaiTa auð-
manna amerískra, — í Evrópu.
Þeirra hlutverlc var að berja
á bolsévismanum, „hinum gyð-
inglega marxisma", helzt ganga
milli bolg og höfuðs á þeim ó-
arísku kenningum. —- Þeir áttu
að fara með eldi og brennisteini
gegn þjóðum Ráðstjórnarríkj-
anna, — og þyrma helzt engu
frá Eystrasalti til Kyrrahafs.
* ,.AÐ ANNAÖ EINS SKULI
HAFA GERZT!“
Baráttan varð ékki sigursæl.
Hún hefur nefnilega alltaf verið
svo undarlega erfið, þessi bar-
átta gegn þeim rauðu. — Og
vopnin snerust í hendi þeirra
sem stjómuðu tilræðinu. Vest-
ræn menning hafði sém sé alið
við skaut sitt óargadýr, sem
hvorki viidi þyrma gamalli
menningu ensk-franskri né
„TIL VARNAR VESTRÆNNI MENNINGU"
ÖXULLINN
fomri menningu rússneskri,
hebreskri— ög kínverskri. —
Alþýðan bar signrorð af „vest-
rænni menningu“, þótt það
kostaði miklar fórnir, erfið ár.
| Hver man nti ekki „menn
ingarmiðstöðvar nazismans:
Ásvits, Búkkenvald, Belsen?
Og hver hefur gleymt Coventry,
Lidice og Stalíngrad? — Það
vom ávextir þeirrar miklu bar-
úttu þessa „frjálsa menningar
bandalags", gegn bolsévisman-
nm: Rústir, fyrirlitning á mann-
légum tilfimúngum, svivirðilegri
pVndingar en þekkzt höfðu? laus 0g heilsulaus! — ■ Og
eyðilegging, auðn. — Sumir vel-
kristnir og saklausir borgarar
áttu erfitt með að trúa þessum
ósköpum. Morgunblaðið hafði
þó verið hrifið af þessu „vam-
arbandalagi" á uppgangstimum
þess!
•i NVTT RANDALAG
; Það eru brátt tveir tugir ára
siðan þessi ósköp byrjuðu. —•
Og enn á ný hefur verið stofnað
til bandalags. Menn skyldu þó
ætia, að auðugt fólk væri orðið
leitt á þessari árangurslitlu
„baráttu við kommúnismann",
þar sem lýktir síðustu herferð-
arinnar urðu þær, að stór þjóð-
ríki og mörg minni komu á hjá
sér samvirku skipulagi, sam-
kvæmt gyðinglegum marxisma,
— á líkum forsendum og þjóðir
Rússlands 30 árum áður.
En svo er ekki. Enn eru til
vígdjarfir menn, sem hyggjast
leggja að velli þá rauðu til
varnar menningunni svo ekki sé
nú minnzt á allt frelsið.
iBandalagið heitir Atlantshafs-
bandalag —, og þykir nú mikið
við liggja, svo að smáþjóðir,
sem hafa borið gæfu trl að vera
herlausar og vopnlausar, eru. n.ii
líka. foknar með í draslið.
* TOGLEÐRIÐ —
EÐA HVAÖ?
— Þétta. er „várnarbanda-
lag“. Og hvað á nú að verja?
Jú: Jkiö er merinirigin, vest-
ræna menningin, — og frelsið
— einu sinni enn! En hvemig
eri nú þessi menning, og þctta
frelsi? — Helztu forsva ’smenn
bandalagsins eru Bandaríkja-
menn. Þeirra frelsi takmarkast
við „réttar skoðanir", ekki
lengur ‘arísk-ar 'heldur amerísk-
ar. Þeirra frelsi er aö sjá við
höfnina í Reykjavík, þar sem
menn eru frjálsir að neita
fólki um vinhu, þótt orkan
svelli í æðum þess cn börnin
þjást af blóðleysi og fjörefna-
skorti. Það er líka frelsi að
mega búa í kjallara, atvinnu-
menningin? Ja, ef til vill kryst-
allast hún bezt í kjömm fólks-
ins. — Þar sem fólkið þjáist
og er svangt meðan aðrir velta
sér í óhófi og allsnægtum er
menningin aðeins hrófatildur,
yfirstéttarhégómi, prjál.
En amerískri menningu er nú
ekki fyrir að fara. Ka.nnski eru
þéir að verja hasarblöðin sín,
Tarrzan og Súperman, Káboj--
kvikmyndirnar vældvest söguiri
ar, gangsterrómantikina, —eða
bara skyrturnar sínar, togleðr-
ið og hálsklútana?
Hættan er gífurleg!
Og gegn hvaða fólki er nú
verið að verja þessi ósköp ?
Það hlýtur að vera ósköp vont
fólk og hættulegt. — Jafnvel
fyrrverandi fjandmenn okkar
islenzkrp. og menningarinnar.
Tyrkir eru dregnir kmí þessa
blokk, sem á að verja „vest-
ræna. menningu". Og sjálfur
Frankó, sem Hitler og Mússó-
líni settu á Spán til liöfuðs fá-
tæklingum þar í landi, er ein
helzta stoð bandalagsins! —
Það er nú raimar ekki svo ó-
eðljlegt, þyí ef. að „er gáð,, em
það nú að nokkru leyti hinar
sömu þjóðir, sem ógna menn-
ingunni og á dögum arísku hug
sjónanna. — Það er nefnilega
bölváður Rússinn. Þeir eiga
engan Súperman eða Roy Rosj-
ers, ekki einu sinni eina hasar-
myndaseríuú. Þeir eiga bara
leiðinlega kalla eins og Lýsjen
kó, Sjólókóv, Ehrenburg, Kat-
B'rn.mhn.ld á fi síTSu
Hjólreiðar á Oiympíuleikjunum
Úrslit í 1000 metra hjólreiöakeppninni á OL í Helsinki
ítalimi Sacui varð fyrstur í mark, annar Ástralíumaður-,
Cox og þriðji Þjóðverjinn Potzejnlieim.