Þjóðviljinn - 31.05.1953, Qupperneq 7

Sunnudagur 31. maí 1953 — ÞJÓÐVILJINN — (7
Hanri hefur leikið um allan heim
nema í San Fransiskó og Ivigtút
Og á íslandi kveðsl liann Iiafa fnndiS staSinn
Það liggur kort af heiminum
á borðinu fyrir framan mig.
Það eru á því fleiri strik en
flestum öðrum landabréfum
sem ég hef séð, enda sýndar á
því flestar alþjóðlegar siglinga-
leiðir þeirra tíma er það var
gert. Þetta eru mjög fín strik,
blá og rauð, ýmist bein eða
bogin, en alltaf regluleg og
skipuleg. Kortið er prentað hjá
Carl Flemming, Buch- und
Kunstdruckerei, A.-G., Glogau.
En auk þessara strika eru dreg-
in á kortið önnur strik, einnig
rauð eða blá, en þau eru ekki
fínleg enda dregin fríhendis
með litblýanti, þau eru alls
ekki skipuleg, og sama stl’ikið
er bæði beint og bogið, jafnvel
hlykkjótt. Þessi strik eiga á
kortinu upptök sin í Þýzka-
landi; og þaðan liggur til dæm-
'is eitt blátt strik, sem við
stendur 1909 Juli, norður með
allri Noregsströnd unz það
endar á Bjamarey miðja vegu
milli Norðurhöfða og Sval-
barða. Annað blátt strik, merkt
1910 August, liggur suður eftir
öllu Atlanzhafi, kemur við í
höfuðborg Úrúgvæ Montevideo,
á íslenzku Ég-.sé-fjall; heldur
■síðan áfram suður og vestur
gegnum Magellansund, norður
til Valparísó og þaðan þvert
vestur yfir Kyrrahaf í stóran
hring um nokkrar eyjar í Pólí-
nesíu. Þar endar kortið til
vinstri, en sama lína upphefst
að nýju hægra megin á kort-
■inu, liggur til Sidney í Ástra-
IXu, þaðan norður um alla
Melanesíu, um Nýju Meklen-
'burg og Bismark-e .vfár norður
til Japans og Kína. Þar er svo
viða komið við og viðkomu-
hringirnir svo þéttir að þetta
digra strik verður dálítið ó-
greinilegt, en það stendur Oct.
1910 inni í Kína. á einum stað.
Svo kémur 1911 og strikið ligg-
ur norður í Ókotskahaf fyrir
noi'ðan Japan, og það er blátt
strik um Jövu, Padang á Sú-
mötru, Bangkok í Síam, Kal-
kúttu í Indlandi, og yrði seint
að telja alla þessa staði. Svo
koma rauð strik hringinn í
kringum Afríku, um Suðurhafs-
eyjar, Miðameriku, að ógleymd-
um ströndum þess litla skaga,
Evrópu, er af Asíu gengur.
£n þannig eru tvö kort á
þessu eina korti, eitt heims-
kort og eitt tónlistarkort. Því
þessi gildvöxnu rauðu og bíáu
blýantsstrik hefur Albert Klaha
dregið inn á kort Carls Flemm-
ings, og þau sýna leiðir hans
um heiminn sem hljómsveitar-
stjóra og hljóðíæraleikara árin
1909 til 1912, 1922 til 1924 og
1930 til 1934. Það er orð:n
mikil reisa, og birtir þó aðeins
kafla úr tónlistarsögu bessa
manns. Fyrir skömmu siðan
voru liðin 60 áj- síðan hann
íór að leika í hl.iómsve’t opin-
berlega, og ég kom heím til
hans í vikrnmi og spurði hann
tónUstarfrétta.
Eg hef nú eiginlega vcrið
alls staðar, segir har.n brcs-
andi — nema ég hef aldrei
komið til San Frans'slró og
ekki heldur til Grænlands. Ég
byrjaði snemma á pessu, tók
að læra á fiðlu þegar ég v-.r
sex ára og kom fyrst fram i
hljómsveitinni hans pabba þeg-
ar ég var 8 ára. Það var 1893.
Síðan. hef ég fengizt við þetta
óslitið. Pabbj var bæjarhljóm-
sveitarstjóri í Neustadt. og ég
ólst upp í músíkumhverfi. Þeg-
ar ég var 18 ára hafði ég leik-
ið á flest hljóðfæri sveitarinn-
ar. Ég skal geta Þess til gam-
ans að einu Sinni spiluðum við
fjórir ættliðir heima hjá pabba:
AI.BEBT KLAHN
afi og langafi og við feðgarmr.
Við pabbi lékum á fiðlur, afi
á ílautu en langafi á kontra-
bassa. Það er ekki ófmælt að
það hafi verið músíkumhverf;
Árið 1903 fór ég i íónlistar-
sltóla í Turingen og var jafn-
framt náminu ráðinn til starfs
í hljómsveit er starfaði þar i
sambandi við skólann. Var þar
í 4 ár, eða til 1906. Á þeim ár-
um lagði ég stund á fiðluleik,
einnig á kammermúsík . og
partítúrleik.
Þegar ég fór í þennan skóla
setti pabbi það upp við mig
sem skilyrði að ég byggi mig
undir að stjórna herhljómsveit
og kæmi ekki heim með krakká
í efíirdragi. Það' kom heim að
þvi leyti að árin 1906 til 1908
lék ég d herhljómsveit í Lu-
beck, enda urðu allir að þjóna
hernum á einhvern hátt ákveð-
ið lágmarkstimabil. Næstu þrjú
ár lék ég í Kiel á vegum sjó-
liðsins, Die keiserliche Marine.
Á þeim árum spilaði ég fyrir
keisarann á ferð til Noregs og
norður í höf. Ég spilaði líka
tvisvar fyrir zarinn í Rúss-
landi, þó síðar væri.
Upp úr þessu hófstu ferðalög
fyrir alvöru?
Þú sérð nú hérna kortið —
®g er þegar sagt frá helztu
strikunum: það má lýsa tón-
listarlífi á margan hátt. —
Þetta var herskip sem við sigld-
um á vítt um heiminn. Ég
stjómaði hljómsveitirthti á skip-
inu, en hún var 20—30 manns.
■ í fyrra stríðinu var ég hljóm-
sveitarstjóri í Hamborg. Það
voru allt frá 10 manna og upp
i 60 manna sveitir. Nokkrum
sinnum tókum við okkur sam-
an og lékum kannski í 250—
300 manna hljómsveit fýrir
verkfallsfólk. Það var vel þegið.
Árin 1924 til 1930 stárfaði ég
i Hamborg hjá kvikmyndafé-
laginu UFA og setti saman
hljómlist við kvikmyndir. Þá
voru myndir enn þöglar, en
með þeim var flutt hljómlist
sem átti að túlka í tónum það
sem gerðist á sviðinu hverju
sinni, undirstrika og vera á-
herzluauki. Það var mikið verk
að setja saman slíka „tónleika"
og vann ég þá iðulega 16 til
18 stundir á dag, — eða sólar-
hring ef þú vilt það heldur.
Siðan lá leiðin til íslands?
Já, ég sigldj aftur um heim-
inn árin 1930—1934, í það sinn
með farþegaskipum, og stjórn-
aði hljómsveitum um borð. Er
maður steig á land eftir þær
ferðir var komin önnur öld í
Þýzkalandi. Sumir nánustu
vandamenn mínir voru Gyðing-
ar, sjálfum féllu mér ekki
sljórnmálaviðhorfin svo vægt
sé að orði lcveðið. Ég hlaut að
hverfa á braut. Fyrir atbeina
Þórhalls Árnasonar fiðluleikara
gafst mér kostur á að koma til
íslands. Mér stóð Argentína
líka til boða. En ég valdi ís’-
land. Tónlistin hélt áfram að
vera örlög mín. Fyrst lék ég í
hljómsveit Hótel Borgar. í ágúst
1936 tók ég við stjórn Lúðra-
sveitar Reykjavíkur og hafði
hana með höndum í 11 ár. Einn-
ig lék ég í Hljómsveit Reykja-
víkur, og á ýms hljóðfæri. Við
fluttum til dæmis tónlist á leik-
sýningum, einnig i óperettum
z'-----------------------—-------—
Albert Klalm í fyi-stu liljömsveitinni sinni, 1893. Það má þekkja.
bann á stóru myndinni eftir inn felldu hórnínyndinni til vinstri.
og við mörg önnur tækifæri.
Árið 1948 bað Þórarinn Guð-
mundsson mig að taka við
skálabumbu (páku) í Útvarps-
hljómsveitinni, og nú spila ég á
hana í Sinfóníuhljómsveitinni,
sit fastur við hana. Nú nú, ég
vil óg.iarnan gleyma því að 1944
aðstoðaði ég oíurlítið lúðra-
sveitina í Stykkishólmi, og
síðan 1950 hef ég verið með
Lúðrasveit Hafnarfjarðar. Þar
er að vaxa upp ungur maður
sem væntanlega tekur hana að
sér innan tíðar.
Hvað viltu segja um ísland?
Albert Klahn tottar pipu sína
fast; og brosir við. En meðan
hann er að brosa gripur kona
hans fram í og segir:
Þessári spurningu skal ég
svara: Við fórum til Þýzkalands
sumarið 1950. Er við vorum
búin að vera þar mánuð eða svo
hugsaðj maðurinn rninn ekki
um annað en nú yrðum við að
fara að komast heim, bara að
komast heim til íslands aftur
hið allra fyrsta. — Og Albert
Klahn bætir við: Mér finnst ég
hafi fundið réttan stað hér.
Þetta var fullgilt svar. —
Slíkir eru örfáir stiklasteinar
á ævifeAi þessa manns sem
gerði það að lifsstarfi sinu að
fiytja tónlistina um veröldina.
En þó er þetta ófullkomin mynd
að þvi leyti að Albert Klahn
hefur lika verið lifandi maður
í óskáldlegri málefnum samtíð-
ar sinnar. Þó hann sigldi með
Vilhjálmi keisara norður í Is-
haf á sjálfum veimaktardögum
kei'saraveldisins þýzka, þó liann
spilaði tvisvar fyrir zarinn —
þó var hann að öðru leyti ekki’
þeirra maður. Og stærstri
hljómsveit stjórnaði hann fyrir
verkfallsfólki. Það gefur bend-
ingu um mál sem annars skal
ekki rætt að sinni.
í dag stjórnar Albert Klahn
Sinfóníuhljómsveitinni á tón-
leikum sem .helgaðir eru 60 ára
tónlistarstarfi hans. Hann flytur
af því tilefni félögum sinum í
hljómsveitinn'i bezlu þakkir
fyrir sig, einnig stjóm Sinfóniu-
sveitarinnar og þjóðleikhús-
stjóra sem allir eiga þátt í því
að þessir tónleikar komust í
kring. Það er táknrænt fyrir
þennan mikla ferðamann hljóm-
listarinnar að í sveitinnj leika
nú menn af ýmsum þjóðernum,
og undirleikari við eitt verkið
er rússnesk kona — og sagðist
afmælisbamið aldrei á ævf
sinni hafa heyrt annan eins
píanóleik og undan fingrum
hennar í Austurbæjarbíói ura
daginn. Má vera að verðskuld-
un Alberts Klahn éigi eftir
ókunnum leiðum sinn þátt í
komu hennar hingað til lands.
B.B.
Eðli sínu satnkvæmt eigcs vís-
indin að þjóna þjóðfélaginu
Ræða jurtafræðings-
ins, prófessors Núsh-
díns, á kynningar-
fundi MÍR
Háttvirti formaðpr, kæru
vinir!
Sem fulltrúi sovétvísindanna
vil ég bera ykkur beztu kveðj-
ur hinna mörgu þúsunda vis-
indamanna i Sovétríkjunum.
Stuhdum er sem menn haldi,
og ekki ósjaldan er jafnvel leit-
azt við að útbreiða þá skoðun,
að visindamenn séu einhver
alveg sérstök manntegund. Að
þeir séu öllum stundum á kafi
í bókastöf’um vinnustofa sinna
og viti ekkert af lífsbaráttu
fólksins. Að áhyggjur og vahda-
mál meðbræðra þeirra víaldi
þeim ehgum óróa, heldur lifi
þeir algjörlega í sínum eigin
heimi og skeyti, engu því.^sem
PRÓFESSOR NÚSHDIN
fram fer utan hans. Og jafn-
framt er svo visindunum sjálf-
unv líkt við musteri, þangað
sem ys og þys daglegs lifs berst
aldrei.
Slík vísindastarfsemi og slík-
ir vísindamenn eru auðvitað
ekki til. Og sérstaklega á vor-
um dögum, þegar vísindin eru
voldugasta afl þjóðfélagsins,
þýðingarmesta starfssvið mann-
anna, þá er blátt áfram óhugs-
andi að svo gæti verið.
Mátt vísindanna má nota i
þágu fólksins, og þá verða þau
þjóðunum til farnaðar. En þau
má einnig nota í þágu hins
illa.
Eðli sínu samkvæmt eiga
vísindin að þjóna þjóðfélaginu,
og sívaxandi þekking vísinda-
mannanna á lögmálum náttúr-
unnar gerir þeim kleift að
hjálpa mönnunum í fc.aráttu
þeirra fyrir betra. lííi.
Visindastarfsemi, sem þann-
ig hefur lieill alþjóðar að mark-
miði, er í fyllsta máta þjóðleg
og framfárasinnuð og nýtur
trausts og virðingar fólksins.
Þvi miður er til önnur teg-
Framhald á 11. síðu.