Þjóðviljinn - 03.06.1953, Qupperneq 7

Þjóðviljinn - 03.06.1953, Qupperneq 7
Miðvikudagur 3., júní 1953 — ÞJÓÐVILJINN — (7 Yrði Bretland hlutlaust ef Bandaríkin réðust á Kína og Sovétríkin? VíStcal við Harald Jóhannsson hagfrœðing um ésfand og horfur í alþióðamólum Talið berst fyrst að raeðum brezku stjórnmálamannanna um alþjóðamálin, undanfara þríveldafundarins í Bermuda. :— Ræður þeirra Churhills og Attlees í brezka þinginu á dög- unum benda til þess, að hern- aðarbandalag iBandaríkjanna annars vegar og Bret- lands og Frakklands hins vegar sé í þann veginn að komast á leiðarenda. Bretar og Frakkar vilja nú bera klæði á vopn kalda stríðsins. Það verður ráðið af kröfum Chur- chills og Attlees um stórvelda- fund. En það leikur ekki á tveim tungum, að Bandaríkj- unum væri stórveldafundur þvert um geð. Með Bermuda- fundinum með (Bretum og Frökkum ætla þeir ekki ó- sennilega að gera tilraun til þess að fá Breta og Frakka til að falla frá þessum kröf- um sínum eða — tak:nt það ekki. — að reyma að samræma stefnu vesturveldanna allra, áður en stórveldafundur kæmi saman. — Þér finnst þannig ræður Churchills og Attlees bera vott um vaxandi misklíð með stjórn- um Bretlands og Bandaríkj- anna ? — Já, tvímælalaust. Og raddir líkar því sem fram kom í þessum ræðum 'hafa oft heyrzt síðastliðið ár, þó ekki eins eindregnar. Andstæður Bretlaads og Bandaríkjanna hafa mjög komið upp á yfir- borðið frá Ameríkuför Chur- chills í desember 1951. — Og hverjar eru aðaland- stæðumar ? — Aðalágreiningsefnið virð- ist vera afstaðan til Kína. Bret- ar viðurkenndu stjórn komm- únista í Kina þegar haustið 1949, en 'Bandaríkin hafa þver- tekið fyrir það til þessa dags. Viðurkenning Breta virðist tákn þess að þeir sætti sig við orðinn hlut, en Bandaríkja- stjórn lætur sig hafa að neita staðreyndum, virðist ekki von- laus um að gagnbylting heppn- ist. — Túlka ekki þessar ræður Churchills «og Attlees almenn- ingsálitið í Bretlandi? — Jú, það er óhætt að full- yrða. Afstaða Attlees var snarpari en hingað til, því Att- lee hefur sízt verið harðari en Churchill gegn stefnu Banda- ríkjatma í Austur-Asíu. Það kom til dæmis mjög á óvart, er Churchill ljóstraði upp í apríl 1952 að brezka verka- mannaflokksetjórnin hefði gef- ið heimild til að Bandaríkja- menn beittu kjarnorkusprengju í Kóreu undir vissum kringum- stæðum án þess að ræða við Breta. — Hvað finnst þór einkenna stefnu iBandaríkjaona í heims- málimum almennt ? Mér virðist sem Banda- ríkin hafi stefnt að styrjöld síðan í "árslok 1945. Bak við liggur sú hugmynd, að sósíal- istísk ríki nái nú ‘þegar til svo mikils liluta mannkyns- ieis, að þau yrðu ekki sigruð með vcpnum, ef þau fengju tíma til að byggja upp lönd sín og iðnvæða þau. -— Hvað telurðu helzt sanna iþessa ætlun? — Tvö atriði úr stjórn- málalífi ársins 1945 staðfesta þetta. Það fyrra er notkun kjarnorkusprengjunnar gegn Japan. Það virtist gert til þess eins að úr því væri slcorið, hvert hei’veldið væri sterkast. Það álit er rækilega rökstutt af prófessor Black- ett, kjarnorkufræðingnum og höíðu' viðurkennt stjórn kommúnista í Kína, og ekki var annað sýnna en Pekingstjórnin hlyti sæti Kína í öryggisráði sameinuðu þjóðanna. Fleira kom til. 1948-1949 varð verulegur afturkippur í atvinnulífi Bandaríkjanna, iðn aðarframleiðslan minakaði um 8%, hættan á kreppu var bersýnilega að stinga upp kollinum. Þctta var þó áður en Þýzkaland og Japan endur- lieimtu fyrri markaði sina, en og leiguliða um jarðaæði, en sú krafa er grundvöllur þeirra byltinga sem eru að verða í Austur-Asíu. Aðstaða Syng- mans Rhee í Suður-Kóreu var þeim mun erfiðari sem þessar sjálfsögðu ráðstafan:r voru gerðar í Norður-Kóreu skömmu eftir stríðslok, þegar 1946. Skæruhernaður hófst í Suð- ur-Kóreu ekki síðar en 1948. í þingkosningunum vorið ’50 tapaði Syngman Rhee alger- lega meirihluta sínum, en hið nýkjörna þing kom aldrei saman. Islenzk verkalýðshreyfing liefur aldrei átt hmeira jmanuval en nú. Margir æskumenn, hver öðrum efnl- legri, eru að færast í fang trúnaðarstörf í verka- lýðsfélögununi og Sósíalistafiokknum. Einn í peirra hópi er Haraldur Jóhannsson hagfræðingur. t sam- tökum íslenzkra sósíalista hefur Haraldur starfaið frá unglingsárum, og starfað vel. Að lolsnu stúdent^prófi fór hann til hagfi-æðináms í l.ondonliáskóiann. Það- an voru Pjóðviijagreinar hans um alpjóðamál, brezk' stjórnmál og svargreinarnar við s.ki'ifuin Benjámíns Eiríks.sonar um Sovétríkin, og vöktu þær aljijóðarathygii. Fáir íslendingar munu hafa fylgzt betur með á sviði alþjóðamála undanfarin ár en Haraldur Jóhannsson, og hefur hann óspart neytt þeirrar aðstöðu að eiga háskólaár sín í I.ondon. Hann kqm heipi fyrir nqjckrum yikum til þátttöku í kosningabaráttu Sósíalistafloklisins. Ég bað hami um vlötal um brezk stjórnmál og alþjóðamál, eins og, lion- um virtust j>au horfa við, eftir enn eina vetrardvöl í London. Samtalið varð lengra en fyrirhugað var. Kemur liér fyrri hluti þess um alþjóðamál- in. I síðari liiuta ræðir Ilaraldur brezk stjórnmál og minnist meðal annars á landhelgismálið. nóbelsverðlaunamanni, í bók hans The Military and Eco- nomic Consequences of Atom- ic Energy. Hitt atriðið er yfirlýsing Trumans á blaða- mannafundi í fyrravor, að stjórn hans hafi í desember 1945 sett sovétstjórninni úr- slitakosti varðandi brottför sovéthers úr fran. Frétt þessi var að vísu borin til baka af utanríkisráðuneytum Sovét- ríkjanna og Bandarikjanna. En hún bendir ótvírætt á af- stöðu Trumans til stríðs og friðar í árslok 1945. Eftir það — fvrstu þrjú árin eftir stríð — voru aðalágreiningsefnin afstaðan til uýju alþýðuríkj- anna í Austur-Evrópu, er Bandaríkin neituðu að viður- kenna stjórnir þeirra, en !Bretar sættu sig þegar við orðinn hlut. — Svo færist athyglin til Asíu ? — Já. Valdahlutföllin í heim- inum gerbreytast við sigur kommúnista í kínversku borg- arastyrjöldinni sumarið 1949. Bandaríkjastjórn verður þá ljóst, að með öllu yroi von- laust að vinna sósíalistísku ríkin með vopnum, ef þau fengju frið til efnahagslegrar nýsköpunar. Um áramótin 1949- '50 er steína Bandaríkj- anna í heimsmálunum komin með þau 1 ógöng- ur. Flest Evrópuríkin einmitt um þettá1'leyti voru þau að hefja að ffýju útflutn- ing. Og nú virðist Vestur- Þýzkaland a. m. M ltafa tap- að fyrir fullt og; allt hinum miklu mörkuðumi sínum í A- Evrópu, en viðskiþtin byggð- ust á því, að ríki Austur- Evrópu væru landbúnaðarlönd er flyttu út matvæli ,en Þýzka- land frantleiddi handa þeim iðnaðarvörur. Með iðnvæðingu þessara landa voru þeir mögu- leikar úr sögunni. Þjóðverj- ar hafa auk þess látið af liöndum við Pólverja akur- yrkjuhéruð. íbúatala Þýzka- lands er samt um 67 milljón- ir, og því lífsnauðsya á meiri matvælainnflutningi en fyrir stríð og þá jafnframt me'ri útflutnir.gi. En það þýðir að Þjóðverjar verða að leita enn meir en fyrr á markaði Bret- lands, Bandaríkjanna, Fra'-.k- lands. Og þegar kemur að þeirri keppni er ástæða til að minaa á, að hvorki fyrri né síðari heimsstyrjöldin voru tilviljun. Svipaða sögu var að segja um Japan. Efna- hagsaðstæðurnar í auðvalds- heiminum voru því vægast sagt ískyggilegar árið 1949. — Og þá förum við að nálgast Kóreu. — Ástandið í Kóreu var orðið viðsjárvert fyr'r Banda- ríkin, en þar var síðasta fót- festa þeirra á meginlandi A- Asíu. Leppstjórn Bandarí&j- anna í Suður Kóreu neitaði að verða við kröfu smáþænda — Og úrræðið varð stríð ? —■ Það mun orðin allút- breidd skoðtin að fjórar or- sakir liggi einkurn til Kóreu- stríðsins. I fyrsta lagi viðleitni til allsherjar gagnbyltingar, sú viðleitni heimsatiðvaldsiits að berja niður sósíalismann í heiminum, snúa við rás þró- unarinnar. í öðru lagi ao hindra þurfti efnahagslega, kreppu í auð- valdsheiminum, er kyani að hafa riðið að fullu auðvalds- stjórnum á meginlandi Ev- rópu. I þriðja lagi: Eadurheimt fyrri markaða og hráefna- linda, fyrst. í Kóreu, síðan í Mandsjúríu. (Bandarískir þingmenn hafa hvað eftir annað krafizt þess, að jap- önskum her verði beitt í Kó- reu). I fjórða lagi: Því yrði af- stýrt að Bandaríkin misstu síðustu fótfestur.a á megin- laadi Austur-Asíu. — Og áf þessum sökttm var þjócabandalaginu nýja att út í stríð. Öryggisráð semeinuðu þjóðanna tók aístöðu til stríðsins í Kórett innan sólar- hrings frá því það. bófst, án þess að fyrir lægju nokkur gögn eða skýrslur, nema símskeyti frá sendiherra Bandaríkjanna í Seúl. Og um leið auglýsir Truman . að 1. flota Baadaríkjanna hafi ver- ið fvrirskipað að verja eyna Formósu eða Taivan, kín- verskt land, gegn árásum kín- verska alþýðuhersins. — Bandaríkin höfðu fengið sitt stríð! — Athyglisverð í þessu sambandi er upplýsing sem Chuter Ede, fyrrverandi inn- anríkisráðherra Breta, gaf á þingi brezka kennarasam- bandsias, í apríl í fyrravor. Hann sagði fullum fetum, í skrifaðri ræðu, að þritja heimsstyrjöldiin hefði brotizt út í árslok 1950, ef verka- mannaflokksstjórnar Bret- lands liefði ekki notið við. — Áður hafði hann í sömu ræðu skýrt frá örlagaríkum skyndi- fundi í brezka ráðuneytinu í árslok 1950, eftir að kín- versku sjálfboðaliðarnir skár- ust í leikina í Kóréu og und- anhald Mac Arthurs bófst. Attlee fór vestur um haf. Bandaríkjastjórn heimtaði heimild til að beita kjarnorku- sprengju í Kóreu. Attlee neit- aði. Síðar á árinu gaf hrezka stjórnin sig, vegna þrábeiðni Bandaríkjastjómar, eins og Churchill ljóstraði upp í apríl 1952. — Samt hefur ágreiningur- inn 'haldið áfram? — Þessi átök bera vitni grundvallarstefnumismun Bandaríkjanna og Bretlands í Austur-Asíumálum. Ástæðan er augljós. Hefði Bandaríkja- stjórn fyrirskipað kjarnorku- árás á Kína og Kóreustyrjöld- in þannig breiðzt út, hefðu Sovétríkin sennilega ekki get- að verið hlutlaus til lengdar. Þriðja heimstyrjöldin hefði brotizt út. — Og til þess hugsa Ev- rópumenn öðruvísi en Banda- ríkjastjórn? — Á meginlandi Evrópu réðu Vesturveldin ekki yfir neinum þeim herafla, sem gat haldið þessum löndum nema nokkrar vikur gegn sovét- hernum og her alþýðuríkj- anna nýju. Og enda þótt auð- valdið sé vant því að setja al- þjóðlega hagsmuni sína ofar þjóðarhagsmunum, eins og saga borgarastyrjaldarinnar á Spáni er sígilt vitni um, er ekki auðvelt að taka þá á- kvörðun að fórna tilveru rík- is síns. Bretland getur ekki háð kjarncrkusty.rjöld. Frá flug- stöðvum á megiiílandinu má gereyða iðnaðaihorgum Suð- ur-Englands. Það skyldi haft í huga að England sjálft er litlu stærra en Island, 150 þús knv, en íbúarnir 38 mill- jónir. Grein sem hirtist í fyrra í brezku tímariti eftir foringja úr brezka sjchernum, Comm- ander Yorag, seg'r frá ráð- stefnu sjóliðsforingja brezöa flotans, er kvcdd var saraan til að ræða á hvern hátt bezt yrði haldift upp flutningum til Bretlands, ef styrjöld bryt- ist út. Það var þar viðurkennt af t''lsv>->un\ fluti>:ngamá"a- ráðuneytisins, að yrði hafnar- borgum Bre IaT -ls eytt með ’ijarnorkusp’-engjum og hafn- arsvæðsn hél.Iusi ge'slavrk elnhvern tíma, yrð, n*r ó- gern' igur að halda nppi s'gl- ingum til Bretlands. — Er fólki almennt kunn- ugt um þessar staðrevndir? — Almenningi í Bretlandi er að verða meir og meir ljóst, hve illa Bretar eru sett- FramhaJd á 11. síðu.

x

Þjóðviljinn

Direct Links

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Þjóðviljinn
https://timarit.is/publication/257

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.