Þjóðviljinn - 15.09.1953, Qupperneq 11

Þriðjudagur 15. september 1953 — ÞJÓÐVILJINN — (lt
Mér brugðust ckurbauntr"
Framhald af 4. siðu.
bát í vor og vildu ekki leng-
ur eiga hér illt. Og einn, já,
hann kom út ein morgun ár-
degis, þegar kartöflu-grasið
hans var að hvitna í morgun-
hélunni og stóð stíft og mjall-
hvítt eins og kaldar marm-
araplöntur. Og maaninum sár-
gramdist, af því hann var
svo glöggsýnn á hið nytsama,
en biindur fyrir hinu fagra,
og í skaða-fátinu, sem á hann
kom, þreif hann reku-spaðann
sinn og færði alit kartöfiu-
grasið sitt í 6 þuml. kolsvarta
kaf í moldar-garða, og hann
hamaðist við að moka, eins
og vinnumenn hömuðust við
að moka ofan í grafir sál-
aðra hreppslima heima á Is-
iandi, þegar þeir áttu von á
staupi eftir „jarðsetninguna
afstaðna“. En kartöflugrasið
iifnaði aldrei aftur og rís víst
ekki héðan áf upp fyrr en
hreppslimirnir á Islandi, sem
hafa heit prestsins sins fyrir
því að fá að rísa upp á dóms-
degi og vera viðstaddir, ves-
lingar, þegar hrepps-reikning-
ar þessarar veraldar verða
upp gerðir. Og moldargarð-
arnir standa enn óhaggaðir í
laukagarði búandáns, ailt til
þessa dags, eins og múgarnir
í Stórólfshvolsengi, eða leiða-
rastirnar í Reynistaðar-
kirkjugarði. —
Hér við ána var reynt við
jarðyrkju með mesta móti og
lukkaðist bezt. Hafrar, bygg
eða hveiti spruttu hjá E.
Ólafssyni, Gum. Þorlákssyni,
Þórarni Guðmundssyni og
Jónasi Húnfjörð; auðvitað.
svo litlu var sáð, að það var
fremur til gamans en gagns.
Dálítið frost held ég haíi þó
sézt á öllu hveiti, en engu
hinu. Kartöflur urðu dágóð-
ar hjá öllum þessum, nema
Guðm. og Sigurði gamla
Björnssyni; honum brugðust
þær að miklu leyti þetta sinn,
garður hans orðinn of létt-
ur. Alls konar rófur, kái og
garðbaunir spratt ágætlega.
Mér brugðust aðe'ns akurbaun
ir, af því ég sáði þeim nærri
mánuði of seint. Jonna hefi
ég skrifað um mína uppslieru
og sent honum samples. Fáðu
að heyra það bréf og lestu
þvi fólki minu þetta, við tæki-
færi.
Nú er eftir skaðræðisfréttin,
sléttu-eldarnir í haust. Þeir
byrjuðu í september suður við
Red Deer, nálægt Vigfúsi, sett-
ir út af enskum mönnum, sem
þar voru við heyskap í ná-
grenni. Þeir tóku sig upp hvað
eftir annað, þó við hjálpuð-
umst, nærri öll byggðin, að
kæfa þá. Eitt kvöld hefði all-
ur hagi byggðarinnar eyði-
lagzt í sunnaa stormi, ef þá
hefði ekki komið húðarregn.
Þessi eldur brenndi samt all-
mikið hey, fyrir enskum á
endanum, 2 gamla heystakka,
ónýta fyrir Ó Goodmann,
fá tonn fyrir Vigfúsi, 10 tonn
af heyi og fjósræfil fyrir
Gunnari Jóhaanessyni og
bróður hans, og 30 tonn fyrir
B. Bárdal. Samt' varð haginn
þar að lokum. varinn,.svo að
fle.stir ná þó í hann. Svo settu
vinnumenn Browns út eld hér
fyrir norðan okkur. Brown
hefir nú rancha sína við
,,spruce“-toppana næstu, sem
við skoðuðum forðum við ána.
Við allir nágrannar hér við
áua réðumst strax á hann.
2 milur aorðan við Húnfjörð,
vörðum honum suður yfir
byggð og komum honum aust-
ur yfir Fell. Þar brenndi hann
10 tonn heys fyrir Kolgrafar-
feðgum, 60 til 70 tonn fyrir
Gillingham ríka, líklega $200
til $300 virði af heyi o. fl.
fyrir Indriða greyinu Reinholt
út við Swan Lake, hann hafði
þar hey-contract —- og meiri
skaðar hafa ef til vill orðið
á heyjum enskra þar. Sigurð
ur Grímsson missti hey og
gott fjós. Enginn var þar
heima. Ekkert misstist hér við
ána, nema Kristínn mágur
missti 3 tonn af heyi. Hagann
vörðum við, svo hann er nóg-
ur, en mikið verk og andvök-
ur gengu í þetta allt. Við börð-
um á mörgum mílum, plægð-
um á þriðju mílu og vörðumst.
yfir höfuð drengilega og vei
samtaka, svo ég heíi ekki vit-
að betra. Alltaf tók eldurinn
sig upp aftur, þó yið slökkt-
um, seiaast vakti nærri öll
byggðin og barðist í 2 íylk-
ingum alla nóttina fyrir hríð-
ina, sem þá kom loks, líklega
til hamingju, og tók af eldin-
um seinasta skarið. 12 dags-
verkum eyddi ég sjálfur í eld-
barsmíð.
Laxveiðin
Fyrsta bindi af Andvökum Sfephans
Framhald af 12. síðu
ekki borizt enn, en af þeim
gögnum, sem þegar eru fyrir
hendi er Ijóst, að veiði göngu-
silungs hefur verið með lakara
móti og sömuleiðis netave:ði í
vötnum. Þó var veiði silungs í
Mývatni góð. Göngusilung er
leyfilegt að veiða frá 1. apríl
til 15. september ár hvert, en
hins vegar er netaveiði vatna-
silungs. heimil t:l 27. þ. m.,
síðan er hann friðaður til 31.
janúar n. k.
Verð á silungi hefur i sum-
ar verið frá 13—14 krónum
kílóið og á göngusilungi 18—
20 kr. kílóið.
Lítilsháttar álaveiði.
Áll hefur sézt á markaðn-
um í sumar og hefur hann
aðallega veiðzt á Súðurlandi
Er þetta fyrsta sumarið, sem
gerðar eru skipulagðar tilraun-
ir til álaveiða hér á landi.
Veiðimálastjóri kvaðst von-
ast til að héðan í frá yrði
lögð meiri rækt við álaveiðar
en hingað til, svo ál mætti
sjá á markaðnum hér árlega,
en ál! er talinn hið mesta lost-
æti.
Álinn veiðist mest á Suður-
landi í alldýrar veiðitilfæring-
ar, svokallaðar álagildrur.
LávaE’ðadeiIdin
Um nóttina, þegar eldurinn
brann í Fells-giljunum.
Stendur vörð við áhlaup end
Elds- yfir jörðu -voðinn.
Fells í skörðum skína brennd
- Skjalda börðin hroðin.
Nóg vinna var hér í sumar
hjá Gillingham rika.. Hann
heldur tóma Islendinga, 6 og
8 stundum, kaup til $ 30 pr.
m. og fæði, svo gekk sögunar-
myllan oftast. Alltaf að fjölga
hús og búðir í Innisfail. I Cal-
gary byggt í sumar mjöl-
mylna, bruggeri. og tanneri —
lóðerí og fyllerí var þar áður.
ea fiskerí lítið. Emigration til
Alberta mikil í sumar, mest
frá Nebraska og Washington.
Fjárinn hafi, ef ég nenni
yfir á 8da arkið með þig,
Jónas minn, og hefi ég þó
nóg efni. Beztu kveðjur til
fólksins þíns, og gangi þér
æfinlega vel
Þian Stephan G. Stephansson.
Framhald af 5. síðu
um það, hverjar breytingar lagt
verður til að 'gerðar verði
skipun lávarðadeildarinnar. Af
skrifum um málið má þó ráða
að hinum 715 lávörðum, sem nú
eiga , sæti ií deiidinni. -verður
leyft að kjósa einhv.erja úr sin-
um hópi til setu í deildinni.
Einni'g má búast við að menn
sem stand.a framarlega í ýms-
um starfsgreinum í Bretlandi
verði skipaðir til setu i deild-
inni ævi.langt en sæti þeirra
munu ekki ganga d -arf.
MÓTEKtlA
Framhald af 1. síðu.
lagsbókum útgáfunnar, en verða
seldar félagsmönnum á töluvert
lægra verði.
Fclagsbækurnav 1953.
Fé'.agS'bækur Bókaútgáfu Þjóð-
vinafélagsins og Menningarsjóðs
eru þessar d ár:
1. Þjóðvinafélagsalmanakið
1954. í því birtist m. a. ritgerð-
in „íslenzk ljóðlist 1918—1944“,
eftir Guðmund iG. Hagalín rit-
höfund og Árbók íslands 1952.,
2. SuðurlöiJd eftir Heliga P.
Briem, sendiherra. Þetta er
fimmta bókin, sem kemur út í
safninu Lönd og lýðir. Hún fjall-
ar um ’Spán, Portúgal og Ítalíu
og verður með fjöldi mynda
eins og fyrri bindi þessa bóka-
flokks. —
3. Ný skáldsaga eftir 'Guðmund
Danielsson skólastjóra. Menning-
arsjóður hefur ekki áður 'gefið
út sem félagsbók skáldsögu eftir
íslenzkan höfund.
4. Úrvalsljóð Eggerts Ólafsson
ar. Þetta er tólfta ibindið i bóka-
flokknum „íslenzk úrvalsrit“. í
því verður m. a. allt kvæðið
„Búnaðarbálkur". — Vilhjálmur
Þ. G'íslason útvarpsstjóri sér um
útgáfuna.
5. Andvari, 78. ár. Hann flytur
m. a. ævisögu Gunniaugs Oa*
essen eftir Sigurión Jónsson
lækni. —
Félagsgjaldið, sem fé’agsmenn
fá afllar þessar fimm ibækur
fyrir, verður kr. 55,00 eins og
s.l. ár.
Félaigsmenn eru nú 10—11
þús., en upplag bókanna var
fyrrum nokkru hærra eða 12
þús., en síðan p.appír hækkaði
verði hefur 'það verið lækkað
aftur.
Aukafélagsbækur
Aukafélagsbækur, en þær fá
félagsmenn á ilækkuðu verði,
verða 4 í ár og hefur þegar ver-
ið getið um Andvökur, hinar
eru Saga ísleisdinga í Vestur-
heimi, 5. ibindi. Flytur það sögu
Winnipeg, Minnesota, Selkirk og
Lindar. Hefur dr. Tryggvi J
Oleson prófessor við Manitoba-
háskóla séð um ritstjóm þess og
4. bindisins.
Þjóðræknisfélag íslendinga
2. Leikritasafn Menningar-
sjóðs, 7. og 8. hefti. Útgáfa þessa
safns, sem gefið er út með stuðn-
ingi Þjóðieikhússins, hófst árið
1950. Á þessu ári koma út leik-
ritin Valtýr á grænnj treyju, eft-
ir Jón Björnsson, rithöfund, og
„Tengdapal)bi“ eftir Gustaf Geij-
erstam á þýðíngu Andrésar
Björnssonar eldra.
Lausasölubækur.
1. Facts about Iceland, eftir
Ólaf Hansson menntaskólakenn-
ara. Fiórða út'gáfa kom út í júni-
mánuði s.l.
2. Ljósvetningasaga og Saur-
bæingar eftir Barða Guðmunds-
son þjóðskjalavörð. Rit þetta
verður að mestu sérprentun úr
„Andvara“. —
3. Miðaldasaga eftir Þorleif H.
Bjarnason og Árna Pálsson.
Þetta er önnur útgáfa og verður
hún prýdd mörgum myndum.
„Hvers vegwa? — Vegna þess!“
Af ritum þeim, sem gert er
ráð fyrir að komi út haustið
1954 skal nefna: Almenna bók- .
menntasögu eftir Kristmann
Guðmundsson, Hvers vegna? —-
vegna Þess!, fræðslurit um nátt-
úrufræðileg efni samið af Jóni
Eyþórssyni veðurfræðingi, — og
„Andvökur'* Stephans G., II.
bindi.
Framh. af 7i síðu.
um. Mótöflumar eru slegnar í
sams konar streng-pressu og
notuð er við framleiðslu
brúnkola-bríkettum, en formin
eru stærri og bulluslagið
lengra, þar sem meiri sam-
þjöppun þarf fyrir móinn.
Raki íibríkettunumerca. 10%
eðlisþyngd 1.25 og rúmþyngd
in eða fyxirferðin 630 kg. per
rúmm. Hitagildi 4100 kcal/kg
Framleiðslukostnaður er ca. 35
Vesturheimi gaf út þrjú fyrstu
bindin, en þegar horfur voru á
að út'gáfan stöðv.aðist ákvað
menntamálaráð að gefa út 2
S'íðustu (4. og 5.) bindin.
Meiri þjóðlegan fróðleik.
Svo virðist sem eftirspurn eft-
ir þjóðlegum íróðleik þrjóti seint
hér á landi og ihafa útgáfunni
toorizt fyrirspurnir um slíka út-
■gáfu. Ein aukabókin í ár verður
því Sagna'þættii- Fjai lkouunnar,
er það ýmiskonar þjóðlegur fróð-
leikur er Valdimar Ásmundsson
Framhald af 4. síðu.
í karlajaplinu hans Kristmanns
Saga hans ;,Stúlkan við ána" er
annars vel til upplestrar fallin
ef sérstakri varfærni er beitt
við einstakar smekkleysur, t. d.
vil ég, að upplesari taki sér
leyfi til að draga úr orði eins og
nærbúxnaskólp sem heiti á
drykk. En annars hefur sagan
kosti spennandi reifara og því
vel þegin sem kvöldvökudægra-
dvöl. Yfirleitt má mjög vel við
iaugardagskvöldið una.
G. Ben.
krónur sænskar per tonn
(1949). Telur stjórn verksmiðj- birti ií blaði smujjall*
unnar, sem er rekin á vegum
ileiniö
viBskiptum ykkar tiJ Iwdun*
sem auglýsa I ÞjóB-
vUJannm
rikisins, að framleiðslan borgi
sig vel og muni eiga framtíð
fyrir sér.
Einnig er hægt að framleiða
ibríkettur úr mó, sem tekinn er
sem stykkjamór, t. d. úr þurr-
um eltimó, og er hann þá fyrst
malaður í duft, áður en hann
er pressaður í töflur. Brikett-
urnar eða mótöflurnar eru
fyrst og fremst hentugar til
'heimilisnota. Móduft er ann-
ars oft notað til kynd-
ingar i verksmiðjum og í
járnbrautum. Kynding með
módufti hefur einkum verið
tíðkuð í Svíþjóð og gefizt vel.
í Svíþióð hefur einni-g verið
framleitt mógas bæði til elds-
neytis og á g'asmótora. I sam-
bandi við gasframleiðsluna
fæst einniig mókoks. Mókoksið
inniheldjjr mjög lítinn brenni-
stein og er því ágætt til finni
stálvinnslu á sama hátt og
yiðajrkol.
konunni. Sr. Jón Guðnason
skjalavörður hefur safnað efn-
inu og ritað formá’a.
Fjórða aukabókin verður Saga
íslendinga, 8. bindi, eftir Jónas
Jónsson skólastjóra. Bindi þetta
nær yfir tímabilið 1830—1874
Gert er ráð fyrir að það komi
út fyrir næsta vor. Flestar hinna
bókanna munu koma út um
næstu mánaðámót.
Áskriftabækur.
1. Árbólc íþróttamanna 1953
Þessi bók, sem prentuð var að
tilhlutan Iþróttasambands ís
lands, kom út í júlímánuði s.l
ln memoriain
Framh. af 7. síðu.
störfum hlaðinn læknir, en það
var eins og hann fengi aldrei
ihrist af sér hinn meðfædda
þokka reykvíska menntaskóla-
stráksins, hinir gömlu fjörkipp-
ir földust bak við línstrokinn
lækniskuflinn. Þegar hann'var >
orðinn læknir, sagði ég einu
sinni við hann, iað ég mætti
ekki mæta honum, svo að ég
sæi hann ekki fýrir mér þegar
hann var að hlaupa upp Skóla-
brú með flibbann í 'hendinni
til þess að komast inn í bekk á
undan skólaklukkunni og Pálii
Sveinssyni, eftirlitskennaran-
■um. Og mér sýndist þá á glamp
anum 'í augum Biarna, að hann
væi*i til í að þreyta gamla
skólaskeiðið aftur.
Bjarni heitinn Oddsson varð
mikill hamingjumaður. Ungur
steíndi hann straks að því
marki að verða lækuir og sóttii
námið af atorku og dugnaði,
enda áttu læknavísindin hug
hans allan. Hann gat sér alls-
staðar hið bezta orð, bæðii
meðal stéttarbræðra sinna og
starfsfélaga, en sjúklingar bárui
til hans hið mesta traust og
dáðu hann mjög. En hanii áttf
auk þess einstæðri hamiiigjul
að fagna 1 hjónabandi sinu og
heimilislifi. Hann var kvæntuh
frú Ástu Árnadóttur og áttui
þau 4 sonu. Ást þeirra hjónai
var jafn ung og hrukkulaus
frá fyrsta degi s'amvista þeirra
til hins síðasta. Þegar skóla-
bræðu.r og vinir syrgja Bjama
Oddsson hvarflar hugurinn i
djúprj samúð til ekkju hans
og sona, og við hörmum það
mest, að hluttekning okkar má1
sin svo litils við óbætta sorg.
Sverrir Kristjánsson.
Maöurinn minn,
BJARNI ODDSSON,
læknir,
lézt þann 6. þ.m. Útför hans hefur farið fram.
Ásta Oddhsoir.