Þjóðviljinn - 16.06.1954, Blaðsíða 7

Miðvikudagur 16. júní 1954 — ÞJÓÐVIUINN — (7
„Þwelajörð þér veröld veröur,
verk þín sjálfs geri þiff frja san.“
Olatth. Joch.),
Island er aftur frjálst, orð-
ið sjálfstætt lýðveldi, eftir sjö
hundruð vetra erlenda konungs-
stjórn.
Hörð og löng sjálfstæðisbar-
átta er til lykta leidd. Saga og
andi þeirrar sjálfstæðisbaráttu
má aldrei líða íslendingum úr
minni, því það frelsi, er vér nú
höfum fengið, er árangur þeirr-
ar erfiðu baráttu.
Öldum saman, eftir að Gamli
sáttmáli var gerður, veittu feð-
ur vorir erlendum ágangi við-
nám. Með vopn í hönd var stað-
ið gegn ásælni erlendra ágangs-
seggja. Hvað eftir annað var
liði safnað til að hnekkja „inn-
rásarherjum” þeirra tíma, er-
lendum sjóræningjakaupmönn-
um og fylgiliði þeirra. Umboðs-
menn hins erlenda valds, sem
yfir landinu drottnaði, fengu
einnig að kenna á frelsisást
iandsmanna, er þeir gengu á
rétt þeirra og hag. Hvað eftir
annað voru æðstu embættis-
menn hins erlenda valds, hirð-
stjóramir, drepnir, meira að
segja helgi biskupsdóms Jóns
Gerrekssonar fékk ekki lamað
vígreifa frelsisást fslendinga.
í augum erlendra drottnara
varð ísland svo „alræmt“ fyrir
þrjósku og frelsishyggju lands-
manna, að Englandskonungi
leizt óráð að kaupa land með
slíkum íbúum af Danakonungi,
þegar það var falt.
Það var barizt og barizt
hart fyrir frelsi þessa lands á
þeim tímum. Tvívegis á sext-
ándu öldinni er landið hreinsað
af Dönum, 1541 og 1551, —
allir fulltrúar j’fjrþjóðarinnar,
er til náðist, drepr.ir. Herskiþ
eru svo send til að bæla niður
mótþróann og á síðari hluta
aldarinnar eru íslendingar af-
vopnaðir, líklega mestmegnis
með því að ofbeldi er við oss'
beitt til að svipta oss siðustu
verjunum. Síðan var einok-
unin og „siðabótin“ látin sjá
um að merja andlegan þrótt úr
þjóðinni svo sem frekast varð
gert;
En það tókst aldrei að drepa
úr henni kjarkinn að fullu,
hvernig sem að var farið. Og
þegar frumherjar frelsisins á
18. og 19. öld vöktu henni vonir
á ný, þá uxu kraftar hennar
óðum. Gamli frelsisandinn
vaknaði óðar, þegar leiðtogar
hennar kölluðu hana til bar-
áttu. Ekkert afturhald megnaði
að kæfa hann. engin afsláttar-
stefna að meíða hann.
Jón Sigurðsson lýsti því 1841
fyrir íslendingum, hvernig vér
yrðum að skapa oss vísi til
sjálfstjómar og vera reiðubún-
ir, t. d. þegar Danmörk lenti í
stríði eða yrði hernumin, að
taka o-ss fullt frelsi. Og hann
horfði lengra fram: Vér yrðum
lika að vera reiðubúnir að
verja það: „Land vort er eigi
auðsótt", sagði hann.
Yfirgnæfandi meirihluti þjóð-
arinnar fylkti sér um stefnu
hans, um kjörorð frelsisins: eigi
vík.ia.
Þjóðin hélt fas’t við þessa
írelsisstefnu undir forustu
Benedikts Sveinssonar sýslu-
manns. Og þegar hættan var
mest á afslætti og tilslökun
.1908, þá kvað Skúli Tliorodd-
sen unp úr um að hvergi
skyldi vikið frá stefnu til fulls
fyrir réttum tíu árum — 16. júní 1944 — kom út hátíðablað af Þjóð-
janum, helgað lýðveldisstofnuninni. Fyrstu greinina í pví blaði skrif-
aði Einar Olgeirsson — og er hún prentuð í annað sinn hér á síðunni
í dag. Hún er ekki aðeins birt á nýjan leik til að rifja upp pann liug
sem gagntók pjóðina er lýöveldið var stofnað, heldur er par varað mjög
eindregið við peim hœttum sem framundan biðu — og síöan hafa verið
ieiddar yfir pjóðina. Þessi grein Einars minnir á hið trausta og óhvik-
samhengi í starfi Sósíalistaflokksins, stefnufestu hans og djúptœk-
an skilning á vandamálum pjóðarinnar.
frelsis og yfirgnæfandi meiri
hluti þjóðarinnar fylkti sér um
stefnu hans, stefnu Jóns Sig-
urðssonar, stefnu íslenzks frels-
is.
Þjóðin staðfesti þessa ákvörð-
un sína 20.—23. maí 1944. Það,
þurfti litla baráttu þá. Baráttan
hafði verið háð i frelsisbardög-
um fimmtándu og sextándu
aldarinnar, í kosningahriðum
og þrr tlausum áróðursherferð-
hættum en þeim, sem þá steðj-
uðu að íslandi. — Og ennfrem-
ur sú skylda að láta lýðveldið
veita þjóðinni meiri hagsæld
og hamingju en nokkur undan-
farin kynslóð á þessu landi
hefur átt kost á að öðlast.
Frelsið er ekki hnoss, sem
menn eignast í eitt skipti fyrir
öll. Daglega verður að heyja
baráttuna fyrir því, jafnt til
að öðlast það sem til þess að
EINAR OLGEIRSSON
um nítjándu og tuttugustu ald-
arinnar. Það þurfti aðeins þá
festu að \nlja taka á móti sigr-
inum, sem fyrirrennarar og for-
feður núliíandi kynslóðar höfðu
unnið. Og það var gert — með
þeirri virðingu og einingu, að
sómi var að.
★
„Eftir er enn yðvarr hluti“,
— sagði Skarphéðinn, er hann
hafði vegið Þráin á Markar-
fljóti.
Svo myndu nú forfeður vorir
mæla til vor, éf þeir mættu.
Nú hvilir á herðum oss að
tryggja og varðveita hið ný-
stoínaða lýðveldi, vinna það
verk, sem glæsilegri kjmslóð
Sturlungaaldarinnar mistókst.
Og það gagnvart margf&lt meiri
varðveita það, Aðeins þannig
verður það snar þáttur í lífi
þjóðarinnar, — inntak, sem
engin kúgun fær drepið.
★
Þjóðfrelsi voru er hætta bú-
in meðan stórveldastefna er til
i heiminum, meðan nokkrir
auðdrottnar ráða yfir fram-
leiðslutækjum stórþjóðanna og
nota fjármagn þeirra og her-
vald í sína þágu, þegar þeim
býður svo við að horfa. Vold-
ugir einokunarhringar, banka-
drottnar og hervaldssinnar nú-
tímans eru arftakar þeirra sjó-
ræningja, einolcunarkaupmanna
og drottnara fortíðarinnar, sem
áður þjörmuðu að landi voru
og komu þjóðinni á heljarþröm.
Eitt- sinn grönduðu drottnar-
ar Norðmanna og siðan Dana
frelsi voru. Nú væntum vér
frekar aðstoðar frá þessum
þjóðum, til að halda því. — f
gær var enskt auðvald sá
skuggavaldur, sem hélt atvinnu-
lífi voru í helgreipum. — í
dag er það þýzki nazisminn, —
junkaravaldið grátt fyrir járn-
um og Hansastaðadrottnunin
afturgengin, — sem ógnar oss
sem öðrum lýðfrjálsum þjóðum.
— Á morgun getur svo farið,
að ameriskt auðvald og hervald
sé orðið aðalhættan fy.rir frelsi
vort, ef sú stefna verður þar
ofan á, sem heimtar að heim-
inum sé skipt niður i áhrifá-
svæði hinna voldugu, og smá-
þjóðirnar ofurseldar þeim.
Þrotlaus varðstaða gegn þess-
um hættum, hvaðan sem þær
kunna að koma, er skylda vor.
Og þá fyrst reynir á oss, hvort
vér erum þeirra forfeðra verð-
ugir, sem í dag hafa fært oss
lýðveldið sem ávöxt af fórnum
sínum og baráttu.
Vér sósíalistar viljum leggja
fram vora krafta til þess að
þjóðin vinni sigur í þessari
baráttu.
Þjóðviljinn gamli var eitt-
hvert skeleggasta málgagn
þjóðar vorrar í frelsisbarátt-
unni gegn Dönum.
Þjóðviljinn nýi mun alltat
skoða það helga skyldu sina
að vara opinskátt við þeim
hættum, sem þjóðfrelsinu eru
búnar, hvaðan sem þær koma
— og hvað sem sú barátta á
hverjum tíma kann að kosta
— einnig bann og brottflutn-
inga. .
Sósíalistaflokkurinn — og
Kommúnistaflokkurinn á und-
an honum — sýndu þjóðinni
fram á yfirdrottnun hins
brezka fjármálavalds hér á
landi á sínum tíma, — vöktu
látlaust máls á hættunni af
þýzka nazismanum, þegar flest-
ir flutu sofandi að feigðarósi
núverandi styrjaldar. Sósíal-
istaflokkurinn hefur staðið gegn
ágangi brezks afturhalds hér,
þegar það hefur beitt hér valdi
sínu, og mun standa gegn ame-
rísku afturhaldi, ef það gerir
alvöru úr hótunum „New York
Times" og „Vísis". — Og Sósíal-
istaflokkurinn vonast til þess
að geta myndað órofa banda-
lag við önnur samtök og flokka
þjóðarinnar, þegar til alvörunn-
ar kemur í þessum málum.
En það væri of seint að byrja
slíkt bándalag, þegar t. d. her-
nám skylli yfir.
Það þarf nú þegar að heyja
baráttuna til verndar þjóð-
frelsinu. Og þá baráttu verður
að skipuleggja á ölluin sviðum
þjóðlífs vors, ■— jafnt í stjórn-
r i 'fS.H T'".'
málum, efnahag sem tngnntun,
því það þarf sterka, samhenta,
frjálsa þjóð, til að sigra i þeim
átökum.
Nokkrar höfuðráðstafanir,
sem þjóðin nú þegar þarf að
gera til þess að undirbyggja
þjóðfrelsi sitt, eru þessar:
1. Beina utanríkispólitík 'sinni
markvíst að því að tryggja
sjálfstæði landsins, bæði með
því að útvega ábyrgð stórvelda
hinna sameinuðu þjóða á frið-
helgi þess og frelsi og með
samstarfi og bandalagi við þau
öfl og þær þjóðir, sem vinna að
því að mannréttindi og þjóð-
réttindi séu í heiðri höfð.
2. Tryggja og efla lýðræði og
þingræði í landinu. Stjórnar-
skrá hins íslenzka lýðveldis
verður að tryggja jafnréttí
allra íslendinga, — minnsta
kosti í kosningum og fyrir lög-
unum. Jafnrétti er alltaf fyrsta
skilyrði bræðralags. Stjómar-
skráin verður líka að styrkja
og efla vald Alþingis og koma
í veg fyrir að nýtt konungsvald
mjmdist í landinu. — Ef brjóta
ætti á bak aftur lýðræðið í
landinu: jafnrétti kjósendanna
— og eyðileggja vald Alþingis'
með því að fá forseta konungs-
vald, — þá vær þar með unnin
fyrstu verkin til þess að granda
þjóðfrelsinu hka. — Það er
engin tilviljun að t. d. Vísir,
málgagn ameríska afturhalds-
ins á íslandi og ríkisstjórnar-
innar, heimtar samtímis að
verkalýðshreyfingin sé brotin á
bak aftur „í eitt skipti fyrir
öll“ og landið gert að amerisku
áhrifasvæði, — og fylkir sér
svo með þeirri afturhaldsklíku,
sem heimtar afnám lýðræðis í
kosningum og rýrt vald Alþing-
is, til að skapa nýtt konungs-
vald í landinu. — Menn muna
máski hver afleiðingin varð
fyrir sjálfstæði Austurríkis af
því að verkalýðshreyfingin var
brotin þar á bak aftur 1934: inn-
limun í nágrannastórveldið
1938. — Til þess eru vítin að
varast þau.
3. Leggja öruggan grundvöll
að efnahagslegri afkomu Is-
lendinga, hvað utanríkisvið-
skipti snertir. Semja við aðrar
þjóðir, einmitt nú, þegar þjóðir
Evrópu hafa mestan hag af
stóraukinni matvælaframleiðslu
vorri, um það að vér fáum að
selja þeim allt, sem við getum
framleitt á grundvelli fullkom-
innar, vísindalegrar hagnýting-
ar á fiskimiðum vorum. Á
grundvelli stóraukinnar útgerð-
ar og fiskiðnaðar hlýtur ísland
fyrst og fremst að byggja efna-
hagslegt sjálfstæði sitt og vel-
ferð landsmanna.
4. Tryggja að ekkert atvinnu-
leysi verði í landinu. Það yrði
að gerast með því að kaupa í
stórum stíl haganleg fram-
leiðslutæki (ný skip, vélar og
verksmiðjur) fyrir fé það, er
vér nú eigum erlendis, og marg-
falda afköst landsihanna og
framleiðslu vora í'krafti stór-
virkra atvinnutækjá og full-
kominnar hagnýtingar vinnu-
aflsins og auðlinda þjóðarinn-
ar. Þess yrðí vandlega að gæta
að auka aðeins hina heilbrigðu
framleiðslu þjóðaritjn.Er og allt
yrði þetta að gerast eftir ákveð-
Framhald á 9. síðu