Þjóðviljinn - 09.09.1953, Blaðsíða 2

2) — ÞJÖÐVIUINN — Miðvikudagiir 9. september!953
rc 1 dag pi- triiðvikudagUrin.n 9.
september. 252. Uagur ársins.
Grikklanclssöfminin
Ttauðakrossi Isiands liafa nú bor-
izt 23.000 krónur í peningum til
söfnunarinnar vegna þess fólks
á Jónaeyjunum við Grikkiand.
, sem missti heimili sin í jarð-
ekjálftunum miklu um daginn. —•
Auk þess hefur borizt töluvert
af fatnaðargjöfum. Söfnuninni
lýkur þriðjudaginn 15. þm.
í nýju hefti Heirn-
ilisritstns birtist
fremst smásaga sú
er fyrstu verðlaun
hlaut í sagna-
keppni ritsins.
Nefnist sagan Só'bað, en höfund-
ur er ungur stúdent, Hallberg
Hallmundsson að nafni Siðan
koma nokkrar þýddar smásögur;
fræðsiuefni, um þróun -læknavís-
indanna; getraunir ofl.; og að
lokum Ýmislegt, en undir það
heyrir óperuágrip Rændu brúður-
dnnar, fleygar seíjningar eftir
ýinsa menn, spurningar og svör
Evu Adams og sitthvað fleira.
Á forsíðu er mynd af fegurðar-
drottningu Reykjavíkur í ár,
Sigríði Árnadóttur.
Kl. 8.00 Morgunút-
vai-p. 10.10 Veður-
fregnir. 12.10 Há-
degisútvarp. 15.30
Miðdegisútvarp.
16.30 Veðurfregnir.
19.00 Tómstundaþáttur barna og
unglinga. 19 25 Veðurfregnir. 19.30
Tónleikar. 19.45 Auglýsingar. 20.00
Fréttir. 20.30 Útvarpssagan. 2100
Tónleikar (pl.): „Elisabetarnar
brjár“, svíta eftir Eric Coates.
21.20 Vettvangur kvenna. — Síð-
sumarþankar (frú Sigríður Björns
dóttir). 21.45 Einsöngur: Yma
Sumac syngur (pl.) 22.00 Fréttir
og veðurfregnir. 22.10 Þýzk dans-
og dægurlög (pl.)
Minnlngarsp.jöld Randgríeðslusjóðs
fást afgreldd í Bókabúð I.árusar
Blöndals,, Skólavörðustíg 2, og á
skrlfstoín sjóðHins': fiij^ttisgötn 8
Félágár! Komið í skrifstofc
Sósíalistafélagsins og greið-
ið gjöld ykkar. Skrifstofar
er opin daglega frá kl. 10-12
f.h. og 1-7 e.Ii.
leiilð
vtðskiptum ykkar tii þelrr*
aem auglýsa t Þjóð-
vtljanam
Neytendasarntök Reykjavíkur.
Áskriftarlistar og meðlimakort
iiggja frammi í flestum bóka-
verzlunum bæjarins. Árgjald er
aðeins 15 kr. Neytendablaðið inni-
falið. Þá geta menn einnig til-
kynnt áskrift í síma 82742, 3223
2550, 82383, 5443.
Júaeknavarðstofan Austurbæjarskól-
anum. Sími 5030.
Næturvarzla
er í Reykjavíkurapóteki. Sími 1760
NáftúrufegurS i Undunum
FjalJasýn er úr Lindunti.ni bæði
fugur og- tignarieg. Herðubreið,
eitthvert hið fegursta fja.ll á ís-‘
lar.di, gnæfir til skýja rétt í
nánd; í suðaustri gæg'st Snæfel.
upp yfir ltæðir og hálsa, í suðri
nema Kverkfjöli og bunginnar á
Vatnajökii við lúmin. Kvöidin
voru, liegar gott var veður. ynd-
isfögur j Lindunum; það getur
iiver gert sér í hugarlund, live
fagurt Það er, þegar purptira-
mistri við sóiarlagið slær á all-
ar þessar jökulbungur og jökla-
íinda. Tjibreytingin er líka
mik\. sléttan, árnar, kvíslir
seftjavnir. hálsar og fjailgarðar
í fjarska, kolsvört og mórauðj
gljúfur og hamrabelti. jökul-:
Strýtur og- jökulbreiður; alltj
þetta skptist á, og því verða
litb æirnii- svo undrafagrir og
margbrotnir. Loftið er svo tært
og hreint, að fjatiæg'r hlutir
sýnast mjög nærri, unz só'ar-
mistrið smátt og smátt færist
yfir og takmörkin hverfa, en
hátt á h-mninum er blámimt svo
djúpur og hreinn, að hver ský-
hnoðri sýnist mjallahvítur, unz
sólin rennur til viðar; þá glóa
skýhnoðrarn’r og allur himin-
inn með óteljandi litb’æjum. sem
enginn getur lýst. hvorki með
penna né pensli. í góðu veðri á
morgnana var sólbrá yfir a’lri
sléttunni, og hvergi ltefi ég séð
jafnmklar hillingar; í norðri
sýndist oss jafnan. er svo stóð
á, öll sléttan eintómar smátjarn-
ir með húsum og bæjum og
lörgiun lestum, eins og þær
væru að koma úr kaupstað; en
í raun réttri eru þar gróður-
lausir sandar; kvisl'rnar og
Jökulsá hiliir upp, og stórir ein-
stakir ste'war og klettar sýnast
eins og hús og hestar, en allt
er ógreinilegt og bráðnar saman
fyrir auganum á tíbránni, sem
alltaf er á iði. Slíkar lúllingar
eru a'lsstaðar mjög tiðar á sand-
eyðimörkum. Náttúrufegurðin
verður enn áhrifameiri af þvi
hér er ekkert, sem glepur fyrir,
og hugurinn verður þá næmari
ti' þess að taka á mótd öllum
áhrifum; sálin er eins og skugg-
sjá, sem grípur ósjálfrátt allt,
er við horfir; h ð einstaka hverf-
ur, en heiiidin verkar á t-lfinn-
inguna, án þess lrægt sé að gera
sér grein fyr'r, hvað það er eða
hvernig þvi er varið. (ÞorvaMur
Thoroddsen).
Ungbarnttvernd I.íknar
Templarasundi 3 er opin á þriðju-
dögum kl. 3.15—4, fimmtudögum
kl. 1.30—2.30 og á föstudögum kl.
3 15—4.
Hégómagjarna flugan
Fluga nokkur settist á vagn kon-
ungsins og tók eftir því að rykið
þyrlaðist upp og fólkið hrópaði
og fagnaði í fjarlægð.
Ó, kallaði flugan. En hvað rykið
þyr’ast upp fyrir aftan mig, En
hvað fó.kið fagnar mér.
Seinna flaug, hún áfram og
settist á bakið á hestinum og
heyrði aftur mikil fagnáðarlæti.
Þá' sagði flugan: Nú er fólkið ,-að
fagna mér, . af ,því að ég dí'eg,
vagninn svona hratt. (Dæmisögur
Kriloffs).
Bókmenntagetraun
Vásan í gær er úr kvæði Guð-
mundar BðSvarssonar Heiðaljóð.
einu fegur3ta kvæði hans. Eftir
hvern er þá þetta erindi?
Oss hafa augu þessi
íslenzk, kona, vísað
brattan st’g að baugi
björtum langt hin svörtu.
Sá hefur, mjöðnanna, maiini
minn ókunnar þínum
fótur á fornar brautir
fulldrenglega gengið.
Happdrættl Ilúskólans
Á morgun verðut- dregið, í, .9.
flokki Happdrættis Háskóla. ,1-5-
lands. Vinningar eru 800, a,uk 2ja
aukavinninga, en samta's nemá'
vinningar 392.600 krónum. Siðasti
söludagur er í. dag.
/ Nemendur í gagnfræðaskóla
voru látnir gera ritgerð um
Hallgrím Pétursson.
ICafli úr ritgerð eins nemand-
ans hljóðaði svo:
Hallgrímur fór ungur til Kaup
mannahafnar. Þar kynntist
hann konu sem hann giftist
síðar.
Hún var kolluð Grasa-Gudda.
(Isl. Fyndni).
Söfnin eru opin:
ÞjóðmlnjasafniB: kl, 13-18 á simmi
dögúm, kl. 13-15 ó þriðjudögum,
fimmtudögum óg laugardögum.
Landsbókasafnlð: kl. 10-12, 13-19,
20-22 alla virka daga nema laugar-
daga kl. 10-12 og 13-19.
Listasafn Einars Jónssonar: opiö
frá kl. 13.30 til 15.30 á sunnu-
dögum.
Naltúrugripasafnið: kl. 13.30-15 á
sunnudögum, kl. 14-15 á þriðjudög-
um og fimmtudögum.
j j Hjónunum Ragn-
/ heiði Jónsdóttur
og Jako.bi Tryggva-
syni, Nökkvavog
56, fæddist 16
marka dóttir
sunnudaginn 6. september.
Hjónunum Ragnhildi Sigurðar-
dóttur og Þórði Vilhjálmssyni,
La.ngholtsvegi 104, fæddist 16
marka sonur 3, septemlier.
1 gær misritaðist föðurnafn móð-
urinnar; það átti að vera Jó-
hanna Guðmundsdóttir Bræðra-
borgarstíg 21C.
Nýlega voru gefin
saman í hjónaband
á Akureyri uhgfrú
Bergþóra Kristins-
dóttir og Benja-
mín Þórðarson,
sjómáður. Heimili
þeirra verður í Stylckishólmi.
Þeir kaupendur Þjóðviljans, sem
vilja greiða blaðið með 10 kr.
hærra á mánuði en áskrifenda-
gjaldið er, gjöri svo vel að til-
kynna það í síma 7500.
GENGISSKRÁNING (Söiugengi):
Nýlega opinberuðu
trúlofun sina ung-
frú Margrét Lút-
hersdóttir, Lundar-
götu 17 Akureyrj
og Hörður Magn-
ússon, Grettisgötu
24 Reykjavík ,
Tjamargolfið
er opið aila virka daga klukkan
3-10 e-h., helgidaga kl. 2-10 e.h
„1 innanrikismál-
um þýðir sigur
Adenauers að
haldið verður á-
fram sömu frjáls-
lyndu stefnunni,
þar sem framtak
einstakiinganna ryður brautina
fyrir vélmegun alirar þjóðarinnar
í saim-æmi við hugsjónir kristinn-
ar tvúar með virðingu fyrir
maniiinum". Þessi setuing er úr
Moggauum í gær, og er endur-
prentuð hér til að sýna fram á
‘hyllíku- stemnlngsmenn^ starfa við
bjað þetta,
• ÚTBKEIÐIÐ
• ÞJÓÐVILJANN
t bandarískur dollar kr. 16,32
1 kanadískur dollar kr. 16.53
1 enskt pund kr. 45,70
100 tékkneskar krónur kr. 226,67
100 danskar kr. kr. 236,30
100 norskar kr. kr. 228,50
100 sænskar kr. kr. 315,50
100 finsk mörk kr. 7,09
100 belgískir frankar kr. 32,67
1000 franskir frankar kr. 46,63
100 svissn. frankar kr. 373,70
Í0Ö þýzk mörk kr 388,60
100 gyllini kr. 429,90
1000 lirur kr. 26,12
Þeir tefla sunnan
undir brekkunni
Skammt frá Almannagjá í Gríms-
ey er Stóriióll. Það er ofuriítill
ás, og segir sagau, að í liömrun-
nm séu haugbúar tveir útiendir
annar á rauðum lcjól, en hinn á
grænum kjól. Þeir komu frá út-
löndum einhvem tíma í fyrndinni
og létu heygja sig þarna í hóln-
um með skipum sinnm og ó-
grynni fjár. Þegar sóiin' slun á
hólinn og logn er á sunduni, þ.e
lcyrrt veður í Iautunum kringum
hólinn, koma þeir með logagyilt
skáktafl út úr hólnum, set.jast
sunnan í brelriuina og fara að
tefla, en mórauður rakki méð
týru i skottinu leggst við fæ.Uir
þeiin og geltir stundum að smala-
inönnmn. — (Úr Þjóðsögum ÓI.
Davíðssonar)
•íá hófninni*
Eimslrip.
Brúarfoss er í Reykjavík. Detti-
foss er á Breiðafirði; fer þaðan
til Vestmannaeyja og Keflavíkur.
Goðafoss fór frá Hamborg í gíer-
kvöld áleiðis til Hull og Reykja-
víkur. Gullfoss fór frá Leith í
fyrradag til Reykjavíkur. Reykj,a-
foss kom til Lysekil í fyrradag;
fer þaðan til Gautaborgar. Lagar-
foss fer væntanlega frá New York
á morgun til Reykjavikur. Sel-
foss fór frá Hull í gærkvöid t'd
Reykjavikur. Tröllafoss fór frá,
Reykjavík 1. þm. til New York.
Skipaútgerð i-íkisius.
Hekla er í Þórshöfn í Færeyjum
á leið til Reykjavíkur. Esja fer
frá Reykjavík á morgun austur
um land í hringferð. Herðubreið
verður væntanlega á Hornafir'ði í
dag á norðurleið. Skjaldbreið fór
frá Reykjavík í gærkvöld til
Breiðafjarðar. Þyrill verður vænt-
anlega í Hvalfirði í dag. Skaftfeii-
ingur fór frá Reykjavík í gær-
kvöld til Vestmannaeyja.
Slripadeild SIS.
Hvassafell fer frá Akureyri í dag
til Ólafsfjarðar. Arnarfell lestar
timibur í Hamina. Jökulfell koin.
til Leningrad í gærkvöld. Disar-
fell fór frá Haugasund í gærkvölá
til Faxa.f lóaliafna. Bláfell lestar
timbur í Kotka.
Krabbamelnsfélag Reykjavíkur.
Skrifstofa félagsins er í Lækj-
argötu 10B, opin daglega kl. 2-5,
Sími skrifstofunnar er 6947.
Krossgáta nr. 171
Lárétt: 1 nýlátinn fiðluleikari '7
eða (enska) 8 lagarmál 9 útskúf-
uð 11 skst. 12 hrind 14 flan 15
gjamma 17 korn 18 gana áfram
20 prófastur
Lóðrétt: 1 byggingarefni 2 skrokk
ur 3 býli 4 svar 5 vaða 6 afkvæm-
is 10 belja 13 bindi 15 á 16 og
17 andvarp 19 fyrstir
Lausn á nr. 170
Lárétt: 1 ritar 4 mó 5 át 7 æra
9 ill 10 nóg 11 afa 13 ao 15
er 16 Polli
Lóðrétt: 1 ró 2 tær 3 rá 4 meira
6 togar 7 æla 8 ana 12 fól 14 op
15 ei
Eítir skáldsöru Charles de Costers g Teikniriwír eítir Helgp Kuhn.Nielsen
Er, storkurinn var orðinn jafngóður fékk
hann að éta hvað sem honum þóknaðist.
En bezt geðjaðist honum að fisjri, $eV3
Klér veiddi í díkinu. Og hvert sinn sem
fugl Guðs sá þepnan fisJc áJengdar glennti
hann nefið á víða gátt.
Hann fylgdi Klér eins og rakkí, en þó var
hant. spakastur í eldhúsinu þar sem hann
ve 131)41 býkiiin yið eldinn. Er Sa.tína vai'
að sjóða, mtðdagsmatinn nuddaði hann nef-
inu oft ália.flesa utan i h.ana. — þyj f«gj
Guðs var svoddan matfugi.
135 dagur
En svo komu af^ur erfiðir tímar með at-
vinnuleysi og neyð. Satína söng og brosti
til að Klér sky'ái ‘■„iriij s,iá iivernig benni
var innanbrjósts; og storknrinn stóð á öðr-
uöi fseti og taldi nefið undir vængnupi.
Einn dag stöðvaði riddari nokkur hest siun
utan við kofann. Hann var svartkiæddur
og heldur magur og gugginn. Er nokk-
ur*héc inni? spurði hann — Guð blessi
yður, svaraði Satina, er ég þá orðinn aadi
úr því þér komið ekki auga á mig?.
Miðvikudagur 9. september 1953 — ÞJÓÐVILJINN — (3
'fórkostle
ggja ónotu1
se
i momyrum
Hagnýfing móslns sfáif
sem engin
kolaiög eru og engin |«rðoiía"D segir Óskor 6. i|@rn«-
e o
ee
„Mór er vafalaust það
verðmæta jarðefni, sem mest
er t'l af liér á landi og auð-
veldast að vinra í stór-
rekstri", segir Óskar B.
Bjamason í Iokaorðum rits-
ins. „Áhugj fyrir mótekju
með vélum og hagnýtingu
mós í stórum stíl hefur
blossað upp hér á landj öðru
hvoru frá því um aldamót.
Síðustu tíu árin... virðist þó
svo sem þessi áhugi liafi
alveg horfið. Mótak hefi*>
meir að segja Iagzt nt'ður
með tílu, einnig til heimiHs-
notkunar í sveitum“.
„I fiestum löndum, sem hafa
veruiegan forða af mó, er
þessu öfugt farið. Rannsóknir
á mó og hagnýting mós, bæði
sem eidsneyti til orkufram-
Ieiðslu og á ýmsa fleiri vegu,
hefur auldzt á síðustu árum
í flestuin íöndiim ...“
„Hér á landi mun mó-
viunsla með véíum verða
tekin upp fyrr eða síðar. Nóg
er til af hráefninu, og það
mun endast í margar a dir,
þótt af því verði tekið í svo
stórum stíi, að næmi hundr-
uðum þúsunda tonna á ár',
H
„Við erum ... langt á eftir
öðrum þjóðum í rannsóknum
á mó, enda hagnýting hans
engin hér. Hagnýting mósins
virðist þó sjálfsögð í landj,
þar sem engin ko'alög eru
Og engin jarðolia. Á því er
enginn vafi, að þar sem ís-
lenzki mórinn er, l'ggja mik-
il náttúruauðæfi ónotuð í
jörðu“.
Þessar eru ályktamr Óskars
'í ibókarlok. Œ>ær eru þeim mun
athyglisverðari sem hér er um
að ræða athugun <og úrvinnslu
aLIra þeirra rannsókna sem til
'þessa dags haía veri’ð gerðar á
íslenzka mónum, en Óskar er
einn þeirra sem að þeim rann-
sóknum hafa unnið.
Ritið er fiölritað, 100 ibls. i
stóru broti. Er þar dregiinn
saman og bixtur árangur rann-
sókna sem Ásgeir Torfason
gerði árin 1905—1016, rannsókna
Gísla Guðmundssonar 1917—
1918, rannsókna gerðra á At-
vinnudeild háskólans 1937—38
aðurinn er oft á tíðum aðallið-
uriinn ií verði aðfluttra kola.
Þau geta t. d. hæglega itífald-
azt í verði við flutning þús-
Þjóðviljanum heíur borizí rit írá Rannsóknarráði
ríkisins, ,,ísienzkur mór” eítir Óskar B. Bjarnason,
efnaverkfræðing. Rannsóknir þær sem frá er skýrt í
riti þessu og niðurstöður höfundar eru líklegar til undir kilóiT-etra og margar
dð VGkjd mikld dthygli VGCflld mogUlGÍkd pGÍrrd d m eldsneytis koma hins veg-
hagnýtingu íslenzks jarðefnis, sem þar blasa vio. ar ekki tii greima. orkuver eða
vexksmiðju, sem vinnur mó,
verður að byggia við mýrina.
þar sem mórinn er framleidd-
ur. Á þann hátt eru mestitr
möguleikar á að hagnýta þetta
fyrirferðamikla, ódýra eldsneyti.
Raforku, iheitt vatn, gufu eða
hvers konar vei'ðmæt efni, sem
fx-amleidd eru úr mónum, er
hins vegar .auðvelt að flytja
mi’klar vegalengdir.
R.aforkustöðvar, sem brenna
ihitalitlu eldsneyti t. d. mókol-
um, 'hafa verið byggðar víða á
síðustu árúm, t- d. í Dakota.
fyiki í Bandaríkjunum, í Kan-
ada, Ástralíu og Nýja-Sjólandi.
Nýjar raforkustöðvar, sem
brenna mó, hafa verið reistar
í Svíþjóð, Finnlandi, Sovétríkj-
unurn og írlandi. Á írlandi eru
þrjár nýjar raforkustöðvar
reknar með mó, ein 30 þús. kíló-
vatta og tvær 40 þús. kílóvatta.
I Sovétríkjunum eru margar
rafstöðvar reknar með mó, sum-
ar yfir 200 þús. kílóvött.
Til þess að framleiða 1 kíló-
vattstund af raforku með mó-
kyndingu, iþarf 3500—4Q00 kcaU
eða hérumbil 1 kg af góðum,
vel þurrum mó. f áætlun um
Portaríington-stöðina á íriandi
var gert ráð fyrir, að þyrfti 1.4
kg. af mó með 30% raka fyrir
hverja kílóvattstund, en elds-
neytiseyðsian fyrstu 4 mánuð-
ina, sem stöðin var rekin (1950),
reyndist aðei’ns 1.2 kg\ Brennt
var stykkjamó með 30% raka og
2.5% ösku. Hitagildi mósins var
að meðaltali 3330 kcal. Stöðin í
Portarlington hefur 2 túrbínu-
rafala, sem framleiða 15600 kw.
með hæsta áiagi, en 12500 kw.
er toagkvæmasta álag fyrir túr-
Mnuna. Hvor túrbína þarf 50
tonn af kælivatni á . mánútu.
Kælivatnið er aftur loftkælt í
sérstökum kælituroi, sem er 72
metrar á hæð og 54 metrap á
vídd að neðan. Turnihn er
hypeiibólóída -að lögun. Sama
kælivatnið gengur þannig í
stöðugri hringrás, nema hvað
bæta þarf 'dð fyrir uppgUfun,
sem verður í tummum og nem-
ur það oa. 10%. Gufunotkun
hveroar túrbínu er 4.2 kg. fyrir
hverja kilóvattstund . við hag-
kvæmasta álag. Gufan er fram-
leidd í- þrem 'Babock & Wilcox
kötlum, sem Txver afkasta 68
tonnum af gufu á klst. Hita-
flötur hvers ketiis, er 930 ferm
og að auki yfirhitari 540 ferm.
Gufan er framleidd með 30 kg.
þrýstingi og yfirhituð tipp í 440°
C. Stofnkostnaður stöðvarinnar
Var 57.5 milljónir króría, Kostn-
aður við móvinnslu var 90 krón.
ur fyrir tonnið. Af þessu elds-
•neyti þurftj 1.2 kg. fyrilr hverja
kwh., sem framleitt var. Fram-
leiðslukostnaður raforkunnar
varð 19 aurar pr. kwh. að öllu
meðtöldu, svo sem afborgunum
og vöxtum af stofnkostnaði,
vöxtum af rekstrarfé, viðhaidi,
eidsneyti o. s. frv.
Ef hyggja ætti r.afoi-kustöð
rekna nieð mó hér á landi
Gskar B. Bjaniason.
af Bjama Jósefssyni og Trausta
Ólafssyni og loks rannsókna á
vegum Rannsóknarráðs ríkisins
1939—1941, gerðra af Óskari B.
Bjarnasyni.
Þá er langur kafli um mæl-
ingar á mómýi-um í grennd við
_kaupstaðj v.íðsvegar um landið,
kafli um myndun mómýranna,
skýrt fi*á mótekju eins og hún
hefur tiðkazt hér á tandi, og
ýtarlegur og greinargóður kafli
um móvinnslu með vélum. Sér-
sitakir fcaflar eru um mó sem
eldsneyti, ýmiskonar notkun á
mósalla, aðferðir til að kóagúl-
era mó, raforkuframleiðslu með
mó, kolun mós við mismunandi
hitastig, erlendar rpórannsókniír
1942—52 og loks statistískar
uppiýsingar um fla'tarm'ál mó-
mýra í ýmsum löndum, mófram-
leiðslu 1939—1950 og verzlun
með mó.
Raíorkuf ramleiðsla með mó
Mjög fróðlégt er að ’kynnast
möguleikum raforkufram-
leiðsiu með mó, og fer hér á
eftir sá kafli ritsins „íslenzkur
mór“ er um þetta f.iaMar. Þar
kemur fram athyglisverð tillaga
um raforkustöð, kynta með mó,
fyrir Akranes, er ihöfundur tel-
ur hentugan stað til slíkrar orku-
framleiðslu.
„Á árunum síðan 1940 hefur
mikið verið gert 'til þess að hag-
nýta mó og annað lélegt elds-
neyti til kyndingar á háþrýsti-
gufuköttum, og gufan siðan not-
uð til rarorkuframleiðslu i gufu-
fúrbínum. Þetta er í grundvall-
aratriðum sarna aðferð og höfð
er við orkuvinnslu úr 'hitameira
éldsneyti, svo sem steinkolum
eða olíu. lEn gufukatlar, sem
kyntix eru með mó, eru út'bún-
ir á annan veg en venjuilegir
katlar, Sérstök eidstó er höfð
fýrir framan aðaleldhólfið, þar
sem rakii og rokgjörn efnj eru
tekin úr mónum og eldhólfið
sjálft er stærra en á kolakynt-
um kÖÚ'um. Það getur reynzt
miklu ódýi'ara að framleiða
ox*ku úr mó, ef- hann er >til á
staðnum, en aðfluttu eldsneyti,
þótt það sé tvöfait eða þrefalt
hitameira. Ef haegt er að fram-
leiða góðan mó fyrir 'helming
verðs 'itanflutitra ikola, þorgar
sig álíka vel reikníngslega að
nota móinn til eidsneytis. Mór-
inn ér auk þess innlend fram-
leiðsla og þess vegna hagkvæm-
ara að nota hann að öðru jöfnu.
Mór er yfírleitt ódýrari í
vinnslu en kol, þrátf fyrir hið
háa vatnsinnihald vegna þess,
að hægt er að vitnna hann frá
yfirborði með sérstökum vélum,
en kol þarf yfirledtf, að. v.inna
djúpt úr jörðu. F’utningskostn-
BI
mætti ibenda á Akranes sem
hentugan stað. Akranesbær er
nægilega stór rtil að hagnýta
raforku og hifa frá slíkri mó-
kyntri stöð af minnstu hag-
kvæmri s'tærð, þ. e. stöð, sem
ihefði ca. 10 þúsund kw. véla-
afl. I mýrum hjá Akranesi er
nógur mór til reksturs slíkrar
stöðvar (marga tugi ára), en
möguleikar til orku eða hilta-
framleiðslu á annan hátt en
með eldsneyti eru litlir, jarðhiiti
er enginn nálægt og ekki að-
staða til vatnsvirkjana.
iMeð 50% meðalálagi mundi
10 þús. kilóvattastöð framleiða
44 milljónir kílóvattstunda á ári
og þyrfti til þess að 'brenna
53 þús. tonnum af mó. Mótaks-
vélar þyrftu að afkas’ta nokk-
uð meiru eða t. d. 65 þús. tonn-
um á ári til þess að hafa forða
í votviðrasömum árum. Híæfi-
legt værj. að gera ráð fyrir, að
stöðitn entist í 50 ár, og þyrfti
hún þá að hafa mýri með 2.65
milljónum tonna af mó í næsta
nágrenni við sig eða ca. 13
milijónir rúmmetra af mó 'í
gnöf, ef gert er ráð fyritr, að 5
rúmmetrar fari í tonnið. Þetta
þýðir, að stöðin þyrfti að ráða
yfir 440 hektara mómýri, ef
meðalmódýpt er 3 m. Siík orku-
stöð ásamt móvi,nn«lu\'élumi
mundj sennilega kosta 40—50
nriújón'ír króna. Gera má ráð
fyrir, að orkustöð þessi yrði
hagnýt.t á flei-ri vegu en til r.af-
magnsframieiðslu t. d. til upp-
hiitunar fyrir Akranesbæ. Einn-
ig mætti gera ráð fyrir bríkettu-
framleiðslu og sölu á þeim til
eldsncytis á iheimiilum í öðrum
kaupstöðum og sveitum. Enn-
fremur kæmj til greina að fram-
leiða ýmis efni úr mónum, svo
sem .ammoníumsúlfat og vaxteg-
undir eða að gera filraunir með
kolun við lágt 'hitastig og fram-
leiðslu á samþiöppuðu eldsneyti,
svo sem berizfíni og olíum og
gasL Orkustöð sem þessi eettii
sem sagt að vera undirstaða að
margþættri framleiðslu úr mó og
hvers konar tiilrauna og rann-
sókna á .hagnýtingu þessa hrá-
efnis“.
<
Skýrt verður nánar frá þessil
gagnmerka riti síðar.
Fréttabréf nr Saurbæjarbreppi
Frá fréttaritara 'Þjóðviljans í
'Sauribæjarihreppi í Eyjafirði,
31. 8. 1953.
'Bygging er hafin á 3 íbúðar-
húsum ií Sölv.adal; á Eyvindar-
stöðum, Þormóðsstöðum og eitt
■er tilheyrir nýbýli í Þormóðs-
staðalandi. Þá er nær lokið við
íbúðarhús á iHelgastöðúm, og
mun verða fHutt í það fljótlega.
í Gullbrekku er verið að stækka
íbúðarihúsið. Allt eru þetta stein
byggingar. í Hvassafelli er ver-
ið að ibyggja stórt nýtízkufjós.
í Sauribæ er verið að byggja
iélagsheimili sem sennilega
verður komið undir þak um
næstu helgi.
Sk-urðgrafa er að verki hér ií
hreppnum og búin að grafa í
sumar, í Öxnafelli, öxnafells-
koti, Kálfagerði, Fjósakoti og
Stekkjarflötum, og er nú byrj-
uð ,að grafa í Sölvadal og mun
.grafa allmikið þar á bæjunum
Jarðýta og önnur verkfæri eru
einnig í gangi til að vinna að
sléttun túnanna og staekkun
iþeirra. Eru nú tún ’á flestum
jörðum orðin slétt að mestu og
miklu stærri en áður, svo að á
sumum jörðum nú er föðufall
orðið sjöfalt, miðað við það
sem var fyrir 30 árum. Mest-
allur heyskapur er nú tekinn á
ræktuðu Jandi, og mest slegið
með dráttarvélum, því 40 drátt-
arvélar eru í hreppnum og þeir
bændur er ekki eiga þessar vél-
ar, fá flestir nágranna sína til
að slá fyrir sig meira eða
minna, svo nú er títið slegið
með hestasláttuvélum.
Grasspretta er hér afbragðs-
’góð í sumar, svo ekki mun hafa
sprottið eins vel siðan 1910. Og
nýting á heyi er allgóð, og verð
-ur heyskapur mfeiri nú í sumar
en hann hefur nokkurn tíma
áður verið. Spretta á kartöflum
er ágæt, en kartöflurækt er
ekki mikil hér í hreppnum, því
næturírostin á sumrin hafa oft
gert ónýtt, eða skemmt hér illa
lí -görðum, en í sumar hefur eng-
in frostnótt komið, síðan í maí
og er það sjaldgæft.
Fundir Iandsþings Kven-
íélagasambands íslands
í gær
Fundir á 10. landsþingii Kven-
félagasambands íslands hófust
í gærmorgun kl. 10 og var þá’
meðal annars rætt um áfengis-
og heilbrigðdsmál. Stóðu umræð-
ur nokkuð fram eftir degi, en
kl. 16 fóru iþmgfullfrúar fil
Bessastaða í boði forsetahjón-
anna. í gærkvöld var haldinn
almennur kvennafundur í Breið-
firðingabúð. Þar flutfi Zóphóní-
as Fétursson erindi um nýju
fjölskyldu'bætunnar og mæðra-
rétt, og Rannveiig Þorsteinsdótt-
ir talaði um sögu íslenzkra kven-
róttinda. Einnig var sýnd kvik-
mynd.
í dag er ráðgerf að nefndir
þingsins starfi og umræður hefj-
ist um mál iafnóðum og þaui
koma úr nefndum.
Þakkir Irá Tónskáldaié-
laginu til útvarpsstjóra
í tilefni af fónleikum Rikisút-
varpsins i Þjóðleikhúsinu sendi
sitjóm Tónskáldafélags íslands
útvarpsstjóra nýlega svohljóð-
andi símskeyti:
„Stjórnarfundur Tónskáldafé-
lags Islands sendir yður þakk-
læ,ti f.vrir fyrstu opinberu tón-
ltika Ríkisútvarpsins í Þjóðleik-
húsinu í kvöld. Þökkum einkumi
að nú voru í fyrsta sinni ís-
lenzkir listamenn kynntia* aí
fullri h’ýju, skilningi og- smekk-
vísi“.
Tilmæli frá rannósknar*
lögreglunni
Vegna rannsóknar Bessastaða-
málsins biður rannsóknariög-
reglan bílstjóna þann, er ók
mönnunum tveimur suður eftir,
að gefa sig fram við hana þeg-
,ar í dag.