Þjóðviljinn - 31.03.1954, Page 6

;8) — ÞJóbviLjrtö'I — kávrirtKlagíir' 31 m'tirz 19Sé
lllÓflVEUINN 1
Ctgefandi: Sameiningarflokkur alþýSu — Sósíaiistaflokkurinn.
Ritstjórar: Magnús Kjartansson (áb.), SigurSur Guðmundsson.
! Fréttastjóri: Jón Bjarnason.
BlaSamenn: Asmundur Sigurjónsson, Bjarni Eenediktsson, Gu5-
mundur Vigfússon, Magnús Torfi Ólafsson.
Auglýsingastjóri: Jónsteinn Haraldsson.
Pitstjórn, afgreiósla, auglýsingar, prentsmiðja: Skólavörðustíg
Xð. •— Sír*l f500 (3 Unur).
Askriftarverð kr. 20 á mánuði í Reykjavík og nágrenni; kr. 17
annars staðar á landinu. — Lausasöluverð 1 kr. eiétakið,
Prentsmiðja Þjóðviljans h.f.
V.... ............................................■'
Jafnrétti
Eins og rakið’ hefur verið í blöðum hafa allir þingmean
Reykvikinga í neðrideild Alþingis flutt að beiðni bæjar-
ráðs frumvai'p um fyrirkomulag brunatrygginga í
Reykjavík. Höfuðbreyting sú frá gildandi lögum um þetta
efni sem frumvarpið gerir ráð fyrir er aö bænum sé heim-
ilt að taka í eigin hendur brunatryggingar allra hús-
eigna í lögsagnarumdæminu.
Þá er það nýmæli i frumvarpinu aö ákveðið er að tekj-
ur, sem bærinn kann að hafa af tryggingarstarfseminni
skuli leggja í sjóð til eflingar brunavömum og trygging-
arstarfsemi og lækkunar á iðgjöldum húseigenda, eftir á-
kvörðun bæjarstjórnar.
Reykjavík er eina bæjarfélag landsins sem hingað til
hefur haft heimild til almenns útboös á tryggingum hús-
eigna. Öll hin bæjar- og sveitarfélögin eru með lögum
skylduð til að tiyggja hjá einum og sama aðila, Bruna-
bótafélagi íslands. Hafa flestar bæjarstjómir og hrepps-
nefndir landsins verið mjög óánægöar með þetta fyrir-
komulag og bent á það með rökum að með því að fá
írjálsi-æði til að bjóða tryggingarnar út mætti ná langt-
um hagkvæmari sammngum en með einokun Brunabóta-
lélagsins á tryggingunum. Veröur varla um þetta deilt
þegar það er athugað að iðgjald af algengustu tegund
íbúðarhúsa í Siglufirði, Vestmannaeyjum, Seyöisfirði,
Neskaupstað og Kópavogshreppi er 5 sinnum hærra
heldur en í Reykjavík, og er þá miðaö við lægsta tilboö
sem nú liggur fyrir eftir útboð á tryggingunum hér og
þau iögjöld sem þessir staðir verða nú að greiða Bruna-
bótafélagi íslands.
Hér er um slíkan mun að ræða að engan þai'f að undra
jþótt forráö'amenn bæjarfélaganna úti á landi og almenn-
ingur þar uni illa núverandi fyrirkomulagi, og krefjist
jafnréttis við Reykjavík. Það er engin frambærileg á-
stæða fyiir því að öll bæjar- og hreppsfélög utan Reykja-
víkur séu ofurseld þeim skilmálum um brunatrygginga-
iðgjöld sem Brunabótafélag íslands kann að ákveða á
hverjum tíma í krafti einokunaraöstöðu sinnar. Þaö er
því í fyllsta samræmi við hagsmuni almennings og bæj-
arfélaganna sem hér eiga hlut að máli að allir landsmenn
búi viö sama rétt í þessu efni, eins og lagt er tii með
breytingartillögu þeirri sem Lúðvík Jósepsson og Karl
Guðjónsson fluttu við frumvarp Revkvíkinganna og neðri
deild samþykkti s.l. laugardag gegn atkvæðum viðstáddra
Sjálfstæðismanna og Alþýðuflokksmanna.
Hitt er aftur á móti furðulegra að innan veggja Alþing-
is skuli finnanlegir fulltrúar landsbyggðarinnar og þar á
meðal kaupstaðanna sem óréttlætið bitnar hvað tilfinn-
anlegast á, sem leggjast gegn jafnrétti bæjar- og sveitar-
iélaganna utan Reykjavíkur við höfuðstaðinn. En í hópi
þeirra sem snérust gegn breytingartillögu Lúövíks og
Karls um sama rétt fyrir hin bæjar- og sveitarfélögin og
Reykjavík nýtur voru m.a. Kjartan Jóhannsson, þing-
maður ísfirðinga, Jónas Rafnar, þingm. Akureyringa,
Magnús Jónsson, 2. þingmaður Eyfirðinga, Emil Jónsson,
uppbótarþingmaður Hafnfirðinga og Eggert G. Þorsteins-
son, uopbótannaður frá Seyðisfirði. Mun kjósendum á
ísafirði, Akureyri, Ólafsfirði, Hafnarfirði og Seyðísfirði
'veitast erfitt að skilja og meta þá varðstööu um hagsmuni
þeirra sem kemur fram í þeirri afstöðu þessara kaupstaða-
bingmanna að meta meira hagsmuni fyrirtækis Stefáns
Jóh. Stefánssonar en rökstuddar jafnréttiskröfur fólks-
■jns sem þessa sta'ði byggir.
En þótt þetta mikla hagsmunamál bæjar- og sveitarfé-
íaganna úti á landi hafi náð samþykki neðrideildar Al-
þingis er ekki þar með sagt að framgarigui' þess sé tryggö-
iir. Málið á eftir að fá afgreiðslu í efrideild og mun koma
þar til endanlegra úrslita í dag eða á morgun. Veröm* þó
að teljast ólíklegt að efrideild breyti frumvarpinu og það
því síður sem þar eiga sæti margir fulltrúar þeirra staöa
sem hér eiga mikilla hagsmuna að gæta, en málið vekur
nú vaxandi athygli með degi hverjum út um land eins og
gleggst sézt á orðsendingu bæjarráðs Vestmannaeyja til
adíóhanns Þ. Jósefssonar,, sem skýrt var frá í blaðinu í gær.
A vinafundi
11ff |, > j > /,
Martin Larsen:
HKILSAÐU EINKTJM —
Grefnnsafn. — lielg’afefl
Ueylijiuík IDðS.
íslendingasögur og fleiri
fornar bækur íslenzkar hafa
verið nefndar ritning norrænna
þjóða, hómerskviður Norður-
landa og fleiri tignarheitum
sem of langt yrði upp að telja.
Ýmsir góðir menn hafa stund-
um verið að heimsækja okkur,
með því fororði að þá fýsti að
sjá þá staði þar sem Njáll var
brenndur, kristni lögleidd með
fundarsamþykkt, Egill alinn,
Snorri veginn. Þetta hefur okk-
ur þótt mikil kurteisi; okkur
fannst virðulegt að standa
þeim mönnum fyrir beina sem
hingað voru reistir til að skoða
fornar rústir bakvið okkar eig-
ið nútímalíf í landinu. Siðan
þökkuðu gestirnir fyrir matinn
með mörgum velvöldum orð-
um; sumir þeirra gerðust því-
næst frægir menn í útlandinu
fyrir frumlegar kenningar og
mikinn lærdóm um dáð og ■
snilld horfins tíma í bláman-
um handan við jarðyrkjuna
okkar í fyrra og útgerðina í
úr. Við vorum niðjar mikil-
menna.
Það er auðvelt að geta þess
til að þeim danska mennta-
manni Martin Larsen hafi ís-
land skínið í bládýrð fornrar
listfrægðar er hann hólt þang-
að upp um miðjan vetur fyrir
átta árum. Honum hefur vart
leikið á því minní hugur en
ýmsum öðrum góðum gestum
að líta hina fornu sögustaði
okkar, grafast nánar fyrir um
tíðindi á öld Snorra Sturlu-
sonar, kynnast þeim anda horf-
ins tima er enn kynni að dylj-
ast í tóftabrotum og legstöðum.
Bók hans ber því minnsta
kosti vitni að hann er hand-
genginn fornum ritningum okk-
: ar. En hver sem hugur hans
kann að hafa verið í þessu
efni, þá fór honum á annan
veg en öðrum lærdómsmönnum
. ýmsum er okktir hafa gist.
Hann lét ekki heillast af for-
tíð okkar framar því sem menn
heillast yfirleitt af liðinni tíð
og stórum örlögum. Hann varð
í staðinn töfrum numinn af
nútíð okkar, og af landinu okk-
ar framar öllu; ekki Bláskóg
um fortímans, heldur lamba-
grasi nútímans. Og meira að
segja: þegar hann er staddur
á Þingvelli við Öxará, þar sem
saga þjóðarinnar er saman-
komin í brennidepli þá hrífst
hann ekki af minnum hins
liðna, heldur saknar hann
„hins rúmhelga dags“ á þess-
um stað í nútíðinni. Af þessu
efni semur. hann snjöllustu
grein bókar sinnar: Ef ég hefði
átt kost á að hitta Þóru á
Þingvöilum grein sem ég á
ekki annað orð um en lista-
verk.
Þessar greinar flestar minna
mann á þann góðra vina fund
þar sem gleðin skín af vonar-
hýrri brá. Það er hvorki pomp
nc pragt í greinunum, engar
spekxngslegar rökleiðslur, eng-
inn geisandi móður — en það
sitjá nokkrir menn á afvikn-;
un> stað og spjalla saman góð-
látlega um veðrið og hestana
o't vötnin og urtirnar. Samtal
1
þeirra beinist ekki sérstaklega
að því að komast að niðurstöð-
um um sundurléit' efhi. Þeir-
una bara lífi, eru léttir í geði'
og hjarta, þeim kemur margt í
hug, gera leiftrandi athuga-
semdir og hverfa von bráðar
að næsta efni án þess að hafa
útrætt hið fyrra og koma þó
ræðunni jafnan í einn stað nið-
ur, líta land og þjóð augum
skálds og hestamanns — unna
tilverunni í blíðviðri lands og
sumars. Þessir menn eru sam-
lífir náttúrunni. Svo stíga þeir
á bak og ríða troðninga inn
dalinn.
Eg held ég verði að ræna
fyrstu grein bókarinnar, handa
þeim mörgu Iesendum Þjóð-
viljans sem unna góðum bók-
;',í' " ' - gr

Martin Larsen
menntum og eiga skilið að fá
þær. Hún heitir Ullarlestin, og
er á þessa leið:
„Þegar ég rejmi að gera mér
ljóst, hvenær ég fann í fyrsta
skipti á íslandi eitthvað, sem
rynni mér í blóð og leiddi mig
að hversdagssögu landsins, þá
hverfur hugurinn austur til
Stafafells í Lóni í Austurskafta-
fellssýslu. Eg stend á brekku
og horfi út yfir eyrarnar, þar
sem Jökulsá i Lóni rennur i
mörgum kvíslum. Á eyrunum
sjást hestar mjakast áfram í
langri lest undir þungum,
marrandi ullarklj’fjunum. Hún
sýhist svo lítil, lestin, á eyrun-
um umkringdum háum fjöllum.
Svona hafa hestarnir borið
vaming langa vegi og vonda
um allt landið um aldaraðir,
þegac engin brú var til í larjd-,
ihu, ■, ; ' i. -
Þessari sýn gleymi ég aldrei,
það hefði getað verið Egypta-
land og það hefði getað vérið
fyrir mörgum *hundruðúm áfa.
Það var hrynjandi hiás rútn-
helga dags, saga um svaðilför-
ir manna og málleysingja og
gleðskap og skemmtun, þegyr
komið var að léiðarenda.
Atburðir úr sogu íslandss
koma sjaldan við veraldarsög-
una, en í henni eru atburðir.
sem hrífa mannshjartað, fæst,-
ir skráðir. Fréttir af íslancli
vorra daga eru ekki eins tíðar
meðal heimsfrétta í stórblöð-
um og fréttir úr öðrum stærri
löndum.
En heimsfréttir eru ekki
. sannleikurinn um mánnlífið.
í Islendingasögum gerist
margt, sem er í frásögur fær-
andi, en ég hefði feginn kosið,
að höfundar þeirra hefðu sagt
dálítið meira frá því, sem
gerðist, þegar „kyrrt var um
hríð“. Því djúpa vizku um það
hafa aðeins skáldin og þeir,
sem hugsa eins og þau.
Mannlífið og saga lands eru
eins og málaðar kirkjurúður.
Fegurðar þeirra verður aðeins
notið að innan.
Leið orðin á heimsfréttum
og öllum stórviðburðum ver-
aldarsögu fortíðar og nútiðar
fann sál mín frið i hrynjandi
ullarlestaririnar á eyrunum við
Jökulsá í Lóni“.
Menn munu veita þyí athygli
að upphaf síðustu setningar-
innar er ekki með öllu galla-
laust. Slikir gallar eru undan-
tekning í þessari bók. Mál
hennar er fyrst og fremst ein-
falt og óbrotið, og býr yfir
þeirri fegurð að maður spyr
sjálfan sig: hefur útlendur
maður öðru sinni ritað jafn-
góða íslenzku og þessi?
Þótt íslenzk nútíð sé hug-
stæðust höfundi þessarar bók-
ar framgengur það væntanlega
af áðursögðu að hér eru engar
hagskýrslur, engin greinargerð
um atvinnuvegi né ábending
um búfjárkynbáetur. Bókin er
sálarlíf í íslenzku landslagi.
Hún er ekki mikil að vöxtum
— en hún veitir unað með
svipuðum hætti og fegurðin og
ástin, sem hún er líka komin
af. B. B.
Kvenholli skipstjórinn
Aldrei verður ofsögum sagt af
hinni margrómuðu brezku kímni.
Enn ein staðfesting þess er mynd
sú frá London Film, sem tekin
er undir stjórn Anthony Kimm-
ins og Hafnarbíó sýnir um þess-
ar mundir. Á unclanförnum ár-
um hafa Bretar framleitt fjölda
kvikmynda, þar sem hin sér-
stæða kírnni þeirra er í algleym-
ingi. Einhver albezta þeirra gekk
hér í Reykjavík í vetur snemma,
„The Lavender Hill Mob“. Hvort
sem það er tilviljun eða ekki,
hefur Alec Guinness farið með
aðalhlutverk i flestum þessara
mynda. Svo er einnig hér. Hann
er nefnilega kvenholli skipstjór-
inn. Og alltaf er hann jafn
skemmtilegur, enda dylst ekki,
að maðurinn er feikigóður leik-
ari. Það fer að visu i umræddri
kvikmynd svo sem oít er róm-
að, að hylli kvenna getur verið
fallvölt. En kannski hefur Alec
Guinness ekki hitt rétta leið tiT
að halda henni til dauðadags
með þeirri aðferð, sem hann
beitti í þessari kvikmynd. Um
það gefur mjTidin tilefni til
nokkurra hugleiðinga fyrir á-
horfendur, þegar ' þeir :ganga
heim af bíóinu. Skal svo ekki
bollalagt. meira um efni mynd-
arinnar hér, en á það bent, að
menn eiga þess kost að eyða 88
mínútum af ævi 'sinni á þægi-
lega skemmtilegan hátt, ef þeir
fara að sjá hinn kvenholla skip-
stjóra í Hafnarbíói. Það skemm-
ir heldur ekki, að þær Celia
Jolinson og Yvonne de Carlo eru
báðar góðir fulltrúar þeirrar
kventegundar, sem þær leika í
myndinni. Og ekki vissi maður
fyrr, að Celia væri slík afreks-
manneskja í jitterbug sem. hún
sýnir sig hér, næstum fimmtug
konan!
Hrói Ilöttur