Þjóðviljinn - 26.07.1953, Blaðsíða 6

6) — ÞJÓÐYILJINN — Sunnudagur 26. júlí 1953
JUÓÐVIUINN
O’tgetandl: Bamelnlngarflokkur alþýðu — Sósíallstaflokkurlnn.
Kltstjórar: Magnús Kjartansson (áb.), SlgurSur Guðmundsson.
Fréttastjóri: Jón Bjarnason.
BlaSamenn: Ásmundur Sigurjónsson, Bjarni Benediktsson, Guð-
mundur Vigfússon, Magnús Torfi Ólafsson.
Auglýsingastjóri: Jónstelnn Haraldsson.
Kitstjórn, afgreiðsla, auglýsingar, prentsmiðja: Skólavörðustíg.
19. — Síml 7500 ( 3 línur).
Áakriftarverð kr. 20 á mánuði í Reykjavlk og nágrenni; kr. lt
amnars staðar á landlnu. — Lausasöluverð 1 kr. eintaklð.
Prentsmiðja Þjóðviljane h.t.
Aukning sjávarutvegsins og upp-
bygging stóriðju
B. M. 1ÍDE1L HART:
HVERS VEGNA
REBST
HITLER A NOREG?
Þjóðin þai f að gera sér vel ljóst, hvernig hún ætlar að
fara að því að auka svo atvinnuvegi sína, að hún geti
í senn tryggt öllum landsmönnum vinnu við þjóðnýt
ítörf og byggt upp nýjar, heilbrigðar atvinnugreinar í
landinu. Aiveg sérstaklega þarf verkalýðurinn og samtök
hans að gera sér góða grein fyrir, hvernig fara skuli að
þessu.
Þegar nýsköpun atvinnulífsins var hafin 1944, stóðu
þeir, sem stefnunni réðu, frammi fyrir þeirri spurningu m
a. hvort átri heldur að ráðast í nýsköpun sjávarútvegsins
eða sköpun stóriðju á íslandi.
Það var lítill vandi aö svara þeirri spurningu rétt:
í sjávarútveginum var ástandið þannig að eftir voru
í togaraflcianum gamlir ryðkláfar, sem fyrirsjáanlegt
var, að brátt yrðu úr sögunni, — og ástandið á öð’rum
sviöum eftir því. Hinsvegar var vitað mál að kaup nýrra
togara og önnur uppbygging sjávarútvegs og fiskiðju, gaf
þjóðinni ekki: aðeins vinnu og brauð, heldur og aðstöðu
til þess að skapa stóriðju við raforku fossanna og jarð-
hitann. Og þar að auki var ljóst að þjóðin almennt
skildi: nauðsyn þess að nýskápa sjávarútveginn, — nema
auðvitað Framsókn, sem hataðist við allt slíkt, mótmælti
kaupum 30 nýsköpunartogara og kallaði þá „gums“, sem
ekkert væri hægt við aö gera.
Hinsvegar var !þá enn langt frá því að hugur þjóðar-
innar væri við því búinn aö samþykkja stóriöju, enda enn
þá ekki til sú fjárhagelega undirstaða undir henni, sem
gæti sannfært þjóðina um að slíkt væri öruggt frá sjálf-
stæð'issjónarmiöi. Þaö var raunar eftirtektarvert dæmi
um „stórhug" manna, sem annars þykja stórhuga í at-
vinnumálum, að' á árunum 1941-’43 voru hugmyndir
Vilhjálms Þór um „stóriðju“ í áburðarvinnslu þær að
byggja á AKureyri áburðarverksmiðju, er framleiddi 1200
tonn af köfnunarefni úr raforku Laxár! (Núverandi á-
burðarverksrniðja er miðuð við 6000-7500 og er oflítil).
Þa® var hárrétt stefna, sem þjóðin tók upp 1944, að auka
fyrst sjávarútveginn og þarmeð útflutningsframleiðsluna. Þar
með var lagður grimdvöllur að því að hægt væri að auka inn-
flutning á nauðsynjum fólksins og þarmeð bæta lífsafkomu
þess, byggja fleiri hús og undirbyggja frekari aukningu sjávarút
vegsins og sköpun stóriðju.
Hefði atvinnumálum íslands verið stjórnaö af viti og
framsýni á árunum 1947-’53, hefði verið hægt að vera
búið að auka togaraflotann og skipaflotann miklu meira
tvöfalda útflutninginn og hefja stórvirkjun í Þjórsá og
víðar á landinu og undirbyggja íslenzka stóriðju.
En það cr ekki of seint aö hefjast handa enn.
Sósíalistafíokkurinn lagði til í kosuingastefnuskrá sinni að
keyptir yrðu 10-15 togarar enn og þeir helzt allir smíðaðir í
fteykjavík. \ið tslendingar getum smíðað okkar togara sjálfir
#»g við eigum að gera það og efla þannig þann heilbrigða ís-
lenzka iðnað, sem þjóðin er að skapa. Enfremur sýndi flokkurinn
iram á hve'riig hægt væri að aulsa bátaflotann og ílutninga-
skipaflota vorn, m.a. með olíuflutningaskipum. Með slíkri aukn-
ingn og fullrí hagnýtingu fisksins hér, væri auðvelt að koma
útflutningnum upp í tviiiálda þá upphæð, sem hann nú er í,
hækka laun fólksins og bæta kjör þess, — og leggja samt til
hliðar fyrir því að borga vélar og efni, sem keypt væri til raf-
virkjunar og verksmiðja \ íða um land. Með slíkan öruggan fjár-
hagslegan grundvöll væri éinnig óhætt að taka erlend lán að
nokkru til að byggja upp stóriðjufyrirtæki, sem þjóðin ætti
kjálf og ein og réði að öllu leyti.
Sjávarútvegurinn er ekki aðeins lyftistöng fyrir landbúnað-
nn, eins og hann hefur verið, er og þarf að vera. Sjávarntvegur
og sjó- og loft-flutningar íslendinga geta líka og eiga að vera
iyftistöng fyrir íslen/.ka stóriðju í' þjónustu þjóðarinnar. Það'
er sú stefna, sem Sósíalistaflokkurinn sem brautryðjandi al-
hliða nýsköpunar atvinnulífsins hefur harkað frá upphafi. Og
sú stefna mun sýna sig því réttari sem betur er athugað og
reynslan kemur í ljós.
Næstu viku gekk taugaó-
styrkur Þjóðverja megin sótt-
hita næst. Þann 13. marz
barst sú frétt, að brezkir kaf-
bátar hefðu safnazt saman út
af suðurströndum Noregs.
Þjóðverjar náðu 14. marz
loftskeyti, þar sem flutninga-
Skipum bandamanna er skip-
að að vera albúnum brottsigl-
ingu. Degi síðar kom hópur
franskra liðsforingja til Berg-
en. Þjóðverjum virtist sem
þeir yrðu áreiðanlega of sein-
ætlunina“ að lahdgöngu íff
Niðarósi, Stavangri og Berg-'
en auk Nar\úkur. Herliðið,
sem gengi á land í Narvík,'t,
skyldi sækja hratt upp í land j
o& fara ’ yfir sænsku landa- |
mærin og hernema námuaa í
Gállivara. Allt var til reiðu
20. marz að hefjast handa um
framkvæmd áætlananna. jj
Meðan þessu fór fram urðu
áætlanimar úreltar vegna
hernaðarlegs hruns Finna, og
9. april 1940. Á
kortinu er inn-
rás þýzka hers-
ins í Danmörk
og- Noreg sýnd
með svörtum
örvum.
ir á sér, þar eð innrásarliðl
þeirra var enn e&ki ferðbúið.J
Hvað gerðist í raun réttril
bandamanna megin? DaladierJ
krafðist 21. febrúar að Alt-
markatburðirnir yrðu notaðir
sem átylla þess ,,að hemerna
þegar í stað“ norskar hafnir
með „skyndilegum hernaðar-
aðgerðum". Daladier fullyrti:
„Réttlæting þess i augum
heimsins verður því léttari, ■
því fyrr sem í þessar aðgerð-
ir er ráðizt, og því meir sem
áróður vor getur fært sér í
nyt minninguna um meðsekt
Npregs í Altmark-atburðun-
um“. (Afstaða Daladiers var
furðu lík afstöðu Hitlers).
Þessum tillögum frönsku
stjórnarinnar var tekið með
miklum efasemdum í Lundún-
um ,og Chamberlain vonaðist
jafnvel til að norsku og
sænsku ríldsstjórnirnar féll-
ust á hersetu bandamanna.
Á fundi í stríðsráðuneytinu
8. marz bar Churchill fcjyn þá
tillögu að senda stórar flota-
deildir á vettvanjt úti fyrir
Narvík og setja liðssveitirnar
á land samkvæmt því sjón-
armiði, að „sýna ætti mátt
sinn, svo að ókki yrði neyðzt
til að beita honum“. Á nýjum
fundi 12. marz afréð ráðu-
neytið „að taka upp aftur á-
i|
uppgjafar þeirra fyrir Rúss-
um 13. marz og frambæri-
legustu átyllu innrásarinnar
var kippt undan fótum banda-
vörðungu með því að hefj-
ast handa I Npregi, heldur
studdi ennfremur þá áætlun,
er Churchill hafði manna
mest dálæti á, að „varpa lát-
laust úr flugvélum tundur-
duflum í Rín og aðrar þýzk-
ar ár“. Reynaud hafði ýmis-
legt við síðari fyrirætlunina
að athuga og kvað hana
verða að hljóta samþykki
franska stríðsráðsins. Með
glöðu geði féllst hann hins
vegar á herförina til Noregs.
Ákveðið var að lögrt tund-
urdufla í siglingaleiðir við
strendur Noregs hæfist 5.
apríl og styddist við land-
göngu hers í Narvík, Niðar-
ósi, Bergen og Stavanger.
Fyrstu liðssveitirnar skyldu
leggja úr höfn og stefna til
Narvíkur 8. apríl. Nýjar tálm-
anir komu nú í ljós. Franska
stríðsráðið neitaði að sam-
þyk’kja að varpa tundurdufl-
um í Rín af ótta við, að Þjóð-
verjar endurgyldu í sömu
mynt, sem „Frakkar yrðu þá
fyrir barðinu á“. (Ekki var
minnzt á endurgjöldin, sem
yrðu hlutskipti Noregs vegna
herfararinnar, þótt Gamelin
hefði sjálfur lagt áherzlu á,
að það væri eitt markmiða
hans að ginna óvininn í gildru
með því að ganga á land í
Noregi)“.
Chamberlain reyndi að knýja
fram samþykíki beggja áætl-
ananna, og varð það sam-
komulag þeirra Churchills, að
Churchill ihéldi til Parísar 4.
apríl og gerði enn eina til-
raun til að telja Frakkana á
manna. Fj rsta afleiðing þessa|| Rínar.áætlunina. Sú tilraun
afalls var, að tvo þeirra her-j
fylkja, sem ta'ka áttu þátt í I
herförinni til Noregs voruj]
send tii Frakklands, en að
staðaldri var samt í því
augnamiði hafður til reiðu
nokkur her, um það bil eitt
herfylki. Öntiur afleiðing þess
var fall Daladiers. Hann var
leystur af hólmi af Paul
Reynaud, sem barst til vaida
á öldu krafanna um ásækn-
ari rekstur styrjaldarinnar og
hraðari aðgerða. Reynaud
hélt til Lundúna á fund
æðsta stríðsráðs’ns 28. marz,
staðráðiun að fá því fram-
géngt að ráðizt yrði tafar-
laust í fram'kvæmd áætlan-
anna að landgöngu í Noregi,
eins og Churchiil hafði krafizt
jafn-lengi og raun bar vitni.
Fortalna var þó ekki leng-
ur þörf. E’ns og Churchill
segir frá „hvatti Chamberlain
nú eindregið til þess, að grip-
ið yrði tii djarflegra aðgerða“.
E;ns og vorið 1939 gekk hann
ótrauður fram. þegar hann
hafði að síðustu tekið af
skarið. Við setningu fundar
ráðsins, mælti hann ekki ein-
bar engan árangur.
Allt þetta stafaði af því, að
herförinni „Wilfred“, innrás-
inni í Noreg var frestað
nokkra daga. Það er athyglis-
vert, að Churchill léð því
samþykki sitt, þar eð á ráðu-
neytisfundi daginn áður var
lesin upp greinargerð bæði frá
hermálaráðuneytinu og utan-
ríkismálaráðuneytinu þess
efn;s, að í höfnunum næstum
Noregi hefðu verið dregin
saman fjöldi þýzkra skipa
með herliði innanborðs. Fall-
izt var á þá fráleitu tilgátu,
að herlið þetta væri aðeins
liaft til reiðu, ef Engleading-
ar gengju á land í Noregi.
Furðulegt má heita, að lagð-
ur skyldi vera trúnaður á
slíka skýringu.
Herförin gegn Noregi
drógst 3 daga eða til 8. apríl.
Sá dráttur var skeinuhættur
sigurhorfum herfararinnar.
Hann gerði Þjóðverjum með
naumindum kleift að verða
|yrri til.
Hitler ákvað 1. apríl, að
innrásin í Danmörku og Nor-
Framhald á 11. síðu.