Þjóðviljinn - 03.10.1953, Page 11

Lauga'rdagur 3- október 1953 — ÞJÖÍJVILJINN — (tt'
Stephcm G. Stephansson
Framhald af 7. sí5u.
im,a bella á Sókratesi heitrvuiu
fyrir það að vanrækja heim-
ilið og var henni það stakleg
vorkunn, konunni, þvi hvr.ð
skulu vífi og jóðum há’eitar
siðfi'æðikenningar, lutttar laus-
ingjalýð á .straetum og götu-
hornum, þegar. þrauð er ekk;
til og . bæði vantar skó' og
skyrtur. Sannariega var Xnn-
þippa í fullum rétti síj'um.
Um Stepban verður hað ekk’
sagt. að hann hafi láíið hjá
líða að sjá fai'iroj'ða skyWuliði
sínu, þrótt fyrir það að hugð-
■arefni hans hpfa lílotið að
raena hann ótöldum thnum
svefns og hvíldar, timum, wm
þeim er óhjákvæmilegt að
rækja nokkurn veginn. sem ár
o,g eindaga vinna höj’ðum
höndum. Það voru mörg við-
fangsefnin ?em tóku hug hans
fangin. söguleg og fagui'fræði'-
leg. En svo serp ég heí áður
minnzt á í þessarj 'grein, háði
h.ann þess utan sína látfausu
baráttu v.ið hina þrjátíu harð-
stjóra eins og Sókrates gamli.
Möi’gum sinnum, þegar eitt-
hvert næði gafst, hefur hann
hlotið að dvaga sig út úr hvers-
dagslífi síns eigin heimilis, frá
foreldrum, konu og börnum.
til þeirrar einveru, sem 'gerir
einum manni þ.að mögulegt að
setja h ugsanir sínar og til-
finningar í skorður tjáning-
arinnar. Ég get mér þess til að
marga nótt liafi hann risið
hljóðlega upp við dogg í rúmi
,sínu og seilzt effir blaði á
borðshoniinu og ritbiýi í 'glugg-
anum, því auðvelt mundi hon-
um að lesa að morgni það sem
hann hafði skrifað í myrkrí og
þögn næturinnar. Ég get mér
þess til að stundum hafi hann
brugðið skúum á fætur sér og
gengið hljóðlaust -og som í
svefni til þess herbergis j'
bjálkahúsinu, sem hann, hin
síðajji ár að minnsta kosti, átti
, sér afdrep til að skrifta fyrir
dis sinnar 'listar.
En hvað um Þá konu er
hvíldi við hiið hans, ekki síð-
ur þreytt én hann, eftir dags-
fns önn? Kiannski v.ar hún ný-
sofiiuð eftír að hafa bíað í
værð dægravilltu barni, er hún
enn á ný losaði svefninn við
það að bóndi hcnnar reis npp
úr ibinginum. Hvaða skilning
bar, hún í brjósti, þessi lúna
landnemakona, til þessara und-
arlegheita í manninum?
Ég hef ekki ieitað svars sér-
staklega við þessari spurningu
í 'skáldskap ,og skrifum Step-
hans G. En í kvæðinu Gestur,
Þar sem Stephan yrkir eftÍJ'
son siim látinn, kvæði, sem er
dýrust perla hins karrnannlegn
.harms, kemst hann svo að
orði:
C. hjarlahs ‘bafn, þin
'njálp.iirt'úsa mund
yarð biúun þess á .e’.lidögum
minum
að mín, sem þrevtt var,
fehgi frjáisa siund
, nð forða týnslu mörgum
gieymdum iínum.
Gestvr dö 'sextón ára gam.aU,
. o.g, ei.nst.akt mætti það heita,.
. ei' honum. svo ungum, hefðí
•verið orðið það' ljóst a-f sjálf-
,um. séi' iivers virði það var. að
■höodin ícm þrpytt var ..fengi
frjáisa stund.'að forða týnslu
möi'gum gleymdum línum“. Æ, .gef oss þi'ek, ef verja vai'ð, |
Viafalaust hefur þetta unga epli
fallið skammt frá eikinni, en
ti'auðla mundi sextán ár.a barni
vaxinn sá; skilninguj- sem bent
er til í kvæðinu, ef hann hefði
ekki verið vakinn .af einhverj-
um. Og ég trúi því, me.ðan ég'
ekkj veit annað, að Það hafi
móðirin gert. Ég trúi því að
þeirri. konu eigi íslenzkar bók-
mcnntir og íslenzk þjóð m.eira
að þ.akk.a eji n.okkur. hefur gert
sér ljóst. Sé því síblegsuð
minping hennar.
Mér var ekki .beinlmis í hug
áðan, þegar ég minntist á
Sókrates að gera samanburð á
Stephani G. og honum. Hinn
.gríski spekingur er talinn hafa
dáið þrjú hundruð níutíu og
níu ái’um fyrir burð Kj-ists, sá
íslenzki er fæddur fyrir ein-
um hundrað árum. En stundum
hefur mér fundizt, þegar ég
hef, mér ti'l . sálubóta, blaðað
í Varn.arræðu Sókratesar, hún
hafa á mi.g ’ík áhrif og það að
sökkv.a sér niður í vei’k Step-
hans G. Hin kyrrláta heiðríkja
andans er hin sama hjá báð-
um, hafin undralangt yfir hróp
þau O'g æðislæti sem getur að
heyi'.a frá hinni brennandj borg.
Af þeim liöfundum og spcking-
um. sem ég hef átt einhvei-n
kost að kynnast af bókum í
mínu fásinni, veit ég engan er
ég hefðj treyst jafn ákveðið til
þess að standa í sporum Sókra-
tesar með eiturbikarinn í
hendinni, án þess að glatá ró
sinni og karlmennsku,' án þe’ss
að hvika frá sJíoðunum sínum,
án þess að s’aka á kröfunum
til sjálf0 sín.
í vor sem leið sá ég í bóka-
sal'ni Gunnai's Eggertssonar
frænda míns í Reykjavík, ein-
tak ,af Andvökum Stephans G.,
áritað með ljóði fil eins vinar
skáldsins. Nú er mér úr minui
fallið, eftir aðeins fljótlegan'
lestur. þetta e.rindj orði til orðs.
Ég hygg fyrir víst að þ.að hafi
aldi-ei verið prentað. En þar
getur Stephan þess að aldréi
mvndi hann í sporum Egils
hafa kveðið né flutt Höfuð-
lausn, Eiríki konung'i blóoöx.
Og er það ekkj meii-a en vér
vissum .að allur hinn hremmi-
legi stráksskapur Egils á Borg
myndi ekki verið hafa að skapi
Stephans G. Stephanssonar.
Andj han.s var of glöggur á
það sem gerir maun að meiri
manni, til þess að hann minnk
aði sjálfan sig nokkru sinni a
því að kveða öðrum til g'cðs,
stórlygi, sér til framdráttar
andstætt siálfs sin sál. Honum
var eklc'i tamast t'orm' bænar-
,að verja æ hinn lægri garcý
og styrk til þess að standa *
ei hjá f
ef stórsannindum níðst er á. f
Ekki veit ég til hvaða guðs .
þessi bæn ei- beðin, en það i
ætla ég ,að í hofj Stephans G. ♦
hafi guð drengskaparins skip- f
að hinn æðsta sess. Máski höf- f
um við ekki enn til fulls og T
almennt áttað okkur á því hve
trúr hann v.ar þeim guði, ,bæði
sem maður og skáld. Þó mundi
von til að það yrðj æ því Ijós-
ar sem lengra líður. — Því
liann er einn hinna fáu, á ♦
hverra minningu ekki hefur *
skug.gi fallið. Einn þeirra ís- f
lands sona, sem lifa meðan is- *
lenzk tunga er töíuð, hvort *
það nú verður Jangt eða —
skammt, Maður sem fann til
beitu hjarta í stormum sinnar
tíðar, setjandí von sína ,að sið-
ustu. á nýtt líf meðal mann-
anna í gömlum heimi.
Flyfcjiaíni í dag aturðasölu vora úr Frystihús-
inu Herðubreio í hina nýju matvælavinnslu
vora við Laugarnesveg (á Kirkjusandi).
Síinar 7080 og 2678.
Samband ísL samvinmifélasa
Kartöfluvcrðið
auglýst
Aðeins lyisia Ilokks
kartöíiuz seldar
Kartöfiuuppskera lands-
manna er nú meiri ,en nokkru
sinni fyrr. Hefur nú haustverð
á kartöflum verið á,kveðið
nokkru lægra en í ’fyr.ra og
er jafnframt baanáð áð senda
á markað II. flokks kartöílur/
Nánar geta menn séð um þetta
í auglýsingum í blaðinu í dag.
Húrra krakki
Leikfélag Elveragerðis hefur
tvær sýningar í Iðnó á Húna
krakka á morgun sunnudag.
Em það 29. og 30. sýning fé-
lagsins á leiknum og verður sú
30. síöasta sýningin að sinni.
og menningu

Andvökur
fíókibúð Má.ls og menhingar varö að flytja úr
húsnseöi sínu ii .Lauggtvegi.19 1. október og tekur
til starfa í nýjum húsakynnum síðar í þessuih
mánuði. . mi •<! . . JÚ. /r f ' ; ■■' . •
Meðan á'irmrétt ngu sténdur biöjum við félags-
menn og aðra viðskiptavini bókavcrzlunarinnar
að snua sér tií skrifstofu Máls og menningar, Þing-
holtsstræti 27, sími 5199, þar sem afgTeiddar verða
félagsbækur og bækur frá öðrum forlögum eftir
'því sem tök eru á.
Reykjavík 2. október 1953.
Stjórn Máls og menningar.
Framh. af 6. síðu.
sömuleiðis qrðamunur frá eldri
pi'entún eða handriti, eftir því
sem gögn vinnast til. Þar verða
ennfi’émur prentuð kvæði, sem
birt hafa verið, síðan •gömlu
„Andvökur" komu út, og svo
kvæði eða brot úr fórum skálds-
ins, sem ekki hafa áðua- birzt.
Við útgáfuna ,ei- jtextinn í
Andvökum I. — VI. .bindi, lagður
til grundvaliar, en er hér sá ný
borinn saman við handrit skálds-
ins og leiði-éttur nokkuð. Einnig
er hliðsjón höfð af fyrri’ prent-
unum kvæðanna. Sé'i-sfakt efnis-
yfirlit vei'ður með hveriu bindi
innar í .ljóðujh sinum. Þó má • og.iennfnemur heildar-efnisyfh’iit.
lesa þar eina litla haen: í siðasta bindinu.
Gömlu
dansarnir
í G.T.-húsinu í kvöld kl. 9
Sígurður Óiafsson syngur með hinni vinsælu
híjómsveit Carls B/Uich.
Aðgöngumiðar seldir frá kl. 6.30. — Sími 3355.
y
jöiaemi
Fjölbreyti úrval
Markaðurinn,
Bankastræti 4
LfillS STfiifl
Bréfritara vantar fyrir verkfræöingadeild land-"-
sunans. Góö kunnátta í ensku dönsku, þýzku og
vélritun nauðsynleg. Umsóknir ásamt upplýsing-
um um próf og fyrri störf sendist. póst- og síma-
máiastjórninni fyrir 12. okt. n.k.
Póst- og' símamálastjórn/n.