Þjóðviljinn - 04.10.1953, Page 7

Sunnudagur 4. október 1953
ÞJÓÐVILJINN
<7

-<« ............... ..............

Wi »i| i
Fyrir nokkrum mánuðum
voru allir mestu herfræð'ng-
ar Atlanzhafsbandalagsins
kvaddir á rökstóla. Þetta
mikla stríðsfélag ætlaði nú
Joks að sýna mátt sinn í
verki. Og fyrst bezti kost-
urinn var ekki tiltækur. sá
að heyja stríð, skyldi val-
iim sá næstbezti, að leika
stríð, og átti skemmtun sú
að taka yfir Atlanzhafið allt,
frá Evrópu til Ameríku, frá
Norðuríshafi suður að mið-
jarðarbaug; gott ef hún átti
ekki líka að há inn í Mið-
jarðarhaf, því landfræðileg
takmörk Atlanzhafsins hafa
breytzt mjög á undanförnum
árum eins og alkunnugt cr.
Lögðu hinir m’klu herfræð-
ingar saman alla vizku sína,
og þeir urðu loks ásáttir um
að meginþungi æfinganna
skyldi gerast umhverf:s ís-
la.nd og á íslandi; þar byggi
þijóð sem lítil kynni hefði
haft af hinum glæsilegu víg-
vélum nútJímans og væri
furðui kaldlynd við ofur-
menn:n, verndara sína. Var
talið einsætt að eyjarskeggj-
ar myndu uppténdrast af
lotningu þegar þeir sæju
styrk hins mikla bandalags
og hrifning þeirra myndi enn
margfalda árangur æfng-
anna.
Síðan var allt undirbúið
af mikilli gát og tilhlökkun.
Flotafræðingar, flugfræðing-
ar, innrásarfræðingar og
fjölmarg'r aðrir hófu störf
hver á sínu sviði til þess
að sanna alheimir.um, og
sérstaklega Islendingum, að
ekkert stæðist hina miklu
vígvél þessa glæsta banda-
lags. Þegar öllum undirbún-
ingi var lokið voru blaða-
menn til kvaddir að skýra
veröldinni frá því hvað í
vændum væri, líkt og segir
í kvæðinu um flugferðina:
Og fregnin var send í hin
fjarlægstu lönd,
hver íeikn væri á Islandi í
ráðum,
að nú færi ógnarlegt afrek í
hönd
sem ætti að vinna l>ar liráðmn.
Og blöðin skýrðu frá því
að hundruð þúsunda manna
ættu að taká þátt í æfingun-
um, hundruð hersk pa og
þúsundir flugvéla, þar yrði
beitt allri tækni nútímans og
yrði sérstök áherzla lög'ð á
að reyna hverskyns kjarn-
orkuskeyti sem hægt er að
beita frá herskipum. V'ð Is-
la/nd yrði æfingin fólgin i
því að heyja stríð við rauð-
gu’.an óvin (og virðast lit-
irnir benda til Rússa og
Kínver.ia). Skyldi sökkt skipi
fyr’r óvini þessum, og sí’ðan
átti að íáðast að Rússum
og Kínverjum þar sem þeir
hafa lireiðrað um sig í
H’öðuvik á Hornströndum.
Átti fyrst a'ð gera þar loft-
árásir, síðan stórskotahríð
frá herskipum og loks átti
að framkvæma inni’ás og
tort'ma þeim rauðgu’u með
tækni hiniia æðstu hervís-
inda.
Frá þessu öllu var skýrt
fyrirfram og’ eft’rvæntingin
jókst með hverjum degi
flp Sí V ;
því fjöll eru gerfi hér úr klettuni”
rustmi við

fram að hinum álirifamiklu
atburðum. Voru sett ströng
varðhöid um Hornstrandir
til þess áð enginn hætti sér
í þann vísa voða að verða
fyrir innrásarhernum og á-
tökum hans við þá rauð-
gulu. Loks rann sá scgu’íki
dagur, laugardagurinn 26.
september 1953. Þann dag
kom hingað til lands sjá.lfur
Lynde McCormick, yfirað-
miráll Atlanzhafsbandalags-
ins, sá sem drottnar yfir
stærstum flot-a heims. Með
honum kom hópur annarra
lægri foringja og heil! her-
skari blaðamanna sem áttu
að færa öllum heimi fregn-
irnar um það af hvílíkri of-
unnennsku hinn snjaUi að-
míráll stjórnaði mestu stríðs
æfingu glæstasta, hernaðar-
bandalags í heimi og hversu
illa þeir rauðguiu yrðu leikn-
ir. Fékk einn isleozkur b’aða
maður, Skúii Skúlason r't-
stjóri, að vera með í förinni
t.il þess a.ð hjálpa þeim inn-
bornu að fylgjast með af-
rekunum. Ákveðið var að
æfingin skyldi hefjast um
borð í íslenzku skipí, drátt-
arbátnum Magtna, en hann
mun vera eitt minnsta skip
í flota hins mik’a bandalags.
Þetta var talin kurteisi við
Islendinga og auk þess þótti
það færa æfingunr.i stígandi
aö láta hana hefjast í svo
smáu. Voru aðmírállinn
mikli og fylgdarmenn hans
síðan selflúttir með drátt-
arbátnum Magna út í ann-
að selflutn’ngaskip. mun
stærra. en það átti síðan að
flytja alla sveitina út í
sjálft foringjaskipið f.owa.
Þaðan ætlaði svo MeCormie.k
áö stjóima hinum hrikalegu
átökum.
1
En svo hæversklegt sem
þstta upphaf æfinganna. var,
rejmdist það þó svo að drátt-
arbáturinn Magni var eina
skip bandalagsins sem stóðst
áætlun hinna vísu iierfræð-
inga. Það' fór sem sé þannig
að aðmírállinn m k’i komst
aldrei lengra en út i þetta
skip sem átti að flytja hann
annan áfangann í sjálft
foringjaskipið. í fimm daga
samfleytt var barizt hetju-
legri baráttu t'I að koma
f’otaforingjanum milli skipa,
en allar tilraunir mistókust
jafnharðan. Hefur tíkúli
Skúlason lýst öðrum degin-
um af yf'rlætislausi'i snilld,
og á sú frásögn við um dag-
ana alla: „Var nú sla.gað
sitt á livað allan sunnudag-
inn en ekkert ger5;st, jafn-
vel ekki sumt af því sem á
áætluninni stóð“. Minnast
menn þess ekki að ciokkur
annar aðmíráll haíi hlot’ð
þvílík ör’ög í styrjaiöarsögu
heimsihs, enda. mátti segja
að her hins mikla binda-
lags væri nú höfuðlaus.
Revndi þó herforing nn að
stjórna æfi.ngunum eftir
króka'e’ðum frá f'utninga-
sk'pi því sem hann slagaði
á ’ fimm sólarhringa, eh
halli háns var oft ..alltað
35 gráður frá lóðréttu" eins
og Skúli kornst að orði.
«
Næst’ afangi æfingar'.nn-
ar var sá að skjóta átti niö-
‘úr herskipið Swiftsure sem
var í hö”dum hinna rauð-
gulu óviiia. Var sjórinn
flengdur umhverfis sl’t !and
t’i að leita þáð urmi. en
leitin bar engan ársivmr.
fyrr en s.llt í einu bárust
um það neyðarskeyti að
herskin ] að sem val’ð hefði
verið til ið ráða n ðurlögum
hinna ratiðgulu hefði í steð-
inn rek’zt á hafísjaka, lask-
azt verulega og margir af
áhöfn'nni slasazt. Höfðu her-
fræ'ðingarnir gleymt að taka
hafísjaka þennan með í
reikninginn og ekki búizt
við að þeir rauðgulu myndu
grípa til slíkra ráða. Var þá
tekinn sá kostur að úr-
skurða síðari hluta mánu-
dags að Swiftsure hefði ver-
ið sökkt „fræðilega séð“.
Sá úrskurður v'röist tekinn
úr hl ðstæðum leikjum strák.
linga, sem hrópa einatt
„dauður, dauður“ þegar við-
ureignin stendur sem hæst.
Slík hróp hafa venjulegast
miklar deilur í för með sér
-og svo fór einnig á hafi.nu.
Er svo að sjá sem þe’r rauð-
gulu á Swiftsure hafi neita'ð
því að vera dauðir; að
minnsta kosti gerðist það
næst að tundurspillirinn D'a-
mond gerði tilraun til að
sig’a í gegnum Swiftsure á
fullri ferð og sanna þannig
í verk'. að þa'ö skip \’æri
ekki lengur ofansjávar. Mun-
aði mimistu að bæði skipin
g’st.u hafsbotn eftir þennan
verklega ágreining.
Var nú kmn'ð að hámarki
æ'"inganna, árásinni á Horn-
. -nndir ög innrásiúni þar.
N'-’guðust skip'n hvaðanæva
a« þétta aðsetur raúðgulra
c’'”n, og brátt. r'su úr hafi
í'cyc'n þvérhnýpt og geig-
' y-'n’ev ól'k ö’’.u því sem
n'-n'rállinn hafði nokkru
, s'vn’ séð. Þverneituíu fluv-
vv’i’i að fljúga yfir ] vilíkt
l".-d. Hins vegar fengu
t’' 'tanwnn baðmuli t.il að
f,1:ngo i eyrun ef hafin yrði
skothr’ð af siö mílna færi,
op komust það næst hernað-
aiframkvæmdum. bví hversu
mjög sem a.ðmírál’inn leit-
að; fann hann aldréi slcot-
ma”k það sem sérfræðing-
arnir höfðu valið á sínum
iíma. Og einmitt þegar
blaðamean bjuggust við að
sjáJf innrásin hæfist, gerð-
ust atburðir hl'ðstæíir þeim J,
er raktir voru í kvæðinu
sem til var vitnað áðan, og
ar þó haggað einu orði:
Og löðrandi sjórinn úr læðiii;-i
brau/.t,
svo ielðirnar virtust þeim
krappar.
Ilimi biirðugvi ieiðtosi brýndi
þá raust
af huxúuum siitnuðu linapp-
ar . . .
„Mér finnst, sagöi’ liann, vissr
ara aö fljúgra ekki á land,
i»i fjöll cru gerð liér ár
klettun,
oy: sauðkindin mannýg, og'
niargvíslegt grand,
vér meiðum oss kanuski ei' vér
dettum”.
Og skipverjar guldu’ hommi
samstundis svar:
„Hér sýnist oss iítið að gera!“
Og tafarlaust stefndi hið stál-
g ráa far
frá strönd iiiiuia nístandi
frera.
Tóku þá blaðamenn báöm-
ullina úr eyrum sínum, en
hinir rauðgulu ríktu é'nir
og óáreittir á Hornströnd-
um.
Það skal tekið fram að
niðurlag æfinganna tókst
með sömu prýði og upp-
haf þeirra. Að vísu mistókst
að fá helíkopter foringjans
t'I að hefja sig til flugs en
þá tók enn við dráttarbátur-
mn Magni og skiláði að-
mírálnum og fylgdarliði
lians í land í fyllsta sam-
ræmi v"ð ströngustu áætl-
anir og þurfti enginu að
mæla hallann frá lóðréttu.
Hitt hernaa menn að að-
mírállir.n liti flóttalega en
þó feg'nsamlega í kringum
sig þegar haun steig fæti
á fasta jörð. Var aflýst öll-
um veizluhöldum sem fram
ritu að fara að Ioknum
?igr:, og sérstök flugvél var
í snatri send til að flytja
Lyhde McCormick, sem aldr-
ei hafði séð foringjaskip sitt
allan æfingatímanu, sem
skjótast vestur tT bæki-
stöðva. sinna á þurru lándi.
Senn munu herfræðingar
Atlanzhafsbandalagsins, flug
fræðingar, flotafræðingar,
innrásarfræðingar og hvað
þe’r nú heita alli'r saman,
setjast á rökstóla á nýjan
le'k. Þeir munu ræða æf-
ingarnar og reyna að finna.
á því skýringar hvers vegna
aðmírállinn komst aldrei á
skip sitt. hvers vegna flot-
irin m'kli tólt upp á því að
siglast á og skadda hafís-
jaka og hvemig á þvi stó'ð
að þeir rauðgulu á Horn-
ströndum unnu svo frækileg-
an sigur án þess að' hley.pt
væri af einu skoti. feflaust
fir.ua þe’r ýmsar spaklegar
skýringar, en þó er hín
endp.o’egu sonnindi að fiuna
í 33. lcap'tula Ólafs sögu
Trvggva«onar í Heims-
kringlu. Þar er sagt frá því
að Haralöur Gormsso.n Dana-
konungur hafi eitt s’nn haft
í hvggju að sigla liði sínu
til Islands „og hefna níðs
þess er al'ir Islendingar
höfðu hann rrdden. Það var
í lögum haft á íslandi, áð
Framhald á 11. síðu