Þjóðviljinn - 06.04.1954, Side 4

&) — ÞJÓÐVILJINN — Þriðjudagur 6. apríl 1954
Bóndinn í Bráðagerði
Síðasti þátturinn úr ævisögu
járðar var skemmtilegur og á-
hrifamikill eins og lok mikil-
íenglegrar skáldsögu, og er þá
eftir að vita, hvað nsest kemur.
Ungir höfundar hafa óvenju-
mikið verið framá í dagskránni.
Rannveig Tómasdóttir, sem ég
veit reyndar ekki, hvort ung
skal teljast, kom enn með sama
æskusjarmann yfir frásögn
sinni. Thor Vilhjálmsson las
frumsamda smásögu, „Snjór í
París“, sem mér finnst reyndar
vafamál, hvort rétt er að nefna
smásögu. Þetta eru skyggningar
í líf allmargra persóna í höfuð-
borg tízkunnar, en tengibandið
er snjór úr lofti. Ég gæti hugsað
að í Thor búi meira efni-en flest-
um öðrum hinna yngri höfunda.
Síðast þegar ég kynntist hon-
um var hann ekkert annað en
friðsæl þrá eftir dauðanum. Nú
hefur honum vaxið þróttur og
áhugi á lífinu, hann hefur öðlazt
ást á því og jafnframt aðkenn-
ingu af hatri til óvina þess.
Blær frásagnar bæði sterkur og
Ijóðrænn, myndir skýrar og af-
markaðar. — Erfiðara er að fella
dóip um sögukafla Elíasar Mar-
ar, ýmsir þýðingarmiklir þættir
þess, er lesið var, eru háðir því
sem á undan var. gengið og á
eftir mun koma, og verða ekki
að fullu metnir án sambands
við það. Frásögn er lipur og mál
gott. Til æsku í dagskránni
Björnssonar og ekki síður fyrir
safntal hans að þessu sinni við
ungan listamann, Jóhannes Jó-
hannesson. Það er mörgum
fagnáðarefni, ef ungir hstamenn
sveigjast að nýju inn á þá braut
að tengja list sína sem mest
daglegu lífi. Þannig hefur hún
verið andlegur lífgjafi fólksins
í gegnum aldirnar.
Kvöldvakan á fimmtudaginn
var ein hin heilsteyptasta og
innihaldsríkasta sem flutt hef-
ur verið. Úr miklu var að velja,
þar sem tekin var samfelld dag-
skrá úr sögu Árnesþings. Ár-
nessýsla er fjölbreyttasta hérað
landsins frá jarðsögulegu sjón-
armiði, og þar var miðstöð ör-
lagaátaka þjóðarsögunnar um
liðnar aldir. Þá var einnig ágæt-
ur fræðimönnum á að skipa til
að gera dagslcrána úr garði, svo
að úr varð brotalaus heild. í
vetur hafa átthagafélögin og
héraðsbúar heima lítið komið
fram á kvöldvökum til kynn-
ingar einstökum héruðum og
minna en oft að undanförnu.
Útvarpsráð á að leggja sig fram
um að fá héraðakvöldvökur sem
flestar á vetri hverjum og láta
sig sem minnstu skipta, þó að
einhverjir séu með merkilegheit
út í þær og þyki þær sveitó.
Því ber ekki að neita, að sumar
héraðskvöldvökurnar hafa verið
nokkuð hástemmdar og jafnvel
angurværar, og bæri að taka
vara fyrir þvílíku. Kvcldvaka
Árnesinga var mjög til fyrir-
myndar að hlutlægni og þegar
kynning er gerð á þann hátt, þá
geta héraðskvöldvökurnar orð-
ið merkilega vinsæl og áhrifarík
fræðslustund.
Erindið frá útlöndum var ó-
merkilegt hjá Þorsteini Thorar-
ensen. Áróðurinn lá utan á
hverri setningu, og stefndi allt
að því að gera áheyrendum ljóst
hættuleysi tilrauna með vetnis-
orðum hans, að allar fréttir um
örlagarík áhrif sprengjunnar 1.
marz væri þjóðsögur einar, að
því undanskildu, að einn einasti
bátur hefði álpazt inn á bann-
svæðí. Þá tók hann undir með
stjórn Bandaríkjanna um að það
væri haugalygi, að sprengju-
meistararnir hefðu misst tök á
sinni bombu, hún hafði aðeins
verið helmingi sterkari en þeir
höfðu haldið. — Ekki veit ég,
hvernig Útvárpsráð og Útvarps-
stjóri geta þolað það þegjandi og
hljóðalaust, að japlað sé í Út-
varpinu á þvílíkri bölvaðri vit-
leysu sem þeirri, að það heiti
tök á viðfangsefnum, þótt skeiki
um helming. Það þætti lélegur
mælingamaður, sem fengi 200
metra, þar sem ættu að vera 100.
Það væri allalvarlegur ásetning-
ur, ef 400 rollum væru ætlaðar
birgðir, sem hæfilegar væru
handa 200. Ég held bara, að Páll
Zophoníasson fullyrti að bóndi
sá, er það gerði, hefði ekki tök
á hlutunum. Við skulum bara
segja það alveg eins og það er:
Um leið og Bandaríkin lýstu því
yíir, að sprengja þeirra hafi
verið helmingi sterkari en þeir
bjuggust við, þá kunngerðu þeir
öllum heimi, að þeir höfðu ekki
tök á vítisvopni því, er þeir
hentu, og það er svívirðing við
mannlega skynsemi að halda
öðru fram.
Einar Arnórsson flutti síðara
erindi sitt um suðurgöngur ís-
lendinga í fornöld. Fræðsluer-
indi sem þessi þykja sumum
æði þurr, en vegna þeirra er
áhuga hafa á fræðilegum efnum,
ætti Útvarpið að sjá fyrir einu
slíku erindi á viku hverri af
hendi góðs fræðimanns. — Er-
indi Jóhönnu Friðriksdóttur var
mjög ánægjulegt eins og sjálft
hið íburðarlausa líf. Þáttur
Rúriks með kvöldkaffinu var
bráðskemmtilegur. Val hljóm-
listar til flutnings finnst mér
hafa tekið miklum breytingum
til batnaðar nú í seinni tíð og
\
farið bil beggja milli léttrar
hljómlistar og hinnar æðstu.
Jassar og harmonikkur hafa
verið dregin í hlé, minna af
stórverkum meistaranna, sem
allt of fáir hafa aðstöðu til að
njóta og geta aldrei notið sín
í gegnum útvarp yfir önn heim-
ilisins á sama hátt og í tónlist-
arsölum. Létt og hrein smátón-
verk eru orðin meira ábérandi
en áður. Hljómlist Akureyring-
anna á föstudagskvöldið var
mjög ánægjuleg og ég get ekki
stillt mig um að láta enn í ljós
aðdáun mína á þul þeim, er þeir
hafa nú. Lög eftir Helga Helga-
son, Aladdínsvítan, léttu og
ljúfu klassisku lögin, sem Carl
Billich færir okkur vikulega,
Rósamunda og lög eftir Karl
Runólfsson á vegum Útvarps-
hljómsveitarinnar, sónata eftir
Beethoven undan slætti Þórunn-
ar Jóhannsdóttur, — þetta hvert
fyrir sig og allt til samans hygg
ég hafa mikla möguléika til að
veita ánægju og unað öllum al-
menningi hlustenda. Musica
sakra tel ég ekki með af þeirri
Álfur Utangarðs: Bóndlnn í
BráðagerSi. — Skáldsaga. —
155 blaðsíður. — Bókaútgáfan
Kjölur, Beykjavík 1954.
Það höfðu margir gaman af
Bóndanum í Bráðagerði þegar
hann var að koma út í Þjóðvilj-
anum í haust og vetur. Það var
einkar eðlilegt. Sagan er skrifuð
í léttum tóni, mörg hláleg atvik
koma fyrir, og — umfram allt
— þekktu reykvískir lesendur
blaðsins sögusviðið út í æsar.
Þar bregður meirá að segja fyrir
persónum sem torveldara er að
villast á en nafngreina. Mátti
jafnvel segja að sagan væri
dómabók um menn og málefni
sem Reykvíkingar hafa verið
sérstaklega handgengnir á und-
anförnum árum.
Efnið er annars það I höfuð-
atriðum að Jón bóndi í Bráða-
gerði er sendur til höfuðstaðar-
ins til að leita fyrir sér um
viðréttingu Vegleysusveitar hjá
máttarstólpum þjóðfélagsins.
Það er mikill mannflótti úr
sveitinni; það vantar lán og
styrki og prest og fleira. Jóni er
fetigið í hendur skipunarbréf
eitt mikið, til sönnunar því hver
hann er. En honum veitist tor-
velt að hitta höfðingjana á eðli-
legum skrifstofutíma, en lendir
í staðinn í drykkju þegar fyrsta
kvöldið og eftir það í „kjallar-
einföldu ástæðu, að ég hafði
ekki aðstöðu til að hlusta.
Leikurinn Koss í kaupbæti
naut sín vel í Útvarpinu af svo
fjölmennum leik. En öðru sinni
leyfi ég mér í nafni hlustenda
að fara fram á það, að meiri
rækt sé lögð við það • að kynna
persónur, þegar um svona
marga leikendur er að ræða.
Það er lágmark, að við upphaf
leiks séu aðeins kynntir þeir,
sem koma fram í fyrsta þætti
og síðan við hver þáttskil þeir,
er nýir koma til sögunnar.
G. Ben.
anum“, Iætur mann af götunni
snuða sig um heila máltíð,
lendir í slagsmálum daginn sem
verið er að selja landið — og er
seint að telja alla ógæfu sveita-
mannsins í þessari babýlon. Býst
hann að lokum til brottferðar,
og hefur ekki haft annað upp
úr krafstrinum en beinhoraða
þýzka stúlkukind sem hann von-
ar þó að Jónsi sinn geti brúkað
þegar búið er að ala hana um
hríð á undirstöðumat heima í
Bráðagerði.
Þetta er sem sagt ekki leiðin-
legur lestur, og sagan er að því
leyti hýstárleg hér hjá okkur
að henni er ætlað að vera skop-
rit og ýkjusaga á alvarlegum
bakgrunni. Hún á að vera satíra
um ýms þau fyrirbæri nútímans
sem aðsópsmest eru hér í
Reykjavík: drykkjuskapur,
stjórnmálaspilling, trúhræsni og
fleira. Jón á hinsvegar að vera
sá náttúrlegi sveitamaður, sem
skilur hlutina upprunalegu við-
horfi og hverfur á braut með
opnuð augu fyrir skinhelginni
og spillingunni. Það er gaman
að fá þessa tegund sögu inn í
nútímabókmenntir okkar; og á-
nægjulegt væri að mega treysta
þvi að höfundur, hver sem hann
er, héldi áfram á þessari braut.
Nú er hann reynslunni og æf-
ingunni ríkari, og ætti að geta
tekizt betur næst — þó þetta
verk hans hljóti í megindráttum
að teljast misheppnað. Og er nú
að segja frá því.
Eins og sagði hlýtur sagan
að eiga að vera dár og spé um
þau ofannefndu fyrirbæri sem
undanfarið hafa vaðið uppi hér
í borginni. En sagan snýst svo
hastarlega í höndum skáldsins
að hún verður miklu fremur háð
um Jón íbcjnda. Og ástæðan
hlýtur að vera sú, að það er
hann sem tekinn er úr sínu
eðlilega umhverfi og settur á
svið í ókunnum stað þar sem
Framhald á 11. síðu
mætti einnig telja þáttinn úr
heimi myndlistarínnar, þæði að sprehgju. Helzt var. að skilja á
formi hans í höndum Björns Th.
FÓLK utanaf landi og annað
það fólk sem sjaldan eða
aldrei hefur í Þjóðleikhúsið
komið, hefur stundum haft
orð á því að erfitt væri ’að
íinna miðasölu Þjóðleikhúss-
ins. Það fer niður að Þjóðleik-
liúsi í aðgöngumiðaleit á til-
'settum tíma, reyhir allar áðal-
dyrnar og þær eru allar 'lok-
aðar. Og þótt það snúi sér á
alla enda og kanta og skin.i
í allar áttir er engar leiðbein-
ingar að finna. Ókunnugt iólk
iætur sér ekki detta í hug aö
íara að leita að hliðardyrum,
heldur snýr heimleiðis í öng-
um sínum og fær enga miða
þann daginn, þótt einhver
Kunnugur leiði það seinöa í
allan sannleika. Þessu rnætti
kippa í lag með lítilli fyrir-
höfn. Annaðhvort mætti opna
einhverjar af aðaldyrum Þjöð-
leikhússins eða setja upp lítið
Hvar eru mioarnir seldir? — Galli sem auðvelt er
að lagfæra — Enn um okur og féflettingu — Verð-
lag ekki í verkahring verðlagsskrifstofunnar
ökilti til leiðbeiningar þeim
sem rata ekki í miðasöluna.
Vonandi sjá forráðameon
ÞjóðreiIihúráÍM sér fært að
taka þetta fll athugunar.
JÓNlNÁ ákfifar°'eftirfái'andii
— „Margir háfa kvartað yf-
ir því undafarin ár hvað verð
á sömu vöru sé mismunandi í
hinum ýmsu búðúm. Sjálf hef
ég aðeins kyimzt því af af-
spurn, þangað til aú fyrir
stuttu að ég rak mig svo ó-
þyrmilega á svona verðmis-
mun, að ég get ekki stillt mig
um að taka mér penna í hönd.
Frændfólk iiiitt úti á landi
bað mig áð káúþá1 fyrír sig
• nælonskyrtur á'tVo unga þilta
af tiltekinni stærð, en þar sem
ég vinn úti allan daginn og
íkemst því ekki í ibúðir nema í
matartímanum og þá á hlaup-
um, keypti ég umræddar skyrt
ur í stórií' verzlunarhúsi í
Austurstræti. Verðið var kr.
238,00 á hvorri skyrtu. Ðýrt
er drottins orðið, hugsaði ég
í sakleysi minu um leið og ég
tók við skyrtunum. Svo sendi
ég þær út á land eins og um
va'r beðið. En nokkrum dögum
seinna var ég' á gangi' 'iim
Laugaveginn og sá ég þá ná-
kvæmlega samskonar skyrtur
í búðarglugga þar. Eg gat
ekki stilít mig um að spyrja
um verðið á þeim og mér varð
hreint ekki lítið hverft við
þegar þær kostúðu á þessum
stað kr. 171,50. Verðmunurinn
á hverri skyrtu var hvorki
meira né minna en 66.50 eða
samtals 133 krónúr á tveim
skyrtum. Eins og geta má
nærri varð ég alveg eyðilögð
yfir þessu, — ég hafði látið
féfletta mig og frændfólk
mitt, en við þéssu var ekkért
að gera úr því sem komið var,
enda voru piltarnir farnir að
nota skyrturnar. Auk þess
skilst mér að okur og upp-
sprengt verð í verzlunum
ikomi engum við ciú orðið
nema kaupmanni og kauþ-
anaa,' — og þótt til sé skiif-
stofubákn sem nefnist verð-
lagsskrifstofa og embættis-
maður sem kallast verðgaezlu-
stjóri þá skyldi -enginn láta
sér detta í hug að bera sig
upp við þá stofnim, því að
verðlag er ekki í henaar verka
hring. Hið eina sem ég get
gert er því að segja mínar
farir eigi sléttar og vara fólk
við að kaupa að óreyndu næl-
onskyrtur í einu stærsta verzl
unarhúsi í Austurstræti, þótt
hinir stóru og glæsilogu sýn-
ingargluggar kunni að laða
margaci inn í búðina. — Jón-
ína“.