Þjóðviljinn - 27.01.1954, Blaðsíða 7

Miðvikudagur 27. janúar 1954 — ÞJÓÐVILJINN — !f7
VccnræksSei ©g sofandaháttur bæ|ar-
st| érnaríhaldsins valda því aS hftaveitan
nær ekkl siú þegar III allra Refkvíklnga
JtL..! n *k T"' "• 1c jff
IflTAVEITUPISTILL
eftir
Steimþór (^ntauitdssoii:
Eítt er það íyrirtæ-ki Revkja-
víkurbæjar, sem áratugs íhalds-
stjóm hefur ekkl tekizt að gera
óvinsælla en það, að enginn,
sem nýtur þess, vill án þess
vera. Hinir, sem eklci verða
þcss aðnjótandi, horfa öfundar-
augum. til njótendanna. Þeir
hugrökkustu úr hópnum hreyfa
jafnvel kröium um að komast
i tölu njótendanna, eða hljóta
að öðrum kosti misréttisbót í
einni eða annarri mynd. Þetta
fyrirtæki er Hitaveita Reykja-
víkuT. íhaldsmeirililutinn í bæj-
arsfjórn Roykjavíkur fer heldur
ckki dult með l>að, að fyrirtæki
þetta megi teljast stjómendum
bæjárins til sóma, sbv. lofgerð-
aróð á nýafstöðnu tíu ára aí-
mæli.
En þrátt íyrir ótvíræðar v:n-
sældir þessa merka fyrirtækis,
hefur það þo engan vcginn
sloppið við gagm-ýni á fram-
kvæmd og rekstri. Slikrar gagn-
rýni varð snemnxa vart, og var
hún meira að segja orðin svo
hávær eftir 5 fyrstu starfsár
hitayeiturmar, að bæjarstjórn-
.armeirihlut:nn treysti sér elcki
-til að risa gegn tillögú Sósía.1-
dstaílokksins um skipun nefnd-
ar til þess, í samráði við hita-
veitustjóra, að alhuga og gera
tillögur um. sem bezia nýtingu
hifiaveituvatnsins og önnur þau
atriði, er má!i skipta.
Nefndin var valin af bæjar-
ráði 28. jan. 194!), og áttu sæti
Á henni þessir menn:
Jón Sigurðsson, slökkviliðs-
stjóri,
Árni Snævarr, verkfi-æðingur,
Halldór Halldórsson, arkitekt,
Rögnvaldur Þorláksson, verk-
íræðingur og >.
Sighvatur Einarsson, p'pu-
lagningameistari
Störf nefndarinnar voru um-
fangsmikil og drógust. allmjög
á langiim, m. a. vegna þess að
samvinna við hitaveitustjórarm
varð minni en vænta mætti,
:að því er ráða má af áliti nefnd-
.arinnar, er út var gefið 27. júlí
1952. Af niðurslöðum nefndar-
•innar skal aðeins þetta nefnt:
1. Nefndin Ivafiii grun uni,
að kólnnn vatnsins væri
mun meiri á leiðir.ni frá
Reykjujn til íiotendamfa í
bam«m, eni ráð var fj-rir
gert i upphafi. Mælingar
leiddu í ljós, að í dæiu-
stöðinni i Öskjuhlíð reycd-
ist hitastig vatnsins 8.2°
feegra en vera átti, og í
húsum í bænum að meðal-
tali 6,2° lægra. en reiknaé
var nie5 í upphafi. M. ö. o :
Einangnvn le:5slulcerfisins
h.efur eldci síaðizt áætlun.
Verður siðar að þvi vlkið,
hve mikil vei-ðinæti fara
forgörðum við þetta óvænta
hitatap.
2. Af leiðum til að auka nota-
gildi hitaveitunnar, bendir
nefttdin aða leea á tvennt:
a. Stækkun ofna, aðallega
í eldri hitakerfum, sem
lög i voru áður en hita-
veitan kom til sögunnar.
b. Tvöföidun glers í glugg-
um íbúðarhúsa.
Síðara atriðið telur nefndin
margfalt veigameira en hið
fyrra, bæði vegna þess, að ýms-
ir hafa þegar stækkað ofrva
sina, og við tvöíöldun glugga-
glersins minnkar til mikilla
musa naúðsyn Ixvs að stækka
ofnana. Um síðara atriðið far-
ast nefndinni m. a. þannig orð:
... . . mun verða ei-íitt að fá
merm almennt til .að tvöfaida
giugga í húsum sin-um, bæði
vegng. framtaksleysis og fjár-
hagslegs getu'.eysis.
Neíndín, yiil beina þeirri
hugmynö til forráðamanna
bæjarins, hvort eigi væri
nwgidegt, að bæjarfélagið
greiddi fyrir mönnum til
framkvæmda t.d. með lánum.
ér grc-idd væru upp á stuttum
tíma, og sem innlieimt, væru
með hitaveitureikningunum.
Afborgunartin-Jnn gæti ver-
ið ákveðinn þannig, að mán-
aðarleg . afborgun svaraði
nokkurnVeginn þeim sparnaði ;
í upphitunarkostnaði, er feng- .
izt við tvöföldun. glugganna,
og yrðu afborganir þá eigi ,
fjárhagsieg byrði á húseig-
endum “
Að öðru leyti leggur nefndin
á ráðin um ým'sieg fram-
kvæmdaatriði í sambandi við
f'ullkomnari nýtingu heita
vatnsins, sem hitaveiían hefur
þegar til umráða. Má þar helzt V.
nefna tiliögu um varahitunar-
stöð, sem amiist viðbótarhiUm í
frostum, tvöfalt pípukerf.i o. fl.
Allir nefndarmennimir eru
sammáia um það, að uýta beri
það heita vatn, sem íyrir
hendi er, betur en nú er
gert. M-ða e’gi við það, að
fullnota vatnið til upphitunar
við 0° útihita. Fxostdagam-
ir séu of fáir, tii þess að
vatnsmagnið, -sem tii upphit-
unar þarf þá dagana, renni
aila aðra daga tii ónýtis. Auka-
upph'tun frostdaganna verði
að fá með varaupphKunarstöð.
eða upphitunarstöðvum, eftir
því sem hagfelldast þ;/kir. Til
þess að draga sem mest úr
notkun varastöðvanna, beri
að koma í veg fyrir óþarfa
hitaeyðslu eða hiiatap.
Síðan kemur viðaukagreinar-
gerð frá tveimur nefndarmann-
anna, þeim Haildóri Halidórs-
syni og Sighvati Einarssyni. Er
þar alhniklu íastar að orði
kveðið um ýmsa hluti. Þar segir
m. a.
„Eftir vandlega at-
hugun erum vjð sann-
færðir um það, að
vatnið, sem þegar er
til umráða, gæti nægt
til hitunar á öllum
húsum í bænum".
„Endurbætt einangrun leiðsl-
anna, er íryggði 81° meðalhita
vatnsins til afnota í húsunum,
í stað 75° meðalhita, eins og nú
er, mundi auka afköst hitaveit-
unnar um 25—39%.“
Þá færa þeir Ijós rök fvrix
þýðingu varahitunarsföðva og
tvöíalds leiðslukerfLs. Um tvöt
föidun giugga segja nefndar-
mennirnir þetta:
„Talið er, að hi-taþörí húsa
minnki yfirleitt um 20—30%
vrð tvöföldun giugga Þar sem
hitað er rneð hitaveituvatni
næst tvöfaldur spamaður við
tvöföidun glugganna. f fyrsta
lagi lækkar hitaþörf húsaana,
ebrs og fyrr getur. í öðru lagi
næst betri hagnýting sjáifs
vatnshitans. Það má þvi teija
öruggt, ,að við tvöföldun glugga
megi að meðaltali sp>ara um
33 % h itaveituvatnsins."
Um LaugameshverfJð og
bvottalaugarnar segir svo:
„Eítir að borað var við gömlu
þvottalaugamar munu þar fást
um 15 1/sek., eða um 1,3 þús-
■und tonn á sólarhring af 88°
heitu vatni. Við 0° útíhita ætti
þetta vatnsmagn að geta gefið
06 milljón kg° á sólarhring. í
Laugameshverfinu býr nú um
3000 manns. Þetta vatnsmagn
mundi því geta gefið um
22000 kg° ú mann pr. sólar-
hring í Laugameshverfinu. Þar
sem hitað er með o!íu eða kol-
um mun meðaley&sia pr. e:n-
stakllng á sólarhring nema um
15000—18000 kg°. Hitamagn
þvottalauganna ætt.i því að
nægja Laugameshverfinu við
0° útihita. 15 1/sek. afrennslis-
vatir rnundi rikulega nægja
sundlaugimum til hltunar“
Að siðustu varpa nefndar-
mennimir iriam þessari spum-
ingu:
.Alundi hitaveitan geta. nægt
aliri byggð HejitJavíkur nieð
þv,i vatnsniagni, sem nú er til-
tækt?“
Svar þeirra við þessari spum-
ingu er ekki . unnt að endur-
segja. Birtist það því hér orð-
rétt:
„Samkvæmt upp'ýsingum
hitaveitustjóra, er hcíldar-
vatnsmagn hitaveitunnar nú
um 350 I/sek„ eða um 30000
tonn á sólarkring. Hitaveitu-
stjéri telur ejmfremnr, að
um 55% bæjarbúa, eía nm
32000 maiua.s, njötj hitaveit-
unna.r. Af þessum 30000 tonn-
uxn mun notað við 0° útihita
usn 23000 tonn á sóiarhring,
um 10% ;rf því að næturlagi.
Uagsnotkunin nemur því
20700 tounum. Notlst vatnsliit-
ina úr 75° niður í 40°, eða
úr 20700 toxuium af vatni.
Væi-i einangrun leiðslaniLa
endurbætt, samsvarariii upp-
runalcgri áætiun, muudi rnega
reikna með 44 kgJ hitanj’t-
ingu vatnsins. Með því að full-
nj’ta hitaveituvatnið við 0°
útihita, mirndi hitaveitan hafa
til umr3.ja 44-30000000=1320
nxillj. kg°. Samkvæmt framan-
skráðu ætti sá hitaforði að
megja 13,86/725-32000-61440
maitna byggð, eða fu. lkomlega
til hitunar altri byggð Reykja-
víkur. Er þó ekki j-eiiaiiad með
þeini mikla sparnaði hita-
veituvatns, sem fást mundi
með tvöföldun glugga j hús-
unum.“
„Þeir bæjarbúar, sem enn
hita hús sín með fcolum eða
oliu, munu sennilega greiða
fyrir það e'dsneyti á þessu iið-
andi ári ;vllt að 20 miiljómun
króna. VænUuvlega \-erður það
hlutverk t'erkfrieðii ga hita-
veitiuinar að endurskoða þær
ályktanir, sem hér hafa verið
gerðai*, og þá jafnframt að á-
ætla kostnaö vij endurhætta
einangrun hitaleiðsr anna,
hyggingu geyma fji-ir af-
rennslisvatn, byggingu vara-
hituríai-stöðvar og að leggja
hitaveitu i þau hverfi bæjar-
ins, sem cnn liafa eltki feugjð
heitt vafcn
Það er sannfæring-
okkar, að þær fram-
kvæmdir niundu eigi
síðar arðvænlegar en
fyrri framkvæmdír
Mtaveitunnar hafa
reynzt“.
Syo mörg eru orð þessa fróð-
lega nefndarálits, og þari þar
eklci miklu v ð að bæta. Má
það næsta furðulegt kallast,
að svona plaggi slculi svo að
segja stungið undir stól árum
saman. Mörgum kann að fimi-
ast tölumar, sem hér eru tii-
færðar úr nefndarálitinu, nokk-
uð strembnar og óaðgen.gilegar.
Um það geta lika verið skiptar
skoðanir, hvort miða eigi full-
nýtlngu heita vátnsins við frost-
mark, eða við eitthvert annað
liitastig. Ég fyrir mitt leyti cr
sannfærður um, að nefndin cr
þar á réttri leið. En hitt ætti
að vera öllum ijóst, að við
hverja 1°, scm vatnið kc-mur
hcitara í ofnana, eykst notagildi'
þess um 2°, en minnkar um 2°
við hverja 1°, sem vatnshitinn,
•laalckar. Þegar sú ákvörðun er
tekin að nota lakari einangrun
en reiknað var með í upphafi,
í spamaðarskyni, liggur nærri
að halda, að miimkað nola-
gildi hafi ekki verið réttilega
metið. Það er líka svo notalegt
fyrir værukæra stjórn svona
tiltölulega flókins mannvirkis,
að hugsa sem svo að sömu tekj-
ur fái fyrirtækið af vatnstonn-
inú, hvort sem það er gráðunni
heitara eða kaldara.
Af þeim ábendlngum, sem í
nefndarálitinu felust, verður að
telja þessar athyglisverðastar:
1. Gæti Þvottalaugavatnið
fttílnægt hitaþörf alls Laug-
ameshvei-fisins við 0° úti-
hita?
2. Hefði rétt einangrun á
leiðshuiuni getað aukið af-
köst hitaveitunnar um 25—
30% ? Hver var spamaðuv-
inn við að rýra einangmn-
ina? Hve mikið kostav að
eadurbæta har.a?
3. Er tvöföldun gluggaglevs í
íbúðarhúsuni frainlcvæman-
leg með Jafn auðveldu móti
og drep’ð er á i álitinu?
Þýðing þess fyrir liiiaspam-
aðinn er vonandi núnna
vafamál.
4. Vcrður vai*alútttnarslöðv-
urn fyrir komið á ivagan-
legan hátt?
í ritgerð eftir Jóhannes
Bjamason verklræðing, sem
birzt hefur í timariti Verkfræð-
ingafélagsins, er vikið að enn
öðmm atrið'.im, sem til greina
geti komið við athuganir um
hagnýtingu v.atnshitans og enn
fleiri áiit og útreikningar hafa
fram komið um þessi efni
Þess verður þó ittið vart, að
þessi eða önnur vandamál hita-
veitunnar ónáði hitaveitustjór-
ann úr hófi fram. Eins og stjóm
fyrirtækisins er nú háttað, hef-
úr hann ein.n í hendi sér að
drepa á dreif öllum rannsókn-
um og tilraunum til úrbóta vtm
hitaveitureksturinn. Eina leiðin
til þess, að gert verði verulegt
átak tU. aukinna framkvremda,
er sú, að yíirstjóm fyrirtaékis-
ins verði falin fagfróðum moún-
um.
íhaldið hefur hælt sér af þvi,
að hifaveitan hafi á 10 fyrstu
starísárum smum sparað 110
miilj. króna í erlendum gjald-
Fraxuhald & 8, siðu.
35 kg°, þá fást 725 miHj. kg°

fitaveita Beykjavíkur er
eitt þeirra fyrirúekja,
som bæjarstjórnaríhaldið
státar mesfc af vlS hverjar
kosningar. En hvomig er
þessu fyrirfæki stjómað? —
Hvernig hefnr það séð fyrir
þörfiun bæjarbú$?
★
1 groin þeirri som hér er
birt minnir Sfeinþór Guð-
mundsson, varaformaður Só-
síalistaflokksins, á athyglis-
verðar staðreyndir um með-
ferð biejarstjómaríhaldsins
á hltaveituutti, og þá mlklii
möguleika, sem þar litrgja
ónotaðir.
Steinþór Guðmundsson