Þjóðviljinn - 08.11.1953, Blaðsíða 11

Þjóðviljinn - 08.11.1953, Blaðsíða 11
Sunnudagur 8. nóvember 1953 — ÞJÓÐVILJINN — (11 VERKSMIÐJUSTJÓRINN Framhald af 7. síðu. ar máltíðir á dag eru greiddar 6.50—7 for'intur. Ég borðaði á einum slíkum vinnustað og þar var um mjög góðan mat að ræða. — Morgunblaðið komst þann- ig að orði í fyrirsögn 29. f.m. ,,Chugnanlegt efnahagsástand og atvinnuleysi í Ungverjalandi. Atvinnuleysingjar hvattir til að hverfa út í sveitir.“ Varðst þú var við þessi ósköp? — Hér er sannleikanum al- gerlega snúið við. I Ungverja- landi er mikil ekla á verkafólki og alveg sérstaklega þó fag- laerðu fólki. í byggingariðnað- inn einan var talið að nú vant- aði 25.000 verjtafólks, og á vinnustað sem ég heimsótti í úthverfi Búdapest, þar sem verið var að byrja á mikilli nýbyggingu íbúðarhúsa, taldi verkstjór-inn að vantaði a. m. k. 3—400 manns, og þannig er astandið hvarvetna. Það sem bætir mjög efnahag hverrar fjölskyldu er einmitt sú stað- reynd að hver einasti vinnufær maður hefur nóg að gera, og þekkja íslenzkir vei’kamenn frá nýsköpunarárunum hverju móli það skiptir. — Þá segir Morgunblaðið einnig að Ungverjar hafi stöðv- að byggingu stórra orkuvera og málmbræðslustöðva. Þú hefur auðvitað orðið var við það? — Við höfum allt aðra sögu að segja. Okkur gafst tækifæri til að heimsækja Stalinvaros; sem er iðnaðarborg á bökkum Dónár um 80 kílómetra fyrir sunnan Búdapest. Öll þessi borg heiur risið af grunni á síðustu , árum. Cgerlegt er að segja ýt- arlega frá þessum nýja bæ, en nokkur atriði má nefna. Fvrstu verkamennirnir komu til Stalín- varos í mai 1950. Þá var byrjað á þvf að byggja íbúðarhús, en nú er búið að reisa heilan bæ frá grunni með nýtízku sniði, fögrum íbúðarhverfum, menn ingarstöðvum o. s. frv. | nokk- urri fjarlægð frá bænum sjálf- um hefur iðjuveríð verið byggt, en það ó fyrst og fremst að verða stólframleiðslustöð og tvöfalda stálframleiðslu Ung- verjalands. Þegar við spurðum að því hversu stór bærinn yrði í lok fi.rprn ára áætlunarinnar sem lýkur á næsta ári, var okkur sagt að upphaflega hefði verið gert ráð fyrir 15.000 íbu- um, síðan hefði markið verið hækkað í 30.000 íbúa, vegna þess hve allar ■-fra'mkvæmdír í’óru 'lángt fí’öm 'úr áætlúnv'ö*' nú er markið 45.000 og verður óreiðanlcga uppfyllt og meirr en það. Nú þegar hafa setzt ac 22 þúsundir manna sem vinnr að þessum framkvæmdum, þa’ af 13.000 sem eingöngu starfr að bygg'ngarframkvæmdum Fyrsti stálbræðsluofninn tók ti starfa fyrir ári siðan, og er hon- um ætlað að fullnægia þe.'rr þörfum.sem stafa af byggingu borgarinnar sjálfrar. Auk stál- verksmiðjanna verður ' þarr.r geysimikil gasstöð og í sam- bandi við iðjuverið verður unn- :'ð koks úr ungverskum kolum on það hefur ekki verið gert áður í J.andinú og mun það eitt spara um 13 milijón’ir for inta árlega í innflutningi. Auk þessa verða svo margvíslegar efnaverksmiðjur sem vinna- úr hverskyns . afgangshráefnum. Valtýr á grœnni treyju Öll borgin verður hituð með miðstöðvarhitun frá iðjuverinu. Til þess að koma í veg fyrir að reykur og eitraðar loíttegundir berist til bæjarins frá verk- smiðjunpi hefur verið gróður- sett skógarbelti á milli þeirra, 800 metra breitt og 6 kilómetra langt. Verksmiðjurnar hafa að sjálfsögðu kostað miklar fúlgur, en jafnháum upphæðum hefur verið varið til skóla og menn- ingarmála hins nýja bæjar, og nú þegar eru teknir til starí'a menntaskólar auk barnaskól anna. — Þú hefur þá ekki fcngið hærri hugmyndir um sannleiks- ást Morgunblaðsins eftir þessa reynsiu? — Frásagnir Morgunblaðsins eru uppspuninn einber. Hins veg ar stafa reiði þess og ánægja mín af sömu ástæðum: þarna er verið að framkvæma sósíalism- ann og hefur tekizt vel. Þeir forustumenn verkalýðshreyf- ingarinnar sem við áttum tal við drógu enga dul á það að við mikla og margvíslega erf- leika væri að etja, og þeir töldu kjör fólksins hvergi nærri komin á 'bað stig sem unnt væri að vera ánægður með. En þeir bentu á að Ungverjaland hefði áður verið landbúnaðarland með lénsskipulagi og nánast hálfnýlenda efnahagslega séð. og það tæki tíma að breyta sliku landi í sósíalistiskt.iðnað- arríki. Þeir bentu enn fremur á hvað landið hefði verið merg- sogið og stríðshrjáð aí /asist- um, auk eyðiiagðra mannvirkja hefði svo til öllum gullforða landsins verið stolið af nazist- um og .myndi hann nú vera i Bandaríkjunum, um 80% af öllum bústofni lands.'ns -hefði verið felldur eða fluttur úr landi og þannig mætti lengi telja. Þegar alls þessa er gætt verður ekki annað sagt en að verkalýð og stjórnarvöldum Ungverjalands hafi á síðustu árum tekizt að vinna stórvirki M. K. Framhald af 4. siðu. lenzkra leikskálda, eða hvetja unga höfunda til dáða. * ÍÞHÓTTIR Framhald af 8. siðu. minna en tiu sinnum og kastaði lengst 77,23 m 1936. Síðar kom Yrjö Nikkanen, er kastaði 77,87 m og lengst 78,70 m, en það var heimsmetið þar til Bud Held bætli það í sumar. .. . f, . " . l‘t &r ■'•■• Lausn á tafllokum Herbst- manns. L d3- -dli , Keö c 1 Ekki 1. —Ke6, 2. Eg-íf 15, 3. Bxf5f og s*öan axb7 og vinnur. En nú dugar hvít ekki 2. axb6 veg aa 2. —-Bxd4f og 3. —Be5 2. Bli5—f3|- Ke4—d3 Erm er oft r.nemmt að le:ka axb7, vegna. 3. -—Bxd4|- 4. IídS f6! 5. bSD. Be5+ 3. Bf3—e2l ! Kd3—e4 -t. a6xb7 . Bg7xd4+ 5. Kc5 - e4 Bd4—e5 6. Be2—d3 mát. Atriðin eru tuttugu og eitt að tölu, leikendur skipta mörgum tugum til búninga og le:k- tjalda er mikið vandað. Hér er ærnu fé og fyrirhöfn á glæ kasfað, mikið verk unnið fyrir gíg. Leikurinn er ^y'firleitt á- gætlega á svið settur, þó sjálf- sagt megi að einhverjum smá- atriðum finna, hópsýningar ör- uggar og ánægjulega stutt hlé milli atriða. Það er ekki í fyrsta skipti í sögu Þjóðleik- liússins a.ð leikstjómargáfum Lárusar Pálssonar er til lítils eytt, og um marga leikendur er líkt að segja. Það er á einsk- is færi a'ð skapa listaverk úr slíkum efniviði þótt innlendur sé, svo óhrjálegur 'er hann og kvistóttur frá rótum. Leik stjóra og leikendum lieppnast að sjálfsögðu að sýna slcýrar manngerðir íslenzkar, og ber liver trúan svip sinnar stéttar: sýslumenn, prestar, bændur og húsfreyjur, vinnuhjú og flæk- ingar. En lítið fram yfir það. Valur Gís’ason leikur h'nn rangláta dómai'a, Jón Anigeirs- son á Egilsstöðum, aðsópsmestu persónu leiksins. Gerhygli og listræn einbeitni einkénna leik hans, sýslumaður bessi brevt- ist í hverju atriði. færlst smám saman nær barmi glötunarinn- ar unz yfir- lýþtu? Hann -er ær- ið drjúgur. og,. v.ald§na-anjtslegur i fyrstu, en brátt verður öl' framkoma hans óstyrk og fálm- kennd og kernur fyist átalcan- lega í ljós er hann lieimsækir Wíum embættisbróður sinn að Skriðuklaustri, en það er raun- a.r skaplegasta atriði leiksins Valur lýsir angist og samvizku- biti valdsmannsins af miklum þrótti og nákvæmni, en óskýr er framsögn hans þegar sálar- kvalimar verða sem mestar. Þrátt fyrir ágætan leik Vals tekst honum ekki að skapa verulega heilsteypta mannlýs- ingu, gera það skiljanlegt er- Jón sýslumaður dæmir liinn saklausa fanga til dauða, en það er ekki sök leikarans. Valtýr bóndi er tilþrifalítil og leiðinleg mannlýsing af hendi höfundarins. Gestur Páls- son leikur hann skynsamlega og þokkalega, útlit hans og framkoma eru i samræmi við opð sögunnar. Þóra Borg er Ingibjörg kona lians, en þá persónu hefur liöfundur tekið að láni úr fornsögum. Leikur ’Þóru er iafnan sti-Uilegur og áferðargóður, í meðförum henn- ar verður Ingibjörg glæsileg kona, skartbúin og sköruleg bóttafull og strcíig sem forn- konu þessari sæmir. Rúrik Har- pldsson c” mvndarlegur pem Va'týr vngri sonu- þeirra hvónn. Afrek hans eru mikil í sög’-'ni, cn kcm'.asc ekki fyrir \ Pik*”un. svo að li'im bróttmi’rli uit "rl'n'°'ur ‘ vcrCty ósköp utan veltu á sviðinu. Sóknarprestun inn kemur allmikið við sögu, hógvær maður, góður og rétt- látur, leikitm á skýran og við- feldinn hátt af Jóni A.ð'ls. . Af minni hlutve-rkum er á- stæða að geta Guðmundar gamla, flakkarans sem færir sönnur á sakleysi Vakýs bónda og er alveg ótrúlega frakkur og stóryrtur við yfirvöldin. Harald- ur Björnsson leikur hinn hruma og hæruhvíta öldung af m:kl- um þrótti sem vænta má, þögn hans á aftökustacnum er eitt bezta átvik leiksins. — I þjóðl sögunni er morðinginn alger acidstæða hins saklausa nafna síns, tröllslegur og ljótur og i öllu hið greypilegasta illmenni; andstæður þessar gefa sögnlnni svip og reisn. Jc.a ‘Björnsson gerir hánn að brjóstumkennan- leg-um ræfli og ólánsmanni, og aumiagja þessum lýsir Baldvln Halldórsson af slíkri samúð og innlífun að hann verður einna mlonisstæðust persóna í leikn- um. Ævar Kvaran er Wíum sýslumaður, hæfilega refslegur og kaldgeðja, skýr í svörum. Regína Þórðardóttir er kona Jóns sýslumanns og fer vel með lítið hlutverk, og S:griður Haga- lín lagleg sem uanusta Valtýs yngra. Og vert er að minnast á Helga Skúlason í gerfi hins þóttafulla böouls sem numið hefur mennt sína • í sjálfri Lundú.iaborg. Niu leikendur aðrir eru nafngreindir, en. hér verður staðar numið. Le:ktjöld og búnúigar Lárus- ar Ingólfssonar eru gerðir af mikilli kostgæfni seni áður er sagt, og ótvíræðri sögulegri . nákvæmni. Tjöldin minna að ýnnsu leyti á ,,lölandsklukkuna“ eða „Lana'ð gleymda“ en eru jafnbetri; , eftirtektarverðust þótti mér kirkjan í fyrsta atriði. Leikurinn var frumsýndur fyrir fullu húsi og tóku gestirn* :r hcaum vel 'og kurteislega, klöppuðu að hverju atriði loknu. þó raunar virtist lieldur draga úr fögnuðinum þegar leið á kvöldið. — Þóra Borg-Einarsson á tuttugu og fimm ára leikaf- mæli á þessu hausti og var sér- staklega hyllt í leikslok með miklu blómaregni og lófataki. Öllum var leikendum vel fagn- að, leikstjórinn kallaður fram og síðast höfucidurinn; og kann óg ekki þessa sögu lengri. A. Hj. PAN AMERICAN W0RLD AIRWAYS Félagið Serkíavöm Reykjavík agsviei og í Brei'ðfiröing'abúö þriöj-udagskvöld kl. 8.30. Manið heildarverðlaunin VetrarflagáætlHn frá 26. okt Alla þriöjudagsmorgna: Um KEFLAVÍK frá Neiv Y-orWtil Prest- U'ick—London. , ,,t .Alla.-miövikudagsniorgria:;. 'd ihu’ji Um KEFLAVÍK frá London — Prestwick , ■til New Y&rk. . . ,n;; , b'c'- itikcci... Meö■ farseöil frá PAA er.hægt aö íljúga meö. hvaöa, flúgfélagi’ -s'em :er og: hyert sera er, þótt PAA hafi ekki áætlún tit ákvöröunarstaðúr. * t .'iþ’i'AIt .isrfc- T-fíi* ;..<-s« ’V* «• ;H- G. Hclgason & Melsted h.f., Hafnarstræti 19. Símar 80275 — 1644. ækniRgastofa min er flutt úr Túngötu 5 í Þingholtsstræti 21 niöri. — Viðtalstími eins og áöur (kl. 10-11 dag- lega, nema 1-2 á laugard.). — Sími á stofu: 82765. BERGÞÖR smm læknh Litla dóttir okkar • Ulfc lézt .aö heimili okkar hinn 6. þessa. mánaöar Jóhaima- Guðjónsdóttir Victor Kalklórsson XI . i.' C,' 'd í

x

Þjóðviljinn

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Þjóðviljinn
https://timarit.is/publication/257

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.