Þjóðviljinn - 26.09.1953, Blaðsíða 7

----Laugardagur 26. september 1953 — ÞJÓÐVILJINN — (7
Uin ISOO stúáeafar írá 99 þjéðlöndum
sátu 3. þing JUþjéðcsscm&bcixidls stádenta
*
Viðtal við Boga Guðmimdsson formann Félags róttækra stúdenta
Meðal jMiirra alþjóðasam-
taka, sem stofnuð voru upp
úr samviimu sameinuðu
þjóðanna í heimstyrjöldinni,
var Alþjóðasamband stúd-
enta. Nær samband þetta nú
um lieim allan og- telur á
sjöttu milljón stúdenta inn-
an vébanda sinna.
Á 3- þingi sambandsins,
sem háð var í Varsjá nú í
ágúst fóru nokkrir íslenzkir
stúdentar sem áheyrnarfull-
trúar, og fer hér á eftir við-
tal við fararstjóra þeirra,
Boga Guðmund&son stud.
oecon.
— Viltu byrja á því að
rifja upp feril Alþjóðasam-
bands stúdenta.
— Alþjóðasamband stúdenta
er sprottið upp úr alþjóðlegri
samvinnu studenta í Iönduni
sameinuðu þjóðanna í styrj-
öldinni gegn nazismanum.
Höfðu stúdentar margra landa
valið sér 17. nóvember sem
alþjóðadag stúdenta, en þarm
dag 1939 hófust grimmdarof-
sóknir þýzkra nazista gegn
tékkneskum stúdentum í
Praha.
Árið 1941 var svo myndað
alþjóðaráð stúdenta í London,
skipað fulltrúum þeirra þjóða,
sem börðust gegn nazistum og
í nóvember 1945 kaus það sér
undirbúningsnefnd til að koma
á alþjóðasamtökum stúdenta,
og áttu sæti í henni fulltrúar
Bretlands, Sovétríkjanna,
Bandaríkjanna, Frakklands,
Kína og fleiri landa. Ráðstefna
var haldin í Praha á alþjóða-
degi stúdenta 1945 og fól hún
undirbúningsnefndinni að
ganga frá uppkasti laga og
starfsreglna alþjóðasambands
stúdenta. Að því lokiiu voru
send boð til stúdenta.samtaka
um heim allan um þátttöku í
stofnþingi slíks sambands.
Stofnþingið var haldið í
Praha í ágúst 1946 og voru
þar fulltrúar hálfrar anriarrar
milljónar stúdenta frá 38 lönd
um. Var stofnskrá sambands-
ins samþykkt 27. ág. 1946 og
það stofnað á þeim degi.
— Vai’ð ekki klofningur í
því ?
— Jú, Bandaríkjamenn og
fylgifiskar þeirra urðu í minni-
hluta í sambandkiu og fóru
úr því stúdentasamtök noklr-
urra landa, undir bandarískrí
forystu. En ekki hefur þeini
tekizt að koma upp cieinu
klofningssambandi, í-amtökin
sem kalla sig Leyden-Sekre-
tariat hafa lítinn hljómgrunn
fengið. Alþjóðasamband stúd-
enta hefur haldið áfram að
vaxa og eflast og eru nú í því
stúdentasamtök frá 72 lönd-
um með samtals 5.3 milljónir
félagsrnanna.
— Hvað er að segja ura þá 11-
töku íslendinga í alþjóðasain-
tökum stúdenta?
-—- íslendingar áttn engsn
þátt að stofnun Alþjofiasam-
bands stúdenta 1946. En á 2.
þingi sambandsins, í Praha
1950, sendi stúdentaráð Há •
skóla íslands Inga R. Helga-
son sem áheymarfulltrúa.
Stúdentaráð hefur líka tví-
vegis tekið þátt í alþjóðlegu
samhjálparstarfi stúdenta eft-
ir stríð, sendi 1947 pólskum
stúdentum meðalaiýsi og á
þessu ári indverskum stúdent-
um sömu vöru. Sveit íslenzkra
stúdenta tók þátt í alþjóoa-
skákmóti stúdenta í Brussel,
öðru skákmótinu sem Alþjóða-
samband stúdenta skipulegg-
ur, og vakti frammistaða henn
ar mikla athygli.
•—- Hvað fóru margir Islend-
ingar á 3. þingið?
— Við vorum fimm að heim-
an, og tveir frá Félagi is-
lenzkra stúdenta í Kaup-
mannahöfn, öll sem áheyrnar-
ful'ltrúar. Héfian fóru Guð-
mundur Magnússbn, Einar
Laxness, Einar Gunnar Ein-
arsson, Guðríður Guðmunds-
dóttir og ég, en frá Höfn
komu Ólafur Halldórsson og
Eyjólfur Kolbems.
— Var þetta fjölsótt þing?
— Á þinginu voru fulltrúar
frá 99 löndum, um 1500 alJs.
Voru það bæði fulltrúar stúd-
entasamtaka sem ern fullgildir
meðlimir í alþjóðasambandinu
og á hey i'na rf ul! tr úa r. Þarna
voru til dæmis fulltrúar frá
stúdentasamböndum Kanada,
Noregs, Dacimerkur og Chile,
enda þótt þau sa.mbönd séu
ekki tiú í Alþjóðasambandinu.
Stúdentasamtök allra alþýðu-
ríkjanna áttu þarna fulltrúa,
og nærri hvert land í Asíu og
Afríku. Þarna komu í fvrsti
sinn á þing sambandsins full-
trúar frá stúdentasamtökum
Nepals, Laos, Kambódsíu,
Honduras, Panama og fleiri
ríkja. Þessi viðbót og öll störf
þingsins báru vitni sívaxandi
áhrifa Alþjóðasambands stúd-
enta.
— Hver voru aðalyerkefnin ?
— Eitt aðalverkefni þings-
ins var sú vi&leitni að skapa
einingu stúdentasamtaka allra
landa til baráttu um hags-
munamá) stúdenta. Kom fram
áberandi vilji til að láta fyrri
deilur í röðum sambandsins
niður falla, og var t.d. sam-
bandi júgóslavneskra studenta
og bandarískra boðin inn-
ganga i sambandið á ný, en
því var hafnað að þessu sinni.
Brezka sambandið hefur að
vísu sagt sig úr sambanditau á
árinu, en tók þátt í þessu þingi
með fullum réttindum, sam-
kvæmt lögum þess. Fulltrúarn-
ir frá Bretlandi, Kanada, Nor-
egi og Danmörku létu í Ijós
eindregna von um að tækist
á ný samstarf við Alþjóðasam.
band stúdenta í eiuhverri
mynd og var gerð á þinginu
lausleg áætlun um fyrirkomu-
lag slíks samstarfs.
— Teknar voru ákvarðanir
um aukið starf á öllum þeim
starfssviðum, sem sambandið
hefur beitt sér á, en þar er
hagsmimabarátta stúclenta og
réttindabarátta aðalatriðið.
Unnið er að alþjóðasamhjálp
stúdenta, stúdentaskiptum, í-
þróttamótum, skákmótum og
mörgu öðru. Alþjóðasamband-
ið hefur nána samvinnu við
Alþjóðahjálparstofaun stiid-
enta (I.S.R.), og hefur í sam-
vinnu við þá stofnun komið
stúdenta í Trebotov, Tékkó-
slóyakíu, en þaðan bafa ut-
skrifazt. á’bata 118 stúáerttar
frá raörgum löndum, m.a. frá
Bretland’, Noregi, íran. A
þessu ári verður komið upp
á vegum þcssara sömu al-
þjóðasamtaka rnjög vönduðu
berklahæli í Peking fyrir stúd-
enta Asíuþjóðanaa. Amiars
munum við skýra nónar frá
samþykktum þingsins innan
skamms.
— Þið hafið kymizt margs
kotiar fólki!
— Já, við kynntumst st.úd-
entum frá mörgum þjóðum,
þarna var ekki alveg eins erf-
itt að gera sig skiljanlegan og
á öðrum alþjóðamótum, því
stúdentar læra alstaðar mikið
í málum. Af þeim kyanum
verða mér einkum minnisstæð
kynni af indverskum stúdent-
um. Höfðu þeir hörmulega.
sögu að segja um kjör fátækra
stúdenta í Indlandi, þar virðist
líf betlistúdentsins vera al-
gengt, fátækir stúdentar verði
að betla sig gegnum ná.m sitt,
í þess orðs fyllstu merkingu.
Kennslubækur þeirra og öll
kennslutæki eru mjög af skorn
um skammti. Fjöldi stúdent-
anna lifir lífi sem ekki verður
nefiat annað en sultarlíf. Stúd-
eatar nýlendna og hálfný-
lendna búa. jTirleitt við mjög
bág kjör og réttindaleysi og
leggur Alþjóðasamband stúd-
enta mikið kapp á baráttu fyr-
ir bættum kjörum þeirra.
— Kynntuð þið ykkur kjör
stúdenta í alþýðuríkjunum ?
— Aiger andstaða við hin
bágu kjör indverslcra stúd-
enta eru svo t.d. kjör pólsku
stúdentanna, sem ég kymti
mér eftir föngum. Þetta er
þeim mun athvglisverðara sem
orðið hefur að reisa flest úr
rústum þar’í landi á fáum ár-
ran. Eyðilegging þýzkra naz-
ista á menningarstofnunum
PrUands var gífurleg, nærri
þrið.ia hvern prófessor við
pólska háskóla myrtu þeir,
meir en helmingur bókasafna
rannsóknarstofnana i land-
i'rti var gereyðilagður. Aðstað-
n til s'kólahalda fyrstu árin
rpir stríð var því nyjög slæm.
F'i framfarirnar hafa orðið
mi'rlar. Árið sem striðið hófst
voru 56 þúsundir stúdentar að
rAmi við pclska háskóla en
nú eru þeir 129 þúsund.
— Og kjör'ti sjálfsagt ólík ?
— Fyrir stríð taldist það
r.lger imdantekning að stúd-
entar væru úr verkalýðsstétt
eða af bændafólki komnir. Nú
þarf enginn að óttast að æðri
menatun sé honum lokuð af
efnahagsástæðum. Flestir stúd
entanaa fá rfflega styrki, um
60% þeirra styrki sem vel
nægja einir sér tí'l uppihalds
og námsbókakostnaðar. Um
40% pólskra stúdenta búa á
stúdentagörðum.
-— Er deildaskipting háskól-
anna, svipuð og i Vestur-Ev-
rópu?
— Það virtist mér í aðal-
dráttum. Pólverjar leggja
mikla áherzlu á æðri mecmtun,
og hafa óþrjótaodi þörf fyrir
tæknimenntaða sérfræðinga,
vegna iðnvæðingar landsins,
og hlúa því mjög að allri
tæknimenntun, jafnt í æðri
skólum og lægri.
—- Og svo vantar líklega.
ekki atvinmi afi lokn.u námi?
— Hver stúdent sem út-
skrifast getur tekið sér eins
mánaðar frí, en valið svo úr
störfum í sérgrein sinni. Stúd-
entar sem skara fram úr í
námi geta. stundað að loknu
embættisprófi framhaldsnám
og sjálfstæðar rannsóknii á
kostuað ríkisins við hin beztu
skilyrði, og svarar það Xrain-
hald til undirbúnings að dokt-
orsgráðu.
— Voruð þið mikið sam-
vistum við pólska stúdenta ?
—• Já talsvert. Við íslend-
ingarnir sex (einn kom beint
frá Khöfn) komum 23. ág. til
Varsjár frá Búkarest, og dvöld
um þrjá daga á hressingar-
heimilí verkamaana rétt utan
við Varsjá. Þar hittum við
aðstoða rmenntamálaráðherra
Póllands og skýrði hann okk-
ur frá mörgu varðandi kjör
pólskra námsmanna og mennt-
unarskilyrði. Námsstyrkiaa,
sem ég mkintist á, fá stúdent-
arnir árið um kring, en þeir
hafa að minnsta kosti sex
vikna sumarfrí og nota það
fleatir einvörðungu sér til
livildar og hressingar. Nú eru
23% stúdentanna úr verka-
mannastétt og 19% af bænda-
fólki komnir, en það er ekki
nema rúmur áratugur siðan
það var nær einsdæmi að ungt
fólk úr þeim þjóðfélagsstétt-
um kæmust í háskóla. Stúlkur
eru fjölmennar í stúdenta-
hópnum. í húmanistískum
fræðum eru 63% stúdentanna
stúlkur, i liagfræði 40%, en
við tæknilegt háskólanám
17%.
—• Er skólakerfið áþekkt
og hjá okkur ?
— Pólverjar hafa barna-
skóla til 14 ára aldurs, þá
taka við fjögur ár í mennta-
skóla, cg síðan oftast 4-5 ár
i háskó’la, en. háskóla.námið
te’.mr þó mislangan tíma eftir
fögum.
— Svo vikið sé aftur að
þhig'nu —- komuð þið fram
þar, Islendingarnir?
- - Ég flutti þar ræðu um •
kjör islenzkra stúdenta og
meaningarskilyrði. Fyrir hönd
ísl. þátttakendanna flutti ég
ósk ura að lögð yrði áherzla á
alþjóðlega kynningu stúdenta
með stúdentaskiptum, og þátt-
töku íslertzkra stúdenta í þeira.
Ég tel íslenzka stúdenta hér
lieima hafa verið allt of ein-
angraða undrrifarin ár, en
vona að, nokkuð geti úr því
riTit?*-. á ^ PrirTn.
Að lokum vi’di ég leggja
áherzlu á, að sú stefna
sém 1 'ng'ð markaði miðar að
því a'ð ryðja úr vegi hvers
konar hinðrunum á ss.mstarfi
stúdenta. Innan vébanda A.l-
þlóSasamba.nds stúdenta er
rúm fyrir st.údentasamtök
alNa landa og þa.r er grund-
völlur fyrir samvinnu þeirra
og einingu-
S. G.
Frá 3. þingi Alþjóðasambands sfúdenta í Varsjá.
upp alþjóðlegu berklaliæli
lslendingar á þinginu. Frá vinstri: Eyjólfur Koi-
beins, Guðinundur Magnússon, Einar Faxness
og Bogi Guðmundsson
— Hvað va.r svo samþykkt ?