Þjóðviljinn - 05.12.1953, Blaðsíða 4

4) — ÞJÓÐVILJINN — Laugardagur 5. dcseiuber 1953
Bjarni AiaEbjarnarson, dr. phil.
Með láti dr. Bjarna Aðal-
bjarnarsonar er stórt skarð
höggvið í íámennan hóp ís-
lenzkra fræðimanna, og verður
ekki fyllt 'Um sinn. Sviplegt
fráfall hans er þó vandamönn-
um og vinum enn meira sakn-
aðarefni. Mannkostir hans^ gáf-
ur o-g lærdómur voru þess eðlis
að jafnvel þe:r sem vel vissu
að hann var haldinn ólæknandi
sjúkdómi vonuðu gegn betri
vitund að honum yrði lengra
lifs auðið, og fregnin um hið
skyn.dilega andlát hans kom
þeim jafn-óvænt og öðrum.
Bjarni Aðalbjamarson var
fæddur 6. des. 1908, og v.ar því
ekki fullra 45 ára þegar hann
lézt. Hann vai’ð, stúdent 1927,
lauk meistaraprófi í islenzkum
fræðum við Háskóla íslands
1932, dvaldist við framhalds-
nám í Osló 1932—33, gerðist
kenmari við Flensborgarskóla
haustið 1934 og gegndi því
étarfi til dauðadags.
Á háskólaárum sínum sneri
hann sér þegar að því verk-
efni sem hann fékkst við alla
ævi síðan: rannsóknum á Nör-
egskonunga sögum. Meistara-
prófsritgerð hans var heimilda-
rannsókn á sögu Ólafs
Tryggvasonar. Næstu árin eftir
meistaraprófið hélt hann áfram
á sömu braut, jók við athugan-
ir sínar og færði út svið þeirra,
unz úr varð bókin, Om de
norské kongers sagaer, sem út
kom í Osló 1937, og varði
Bjarni hana sem doktorsritgerð
við Oslóarháskóla. Bókin var
gefin út í ritum norska vísinda-
félagsins, og má af því nokkuð
marka hverjum augum var lit-
ið á hana þar í landi, því að
venjulega eru útlendingum
þrengri dyr inngöngu í slík rit-
söfn en landsmönnum sjálfum,
og verða því rit útiendinga að
jaínaði að hafa þeim mun
meira til brunns að bera. Enda
haía dómar um þessa bók verið
mjög á einn veg; hún greiddi
úr mörgum vandamálum í einu
flóknasta viðfangsefni norrænna
fræða, sem fiöldi, lærðra mann.a
hafði áður um fjallað, og það
með þeim árangri að flestallar
niðurstöður hennar standa ó-
haggaðar enn í dag. Meginein-
kenni bókarinnar eru óvenjuleg
vandvirkni, skarpskyggni og
rökvísi í rannsóknum, en hóf-
semi og jafnvægi i dómum, og
þéssi einkenni hafa allar rit-
smíðar Bjarna borið æ siðan.
í beinu framhaldi af þessu
verki tók Bjarhi sð *' sér _að
gefa út Heimskrínglú 'í íslenzk-
um fornritum, og kom hún út
í þremur bindum á árunum 1941
—51, en um það er verkinu
lauk var heilsa Bjama á þrot-
um. Þeim sem kunnugastir eru
hraðvirkni þeirri og hroðvirkni
sem algengust er í íslenzkri
bókagerð mætti ef til vill þykja
Heimskringlu-útgáfan hafa ver-
•ið lengi á leiðinni, en þegar
þess er gætt að verkið er unnið
í tómstundum frá tímafreku
kennslustarfi, gegnir hitt meiri
furðu hversu mikið verkið er
og vel af hendi leyst. Þó að
Bjarni styddist vítan’ega við
fyrri rannsóknir sípar að veru-
Jegu leyti, bætti hann miklu
við, bæði gróf dýpra á sömu
Miiuiingarorð
sviðum og jók við nýjum.
Meðal annars gerði hann
mjög víðtækar og tímafrekar
rannsóknir á Heimskringlu-
handritum og sýndi þar svo að
ekki varð um vil!2t að niður-
stöður fyrri manna voru ekki
nógu vel rökstuddar, heídur
þurftu endurskoðunar við. Þeg-
ar þessari útgáfu var lokið
hafði Bjarni sýnt það í verki
að hann var án alls efa lærðasti
sérfræðingur hérlendis í Nor-
egskonunga sögum, og vafasamt
hvort aðrir honum fremri hafi
verið til á. þessum árum ann-
■arsstaðar.
eða su sannfæring að hann
gerði meira gagn þar sem hann
var en á öðrum stað. Víst er að
hjá Biarna réð iófnan meiru til-
lit til annarra en sjálfs sín.
Auk þess hafði hann megnustu
andstyggð á öllu tildri og
belgingi, hvort heldur var emb-
ættisgqrgeir eða lærdóms-
hroki. Heiðarleikinn og sann-
leiksástin sem skína út úr rit-
um hans voru engu síður ein-
kenni á öllu dagfari hans og
persónu.
Það sem eftir Bjarna liggur
er nóg til þess að-halda nafni
hans á lofti um langan aldur,
en íslenzkum fræðum er óbæt-
anlegt tjón að missi hans, ein-
mitt þegar hann var kominn á
þau ár sem mörgum fræðl-
manni verða notadrýgst. En
starf hans varðveitist síðari
mönnum til gagns og fyrir-
myndar, og vinir hans mu.ru
geyma minninguna um hann
sem einn þeirra manna er þeir
vildu sízt hafa án verið að
þekkja.
Jakob Benediktsson
Um áramótin 1929—39 hvavf
Kristínn E. Andrésson írá
, . . . . , kennslu í Hvitarbakkaskola, t 1
Með þeim vmnubrogðum sem ., . r,.- ...... .....
‘ . framhaldSrtáirtfe r 'bókmennta-
Bjami, tamdi ser var þess ekk)
að vænta að hann gæfi sér tóm
til margra útúrdúra frá sér-
grein’ sinni. Af öðrum ritstörf-
um hans en þeim sem nú hafa
verið nefnd er helzt að telja
ritgerð hans um Magnús skáld
Stefánsson, sem prentuð er aft-
- an við 2. útg. af IUgresi (1942),
en um þá útgáfu mun Bjarni
hafa séð að mestu leyti. Á'
þeirri ritgerð sést að Bjarna
varð ekki skotaskuld úr því að
rita um annað en konungasög-
ur svo að vel færi.
Fundum okkar Bjarna bar
ekki saman iyrr en ég kom
hingað til" lands 1946; kynni
okkar urðu því hvorki lang-
vinn, né heldur get ég státað
af því að hafa verið honum ná-
kunnugur. Bjami var auk þess
dulur að eðlisfari og gersarrt-
lega frábitinn því að fjasa um
einkamál sín eða annarra. I
þeim efnum átti hann löngum
andstætt á meira en einn hátt,
en lét það aldrei á sér finna.
í hópi kunningja var hann
jafnan glaðvær og ræðinn, og
þegar talið barst að áhugamál-
um hans gat hann orðið brenn-
andi, í .andanum, óg mátti þá
margt af orðum hans læra.
Skólastarf hans þekkti ég ekki
af eigin raun, en að sögn kunn-
ugra var hann hinn ágætasti
kennari og vinsæll ,af nem-
endum. Oft er það svo að vís-
indamenn eru lítt til kennslu
f allnir, þeim leiðist hún ,og slíkt
starf verður þeim byrði. En
þessu var ekki svo farið um
Bjarna. Oftar en einu sinni
stóðu honum til boða stöður
sem meiri eru í munni og þykia
meiri embættisframi en gagn-
fræðaskólakennsla, en hann
kaus jafnan að vera kyrr við
skóla sinn. Skal ósagt látið
hvort honum gekk til lítillæti
fræðum erlendis. Némendur'
söknuðu hans ákaflega, og
fannst sem séinfundinn yrði
kennari og félagi í harts stað.
Kornungur stúdent úr ís-
lenzkudeild háskólans, Bjami
Aðalbjarnarson, kom í Kriktins
stað og kenndi margar náms-
gi’einar Það sem eftir var vetr-
ar, stærðfræði jafnt og ís-
lenzku. eins og 'Kristinn hafði
gert. Hann var hlédrægur og
hægiátur og þegar hann kenndí
í bekk virtist okkur hann
strangur og fjarlægur, mér
kom á óvart-um daginn, þegar
dánarfregn hans kom í blöðun-
um, að hann skyldi ekki vera
talsvert eldri, þama á, Hvítár-
bakka hefur hann verið jafn-
aldri, eða nokkrum árum eldri
en þorrí nemendanna, þó okk-
ur fyndist hann vera mun full-
orðnari, vegna menntunar hans
og andlegra yfirburða.
Heimavistarskólar, ekki fjöl-
mennari en Hvítárbakki var,
verða eins o.g stórt heimili, all-
ir kynnast meira og minna.
Fyrr cn varði. var nýi strangi
kennarinn orðinn vinsæll heim,a-
maður. Hann fór að tefla við
nemendurna, talaði við þá eins-
lega, aldrei um neitt sem hann
sjálfan varðaði, heldur vanda-
mál þeirra, stór og smá; og það
var ótrúlega .auðvelt að veita
þessum stillilega, dula manni
trúnað sinn. Þá reyndist það
líka, að það sem maður hafði
talið hæðni í fari hans og hálf-
vegis ottazt, var græzkulaus
glettni og jafnvel kátína, sem
sprottið gat skemmtilega óvænt
upp úr alvörunni, sem yfir
honum hvíldi oftast nær.
Nokkrir nemendanna hugðu
á framhaldsnám, en Það var
þá ótrúlega erfitt vegna þess
hve skólákerfi landsjns var
tætingslegt og ósamræmt.
Bjami Aðalbjarnars'on tók
þessa ncmendur að sér, nokkra
klukkutíma á dag, eins og
Kristinn var byrjaður á, án
nokkurs annars endurgjalds en
þakklætis okkar sem þáðum,
og svo fáfróðir vorum við í
mati slíkrar þjónustu til pen-
inga að við þáðum hana eins
og sjálfsagðan hlut. En þama,
í okkar fámenna hópi, naut
Bjami sín vel, Iagði sig allan:
fram að koma miklu í hausinn
á okkur á skömmum tíma. Eg
minnist þeirra stunda sem ó- :
venju skemmtilegs námstíma^
strangi kennarinn úr bekknum
var orðinn að félaga okkar og
vini við kringlótt stofuborð úti
í 'Guðmundarhúsi, gjöfull á
tíma sinn og þekkingu eins og
hann hefði ekkert annað að
gera en segja okkur til.
Þó vann hann að fræðum
sínum þennan vetur, eins og
jafnan á fullorðinsárum, las af
káppi. námsefni sitt, þó skil-
yrðin væru léleg. En hann var
sívinnandi, sílesandi og rýn-
andi. Um það ber vitni vís-
indastarf hans, unnið af trú-
mennsku og hæfni, enda þótí
miklum hluta hins skamma
ævidags væri varið til ann-
arra skyldustarfa.
Le:ði.r okk.ar skildu, og ég
hitti Bjarna allt of sjaldan þau
rösk tuttugu ár sem liðin eru
frá Hvítárbakkavetrinum. En
við úrðum aldrei ókunnugir.
Og nú hef ég orðið þess á-
skynja hvers vegna alvaran var
ríkastur þáttur í Kfi hans, ég’
veit meira um það, hve
raungæði hans voru djúp,
tryg.gð- hans þrekmikil og vln-
átta hans ósérhlífin. Eg veit, að
allir sem kynntust þéssum
stillfa og dula manni sakna
hans og harma að honum varð
ekki lengra lífs auðið.
S. G.
Ákveðið hefur verið að
stofna sjóð til minningar um
dr. Bjarna Aðalbjarnarson.
Gjöfum verður veitt viðtaka
í Bókaverzlun ísafoldar
Reykjavík og Bókabúð
Böðvars í Hafnarfirði.
Ekki sýnd í Re-ykjavík — en aí hverju ekki? — Um
viðskipti Guðmundar í og ráðuneytisins —Hver
J segir satt? — eða verða bæði patt?
NÝLEGA kom stúlka að máli
við Bæjarpóstinn í tilefni af
ítölsku kvikmyndinni „Lokað-
ir gluggar“ sem sýnd hefur
verið í Hafnarfirði í sex eða
sjö vikur. Hún var óánægð
með það, að myndin yrði ekki
sýnd í Reykjavík. Aðsóknin
þess eindregið að umtöluð
mynd verði höfð til sýningar í
einhverju af kvikmyndahús-
um Reykjavíkur. Bæjarpóst-
urinn kemur þessari ós;k
stúlkuiinar hcr méð á fram-
færi við þá sem hlut eign að
máli.
að myndinni virðist gefa til
kyirna, að hún sé einhvers OG SVO hefur B.G. sent okkur
virði, en nú fer því fjarri að þulu til skemmtunar:
allir Reykvíkingar hafi að-
stöðu til að sækja kvikmynda-
hús í Hafnarfirði. . Flestar
kvikmyndir sem sýndar eru í
kvikmyndahúsunum í Reykja-
vík eru sýndar í Hafnarfirði
líka, og það væri þvi ekki ó-
sanngjörn krafa að eitthvert
kvikmyndahúsanna í Reykja-
vík fengi þessa mynd til sýn-
ingar þegar hún er útgengin í
Hafnarfirði. Það er bæði dýrt
og tímafrekt fyrir Reykvík-
inga að fara í bíó í Hafnar-
firði; þeir sem hvorki þurfa
að spara tíma né fé hafa að
sjálfsögðu gaman af sliku
ferðalagi, en við hin óskum
,ÞULÁ.
Ekki eru svo sem kveðjurnar
né atlotin hlý
hjá Félagsmálaráðuneytinu
og Guðmundi í.
Það rignir frá þeim bréfunum
alveg slag í slag;
— taxtinn er vist allt að því
tvö bréf á dag.
Ráðuneytið segir
— og rökstyður sitt mál,
að Guðmundur hafi logið
af lífi og sál.
Svarar þessu Guðmimdur
og sakir af sér ber,
því ráðuneytisskrattinn
hafi rangt fyrir sér.
Halda þau þannig áfram
og heldur hver við sitt;
ef Guðmundur segir þetta,
segir ráðuneytið hitt.
Ég er að velta því fyrir mér
livenær þau verði kvitt.
Nú er það til í dæminu,
að bæði segi satt,
og þá iýkur þessu bráðum
með því að bæði verða patt.
Eins er það til að hvorugt
þeirra
segi sannleikann,
því kannski er þeim svo ótta-
lega
illa við hann.
Og þá skulum við hugsa o'.fkur
hnöttóttan mann,
(Þ’aÖ' gætx til Úæmis verið
dómsmálaráðherrann).
Og segjum nú, að sá hnöttótti
hugsaði með sér:
Hvernig þó í andskotanum
á ég að redda mér;
Það er svei mér ekki glæsilegt
fyrir ráðherramannorð mitt
að Guðmundur segi þetta,
en ráðuneytið hitt.
— Því hvað sem öðru líður
verður hver að hugsa um
sitt.
Ég skal hugsa um mitt,
þú skalt hugsa um þitt,
fyrst Guðmundur og ráðuneyt.
ið
hugsa bæði um hitt.
Og stjórnmálunum í
stefna ber að því
að Guðmundur og ráðuneytið
geti orðið kvitt.
GB.G.“