Þjóðviljinn - 22.04.1954, Blaðsíða 1

Æs k
BJÖRN MÁGNÚSSON:
mtnntn
t *.
Árið 1898 íluttist ég með for-
eldrum mínum frá Ægissíðu á
Vatnsnesi að Haga í Þingi. Faðir
minn hafði búið á Ægissíðu í
17 ár en aldrei unað sér vel, því
hann hafði alizt upp í Þinginu;
• verið alhnörg ár á Þingeyrum
hjá bændahöfðingjanum Ásgeiri
Éinarssyni.
Framan af búskap á Ægis-
síðu rak hann allstórt bú. En
nokkur var leigupeningur m. a.
mörg kúgildi, sem fylgdu jörð-
inni. Leigan eftir kúgildi var
2 fjórðungar smjörs, umreiknað
í peninga eftir verðlagsskrá
hvers árs.
Faðir minn var áhuga- og
framfaramaður, sléttaði allmilc-
ið í stóru og kargaþýfðu túni
með ofanafristuspaða og skóflu,
önnur jarðyrkjuverkfæri voru
ekki komin til sögunnar.
Gömlu baðstofuna reif hann
til grunna og byggði allstóra
baðstofu alþiljaða með hvelf-
ingu i tveimur húsum. Var hún
tal'in veglegasta baðstofa i Þver-
árhreppi. Á þeim árum var
húsaviður fluttur inn óunninn;
varð faðir minn að láta saga
hann allan heima, fletta borð-
um í þiljur og plægja saman. Eg
man ennþá ilman viðarins, enga
angan hafði ég fundið slíka,
nema ef vera skyldi af reyr og
blóðbergi.
Þegar byggingunni var lokið
héldu foreldrar mínir veizlu og
buðu nágrönnum, var þá drukk-
ið rommpúns. Ekki þótti ger-
legt að setja okkur drengina hjá
og fengum við sykurvatn í glös
og rommseytil út í til þess að
vatnið yrði ekki alveg tært í
glasinu.
Þegar karlarnir sátu að sumbli
og gleðin stóð sem sæst, stóð
Engilbert, húsmaður hjá pabba,
upp úr sæti sínu og vék sér frá
og skildi eftir íullt glas af all-
sterkri vínblöndu. Eg laumaðist
að borðinu, þreif glasið og svalg
úr því án þess að eftir því væri
tekið. Skömmu síðar stóðu gest-
irnir upp og bjuggust ti) brott-
ferðar. Við drenghnir vorum
sendir eftir hestunum, sem voru
á túninu með reiðtygjum. En
þá hafði púnsið svifið svo á mig,
< að ég kollsteyptist æ oní æ. Var
ég borinn inn og háttaður; varð
mér óglatt og spjó allri vín-
blöndunni.
Eg kvaddi Ægissíðu með
söknuði. Eg var orðinn 11 ára og
hafði setið yíir ám í 3 sumur.
Af brúninni fyrir ofan Ægis-
síðu sá austur yfir mikið víð-
lendi með stórunr vötnum og
norður á Húnaílóa. í suðaustri
Viðidalsfjall; í austri Vatnsdals-
fjall og í norðaustri Langadals-
fjall og Skagastrandarfjöll. í
suðri sást til jökla. í björtu
Björn Magnússon
veðri var þessi fjallasýn mjög
fögur og heillaði hrifnæman
huga minn. Sigríðarstaðavatnio,
skammt austan við bæinn, var
mér sífellt rannsóknarefni; ör-
stuttur ós tengdi það Húnaflóa.
Flóðs og fjöru gætti þar sem í
sjó. Þang og þari lágu 1 hrönn-
um. Selir lágu á stórum stein-
um, og kópar syntu forvitnir
upp undir flæðarmálið. Með því
að veifa rauðum klút var hægt
að ginna þá mjög nærri landi.
En fljótir voru þeir að stinga
sér, ef við æptum á þá og komu
þá upp ailfjarri. Allmikið var
af öndum, himbrimum og lóm-
um. Mikið var um kríu og sótti
hún hart að mér með gargi
miklu, var ég allhræddur við
þann herskáa fugl og hafði á
henni ’ hinn mesta óþokka.
Seinna varð mér ljóst að hún er
hinn fegursti fugl; fjör hennar,
flugfimi, kjarkur og baráttu-
hugur á vart sinn líka, og ég
tók að dázt að henni. í hvassri
sunnanátt um háfjöru, einkum
i stórstreymi, þornaði syðri
hluti vatnsins, nema smáálar,
mátti þá stundum ná silungum
og grásappum og rauðmögum,
sem höfðu fjarað uppi og lágu
eftir í pollum.
Austan vatnsins var Sigriðar-
staðasandur, voru þar allmiklir
gígar vaxnir sandstör og mel-
gresi. í hvassviðri rauk sand-
urinn mjög. Menn rifu melinn
og gerðu úr honum reiðinga og
hirtu ekki um þó ao þeir ynnu
hin mestu spellvirki og spilltu
gróðri.
Austan við sandinn tóku við
Nesbjörgin, Iangur klettarani
með stuðlabjörgum, og lokuðu
þau útsýni til Hópsins og lág-
lendisins þar fyrir austan, sem
kallast Haginn.
Túnið á Ægissiðu )iggur við
rætur fjallsins. Grösugir hjallar,
vaxnir starargróðri og valllend-
isjurtum og bláberjalyngi. Ofar
breiður af lágvöxnum víði. Þar
var bezt hjásetulandið, grasið
kjarnmest. Móðir mín sá á þykkt
rjómans á trogunum, hvar ég
hélt kvíánum til haga.
Fjallið fyrir ofan Ægissíðu
var eklti hátt og hækkáði til
norðurs. En nokkru sunnar
voru Kistubjörgin með lóðrétt-
um stuðlabjörgum, voru þau
allhrikaleg. En gaman hafði ég
að ganga fyrir neðan þau og
heyma bergmálið kveða við og
berast langar leiðir, þegar ég
hóaði, kallaði eða söng. í björg-
unum verpti hrafninn og senni-
lega örnin, þó ég muni það
ekki nú.
Út og suður frá túninu lágu
víðáttumiklar mýrar, víðast
mjög greiðfærar og hallaði þeim
ofan að vatninu. Eru þær hin
■ágætustu lönd til túnyrkju. Ef
til vill verður þess ekki langt
að bíða, að þessar víðlendu
mýrar sunnan frá Vesturhóps-
hólum og út að Þjórsá verði
ræstar fram og brotnar til tún-
yrkju. ,,Fögur er hlíðin, bleikir
akrar og slegin tún“. Svo mælti
Gunnar. Svipað mætti segja um
þessar mýrar, þegar þær væru
orðnar að túnum með fögrum
bændabýlum með akveg og
síma, Iýst og hituð með rafmagni.
Við fluttum frá Ægissíðu
milli krossmessu og fardaga. Eg
var látinn reka á eftir kúnum
austur að Stóru Borg og var
ekki farið lengra með þær um
kvöldið. Daginn eftir komu for-
eldrar mínir og Engilbert og
kona hans og yngri bræður mín-
ir Magnús og Sigþór og tví-
menntu á stilltum hesti og var
teymt undir þeim. Faðir minn
reiddi Kristin, sem var yngst-
ur, aðeins á öðru ári. Við náðum
háttum að Haga um kvöldið.
Bæjarhús voru þar allgóð.
Baðstofa alþiljuð í þremur
húsum i öftustu röð, næsta röð
Hannes Hafstein:
VOR
Vakir vor í bæ! Yfir sveit og sæ
nú svífur boðiö: að kasta blund;
dansdr bára blá, stökkur straumkvik á /
og streymir Ijós yfir bleika grund.
Svélla segl við hún, en við sólar brún
kveöja sveina framgjarna haukleg sprund.
Enn á seltu er svalt. Víst er vorið kalt;
en vitum til, hvernig síðar fer,
pegar Harpa kveður, og Glóey gleður
með gliti náttlöngu fold og ver,
svo að klakinn þíðist og skarðið skrýðist,
er skaflinn grákaldi úr pví fer.
Meðan ísar brotna og pokur þrotna,
er þörf á rosum að hreinsa til.
Því meir sem geysist, pess Ijúfar leysist,
cg loksins fellur svo allt í vil,
svo að blómin glóa og börðin gróa
og blika sólroðin húsapil.
Þó að vor sé kait, samt það vekur allt,
er veit til sigurs í hjarta manns,
undir randir gelur og veg peim vélur,
sem vinna sumarsins blómsturkrans.
„Heilir hildar til, heilir hildi frá“
koma hermenn vorgróðurs fsalands.
Framh. á 14. síðu