Þjóðviljinn - 12.04.1953, Síða 6

B) — ÞJÓÐVILJINN — Sunnudagur 12. apríl 1953
þlÓÐyiUINN
Ötgefandi: Samelningarfiokkur alþýðu — Sósíalistaflokkurinn.
Ritstjórar: Magnús Kjartansson (áb.), Sigurður Guðmundsson.
Fréttastjóri: Jón Bjarnason.
Biaðamenn: Ásmundur Sigurjónsson, Magnús Torfi Ólafsson,
Guðmundur Vigfússon.
Auglýsingastjóri: Jónsteinn Haraldsson.
Ritstjóm, afgreiðsla, auglýsingar, prentsmiðja: Skólavörðustíg.
19. — Sími 7500 (3 línur).
Áskriftarverð kr. 20 á mánuði í Reykjavík og nágrennl; kr. 17
j annars staðar á landinu. — Lausasöluverð 1 kr. eintakið.
Prentsmiðja Þjóðviljane h.f.
SíleSveiðisi sunnanlands
Hæringur liggur enn við Ægisgarð, þetta tákn marsjallhjálp-
arinnar og minnismerki um vinarhug Bandaríkjanna til íslend-
inga, eins og Stefán Jóhann Stefánsson komst að orði þegar
to-rngripurinn kom til laaidsins. Skammt frá Hæringi, úti í Effers-
ey, er risin upp heljarmikil verksmiðja, byggð af Kveldúlfi og
Reykjavíkurbæ í sameiningu.
Rokið var i kaupin á Hæringi og byggingu verksmiðjunnar eft-
ir að Hvalfjarðarsíldin kom hér um veturinn, til þess að hægt
væri að hagnýta suðuriandssíldina farmvegis. Esi síðan hafa
þessar verksmiðjur báðar staðið óhagnýttar að mestu; og það
er svo að sjá að ráðamcunimir hafi beðið þess að síldin villtist
á ný inn í Hvalfjörð og lenti þar í sjálfheldu. En þó mjög liætt
við að liðið geti áratugir — og ef til vill aldir — þar til það
kynlega fyrirbæri endurtekur sig.
En þótt suðurlandssíldn villist ekki inn í Hvalf jörð er hún engu
að síður i návist verksmiðjanna. Á hverju ári síðan 1949 hefur
orðið vart við miklar síldartorfur á miðunum sunnan og suðvest-
anlands, nægilegt hráefni til mikilla starfa í Faxaverksmiðjunni
og Hæritigi. Og eins og rakið var í mjög athyglisverðri grein sem
ór. Hermann Einarsson skrifaði í Þjóðviljann fyrir skömmu eru
r.ú að koma í gagnið nýir sterkir árgangar sem gefa til kynna
að síldarmagnið muni aukast enn á næstimni og síldin verða
stærri.
En hvers vegna er þá síldin ekki veidd ? Ástæðan er sú að við
ráðum ekki yfir þeirri ^ækni sem til þarf að veiða mikið magn.
Reknetin hrökkva skammt til þess, en þó liefur reknetaveiðin
verið mjög mikilvægt búsílag fyrir Islendinga, enda þótt stjórn-
arvöldin taikmarki árlega þá veiði með furðulega skammsýnum
ráðstöfunum. Nokkrar tilraunir hafa verið gerðar til að veiða
síid í flotvörpu en þær hafa sáralítinn árangur borið til þessa.
En að sjálfsögðu getur það ekki verið neitt óleysanlegt vanda-
mál að finna upp veiðitækni sem að gagni mætti koma, og það
v; ndamál væri eflaust ieyst fyrir löngu ef stjórnarvöldin hefðu
iagt á það áherzlu og lagt fram nægilegt fé til tilrauna og rann-
sókna. En stjórnarvöldiu þurftu að horfa lengi á hitiar iðjulausu
verksmiðjur bíða eftir að síld villtist í Hvalfjörð áður en þau
öóluðust skiling á vandamálinu og meðan voru tillögur sósíalista
um framkvæmdir fellda; . Nú virðist skilningur loks hafa glæðzt
nokkuð eftir að tugmilljóna króna veiði hefur farið fram lijá okk-
ur ár eftir ár, en þó skortir mjög mikið á að unnið sé að þessu
mikilvæga verkefni af nægilegu kappi af hálfu ríkisstjórnarinnar.
Úr því verður að bæta liið bráðasta.
StelvaSar byggingar
Síðasta Alþingi samþykkti sem kunnugt er heimild fyrir rík-
iestjómina til að taka 16 millj. kr. lán, er varið skyldi til lán-
veitinga þeim til handa : em ráðist hafa í það af litlum efnum en
mikilli þörf að byggja hinar svonefndu smáíbúðir. Þetta átti að
vrra einskonar framhald af 4 millj. kr. framlagi ríkissjóðs á sl.
ári í sama skyni. Þau lán hrukku skammt fyrir þörfinni og urðu
td. aðeins um 70 Reykvíkingar þeirra aðnjótandi af um 500 manns
scm ráðist hafa í smáíbúðabyggingarnar. Þess var því mikil
þörf bæði hér og í öðrum kaupstöðum og kauptúnum landsins að
lánsfjár væri aflað í þessu skyni.
Það hafa því orðið smáíbúðabyggjendum mikil og sár von-
brigði hver dráttur hefur orðið á því að lánsheimildin yrði fram-
kvæmd og lán vgitt til bygginganna svo sem gert var ráð fyrir.
Margir smáíbúðabyggjendur sitja nú uppi með hús sín fokheld eða
hálfinnréttuð og komasc ekki lengra vegna algjörs fjárskorts.
Geri ríkisstjórnin ekld áti tafar ráðstafanir til að útvega hina
tilskyldu upphæð og kona lánveitingunum í gang er fyrrsjáan-
legt hvert hlutskipti oiður þeirra sem að byggingum þessum
standa. Þeir neyðast til að selja húsin í því ástandi sem þau em,
eða þá að leita á náðir þeirrar manntegundur sem lánar peninga
gegn okurvöxtum og með miklum afföllinn, og er ekki örgrant um
uð einhverjir slíkir séu þegar að verða eigendur allmargra húsa í
smáíbúðahverfinu við Sogaveg. — Slika ránsherferð á hendur
þeim mönnum sem varið hafa frístundum sínum og takmörkuð-
um. fjármunum til að byggja yfir sig verður að stöðva. En það
verður ekki gert nema útvega þegar lánsfé til bygginganna í sam-
ræmi við hejmild Alþingis.
Samkvæmt kínversku fordæmi
Hið ágæta fréttablað Tím-
inn birti 27. marz s. 1. stóra
frétt á forsíðu, prýdda
þriggja d’álka fyrirsögn með
digru letri: „Gnmsamleg
ferðalög útlendinga inni í
Hvalfirði". Vöktu jæssi ugg-
vænlegu tíðindi mikla at-
hygli, því eins og allir vita
° er Hvalfjörður alveg sér-
" staklega íslenzkur staður og
'' ríkisstjórn Framsóknar-
" flokksins hefur á því mjög
" nákvæma gát að þar traðki
•• aldrei erlendir fætur inn-
" lenda grund. I sjálfri frétt-
" inni var svo tjáð að erlend-
" um manni hefði þó tekizt
að smokra sér inn á þennan
•• helga og þjóðlega reit „á
• • síðastliðnu sumri, snemma“
<> og er ekki greint hvers
.. vegna fréttablaðið mikla
<• gejnndi sér í heilt ár að
• • segja þjóðinm: frá þessum
.. ömurlegu fyrirbærum. Út-
lendingurinn sem rauf frið-
.. helgi Hvalfjarðar talaði
" „norskublending og sagðist
• ■ \<:ra norskur maður í sigl-
•• ingum“ en erindi hans á
•• þessum stað var „að koma
•• fyrir sig afstöðunni til geym
• • aima og rafstöðvarinnar, sem
• • byggð er í gljúfrum Blá-
• skeggsár þarna rétt hjá“;
.. einnig hafði hann mikinn
.. hug á að vita „hvar vatns-
geymirinn var á stríðsárun-
um.“ Er þetta sannarlega
mjög grunsamlegt, eins og
,, blaðið segir, og er þó sagan
,, ekki öll. „Nokkrum vikum
,, tíiðar“ mátti sjá í Hvalfirði
,, „stórau svartan fólksbil. . .
, og í bílnum voru fjórir
menn, tveir í framsæti og
tveir í aftursæti og sátu
þeir í kringum útbreitt landa-
kort“ og mátti „þeltkja þar
... sjómanninn norska, í
þessum félagsskap.“ Þarf nú
ekki frekar vitnanna við eft-
ir að í ljós er komið að út-
lendur sjómaður hefur sézt
í stórum, svörtum fólksbíl
með landabréf i Hvalfirði,
" enda spyr Tíminn af miklum
" alvöruþunga: „Eru hér
" njósnír gegn öryggi lands-
" ins?“ Er ]>ess að vænta að
" ríkisstjórnin hefji þegar
gagngerar ráðstafanir til
að koma í veg fyrir að út-
lendir menn vanhelgi oftar
Hvalfjörð með návist sinni;
því annars kynni svo að
" fara að þeir vendu komur
" sínar á aðra staði landsins,
" t. d. Reykjavík og Suður-
" nes, í stórum, svörtum bíl-
" um með landakort.
t •
En það var ekki aðeins
,á síöastliðnu sumri, snenuna*
sem grunsamlegir atburðir
gerðust á Islandi, heldur
einnig „seint á liðnu sumrí“.
Áð þessu sinni gerast tíð-
" indin ekki í Hvalfirði, held-
" ur „í sveit einui sunnan-
" lands, þar sem einn af þýð-
" ingarmeiri þjóðvegum lands-
" ins Iiggnr“, og á veginum er
" „brú, sem er þýðingarmikill
" liður í umferðakerfi lands-
•■ manna.“ Beinir hið trausta
•• fréttablað ríkisstjórnarinn-
■■ ar athygli lesenda sinna að
• • þessum nýja vettvangi í
• • mikilli forsíðufrétt í fyrra-
. • dag og er hún öll prentuð
1 með svörtu letri. til frekari
áherzlu, en frásögnin er
þessi: „Það var síðla kvölds
í röltkurbjTjun, að fólk sem
ók um veginn í jeppabíl,
veitti athygli undarlegu til-
tæki manns nokkurs, sem
var að pukrast nieð mál-
stokk og langa snúru \4ð
vejginn. Var maðurinn að
mæla stóra brú á þjóðveg-
inum og vissi ekki af ferða-
fólkiiju fyrr en um seinan,
því hann sýndi þess öll
merki, að honum var ekki
greiði gerður með aukiuni
athygli á þessum dularfullu
störfum. Ferðafólkið nam
staðar við brúna og veitti
aðförum nianusins athygli
um stund, áður en það gerði
sig líklegt til að tala við
hann. Brá þá svo við að
maðurinn vlldi ekkert við
vegfarendur tala, enda þótt
hér væri um að ræða háll-
gildings sveitunga og vatt
upp málbandið og héit gang-
andi af stað heimleiðis. Má
ugglaust telja, að þarna
hafi verið um að ræða mæl-
ingar á brú.“
•
Má nú segja að skörin sé
tekin að færast upp í bekk-
inn. Saemma sumars láta
duíarfullir útlendingar sér
nægja að „koma fyrir sig
afstöðunni“ og sitja í stór-
um, svörtum bíl með landa-
kort, en síðla sumars eru
bændur landsins farnir að
mæla brýr „scm eni þýðing-
armikilj liður í umferðakerti
landsmanna“ með málstokki
og langri snúru. Og eftir því
sem hinir dularfullu atburð'r
verða djarfari fara böndin
að berast að þeim seku;
Tíminn heldur áfram: „Ef
til vili getur það verið ein-
liverjiun skýring, að maður-
inn er ákafur líiiu- og bylt-
ingarkommúnisti.“ Og þessi
mæling haj;is er ekkert eins-
dæmi.„Atvik þetta er svipað
öðru dænii sem vitað er um
á nærliggjandi slóðum. Þar
var pólitískur áhugamaður
Líka að verki og niældi harni
breidd þjóðvegarins.“ Mál-
um er þá þannig komið nú
þegar að hinir hættulegustu
menn hafa í fórum sínum
vibneskju um leynilegustu
málefni ríkisins, breidd þjóð-
vega og stærð brúa. Það er
ekki að undra þótt Tíminn
fórni sínu svartasta letri og
segi giðan í fyrirferðarmik-
illi yfirskrift: „Til hvers
mæla kommúnistar upp brýr
og vegi um sveitir lands-
ins ?‘“
•
Ritstjóri Tímans varpar
ekki fram þessari spurningu
af skilningsskorti, heldur til
að auka forvdtni lesendanna.
Hann veit fullvel livað er að
gerast; að þvi þarf engum
getum að leiða, segir liann:
„Sannleikuriiui er nefnilega
sá, að þegar kommúnista-
byltbigin hófst í Kína, sem
leiddi til þess að óguarstjórn
þeirra tók við öllum völdum,
höfðu liðsmenn þeirra með
niisjai'nlega niikllli leynd
mselt alla vegi og brýr liins
víðáttumikla ríkis. Hafði
byltingarherinn því nákvæm
korí yí'ir þjóftveg’na, þar
sem merkt var inn á breidd
Jsjóðveganna og líklegt burð-
arþol, styrktarhlutföll og
stærð brúa. Auk þess hafði
byltingarherinn nákvæm
lieimatilbúin kort af hverri
sveit, þar sem sagt var til
um stærð akranna og hvað
hver bletíur á bænum gæfi
mikið af sér af hr.'sgrjóniuu
og öðru og hve margir grip-
ir voru í eigu hvers bónda.“
Þarna er sem sé fundin sú
hliðstæða sem gefur tæm-
andi skýringu á grunsamleg-
um athöfnum þessara tveggja
sunnlenzlcu bænda og sú
vitaeskja varpar óneitanlega
nýju Ijósi á þær hættur sem
framundan eru í íslenzku
þjóðlífi.
a
Til þessa hefur það verið
hald manna að byltingar-
hættan stafaði aðallega frá
malarlýðnum og hefur þeirri
kenningu mjög verið hamp-
að í Tímanum. Var sérstak-
lega á hana bent um s'ð-
ustu áramót, en þá rakti <
formaður Framsóknarflokks-
ins hvernig verkföllin miklu
í desember hefðu aðeins ver-
ið æfing kommúnista til að
nndirbúa byltinguna og væri
ekki seinna vænna að stofna
her til að halda verkalýðn-
um i skefjum. En einmitt
um þær mundir kom til
landsins fróíur maður sem
gekk á guðs vegum og hafði
þær fregnir að færa að ekki
væru bændur síður hættu-
legir en verkamenn; t. d.
hefði liínverska byltingin
fyrst og fremst verið fram- <
kvæmd af þeim. Rakti séra
Jóhann Hannesson miklar
frásagnir af athöfnum þeirra
og þaðan hefur Tíminn hlið-
stæðu þá sem hann flutti í
fyrradag. Hefur trúbodinn
einnig lagt á ):«ð hina mestu
áherzlu að forða þurfi slík- ,,
um atburðum hérlendis og ,,
sagði fyrir skemmstu í við- ,,
tali við Morgunblaðið að í
því skyni þyrfti einkum að
bæta kjör bænda, því auð-
vitað duldist það ekki þjóð-
félagsþekkingu hans að hag-
ur og aðstaða bænda hér
er mjög áþekk því sem gerð-
ist í Kínaveldi fyrir bylt-
inguna. Ilafa ráðamenn
landsins að vonum sperrt ,,
mjög eyru við þessi tíðindi, ,,
því þarna duldust þau véla-
brögð sem þeir áttu sízt von
á, og öðlaðist þá ritstjóri
Tímans loks skilning á
fréttagildi þeirra dularfullu
tíðinda sem gerðust í Hval-
firði á öndverðu siðasta
sumri og á þjóðvegum sunn-
anlands þegar sama sumri
tók að hálla. Er þess að
vænta að valdamenn þjóðar-
innar grípi nú snariega "
til þeirra ráðstafana sem að "
haldi mega koma. íslenzkur "
her hrekkur ekki til að ha’da ”
vorð um hverja brú og "
hvern þjóðveg, hvern rækt- "
aðan blott og hvern grip, "
en þá er sem betur fer jafn- ••
an tiltæk vernd þeiri-a vold- ••
ugu vina sem aldrei tel jast ••
til útlcndinga í Hvalfirði og ••
aldrei vekja neina grun- ••
semd þótt þsir ferðist um ••
allar sveitir sunnanlands í ••
svörtum stórum, bílum með ..
vegabréf,
málstokk
langar sn
ui„