Þjóðviljinn - 20.11.1952, Blaðsíða 3

Fimmtudagur 20. nóvember 1952 — ÞJÓÐVILJINN — (3
Ilandknattleiksmót Reykja-
víkur 'hélt áfram á þriðjudags-
kvöld. Voru leikirnir skemmti-
legir og komu sum úrslitin
nokkuð á óvænt. Ármann átti
mjög erfitt með ÍR sem hafði
betri leikstöðu; 7:5 við leik-
hlé. Ármanni tókst þó að jafna
og komast cimi marki yfir
11:10 á'ður en leik lauk, nutu
þieir þar meiri reynslu. Hið
unga ÍR lið er í örum þroska
Það kom líka nokkuð á óvart
að jafntefli skyldi verða milli
KR og Víkings 7:7 og hafði
Víkingur forustuna svo að
segja allan leik'nín, byrjaði
með því að gera 3 mörk áíur
en KR fékk nokkuð að gert.
Hér var það meiri keppnis-
reynsla þessara manna sem
hafa haldið saman í mörg ár
sem bjargaði ac ekki fór ver.
en í KR-lið:nu munu minnstar
breytingar hafa orðdð síðustu
árin. Varnarleikur þeirra var
veikari en sókmn. Leikur Fram
og Vals var ekki eins jafn og
hinir. Fram-liðið er ekki nógu
frískt og nokkuð seinir í gang.
Virðist sem þeir þurfi að fara
að hleypa nýju blóði í liðið.
Frískleiki hmna ’ungu Vals-
manna gaf 7:2 eftir fyrri hálf-
leik, en úthaldið var ekki nóg
og nutu Framarar þá reynslu
sinnar, og aldurs og unnu síð-
ari hálfleik 4:3. -
Staða mótsins er þessi:
LUJ T S Mörk
KR ......... 43107 36:22
Valur ....... 5 3 1 1 7 43:30
Ármann .... 4 3 0 1 6 45:36
ÍR ......... 5 2 1 2 5 35:34
Víkingur .... 4 1 1 2 3 32:29
Fram ........ 4 1 0 3 2 27:38
Þróttur ..... 4 0 0 4 0 16:45
Álif páfans á
i hróffum
0
Pius páfi hinn XII. hofur ný-
lega látið í ljósi álit katólsku
kirkjunnar á iþróttum. Þetta var
við opnun þings á Italiu sem
fjallaði urn sálfræðileg1 o g heil-
brigðisleg vandamál í sambandi
við íþróttir. Páfinn hélt því fram
að íþróttirnar gætu fært mann-
■ fó)kið nær guði en hann aðvaraði
samtimis við æfingum sem. gsatu
verkað ögrandi eða að sýna lík-
uma sinn á þann hátt sem hvorki
væri nauðsynlegt eða sæmandi.
Líkaminn er fyrst og fremst
bústaður sálarinnar og íþróttirnai
skulu því ekki skoöast sem tak-
mark í sjálfu sér. ,,Sú iþrótt sem
ekki fegrar sálina er ekki annað
en tóm hreyfing einstakra út-
lima, sýning forgengi’egrar fog-
urðar í fiöktandi gleði", segir
páfi.
Hann réðist hart að þeim sem
gera líkamann dýrð’egan, og
undirstrikaði að sá sem aðeins
hugsar um útlit og met. án þess
eið taka tillit til hvernig þeim
drangri er náð, hafi sett íþrótt-
i rnar ofar öllu og g’eymt. til-
gangi lífsins.
Páfinn hafði eklcert við' það að
athuga þó mót og keppnir séu
á sunnudögum en áminnti alia
sanna kaþó’ska menn að gæta
sín fyrir þvi að taka ekki knatt-
Framhald á 2. síðu
Nýtt met á 1000 m
Tékkneski hlauparinn Stanis’av
Jungwirt hefur á móti i Praha
hlaupið 1000 metra á nýjum heims
mettíma, 2.21.1. Fyrra metið setti
Svíinn Olle Aberg í sumar í K,-
höfn og var það 2.21.2.
HaFÍsaia i hel
Franski hnefaleikarinn Honoré
Pratesi lczt í London 6. þessa
mánaðar, tveim dögum eftir að
hann keppti við brezka heims-
veldis'meistarann í fluguvikt, Jake
Tuli. Pratesi var svo illa farinn
eftir tíu lotur að bera varð hann
í búning-sklefa og klukkutíma síð-
ar missti hann meðvitund og var
ekið á sjúkrahús. Þar voru gerð-
ir á honum tveir heilaskurðir en
árangurslaust. Konu hans var sím
að til Marseil’es að hverju fór, en
þegar hún kom á flugvö linn í
London var hnefaleikarinn látinn
fyrir þrem klukkustundum.
Pratesi, sem var 31 árs, er
þrettándi hnefaleikarinn sem
deyr í Bretlandi eftir stríð af
áverka í keppni.
FzamhaMsaðaliunduz
E. E. E.
Framhaldsaðalfundur Knatt-
spyrnuráJs Reykjavíkur verð-
ur haldinn í kvöld í félags-
heimili Vals. Vmis mál eru
þar á dagskrá sem geta haft
mikla þýðingu fyrir framtí'ð
knattspyrnunnar. .Má þar nefna
fyrirkomulag mótanna og skipt-
ingu milli flokka. Þá mun til-
lagan um Suðvesturlandskeppni
fá afgreiðslu.
HVÁÐ ER AÐ GERAST MEÐ ÁBURÐAR-
Hefudarálit miimi
hiuia iprhagsneíndaz
neðzi delldar (Einars
Olgdrsscnar) um frv.
tll lántokuheimíldar
vegna hyggiugar á-
huxSarveiksmiðju
(I nefndaráliti þvf er hér fer
á eftir rekur Einar Olgeirsson
helztu atriðin í deilunni um Á-
burðarverksmið'juna, sem hef-
ur verið eitt mesta hitamál
þingsins undan-farjð).
„Frv. þetta er staðfesting á
bráðabirgðalögum, sem ríkis-
stjórnin gaf út í sumar, um
heimild henni til handa að taka
lán handa áburðarverksmiðj-
unni. Ekki hafa fengizt upplýs-
ingar um, með livaða kjörum
lánið er veitt Áburðarverksmiðj
unni h.f. né hvaða tryggingar
Áburðarverksmiðjan h.f. veitir.
Þetta lán er að vísu aðeins lít-
ill hluti af þeim lánum, sem
ríkið tekur og veitir áburðar-
verksmiðjunni, en þao er hins
vegar nauðsynlegt, að tryggi-
lega sé gengið frá eignaraf-
stöðu áburðarverksmiðjunnar
til ríkisins, þegar annað eins
stórfé er veitt til þess fyrir-
tækis og nú er gert.
Áburðarverksmiðjan á að
kosta 108 milljónir króna. Af
því fé leggja einstakir hluthaf-
ar fram 4 milljónir kr. sem
hlutafé. Ríkið á hins vegar að
leggja fram 104 milljónir
króna, 6 milljónir sem hlutafé,
en 98 milljónir króna sem lán.
Engar upplýsingar hafa feng-
izt um, hvaða tryggingar verk-
smiðjan lætur og hvort hinir
einstöku hluthafar látá nokkr-
ar tryggingar fyrir þessum háu
lánum, nema sitt litla hlutafé.
Samband isl. samvinnufélaga
mun eiga 2 milljónir króna af
hlutafénu. Auk þess er for.-J-jóri
S.Í.S. kosinn af Framsóknar-
flokknum á Alþingi í stjórn Á-
burðarverksmiðjunnar h. f. og
tilnefndur formaður hennar af
ríkisstjórn.
Ég hef haldið því fram, að
áburðarverksmiðjan væri sam-
kvæmt lögum um hana sjálfs-
eignarstofnun, eign ri'kisins,
eing og lagagreinarnar 1.—12.
bera með sór, en að hlutafélag
það, sem myndað væri eam-
kvæmt 13. gr., væri aðeins til
að reka verksmiðjuna, eins og
það er ákveðið. Ráðherrar
Framsóknarflokksins hafa hins
vegar haldið því fram, að á-
burðarverksmiðjan væri eign
hlutafélagsins. En það mvmdi
þýða, að ef rekstur hennar
gengi vel og liún væri eftir tvo
áratugi búin að borga sig, þá
væri þetta 108 milljón króna
fyrirtæki að 6/10 hlutum eign
ríkisins, en 4/10 hlutum eign
hluthafa, er legðu fram 4
milljónir króna, en eignuðust
þá rúmar 40 milljónir króna í
staðinn.
Af fjörrum
löndum
Kosniiiffarnar í Grikldandi
(SJefton Delmer, fréttaritari
brezka íhaldsblaðsins Daily
Express, segir í blaði s;nu 21.
september í haust eftir ferðalag
tft QriHktends: „JBandarikjamenn
eru búnir að eyða hátt í þúsund
mil'jónum dollara síðan 1917,
þegar þeir leystu okkur Breta af
hólmi í Grikklandi. Nú er mikið
af þessu fé komið i vasa fjár-
dráttarmanna og mútuþega........
Ailt atvinnulif landsins er að
kafna í græðgi bitlingasnata og
f járdráftarmaúna.<‘ Delmer • bendir
á- að -bankavextir af. • lánum. i .Grjkk-,
’andi eru 30%. Framleiðslu iðnað-
krins hrakar stöðugt, ef fram-
leiðsluvísitala maimdnaðar 1951 er
talin 22 er framleiðslan nú komin
niður i 15 stig. „Tala atvinnuleys-
ingja er þegar komin upp í 450.
000 og búist er við að hún
hækki."
e
f^etta getur varia talizt g'æsi-
legur árangur í þvi Evrópu-
landi, sem Truman forseti stærir
sig af a.ð hafa bjargað fyrstu
úr greipum kommúnismans með
efnahags- og hernaðaraðstoð.
Óffeindarástandið í atvimíulifi
Grikklands hefur auðvitað haft i
för með sér pólitísk vandamál og
ernbættismenn í utanríkisráðu-
neytinu í Washington og banda-
riska sendiráðinu í Aþenu hafa
’agt höfuðin í bleyti til að. finna
ráð til a.ð gera Grikkíand að
þeini auglýsingu um b'essun
bandarískrar aðstoðar sem þeir
vildu að það væri. Upp á síðkast-
ið hafa vonir þeirra verið bundn-
ar við hershöfðingja að nafni
Papagos, og nú er hann !oks
kominn til valda. t kosningum
síðastliðinn sunnudag fékk Griska
fy’kingin, flokkur Papagosar, 24S
af 310 þingsætum. Þar með hefur
rætzt draúmur John Peurifoy,
sendiherra Bandaríkjanna í
Aþenu. og Papagosar sjáifs um
að hann gerist „hinn sterki mað-
ur“ Grikk’ands.
apagos hefði verið kominn ti'
valda fyrir löngu ef Bretar
hefðu ekki i lengstu lög reynt
a.ð halda áhrifum sínum í Grikk-
landi með hjálp konungsfjölskyld-
unnar, sem Churchill tróð upp á
Grikki mcð herva’.di í lok heims-
styrjaldarinnar síðari. Georg kon-
ungur og hirðklíka hans hafa eld-
að grátt silfur við Papagos, sem
því hefur orðið brautin til valda
torfærari en ella þrátt fyrir stuðn
ing Bandaríkjanu)Jjna., l?n, ekkert
nema bein bandarígk ihlutun um
stjórnarfar Grikklands nægði til
að koma honum í forsætisráð-
herrastó’inn. Ómögulegt er að
tala um frjálsar kosningar eins
og stjórnarhættir eru í Grikk-
landi en þrátt fyrir það fékk
■f-lokkur Paþagos .ekki, , hreipau.
nieirihluta atkvæða. Yfirgnæfandi
meiríhiuti hans á þingi cr því
einu að þakka að Peurifoy,
bandariski sendiherrann, skipaði
frát’arandi stjórn að breyta kosn-
ingalögunum Papagos og flokki
hans i liag.
0
~ ð'ur var hlutfallskosninga-
fyrirkomu’ag í Grikklandi.
Fyrir kosningarnar i september í
fyrra var því breytt nokkuð, ein-
ungis þrír fiölmennustu flokkarn-
ir fengu rétt , til uppbótarsæta.
Ekki tókst þó betur til en svo
fyrir hinum bandarísku höfundum
þessa.i-ar lcosningalagabreytingar,
að fylking Papagosar og mið-
f’okkar þeirra Venizelosar og
Plastirasar fengu ncestum jafn
marga þingmenn og ellefu þing-
sæt.i vinstribandalagsins, sem
’agabreytingunni var beint gegn,
ógu baggamuninn. Plastirás mynd
aði stjórn en þegar sýnt var að
líf hennar var í hendi vinstri-
fylkingarmanna bar Peurifoy
sendiherra fram kröfu um að
telmar yrðu upp einfaldar meiri-
hlutakosningar til þings. Hann
lét þcssa skoðun fyrst uppi i
mars. Þá visuðu Venizelos og
Plastiras slikri íh'.utun um inn-
p.nlandsmál Grikklands á bug af
miklum þótta en þeir fengu brátt
að kynnast því, hvar Davíð
keypti ö’ið. Bandarísk aðstoð við
grísku stjórnina var skorin nið-
ur, Peurifoy endurtók kröfu
sína um einfaldar meirihlutakosn-
ingar 19. ágúst og í næsta mán-
uði var kosningalögunum breytt
í samræmi við kröfur hans og
þing 1-ofið.
■*TaIdaferill Venizelosar og Piast-
’’ irasar hefur verið ömurlegur.
Fyrir næstsíðustu kosningar !of-
uðu þeir að fylgja stefnu, sem
grætt gæti sárin eftir grísku
borgarastyrjöldina 1946-49, leggja
niður fangabúðir, láta pólitíska
fánga lausa o. s. frv. Öll þessi
loforð voru svikin, er þeir kom-
ust til valda. Ríkisstjórnin efndi
til nýrra réttarhalda og iét taka
af lifi kommúnistaforingjann
Beloyannis. Foringi Bændaflokks-
ihs, Gavrilides, dó í fangabúðum
á eynni Ai-Stratis. Um 20.000
manns sitia en í fangabúðum þa.r
qg á eyjunum Makronissos og
Youra. Hálfum mánuði fyrir
kósningarhai* " varð rikisstjórnih
að víkja frá oinum verðinum á
Makronissos eftir að blöðin á
Aþenu höfðu skýrt frá því að
bann hafði látið pynda fanga svo
að þeir misstu vitið. Viku áður
höfðu sakborningar við fjölda-
réttarhö’d i Aþenu sýnt í réttin-
um áverkana, sem þeir h'utu er
verið var að pynda þá til aö und-
irrita játningar.
reytingar á kosningalögum
Vestur-Evrópurikja tii að
forða því að þjóðþing þeirra vei-ði
fétt mynd af þjóðarviljanum virð-
ast vera orðin vinsæl íþrótt. Hér
hefur því verið lýst, hvernig ein-
ræðissinnuðum minnihlutaflokki i
Grikklandi var fenginn yfirgnæf-
andi meirihluti þingsæta að und-
’rlagi bandaríska utanríkisráðu-
neytisins. Svipaður leikur var
leikinn i Frakklandi í fyrravor.
Hlutfallskosningar voru afnumdar
í þeim yfirlýsta tilgangi að ræna
kommúnista helmingi þingsæta-
fjöldans, sem þeim bar sem
stærsta flokki landsins. Nú er
röðin komin að Italíu. Þar eiga
að fara fram þingkosningar á
næsta ári og fullvíst er að lca-
þó'skir, flokkur De Gasperi for-
sætisráðherra, fá ekki aftur þing-
meirihluta. Forsætisráðherrann
hefur þvi gert bandalag við hægri
krata, frjálslynda og lýðveldis-
sinna um að breyta kosningalög-
unum. Nú ei-u hreinar hlutfa’ls-
kosningar á Italíu en De Gas-
peri og bandamenn hans æt’a að
koma því í lög að kosningabanda-
lag flolcka. sem fær helming
greiddra atkvæða eða meira, fái
tvo þriðju þingsæta.
M. T. Ó.
Ég hef álitið það óeðlilegt,
að ríkið yeitti slík stórián sem
hér er um aö ræða til þess að
veita nokkrum einstökum aðil-
um möguleika til yfirdrottnun-
ar og auðsöfnunar, ef fyrirtæk-
ið gengi vel, en rikið hins veg-
ar tæki' á sig allan skellinn, cf
fyrirtækið gengi illa. Þess
vegna hef ég reynt að knýja
fram ákvarðianir um það nú,
hvort áburðarverksmiðjan væri
eign ríkisins (sjálfseignar-
stofnun, háð lögum frá Al-
þingi), eins og ég lief haldið
fram, eða hvort hún væri eign
hlutafélags með 10 millj. kr.
höfuðstól, þar af 4 miilj. kr.
framlag frá einstökuni hlut-
höfum,, er hafa a.m.k. hvað 2
milljónir af því snertir fengið
þær að láni frá bönkum ríkisins
til þess að leggja fram. Álít ég
að ríkisstjórninni beri að
leggja fram á þessu þingi frv.
til breytinga á lögum um á-
burðarverksmiðjuna, svo að Al-
þingi fái úr því sikorið, hvernig
eignarrétturinn á því fyrirtæki
á að vera.
Þá er enn fremur nauðsyn-
legt, að Alþingi geri sér ljóst,
hverjar ráðstafanir af þess
hálfu eru nauðsynlegar vegna
fcess, að áburðarverksmiðjan
fær megnið af því rafmagni,
sem Irafossstöðin framleiðir.
Eins og kunnugt er, mun hin
nýja Sogsvirkjun, Irafossstöð-
in, kosta með raflagningum um
190 millj. kr. Af orkumagni
hennar fær áburðarverksmiðj-
an % hluta, en af grunnorku
hennar 1/8. Ef reist hefði ver-
ið nýtt orkuver fyrir áburðar-
verksrniðjuna til að framleiða
það orkumagn, sem hún á að
fá, hefði það kostað á annað
hundrað milljónir króna, Það er
vart hægt að telja það csann-
gjarnt að áætla, að helmingur-
inn af stofnkostnaði Irafoss-
stöðvarinnar, eða um 100 millj.
króna, sé í þjónustu áburðar-
verksmiðjunnar. Og vissulega
er þrengt að almenningi bæði
fjárhagslega og hvað örugga
rafmagnsnctkun snertir, með
því að láta 'áburðarverksmiðj-
unni í té al*t rafmagn er hún
fær, fyrir t.d. 3—4 milljónir
króna á, ári. En aðalatriðið fyr-
ir almenning er þó, að innan 3
—4 ára, í síðasta lagi 1956, sé
þriðja virkjun Sogsins fullgerð,
ef ekki er ráðizt í stærri viikj-
anir, þvi að ella verður 1956
sami herfilegi rafmagnsskortur
inn í Reykjavík og sunnan-
lancís og nú er og varastöðin
rekin með dýrri, erlendri orku
mestallan sólarhringinn. En
þetta þýðir, að ríkið verður
strax. að útvega upp undir 100
milljónir króna til þriðju virkj-
unar Sogsins og láta hefja
framkvæmdir við hana næsta
suraar.
Það liggur því í augum uppi,
að þegar lagt er fram af al-
mannafé að láni og framlagi
alls um 200 milljónir 'króna, til
þess að hægt sé að koma á-
burðarverksmiðjunni upp og
reka hana, og þrengt að al-
menningi á anna,n hátt líiia, til
þess að áburöarverksmiðjan
geti starfað, þá er nauðsynlegt,
að það sé að fullu tryggt að
verið só að gera þetta
vegna hagsmuna almennings,
en ekki í þágu einstaki'a fyrir-
tækja. Og þegar áburðarverk-
smiojan eftir lögunum á að
vera sjálfseignarstofnun og
búið er að henni eins og hún
væri almenningseign, þá verð-
ur sannarlega að gjalda var-
huga. við þeim tilraunum stjórn-
arvaldanna, sem nú eru gerðar
til þess að gera hana að eign
Framhald á 2. síðu.