Þjóðviljinn - 09.10.1953, Qupperneq 2

2) — ÞJÓÐVILJINN — Fimmtudagrur 9. október 1953
1 da" er föstudag'urinn 9.
dktóber. 282. dagur ársins.
Stálu þá margir
þjófar, þó strýktir
væru
Sá vetur var allur hinn ágœtasti;
mundu menn eigi þvílíka vetrar-
veðráttu.
Var þjófaöld hin mesta; var
engu óhætt, utan né innanbæjar.
Tóku margir það ráð, að liafa fé
sitt í baðs.tofum, því að víðast var
örfátt sauðfé; komust þó þjófar
■að In-í. Skáru þeir fé eða krufðu,
og tóku mör og kjöt af beinum,
en skildu eftir höfuð oftast, og
stundum ga;ru og innyfli; sumir
átu hrátt. Stálu þá margir þjóf-
ar, þó strýktir væru. Féll þá
margt fólk lir megurð, einkum
vestan og norðan. Urðu manneskj-
ur úti millum bæja, er vamnegn-
uðust af hungri. Kom fjöldi fá-
tækra að vestan. Voru þá flutt-
a.r á einum degi úr Flatey og
Bjarnareyjum á líreiðafirði 60
manneskjur bjargþrota í iand.
Tveir þjófar dæmdir til dauða
af Gottrup lögmanni, Sigurður
Jónsson og Halldór Dagsson og
síðan hengdir þar vestra í gilinu
hjá Melrakkaseli í Maio. - (Mæli-
fellsannáll, 1698).
Kvenfélag Kópavogshrepps
byrjar fyrsta saumanámskeiðið
á þessum vetri eftir miðjan
þennan mánuð. Væntanlegir
þátttakcndur gefi sig fram í
þessum símum: 8 04 81, 2290 og
8 08 04.
GENGISSKRÁNTNG (Sölngengi):
1 bandarískur dollar kr. 16,82
1 kanad skur dollar kr. 16.55
1 enskt pund kr. 45,70
100 1 tékkneskar krónur kr. 226,67
100 danskar kr. kr. 236,30
100 norskar kr. kr. 228,50
100 sænskar kr. kr. '315,50
100 finsk mörk kr. 7,09
100 belgískir frankar kr. 32,67
1000 franskir frankar kr. 46,63
100 svissn. frankar kr. 373.70
100 þýzk mörk. kr. 389.00
100 gyllini kr. 429,90
1000 lírur kr. 26,12
Söfnin eru opin:
Þjóðminjasafnlð: ki. j.3-16 á sunnu
dögum, kl. 13-15 ó þriðjudögum
fimmtudögum og laugardögum.
Landsbólcasafnlð; kl. 10-12, 13-19
20-22 alla virka daga nema laugar
daga kl. 10-12 og 13-19.
Listasafn Eínars Jónssonar: opið
frá kl. 13.30 til 15.30 á sunnu-
dögum.
Náttúrugripasafnið: kl. 13.30-15 é
sunnudögum, kl. 14-15 á þriðjudög-
um og fimmtudögum.
Neytendasamtök fteykjavíkur.
Áskriftarlistar og meðlimakort
iiggja frammi í flestum bóka-
verzlunum bæjarins. Árgjald er
aðeins 15 kr. Neytendablaðið inni-
falið. Þá geta menn einnig til-
k.tmnt áskrift í síma 82742, 3223
2550. 82383, 5443.
Krabbamelnsfélag Reykjavfkur.
Skrifstofa félagsins er í Lækj
argötu 10B, opin daglega kl. 2-6
Shnl skrifstofunnar er 6947.
=SSSs=
Cieknavarðstofan Austurbæjarskól-
anum. Sími 5030.
Næturvarzla er í Reykjavíkur-
apóteki. Simi 1760.
Dagskrá Alþingis
föstudaginn 9. okt.
Neðri deild
lbúðarhúsabyggingar í kaupstöð-
um og kauptúnum, frv, 1. umr.
Hvi’.dartími háseta á togurum, frv,
1. umræða.
Hvíldartími háseta á togurum, frv,
1. umræða.
Áburðarverksmiðja, frv, 1. umr.
Félagsheimili, frv, 1. umræða.
Nýlega opinberuðu
trúlöfún sina ung-
frú Guðbjörg Kat-
rín ViggÖsdóttir,
Grettisgötu 56
Reykjavík, og
Magnús Karlsson, Norðurstíg >-17
Hafnarfirði.
s=J5SSs==!
Þeir kaupendur Þjóðviljans, sein
vilja greiða blaðið með 10 kr
bærra á mánuði en áskrifenda-
gjaldið er, gjöri svó vel að til-
kynna það í síma 7500.
Félagar! Komið I skrifstofti
Sósíalistafélagsins og greið-
Ið gjöld ykkar, Skrlfstofan
er opin daglega frá kl. 10-12
f.h. og 1-7 e.h
Mlnnlngarspjöld Landgræðslusjóðs
fást afgreldd f Bókabúð Lárusar
Blöndals,, Skólavörðustíg 2, og á
skrlfstofu sjóðslns Grettlsgötu 8
SNAUÐI BÓNDINN
Nótt eina laumaðist þjófur inn
í bóndabæ og stal öllu sem hann
gat fest hönd' á. Bóndinn hafði
verið ve! efnaður þegar hann fór
að sofa, en þegar hann vaknaði
var hann ailslaus.
Hann kallaði á vini sína til hjálp-
ar i vandræðum sínum. Allir
voru þeir fúsir til að gefa ves-
lings- manninum ráð.
Æ, hví varstu að gorta af auöæf-
um þínum, sagði einn þeirra og
stundi. Það er ekki skynsamlegt.
Framvegis verðurðu að sofa fyrir
framan dyrnar að geymslunni
þinni, sagði annar.
Bezt af öllu er að hafa duglegan
varðhund í garðinum, sagði sá
þriðji. Ég á tvo hvolpa sem . ég
hef'ékki þörf fyrir. Þú mátt eiga
annan þeirra. Það er betra að
gefa hann góðum nágranna en
drekkja honum.
En cnginn þessara vina bauðst
til að opna' pyngjuna. — (Dæmi-
sögur Kriloffs).'
Að gæta
smámunanna
Þvi er auðvelt að halda, som
kyrrt er. Auðvelt er að koma
í veg fyrir það, sem hefur
ekki • enn látið á sér bæra.
Stökkum h’utum er hætt við
a.ð brotna. Smámunir fara
hæglega út um þúfur.
Leystu störf þín af hendi, áð-
ur en þau safnást fyrir.
Komdu á reglu, áður en allt
er komið á ringulreið.
Stærstu trén eru vaídn upp
af litlúm tovisti. Turn með níu
loftum 'rís af lágum grund-
velii. Margra mílna ferð hyrj-
ar á einu skrefi.
Flestu fólki bregðast áform-
in, þegar þeim er því nær lok-
ið. Ef þeir væru jafngætnir
á ðast sem fyrst, myndi þeim
ekkí misheppnast þannig.
(Bókih úm veginn).
• ÚTBREIÐIÐ
• ÞJÓDVILJANN
María, færð þú
alls ekkert bréf
iengur?
Þess þarf ekki.
Ottó vinmir á veð-
urstofunni, og ég
veit að meSan sól-
skinið endist er
hann að hugsa uni
mig.
Að éta fyrir sig fram og borga
í hægðum símim er hámóðins
í flestum viðsliiptum manna
hér á landi. Eiimig að koma
á framsóknar-frelsis-framfara-
fundi, steypa þar sápubóiur,
greiða atkvæði um margt og
mikið og gleyma svo fram-
kvæmdum í flestu, þegar heim
kemur í búskapar- og skulda-
baslið.
(Eggert í Vogsósum).
Kl. 8:00 Morgunút-
varp’. 10:10 Veður-
fregnir. 12:10 Há-
degisútvarp. 16:30
Veðurfregnir. 19:25
Veðurfregnir. 19:30
Þingfréttir. 19:45 Auglýsingar. —
20:00 Fréttir. 20:30 Útvarpssagan:
Úr sjálfsævisögu Ely Culbertsons;
II (Brynjólfur Sveinsson mennta-
21:00 Tónleikar (pl.): Fantasía í
C-dúr fyrír fiðlu og píanó op. 159
eftir Schubert (Adolf Busch og
Rudolf Serkin leika), 21:00 Er-
indi: Sögur úr síldinni (Jónas
Árnason). 21:40 Tónleikar (pl.)
Ossian-forleikufinn op. 1 eftir
Niels Gáde. 22:00 Fráttir og veð-
urfregnir. 22:10 Dans- og dægur-
lög: Delta Rhytm Boys syngja.
Bókmenntagetraun.
Skemmtiiega visan í gær er úr
Brúðkaupskvæði Steins Steinars,
einu fjörugasta ljóði höfundar
sins. Hér kemur skemmtileg vísa
enn einu sinni:
Eg er einstæðings snót, hef aldrei
gifzt
og enginn mig þviiíks beðið.
En undur gat ég samt áður lyfzt,
ef um ástina heyrði ég kveðið. —
Nú vestan í móti í borg ég bý
og berst þar við stóra skuggann,
sem til a.ð kominn af trdnu því,
sem teygir sig upp við gluggann.
Kaffísala .
Kvenfélag Háteigssóknar hefur
kaffisölu i Sjátfstæðishúsinu n.k.
sunnudag. Safnaðarkonur, sem
gefa viidu kökur, eru beðnar að
hringja í sima 1834 eða 3767, eða
koma kökunum i Sjálfstæðishúsið
á sunnudag ki. 10 árdegis.
,? lióíninni
Skipadeild S.I.S.:
Hvassafell fer frá Stettin í dag
áleiðis til Gautaborgar. Arnarfell
lestar á Eyjafjarðai-höfnum. Jök-
ulfell fer frá Patreksfirði í dag
áleiðis til Faxaflóahafna. Dísarfell
fór frá Leith í gærkvöldi áleiðis
til Reykjavíkur. Bláfell fór frá
Raufarhöfn 6. þm. tii Helsingfors.
EIMSKIP:
Brúarfoss fór frá Reykjavík í
fyrradag áleiðis til Rotterdam og
Antverpen. Dettifoss kom til Hull
i gær, fer þaðan til Rvíkur. Goða-
foss fór frá Rotterdam 6. þm. á-
leiðis til Leningrad. Gullfoss
kemur að bryggju í Rvik kl. 8.30
árdegis í dag. Lagarfoss fór frá
Rvík 6. þm. áleiðis til N. Y.
Reykjafoss er í Rvík. Selfoss kom
til Rvíkur í gærkvöldi frá F!at-
eyri. Tröllafoss er í Rvik.
Drangajökull kom- til Rv’kur í
fyrradag frá Hamborg.
Krossgáta nr. 197.
Lárétt: 1 yika 7 fæddi 8 kvon-
nafn 9 hrós 11 svar 12 sk.st. 14
leikur 15 hugstætt 17 atvorð 18 í
aúglýs.. 20 land.
Lóðrétt: 1 tylft 2 sk.st. 3 ryk 4
hyggja 5 spyrja 6 formæla 10
korn 13 knattspyrnufél. 15 gripa
16 eitt og eitt 17 sk.st. 19 52
vikur.
Lausn á nr. 196.
Lárétt: 1 bruni 4 kú 5 nú 7 sal
9 Níl 10 ÓTH 11 Ása 13 ró 15 ey
16 lemja.
Lóðrétt: 1 bú 2 una 3 in 4 konur
6 úthey 7 slá 8 lóa 12 sem 14 ól
15 ea: ,, ij.Jfö
Ritsafn
Jóns Trausta
Bókaútgáía Guðjóns 6.
Sími 4169.

Er Ugluspegill- kom á fund lénsgre'fans
hei!saði hann honum alls þrisvar sinium.
— Ýðar hátign afsaki framhleypni mína
:.ð -sýna yður eitt l'tilfjörlegt málvcrk er
c'g hef gert af helgri jómfrú Maríu.
Má. þq vera að yður falli það vel i geð.
Og ef svo sky’di fara mætti ég kannski
vænta þess að mér hlofnaðist sæl-i í þess-
um -rauða flauelsstó i þar sem hinn trcg-
aði málari yðar hávelborinheita sat fyrir
sinn burtgang.
. ít, ;■ f{
161. dagur.
Er greifinn hafði virt fyrir sér má'verkið,
sem var verulega fagurt, sagði hann: Þú
skalt ggrast málari minn: fáðu þér tylling
hér í þessum stóli En þú-ert mjög il’a
á þig kortiinn, hætti liann við og horfði
fast á Ugluspegil.
Alveg rétt, yðar hágöfgi. Jeffi asninn min
lifði í vellystingum praktuglega á him
löngu leið okkar en s.iálfur hef ég dö(
um saman lifað í eymd og volæði og ek!
haft annað að borða en ósreyk vonai
innar.
Fimmtudagur 9. október 1953 — ÞJÖÐVILJINN — (3
veros rænt ur riKise
Ásmundur SigurSsson og Einar Olgeirsson flyfja á Alþingi
frv. um hreyfingar á lögunum um áburÖarverksmi'6)una
ílokkunum til að sölsa undir sig þetta stóríyrir-
tæki. /
Leggja ílutningsmenn til að 13. gr. laganna, um
heimild til hlutaíélagsíorms á rekstrinum, sé numin
úr lögunum, og ráðstaíanir gerðar samkvæmt því til
að íyrirtækið verði ótvírætt ríkisíyrirtæki, eins og
tilætlun var frá byrjun.
inu, á að
rneð 5—6%
■greiðast á
vöxtum.
20 órum
Ef hlutafélagið á nú að fá
Tveir þingmenn Sósíalistaflokksins, Ásmundur
Sigurðsson og Einar Olgeirsson, flytja á Alþingi
frumvarp, sem miðar að því að tryggja ríkiseign á
Áburðarverksmiðjunni, en hætta virðist á-að ósvíín- eignarrétt verksmiðjunnar sam-
r., , i i , a- , ■ -o- , , ,. , kvæmt yfirlýsingum ráðherr-
ir fjarmalabraskarar noti aðstoðu sina i stjornar- anna> . stað þess að fylgt verði
ákvæðum 3. gr. ’aganna um, að
verksmiðjan sé sjálfseignar-
stofnun, þá þýðir það, að þeir
hluthafar, sem eiga 4 millj. kr.
hlutafé á móti ríkinu, eiga að
þessum 20 árum liðnum. % hluta
fyrirtækisins, þegar skuldir eru
greiddar, og mundu þá þessir 2/s
hlutar nema að verðgildi 50
milij, kr., miðað við sama pen-
ingagildi -og nú. Það þýðir að
eignast 2.3 millj. kr. verogildi á
ári í fyrirtækinu, auk þess sem
Eins og kunnugt er hafa þing-
menn Sósíalistaflokksins þing
eftir þing barizt gegn fyrirætl-
unum fjármálabraskaranna að
svæla Áburðarverksmiðjuna úr
ríkiseigci, og er frmnvarp þetta
í beinu framlialdi þeirrar bar-
áttu.
í greinargerð frumvarpsins
rekja flutningsmenn þróun þess
ara mála. og nauðsyn lagabreyt-
ingarinnar.
ððdragandi
Umræður um áburðarvinnslu
á íslandi hófust fyrst iyrir al-
•ýöru árin 1934—1937, þégar
skipulagsnefnd atvinnumála var
að störfum. Lét hún gera all-
miklar rannsóknir á möguleik-
um til framleiðslu tilbúins á-
burðar hér á landi.
Stjórnarfrumvarp um bygg-
ingu lítillar verksmiðju til fram-
leiðslu köfnunarefnis var flutt á
Alþingi 1944. Var frumvarpinu
vísað til nýbyggingarráðs og því
falið málið til frekari rannsókna.
Á .grundvellí rannsókna þeirra,
er Það lét gera, var aftur flutt
stjórnarfrumvarp um byggingu
áburðarverksmiðju á þinginu
1947, sem ekki náðj þó af-
greiðslu. Haustið 1948 var þetta
írumvarp aftur flutt á Alþingi
nokkuð breytt og verður að lög-
um vorið 1949.
Ríkisfyrirfiæki
í öllúm þeim miklu umræðum
og athugunum, sem fram höfðu
farið í sambandi við al’a með-
ferð málsins í hálfan annan ára-
tug, hafði enginn maðiir svo
mikið sem imprað á því, að
nokkar annav en ríkið getti að
eiga þetta fyrirtæki, enda lá það
Ijóst fyrir öllum, .að fjármagn
til bvggingar þess yrði ríkið að
útvega annaðhvort með fram-
lögum eða lánum. Það vár fyrst
á síðustu stigum málsins i önn-
um siðustu þingdaga vorjð 1949,
að flutt var í efri deild breyting-
artillaga þess eínis, að verk-
smiðjan skyldi vera lilutafélag.
Var breytingartillaga þessi sam-
þykkt sem 13. gr. írmnvarpsins.
Braskið hefst
.Eiu-s og lögin líta út núna, er
svo ákveðið í 3. gr., að verk-
smiðjan skuli vera sjálfseignar-
stofnun, er lýtur sérstakri stjóm.
En i 13. gr. er ákveðið, að ríkis-
stjóminni sé heimilt að leita eft-
ir þátttöku félaga eða einstakl-
inga um hlutafjárframlög og ef
slílc framlög nema minnst 4
millj. kr., skuli ríkissjóður leggja
fram það, sem á vantar, til þess
að hlutaféð nemi 10 millj.,i-og
skuli þá verksmiðjan rekin sem
hlutafélag.
Þannig standa ákvæði laganna,
þar sem þessu síðara ákvæði
hefur verið fylgt. Verksmiðjan
er sjálfseignarstofnun, en skal
rekin sem hlutafélag,
Nú veit það hver maður, sem
eitthvað þekkir inn í venjulegan
hlutafélagarekstur, að hluthafi
er eigandi að jafnstórum hlut i
viðkomandi hlutafélagi og hluta-
bréfaeign hans segir til um. Það
virðist einnig sýnilegt, að þá
reglu eigi að nota til þess að
koma eignarétti yfir áburðar-
verksmiðjunni i hendur þessa I
hlutafélags, þótt 3. gr. laganna j
kveði skýrt á um, að hún eigi að
vera sjálfseignarstofnun. A. m.
k. tveir ráðherrar, fyrrverandi
landbúnaðarráðherra og núver-
andi fjármálaráðherra, hafa op-
inberlega lýst því yfir á Alþingi,
að verksmiðjan sé eign hluta-
félagsins, þótt skýrum orðum
standi i lögunum, að hún sé
sjálfseignarstofnun. Fer þá skör-
in að færast upp í bekkinn, ef
ráðherrum á að takast að breyta
skýrum lagaákvæðum með yfir-
lýsingum á Alþingi,
Reynt að ræna
þjóðareign
Áburðarverksmiðjan mun
kosta a. m, k. 125 millj. kr. Þar
af nemur hlutaféð 10 millj., o-g
skulu aðrir hluthafar en ríkið
eiga % hluta þess, eða 4 millj.
kr. Allt hitt fjármagnið, 121
millj. a. m. k. verður rikið að
leggja fram sem hlutafé eða lán.
Þessi lán, sem samkvæmt þessu
mundu nema 115 millj., eiga að
greiðast af notendum áburðarins
áburðarverðinu. Það liggja
einnig fyrir ráðherrayfirlýsingar
um það. Fjármagn þetta, sem að
nokkru leyti er fé mótvirðisr
sjóðs, er ríkið lánar verksmiðj-
unni,. eða lán, sem ríkið tekur
erlendis og endurlánar fyrirtæk-
Fegruoarfékgið 1
byrjar kabarett- :
sýuingar
Fegrunarfélag Reykjavíkur
hefur mörg-áform á prjónun-
um, og 1 liaust ætlar það m.a.
að stytta Reykiákingum stund-
ir með kabarettsýningum í
[ S jálí stæðishúsinu.
Sveinn Ásgeirsson fram-
kvæmdastjórl félagsins skýrði
Þá má enn fremur minna á ólaðamönnum frá þessu i gær.
þá yfirlýsingu, sem núverandi ,Kvað hann félagið ákveðið 1
lögin heimila þeim að taka 6%
i arð af hlutafé sínu.
bankastjóri Framkvæmdabank-
!að standa við áform sín um
fegrun bæjarins, enda þótt það
,hefði engar tekjur til aó
skreyta bæinn, né framlag frá
nokkrum aðila til þeirrar starf-
ans gaf á fundi fjárhagsnefnd-
ar efri deildar á síðasta þingi,
að tilætlunin væri að selja hluta
bréf ríkisins í Áburðarverk- . ,, , . . , „
senu og aðaltekjur þess hefðu
smiðjunnj siðar meir. Verði i •, , ^ , ,
horfið að því ráði, verður verk-if
því verið af fegurðarsamkeppn-
smiðjan öll afhent
á sama hátt.
einkaaðilum
ínm.
Félagið hefur nú ákveðið að
hefja kabarettsýningar í Sjálf-
stæðishúsinu og mun fyrsta
sýningin verða á laugardaginu
kemur.
Hallbjörg Bjarnadóttir líkir
þar eftir þekktum söngvurum,
en hún hefur undanfarið
skemmt í Valencia í Kaup-
mannahöfn við mikla aðsókn.
irýn nanðsyn
ótvíræ^ra laga
Við flutningsmenn þessa frum-
varps leyfum okkur að draga
mjög í efa, að allir þeir þing- Þá verður þama hraðteiknar-
inn Fini, til að geðjast þeim.
sem langar til a’ð fá mynd af
sér. Ennfremur verður enskt
par er sýnir listfimleika, Doroti
í menn, er léðu breytingartillögu
| þeirri, er varð 13. gr., fylgi sitt
í á siðustu stigum málsins vorið
1949, hafi þá ætlazt til þess, að
breytingin yrði notuð til þess Neal og Poul Newington. Dor-
oti er jafnframt teiknari, svo
ekki ættu að verða vandræði
að fá sér teiknimynd. Milli ann-
arra skemmtiatriði verður svo
dansað. Kynnir vei’ður Alfreð
Andrésson.
Sá sem stelur frakka er
dæmdur í fangelsi — en sá sem
stelur áburðarverksm'dju fær
iað .afhenda verksmiðjuna einka-
aðilum til eignar að einhverju
eða jafnvel öllu leyti. Miklu
fremur te’jum við líklegt, að
beir hafi litið svo á, ,að um-
mæli 3. gr. um, að verksmiðj-
; an væri sjálfseignarstofnun,
1 vrðu hin raunverulega gildandi
ákvæði um eignarrétt hennar.
i Það er ekki fyrr cn nokkru
! eftir að lögin voru samþykkt,
jað ráðherrar fara að lýsa yfir
beim skilningi, að verksmiðjan
sé eign hlutafélagsins, þvert of-
an í skýlaus ákvæði 3. gr.
Við teljum því sjálfsagt, að
Alþingi breyti þessum lögum í
það horf, sem ætíð var fyrir-
hugað þangað til á allra síð-
ustu 'Stigum málsins í þinginu,
felli burt 13. gr. þeirra og sýni
þar með ákveðið þann vilja, að
þetta fyrirtæki eigi ekkj að
komast ,í eign einkaaðila.
Páll fsólfsson
Framhald aí 12. síðu.
sonar gefur Bókaverzlun Sigfús-
ar Eymundssonar út: Rís Islands
fáni, þátt úr Alþingishátíðar-
kantötu Páls og Söngljóð I, sem
eru 15 smálög eftir hann. Lögin
eru gefin út i teiginhandrití tón-
skáldsins og ljósprentuð i Litho-
prenti.
Helgafell gefur einnig út i
tilefnj afmælis Páls tvo hetju-
söngva, Brennið þið vitar og
Þér landnemar, hetjur af kon-
unga kyni. Eru söngvamir út-
settir fyrir píanó fjórhent.
-------------------------—\
í M í H )
\____^
TÓNLEIKAR
listamanna frá SovétlýÖvehliumm
í Gamla Bíó, þriðjudagiun,
13. okt., kl. 9 e.h.
1.
Einleikur á íiðlu:
R. Sobolevski.
2.
Einsöngur: Fírsova.
Undirleik annast:
A. lerokín.
*
Aður en tónleikarnir hefjast verður 3. ráðstefna MiR sett ©g hinir erlendu
gestir boðnir velltomnir.
Óíölusettlr aðgiingumiðar verða seldir í Bókabúðum KKON og Lárusar Blöndal í dag.
Félagar í MÍR hafa forgangsrétt að aðgöngumiðum til kl. 12 á hádegi
gegu fnunvísun félagsskírteina.
ÞýSingaiIaust er a5 iiSja stjóm MiR um útvegun miía.
Stjóra MÍB