Þjóðviljinn - 21.01.1953, Blaðsíða 4

*) ' Þrið judagör 21. jaáútír>1603'-
0t*cfandl: Samemlngarflolclair alþýOu — Sósialistaflokkuriim
Ritstjórar: Slagnús ftjartaoBaoB 'Ab * Sígurður Ouðmundason
FYóttastjóri- Jón BjarHaaon.
Blaðamenn: Á.smundur atgurjónsson. Uagnús Torfi Ólafsson.
Ouðmundur Vigfússon.
A.uglýsingastjóri: Jónsteinn Haraldsson
Ritstjórn, afgreiðsla, auglýslngar prentsmiðja: SkólavörSustig
19. - Sími 7600 (3 línur).
Áskriftarverð kr. 18 á mánuði í Reykjavík og nágrenni; kr. U
ann&rs staðar í landinu. — Lausasöluverð 1 kr eintakið
Prentsmiðja Þjóðviljans h.f
v..... ...........................:_____________________ '
Stærsti pjéfEiaSyr í sigu íslands
Áburðarveúksmiðjan er eitt stærsta fyrirtæki islenzku þjóð-
priimar. Kostnaðurirm við að koma henni upp er talinn muni
iiema á arrnað huhdrað milljóna króna, og auk þess má segja að
hJuti hinnar nýju Sogsvirkjunar sé gerður í hennar þágu, þannig
að sé allt meðtalið mtm áburðarvenksmiðjan kosta um 200
milljónir króna beint og óbeint.
Það var frá upphafl talið sjálfsagt að ríkið reisti og ætti
verksmiðjuna enda fólst það í hinu upphaflega frumvarpi sem
Ifigt var fram um málið. En það kom fljótt I Ijós að auð-
mannakiíkan í Reykjavik leit þeesa miklu stofnim hýru auga;
þarna hlaut að gefast tækifæri til að mata króklnn. Og við
þriðju umræðu í efri deild gerðust þau tíðindi að ÍBjörn Ólafs-
son flutti um það breytingartillögu að stofnoð skyldi hluta-
félag imi verksmiðjuna, en kunnugir vissu að sú tillaga vár
feorin fram í nánu samráði við Vilhjálm l»ór. Var tillagan sam-
þykkt af stjómarflokkunum og ákveðið að hlutaféð skyldi vera
30 milljónir ikróna; áttu einstaklingar að leggja fram 4 milljónir
en ríkið 6 mil’jónir.
Akvæðið um hlutafélagið er í mjög lausum tengslum við lögin
sjélf og haf& spunnizt um það miklar umræður á þingi. Einar
Orgeirsson hefur haldið þvi fram og leitt að þvi sterk rök að
Mutafélagið sé aðeins rek3trarfyrirkomulag, áburðarverksmiðj-
rn verði eftir sem áður eign ríkissjóðs. Jafnoft hafa ráðherr-
arnir hins vegar lýst iþví yfir að þessi túlkun sé ekki rétt, hluta-
félagið edgi að eiga verksmlðjuna.
Áburðarverksmiðjumálið er þannig að verða eitt mesta þjófn-
aðarmál í BÖgu Isianis; rfkisstjómin er staðráðin í því að stela
tugum inilljóna úr almannasjóði og afhenda auðmönnuln. Eins
og áður er sagt er hlutafé verksmiðjrmnar -aðeins 10 milljónir,
en kostnaðurinn við að koma henni upp verður á annað hundrað
milljóna. Mismunurinn á að koma sem lán úr ríkissjóði til hluta-
félagBina Sfðan er ætlunln að stórlán þetta verði greitt upp með
fekstri lærksmiðjunnar, þannig að eftir nokkurt árabil hafi
irerícsmiðjan endurgreitt ríkissjóði lánsféð allt, yfir hundrað
milljónir króna. En þá ná hlutabréfin tíl eignarinnar allrar
skuldlausrar, hafa me:ra en tífaldazt í verði! Og síðan tekur við
hneint gróðatfmabO, þegar ekki einusirmi þarf að standa skil.
á greiðslum til ríkissjóðs. Þannig ætlar ríkisstjómin að gefal
nakkrum auðmönnum tugi og aftur tugi milljóna króna!
Þegar á þetta hefur verið bent hafa ráðherrarnir afsakað
aig með því að rfkissjóður ætti þó meirihluta hlutabréfanna og
þarmeð örugg yfirráð yfir verksmiðjunni. Það form er þó aðeins
blekking. Upphaflega ætlaði Vilhjáimur Þór að klófesta verk-
smiðjuna einmitt með þessu fyrirkomulagi. Hann ætlaði að láta
AÍjS. kaupa öll persóaulegu hlutabréfín, og síðan ætlaði Fram-
sóknarflokkurinn að kjósa hann aem fulltfúa Alþkigis!. Vil-
ivjálmur Þór hefði þá með aðstoðarmönnum sínum haft hreinan
íneirihluta í stjóm áburðaiverksmiðjunnar! Þetta varð þó ekki
r.lveg svona einfalt f framkvæmd, því Sjálfstæðisflok'kurinn
heimtaði að fá að taka þátt f leiknum og iðnrekendur feeigu
ívelming persónulegu hlutabréfanna. Engu að síður hefur Vil-
Jijálmur Þór hegðað sér eins og áburðarverksmiðjan væri, einka-
eign hans — og Ókunnugt er um gróða þann sem haian hefur
aflað sér með umboðum fyrir vélar þær sem verksmiðjan hefur
keypt!
Maður skyldi nú ætla að nóg hafi verið að gert með þessum
ráðstpfunum, en svo er þó engan veginn. Eins og skýrt var
frá í biaðihu í gær er ætlazt til að hlutabréf ríkisins í áburðar-
vcrksmiðjunni verði iögð sem stofnframlag til hins nýja Benja-
mínsbanjka, sem Bandaríkin eru að koma upp á fclandi. Benjamín
íiiríksson hefur skýrt svo frá við þingnefnd að hann telji sjálf-
fe-agt að Beajamínsbankinn selji einstaldingum hlutabréfin við
vægu verði. Þá væri pjófnaéurinn fullkomnaður og síðustu ítök
ríkisins í þessu risafyrirtæki ikomin veg allrar veraldar. Um 200
railljórir krcna af almannafé, sem lagðar verða fram í þágu
áburðarverksmiðjunnar, væru þá endanlega komnai- í hendur
fáeinna auðbraskara í Reykjavík.
Þetta er einhver stærsta þjófnaðaraaga sem um getur í sögu
íslands og samsvarar því t. d. að ríkissjóður seldi einstaklingum
JÆndsbankann fyrir örlítið brot af eignum hans. Og gleggra
<tf9mi fœst fékki um apillingu þeirrar kliku sem fer með stjóm
landsina-í þágu innlendrar og erlendrar auðmannastéttar.
á biblíu móður sinnar". Eins aldrei, hvað maður eina og hmi.
og sömu leikstjórar þurfa Copland værí að hugBa.
Um BÆKUR 09 onnoð
Matissesýning í Khöfn. — Sýningar á erlendum lista-
verkum hér.
—r ■■ ■ ', . ■ Miðvikudagur 21. janúar 1953 — ÞJÓBVJUJINN — (5
Sviknar könnur — Drengurinn í næsta húsi
Lincoln og bingmaðurinn — „Nu er hún
Snorrabúð stekkur"
NOKKUÐ hefur borið á því að
stráklingar séu faráir að gera
sér að leik að standa stífir
eins og stáurar og heilsa að
hermannasið, siðan kokktéil-
generalarnir tveir. fluttu þjóð-
inni nýársboðskap sinn. Kvik-
myndir, hasarbókmenntir og
forysta landsins leggjast á
eitt og ráðast á garðinn þar
sem hann er lægstur.
UNDANPARIÐ hafa verið seld- oð gera ólympska guði úr "
ar hér könnur, sem þykja sér. kvikmyndastjömum Holly-
lega haganiegar, því að þær wood þurfa þeir að gera ,,the GLAÐVAKANDI skrifar: „Nú
er nú Snorrabúð stekkuri', var
halda kaffi heitu daglangt. boy next doori* úr forsetan-
Þær em eixtskonar hitabfús- um, sérstaklega góðan og kær-
ar með" handfangi og stút-
Munu þær hafa selzt mjög
mikið,. einkum fyrir jólin, og
verð þeirra 120-130 kr. En
það kemur á daginn að marg-
ur hefiur keypt köttinn í
sekknum. Könnumar em úr
plasti og ónýtar þvf að plastið
springur ýmist strax við notk-
un eða eftir dálítinn tíma.
leiksríkan son. Sviðsetningin,
þegár Truman tók við emb-
ætti, var öðru vísi. Hann var
látinn heimsækja móður sína
ésamt hundruðum ljósmynd-
ara og blaðamanna. Holly-
wood er semsé alltaf með
eömu leiksýninguna í ofurlítið
breyttri mynd.
★
Ekki skal fullyrt að hver ein-
asta kanna fari þannig. Það | sambandl við valdatöku for-
er víðar pottur brotinn en á setana áttu að fara fram
Islandi, könnuraar em brezk-
ar.
★ .
ÞAÐ er bamatrú. flcstra Banda-
ríkjamanna að „the boy next
door can become president"
(drengurinn í næsta húsi geti
orðið forseti). Kvikmynda-
rómantík og lýðræði fara í
einn hrærigraut þar í landi.
Leikstjóramir í hinni banda-
rísku lýðræðiskvikmynd hafa
fundið upp forsíðufyrirsögn
handa Mogga: „Eísenhower
sver embæt.tiseið með hönd
miklir hátíðahijómleikar í
Washington. Formaður undir-
búningsnefndar hátíðahald-
anna var þingmaður frá IlHno-
is. Svo bar við að hann krafð-
ist þess • að fá að sjá Itík-
ekrána og þótti undarlegt, þar
einu sinui kveðið um helgau
reit, Þingvelli, og illa þótti
„listaskáldinu góða“ máhuu
komið er búð Snorra ú sjálf-
um Þingvelli skyldi stekkur
orðin. Daufleg var minningin
um hinn glæsta son Islands
er svo margt hafði ritað
og varðveitt og gefið eftir-
komendum sínum. Þegar mik-
ið þykir við þurfa, taka and-
ans menn sér orð snillinga í
munn rins og til áherzlu og
samanburðar. Þetta hefur Vel-
vakandi f Morgunblaðinu nú
gert í rinni miklu neyð þg
þrengingu. er „Borgin" varð
víniaus. Hla þykir honum isú
„búð“ leikin a$ nú skuli húm
vera saklausra lamba stekk-
ur. og tómlát er sú samtíð
eð enginn vissi til að hann að þakka ekki betur þeim
hefði nokkru sinni sótt hljóm-
leika. — E2tt atriðið var
„Portrait of Lincoln" eftir
eitt kunnasta tónsfcáld Banda-
rikjanna, Aron Copland. Þing-
maðurinn strikaði yfir Lincoln
og aðspurður hverju það sætti
svaraði hann, að maður vissi
„Snorra“ er þ&r hefur vritt
svo öriátt. Hart mun sá ráð-
herra dæmdur af sagnaritur-
um síðari tíma, sem evo grátt
lrikur okkar nútíma „Snorra"
sem markað hefur svo djúp
spor í (áfengis-)menningu fo-
lenzku þjóðarinnar á 20. öld-
.fi i mflmiiilniim var opn-1 eem haldnar hafa verið i ná-
uð sýning á stelnprentunum, eir-
stungrum oe; linóleumsmyndum eft-
ir Matisse í saJarkynnum G>yp-
totekena í Kaupmannahöfn, hins
fræga listasafns, sem reist var og
rekið er fyrir ágóða af bjórsölu.
Matisse hefur sjálfur valið mynd-
irnar. Um þessá
sýningu skrifar
Otto Ge'lsted í
Land og Folk:
„Mal-gir álita
Matisse mesta
Hstamann sam-
tiðarinnar-, en
það er Bamt á-
litamál, hvort
hann er í hópi
}>elrra lista-
manna, sem ó-
... . hætt er að kalla
Henri Matisse „ , „
mikla. — Hann
sagði einhverntima eitthvað á þá
leið — ég fer með það eftir minni
— að listin ætti að vei-a einsog
mjúkur hægindastóll, sem þreytt-
ur kaupsýsiumaður getur hnigið
niður í eftir eril dagsins. Nú
skyldi maður fara varlega i að
leggja of mikið uppúr slikum
ummælum manns, sem á g-amals-
aldri liefur engu glatað af ótrú-|
legri starfsorku sinni og starfs-
áhuga 1 þeim gæti verið fóigin
ögn af sjálfsháðl.
grannalöndunum. Þetta höfum við
gert, afþviað okkur rennir grun
í, að ýmsum þyki gaman ei5 lesa
um slíkt, þótt við gerum okkur
fulla grein fyrir, hversu mjög
ejón er lögu rlkari, i>g því litið
á elíkum f rásögnum að græða,
nema ef vera skyldi að þær
minntu þá menn hér á landl sem
teljast menningarfrumkvöðlar, á
að hér er hlutverk, sem þelr hafa
vanrækt hingaðtll: þaó er að tá
hingað erlend listaverk til sýn-
ingor. Ýmsir einstaklingar hafa
sýnt lofsverða viðleitni til þess, og
má þar helzt geta fomáðamanna
Listvinosalarins.
Hr
HNSVEGAB hefur k.veð-
ið lítið að bví, að opinberir aðilar,
svo sem Menntamálaráð og Lista-
safn riklsins, hafi þótt þetta verit-
efni svo aðkallaJidi, áð ástœða
væri til oð þelr tækju það að sér.
Það verður þó ckki hjá þvi kom-
izt að ætla þeim þetta hlutverk.
Mjög hœpið er að olnstaklingar
fálst til að rinna því, það mun
oftast nær verða of áhættusaml
og kxjstnaðarmlkið.. En hér er uxn
mikið menningaratriði að ræða»
sem opinber etofnun einsog Lista-
safnið hefur öll skilyrðl til eö
leysa aí hendi. SUkar Býnlngar
ættu að verða fastur þáttur í
etarfrækalu eafnelns, og þær
mundu áreiðanlega verða vel til
þess fallnar aJS glæða áhuga al-
menninga é myndliet yfirieitt og
um lcið vekja athygli fólka 6.
þeim fjársjóði Sslenzkrar listai',
sem eafnið hefur að geymo.
úfi.
IJmbótahetjur Ait-Uðsinn
og vér bersyndugir
SL laugardag hélt málgagn
Stefáns Jóhanns og HanníbaJs
því fram að við sósíaUstar
vasrum íéndur alira umbóta a£
því við værum byltingarslnn-
ar, hins vegar væru AB-menn
og laxbræður þeirra hinlr einu
„söimu“ umbótamenn, sem
verkalýðurinn œttl að trúa ein-
um fyrir forustu í stéttarsam-
tökum sínum, því verkalýðsfé-
lög væru „umbótafólög" osfrv.
Athugum þetta nánar í Ijósi
staðreyndanna:
Á timabilinu 1942-1948 fóru
fram meiri umbætur á kjörum
tinnandi fólks í þessu lamli
en nokkur dæmi eru til fyrr
eða síðar í sögu okkar. Á
þessu tíinabili tvöfaldaðist
grtuinkaup, 8 stunda vinnu-
dagur var bundinn samnlngum
almennt, orlof var samnlngs-
. bundið og síðan lögfest osfrv.
Alit gerðist þetta undir for-
' ustu sósíalista og samelning-
armanna I verkalýðsfélögum og
Alþýðusambandi. Eru þetta uro-
bœtur á máU AB-ilðslns? Senni-
' lega <RkÍd, þ\4 margir hlnna
miklu sigra & þessu timabiU
voru knúðlr fram £ harðri bar-
áttú við AB-llðið »g bandamenn
þess innan og utan verkalýðs-
. sámtakanna. Það ér og stað-
reynd, að áflur en someining-
armenn tóku forustu fyrir
ASl höfðu kjör verkamanna £
höfuðstaðnum, undir forustu
AB-Uðsins, staðið óbreytt í tvo
áratugi: 10 stunda vinnudag-
ur, ekkert orlof hjá vorka-
mönnum osfrv.
ótalið er þó eitt, som varp-
ar enn skærara ljósi yílr hin-
ar „sömiu“ umbótahetjur AB-
Uðsins og Co.:
I lok ársins 1948 hafðl AB-
liðinu og bandamönnum þess
f „umbótaáhuganum" tekifct að
hrekja sósíallsta úr rfkisstjórn,
hreltja þá frá völdum í Al-
þýðusambandtnu og komast til
valda. 1 þessi 4-5 ár hafa þélr
AB-menn tekfð þátt I að
marlta stefnu £ þjóðarbúskapn-
um, undir forustu ihalds og
Framsóknar, en haft sjálflr
lcdðsögn. í heUdarsamtökum
fslenzkrar alþýðu með stuðn-
ingi hinna.
Líti nú hver £ kringum sig
á umbæturnar, sem hinar
„sönnu“ umbótahetjur Alþýðu-
blaðslns, Moggans og Timans
hafa hrundið í framkvæmd frá
því „umbætur“ þessarar þrí-
fylkingár hófust fyrir 4-0 ár-
um. Kiðar mun kannski vikifl
nánar að olhstökum þáttuiu
nmbótabaráttunnar & siðustu
árum. — xx.
Ihlntnn Bandarlkjanna
Framhaid af 1. niflu
|>ingis koTúi til. Ben.iamfn Ei-
rfkason lýs’r vfir að tflætlunin
»é að seHa bessi hlutabréf síð-
ar. Enda væri Framkvæmda-
barikanum að bðmm kosti ekk-
ert gagn að bví að fá hlutabréf-
in afhent sem st.ofnfé.
Brvnjólfur lap-ði enn áherzlu
á rök .Tóriq Ámasonar gepn
Framkvæmdabap^amim. Að-
varanír hans væm áreiðanletra
byggðar á vitneskiu um b“
hættu s«m 'vj*;rí: á frambfiidandl
baridarfskr’' fhbitnn. E;nmitt á
þeirrí vitnesk-’n værí réist hað
úlit baris aðírátt væri að endur-
.frreiða .Tnðtvdrðisstóðfnn eða pð.
Öðrnm ;)toet.i Jáð frtllknmlev?’
ekilið á rniH’ TnótTirðipn'’óðs!rvi
Og annarra éiárrníln, fi tslahd’
■ I ræðu „Irrji, | fvrroHi><T parrði
Evsteinn að rfið'ð +11 pð forðoct
íhlutnn iT>r»nðari,ktfimanna um
fé mótvírðlpa+óða pfi að 1 fi+«
hnnn lirirb ’ eo—■« hann nú w.
HinPTf'To„ -A 11m Tifið pð ræðo
( f-pi)TnT0rr''’m .l'Tri TiVi-rtlrir<n’>|8'i
baFTfmnn rð mto. IJð’Tl„ ait )»fi
komi n,f«b«ry+»
tii jrre'no,, ?>ofe<jí jjwwmlí v»A ^
QT\' VP" ón r*ew
<v*í! Ttíim^ovflrf'n í.
hlutnnpr nm ‘fó ha+to. e!nn>o- ef+.
ir pð toð fir’fpr vor’ð e*l ‘l„r-
greitt 6g komið f þá hringrás
sem Framkvæmdabankanam er
ætlað að stjóma, því þeim hluta
mótvirðissjóos sem myndazt
hefur af óafturkræfu framlagi
er nú að mestu leyti ráðstafað.
1 Framkvæmdabankanum er
mótvirðissjóði og öðm fé til
fjárfesfingar blandað saman.
Það er því bersýnilegt að Banda
ríkin gera kröfu til frambúðar-
alVikipta af allri þessari starf-
semi, fhhitun um hvers konar
meiriháttar i’ranikvæmdir f
landinu. Með stofnun bankans
er verið að gera Bandaríkjun-
um fært að framkvæma þessa
íhlutun, á þann hátt sem þau
krefjast.
Eystelnn bað ekki um orðið.
Bjarni Ben, kvhddi sér ekki
hljóðs. Bjöm ölafsson hafði
engu við að bæta.
Með bögninni samþýkktu
þe3sir þrir ráðherrar að
Brynjólfur hefði skiiið rétt og
farið í’étt með er hann fletti of-
an '■ áf •• Bandn rik jaþjónustn
beirra og- leppmennsku í þessu
örlagaríka máli.
Rökstiidd dasrs’crá Brjmiólfp
nra frfivfsun málsins var feíld
með 9:3 atkv., og framvarr>!ð
afgreitt til 3. umr. með lítil-
fjörlegum breytingum frá
meirihluta fjárlaganefndar.
oa-
ÚL
ú cru þessir
x'iniaui röð (sitjandl): Bernhárð
Laxdal (dó á stúdentsárum),:
Karl Nlkuíásson kosaúll á
Akureyri), GísU Skúlason (prest-
ur 4 Stóra Hrauni), Agúst H.
Bjarnason (prófessor), Eirí'kur
Jónsson (visiprófastur á Garði),
Flnnur Jónsson (prófessor), l»or-
leifur H. Bjarnason (yfirkenn-
ari).
önnur röfl: Ólafur -Rósinkranz
UeiKfímiskennari), Asgeir Torfa-
eon (efnafrtefllngur), Ólafur
DanSelason (yfirkennari), Árni
Pá'sson (prófessor), Ouðmundur
Finnbogason (landsbókavörður);
Holídór Gunnkmgsson (lœknir í
Vestmannaeyjum), Edvald Möll-
er (kaupmaður á Akureyri),
Skúli Magnússon (kennari S Dan-
mörku) Gunnar Hafst. (banka-
atjóri S Færeyjuni), Sophus Aa-
gaard (lögTeglustjóri í Odense
héraði).
Þrtflja röfl: Bjöm Bjarnason frá
Viðflrði (dr. phiL), Eggert Claes-
en (bankastjóri), Jón Þorláko-
son (forsætisráðherra), Sigfúfi
Sveinsson (kaupmaður), Sigfús
Blöndal (bókavörður), Jón Her-
mannssOn (tollstjóri).
Fjórða röfl: Jón Proppé (kaup-
maður), Steingrímur Matthías-
aon (læknir), Haraldur Þórar-
insson (prestur 5 Hofteigi),
Helgi Pdtursa (dr. phll.), Jóhann-
ea Jóliannesson (stud. med.; fór
aSðar til Ameríku), Sig. Magn-
úason (yfiriæknir), Pétur Gud-
johnsen (dó 1900), Jón Svein-
björnsson (konungsritaxi).
Félag Hafnarstúdenta 60 óra
Fyrir sex áratugura fiutti
Sunnanfari þessa frétt frá
Kaupmannahöfn: ,, Eftir áskor-
im stúdentanna Bjarna Jóns-
sonar og Helga bróður hans,
Eggerts Briems, Gísla Isleifs-
sonar, Guðmundar Björassonar,
þeirra Gantlandabræðra Stein-
gríms og Þorlákc og annarra.
góðra manna meðal hinna yngri
stúdenta (14 a! s) var hald-
inn almennur stúdentafundur
með Islendingum í Kaupmanna-
höfn 23. desembor fyrra ár, og
var þar samþykkt að stofna
íslenzkt stúdentafélag. Það er
gott fyrirtæki".
Heimildir eru fyrir þvi, að
stofnfundur félags Hafnarstúd-
enta hafi verið haldinn tæpum
mánuði síðar, 21. janúar 1893,
og þvi er 60 ára afmælis þess
minnzt í dag. Það cr ful á-
stæia að riota ‘ ilefni dagsins
til að minna á hann mik’a
skerf, sem féiagið hefnr lagt
t.i] sjálfstæ’ðisbaráftu þjóðar-
innar. Það var einmitt ein höf-
uðorsök félagsstofnunarinnar
að frumkvöðlum félagsins þótti
víða sýnd of mikil linkind í
baráttimni við Dani, enda kom
það brátt í ljós að hinir ungu
menn höfðu sitthvað til mál-
annu að leggja. Barátta félags-
ins fyrir fullu og óskomðu
sjálfstæði var rökrótt framhald
á ökum afskiptum Hafnarstúd-
entu af íslenzkum þjóðmálum,
allt frá dögum Fjölnismanna,
E;
N satt er það að í list
Matlsse með öllum ódaliskunum.
vermireitaangan og jurtamynztr-
um skortir þá brennandi samúð
með mannlíflnu, sem við þekkjum
fi-á hirmm miklu skáldsög-uhöfund
um og finnum aftur hjá Rem-
brandt. — En yndislegur og mlkil-
hæfur er Matisse. Honum tekst
að ná andlitssvip í örfáum drátt-
um, svo að jafnframt verður úr
skrautmynd, og þar stendur eng-
inn Japani eða Kínverji honum
framar“
305. dayur
wIO höfuxn stundum fiAur
sagt bér frú eýnlngum listaverfta.
Hodsja Nasreddín var færður i böndum
til hallarinnar. *Fólkið grét og koilaði á
eftir honum: Vertu sæll, hjartfólgnl, göf-
ugi Nasreddín; þú lifir S hjörtuia okkar
Bð eliifu.
Hodsja Nasreddín gekk beinn og r
meða) vopnaðra varðonnn. Hann nam atað-
ai' fi-oman við hallarhlðið, Saandan torgsins,
óttalaua á svip og upplitsdjaííui'.
ii.ti euuiuui, sern SiueuuiBt pann mikla kraift
sem atferli mannfjöldans bar vott um,
ekreiddlst eem skjótaat: i burðarstól sinn
— og aftur hófst hi» mikla sigurganga til
haUarinnarl:
I höllrani saínaðist sáuiun uioinran ur
hirðUðinu til að dæma Hodsja Nasreddín.
En þoir voru ekki upplitsdj&rflr blygðuS-
nst srn að líta hvcr ,á annan, struku akegg-
ið, bnykluðu brúnirnar. - ,
Baldvino Einarssouar og Jóns
Sigunðssonar. Aðstæður höfðu
að víhu breytzt. Höfuðvettvang-
ur baráttunnar var nú á íslandi
sjálfu, hlutur mennta- og emb-
ættismanna í íslenzkum þjóð-
málaitökum var nú orðinn
minni en áður, aðrar stéttir
höfðu tekið forustuna. Þær
höfí" vaxið að þroska og
sjálfstrausti, ekki sízt fyrir þau
hvatningar- og eggjunarorð sem
borizt höfðu frá Hafnarstúd-
entum i heila öld. Og hér heima
lögðu menn enn við hlustimar
þegar hingað bárust ákvarðan-
ir og samþykktir frá Hafnar-
stúdentum ítm hagsmunarriál ls-
’endinga. Og það sem var jafn-
mikils um yert: Margir helztu
forvigismenn þjóðarinnar á sið-
ustu áföngum sjálfstæðisbar-
áttuonar við Dani höfðu í fé-
aginu fengið þá kjölfestu, sem
brást þeim aldrei síðan. Það
-•r þvi ekki ofmælt að á fyrstu landi,
málafundi, sem haldinn var í
félagínu um allmörg ár, hefur
Einar Olgeirsson frameögu um
Jafnaðsrstefnuna á íslandi. Á
þéssum árum verða deilur meiri
í félaginu en áður og lætur það
að ’.ikum Sá maður sem bezt
þekkir starf félagsins á árunlun
milli. styrjaldanna, Jakob Bene-
diktsson, hefur sagt um þetta
tímabil: „Þrátt fyrir þessa,
flokkaskiptingu og allar deilrn-
er óhætt að segja að félagið
var 1 heild sinni mjög frjáls-
lynt, eins og það mun hafa
verið mestan h’uta ævi sinnar;
skoðahamunurinn stafaði oft-
ast af meiri eða minni rót-
tækni“.
Félagsstarfið breytti eðlilega
mjög um svip á eeinni stríðs-
ámnum, umræður um þjóðmál
lögðust nú niður aftur um
skeið. Félagið gegndi nú því
hlutverki að vera vörður ís-
lenzks þjóðemis í hafróti her-
náms og styrjaldar og gegndi
því með miklum sóma, þótt út-
af brygði I einni fundarsam-
þykkt. TímaritiÖ Frón mun
jafnan bera vitni þeim lifandi
áhuga, sem íslenzkir Hafnar-
stúdentar höfðu á framtíðar-
máliun þjóðar sinnar, þótt ein-
angraðir væru í hemumdu
'ratugunum eftir stofnunina
hafi jélag Hafnarstúdenta orðið
’1 að marka að verulegu leyti
há rriefnu, sem leiddi til algers
Þá er komið að siðasta þætt-
inum í sögu Fé’ags íslenzkra
stúdenta ! Kaupmannahöfn, en
þ"~in er lesepdum þessa blaðs
kilnaðar við Dani og stofnun e]ckI með ö!lu 6kunnur. f stríðs_
y. A cdis a Þmgvol um arið lök þurfu nær aiitr þe!r sem
1944.
Þegar sigi'rínn vannst í lok
fyrrí heiinsstyrjaldar og tryggt
ar, að takmarklnu yrði náð,
var eðlilegt að áhugi félags-
náriua á íslenzkum þjóðmál-
irn dofna'ði nokkuð. Hins veg-
rr stóð það deyfðartírmbil ekki
’sngi. En viðhorfin höfðu nú
gerbreytzt Þjóðmáíabaráttan
var nú komin á annað stig.
heiina á Is’andi, — það voru
nú stéttaátökin innan hins ís-
!enzka þjóðfélags, sem fóru að
segja æ meira til. eín. Það er
einkennandi, oð á fyrsta þjóð-
haldið höfðu uppi starfi félags-
ins á stríðsárumun heim og ný-
ir menn flestir rétt sloppnir
frá prófborði, tóku vií. Það
kom þó brátt í Ijós, að hinir
ungn menn Jiöfðu ekki í huga
að hvika frá arfhelgri stefnu.
fé’agsins í íslenzkum sjálfstæð-
is- og liagsmune,má’ um. Þegar
með áhuga valdhafamia á lausn
þess.
Félagsstarfsemi.
Það er með félagsstarfsemi
hér á Héraðinu líkt og viða ann-
Framh. á 6. siðu