Þjóðviljinn - 26.06.1954, Side 7

Laugardagur 26. júní 1954 — ÞJÓÐVILJINN —- (7
Guatemala er annað stærsta
ríkið í Miðameríku, um 110
þúsund ferkílómetra að flatar-
máli. Hér í blaðinu hafa áður
verið birt kort ax legU landsins
og afstöðu þess til grarinríkj-
anna, og þýðir ekki að endur-
taka það i kortlausri frásögn.
Fimmtándi breiddarbaugurinn
liggur um landið sunnanvert,
og má geta þess til samanburð-
ar að hann liggur einnig um
Kap Verde-eýjar, nálægt Kart-
úm í Súdan og Bangkok í Thai-
landi. í’oúar Guatemala munu
vera yfir þrjér milljónir, og ,
er það langfjölmennasta ríkið
í Miðamoríku. Árið 1040 voru
55% íbúanna hreinir Indiánar.
Kin 45 prósentin voru aðallega
blendingjar hvitra manna Qg
Indíána, svonefndir me’stizar;
en að auki voru nokkur þ,ús- .
lind blökkumanna óg hvítingja
‘og blenclingja þeirra.
Um landið véstanvert liggur
rpikill fjallgarður. nokkurskon-
ar tenailiður milli Kleltafjalla
og Andesfjalla. Hæsti tindúr
Miðameríku er einmitt í þess-
um fiallgarði, innan landam'æra
Guatemala. Heitir sá Tajomulco
og er 4210 metrar á bæð, gam-
alt eldfjall. Austur úr þessum
fiöllum ganga lægri fjalla-
hryggir, smálækkandi austur á
bóginn. lykjartdi um víða dali
og frjósama. Austurhluti lands-
ins er iágiendi, vaxið hitabeltis-
frumskógum að verulegu leyti.
Er landið mjög strjálbýlt þar
evstra. Á austurströndinni er
þó meginútflutningsbær lands-
ins, Puerto Barrios; ,en hann
b.vggja aðeins örfáar þúsundir
manna. I áðurnefndum dölum
og á hásléttúnni austan fjall-
garðsins mikla er víðlendasta
þéttbýlissvæði þessara landa
áílra. í beirri hæð, 600—1600
metra yfir sjávarmál, er hag-
kvæmast hitastig til ræktunar
og annarra framkvæmda; en
austur i skógunum er meðal-
hiti ársins nálægt 26 stigum og
raki mikill. í e’num þessum dal
stendur höfuðborgin Guate-
mala, slærsta bcrg Miðame-
ríku, með 204 búsund ibúa ár-
ið 1050. Hún hefur stundum
verið nefnd kaffihöfuðborgin.
Hún cr í 1500 metra hæð, með-
alárshiti 18.6 stig. Um hana
fe<?ir svo í útlendri ferðabók
nýlegri:
,,Fáar höfuðborgir standa í
þvílíku I&ndslagi. Borgin ligg-
ur i viðum dali.. . með útsýn
víða ve?a. Næstu fjöllin eru
nánaát ávalar hæðir, vaxnar
skógi eða ræktaðar upp á efstu
tpppa. Að baki þeim hefjast
hærri fjallshryggir; en lengst
í suðaustri gnæfa fjögur vold-
ug eldfjöll, iðuglega girt þoku-
beltum um miðjar hlíðar . .
Þó gatan sé hljóðlát er hún þvi
litrikari. Engin höfuðborg í
víðri veröld býður uno á lit-
skrúðugra götulíf. Við hvert
skref mætir maður Tndíánakon-
um í rauðum, bláum og ficlu-
bláum huipiles (einskonar
blúásum’), sveipuðum bláum,
grænum og fjólúbláum klæðum
um miaðmirnar. Flestar bera
þær stóra byrði á höfðinu, eða
körfu fulla af blómum, græn-
meti, hænsnum eða kalkúnum.
Einnic; haía þær flestar barn
bundið um bak sér, með stóra
svarta hettu á höfði".
Norðaustanstaðvindurinn blæs
inn j’fir landið, og færir niður
mikið rern um austurhluta þess.
í austurhlíðum fjallanna vest-
ur í landinu er hinsvegar hæfi-
leg úrkoma fyrir fjölbreytta
ræktún. Á framleiðslukorti í
sænskri heimslandafræði
standa tvær kaffiplöntur á
Guatemala, og ekki' annar gróð-
ur. Um 10% af öllu kaffi
heimsins munu koma frá Mið-
ameríku, þar af langmest frá
San Salvador og Guatemala.
Árin 1040—1942 var kaffifram-
leiðslan í landinu að meðaltali
rösklega 58 þúsund tonn, og
gerði kaffið árið 1951 76.8% af
öllu útxlutningsverðmæti lands-
ins. Sömu ár nam bananafram-
leiðslan að meðaltali rúmlega 7
milljón „búntum", á móti tæp-
lega tveimur milljónum búnta
í Nicaragua, svo einhver sam-
anburður sé gerður. Mæsrækt
er einnig allmikil, um það bil
helmingi meiri en í því landi
sem næst k'emur í röðinni.
Tóbak er ræktað í Guatemala,
hrísgrjón og sj’kurreyr, einnig
ýms afbrigði bauna, og enn
íleiri tegundir jarðargróða.
Þess rná geta til fróðleiks að
heppjlegt er að rækta saman
kaffi og banana. Á vissu vaxt-
arskeiði eru kaffiplönturnar
viðkvæmar fýrir sterku sólar-
ljósi, og eru hin risavöxnu blöð
banana„trésins‘‘ látin skýla
þeim fyrir ofbirtunni.
Ekki mun vera mikið um
málma í landinu, en þó hófst
eitthvert bandarískt kompaní
handa um krómvinnslu á seinni
stríðsárunum. Þá fannst einnig
nokkurt blý í jörðu.
Árið 1950 voru 903 þúsund
nautgripir í landinu, 711 þús-
und fjár, 182 þúsund hestar,
415 þúsund svín/ 78 þúsund
geitur. Svo halöið sé áfram að
veifa tölum skal þess getið að
árið 1945 voru 680 manns um
hvern bíl í landinu, 1410 manns
um hvert símtól, 220 manns um
hvert útvarpstæki. Það þætti
þunnur þrettándi hér á landi.
Það þykir núverandi stjórn
Guatemala líka.
Því miður veit ég ekkert nán-
ar um lífskjör almennings né
menntunarstig alþýðu •— ann-
að en það að hvortveggja er
lágt, þótt framfarastjórn síð-
ustu ára bafi vitasku’d mjög
leitazt við að bæta úr hvoru-
tveggja. . En tök bandarískra
kapítalista á landinu og efna-
hagslífi þjóðarinnar hafa hér
sem annarstaðar sett sín djúpu
spor. Þáð er þau tök sem yf-
irstandandi innrás, innblásin og
studd af Bandaríkjamönnum, á
að festa á nýjan leik. Áður hef-
ur verið greint frá eignum og
starfsemi United Fruit Comp-
any í Guatemala, og er end-
urtekning þess utaji rammá
þessa lauslega landafræðirabbs.
Miðstöð „Mavaríkisins eldra‘‘
var í Guatemala frá því á 1.
öld eftir Krist fram á 9. öld.
Mayar hafa verið nefndir. Hell-
cnar Vesturheims, og var þekk-
ing þeirra í ýmsum greinum á
háu stigi. Þeir voru t. d. ágætir
stjörnufræðingar; og höfðu
komið sér upp nákvæmara
tímatali en Evrópumenn á sama
tíma, eftir því sem bækur
herma. Þeir höfðu búið sér til
fleygrúnaletur. Er í ritum talað
um hinar „lielgu bækur“ Maya
sem Spánvcrjar brenndu af því-
líkri vandvirkni, er þeir brutu
þessi lönd unöir sig, að einung-
is hafa varðveitzt brot úr
þremur „bókum“. En fleygrúnir
þessar getur enn að lesa á ýms-
um trúarlegum minnismerkj-
um frá fornum tíma. Bíður
fornfræoinga þar mikið verk-
efni. Margar borgir frá Jíma
Mayaríkisins eldra bíða þess
Guatemala-búar með bananakiasa. Til hægri lestin sem flytur
framieiðsluna á markaðinn.
/■
Þessi myndskreytta sá!a var
reist fyr’r uppliaf íslaiuls-
byggðar — víð Quirigau í
Guatemala, á dögunx eidra
Mayaríkisins.
einnig að verða grafnar úr jörðu,
en Mayar voru miklir smiðir.
Þó samhengið i menningu Indí-
ána í Guatemala hafi rofnað
við tilkomu hinna spænsku
villimanna, er ekki ólíklegt að
hinar gröfnu borgir landsins og
minningar um forna hámenn-
ingu geti orðið núverandi íbú-
um Guatemala nokkur hvöt í
baráttu þeirra fyrir betra lífi.
Því er Mayanna getið hér.
Guatemala lýsti yfir sjálf-
stæði sínu árið 1821. Til ársins
1843 var bað atkvæðamesta
ríkið í Miðameríku-sambandmu
svonefnda. Árið 1847 gerðist
það lýðveldi — þótt einræði
hafi raunar orðið hlutur þess
langar stundir síðan.
Nú eru horfur á að innrás
þjóðníðinganna hafi íarið út
um þúfur. Það væri gott, og
við óskum alþýðu Guatemala
til hamingju. Og hvað sem I
skerst er augljóst að þetta litla
ríki verður einn áfanginn á
lokaskeiði auðvaldsins norður
og niður. B. B.
risfján
í dag ej^ fimmtugur Kristján
Eyfjörð Guðmundsson, sjómað-
ur, Merkurgötu 13 Haínarfirði.
Hann fæddist 26. júní 1904 í
Ólafsvík á Snæfellsnesi, elztur
þriggja bama þeirra hjóna Ág-
ústínu Maíthíasdóttur og Guð-
mundar Guðmundssonar. Er
hann var 11 ára gamall missti
hann föður sinn og varð hann
því snémnxa, eða strax og geta
hans leyfði að gerast fyrirvinna
heimilisins. 14 ára gamall fór
hann fyrst til sjós og var stöð-
ugt við það starf til ársins
1944 en dvaldi nokkur næstu
ár í landi, þar til í fyrra að
hann fór aítur til sjós og er
nú 3. vélstjóri á b. v. Ágústi.
Árið 1930, þá nýgiftur Jó-
hönnu Steinþórsdóttur frá
Stykkishólmi, fluttist Kristján
hingað tiJ Hafnarfjarðar og
hafa þau búið hér síðan.
Kristján Eyfjörð
Skömmu eflir að Kristján
kom hingað var stofnuð hér
cleild úr Kommúnistaflokki ís-
lands og var Krislján einn af
stofnendum. Er Sameiningar-
flokkur alþýðu — Sósíalista-
flokkurinn var stofnaður var
hann stofnandi hans, og heíur
hann alla tíð verið einn virk-
asti félaginn hér í Hafnarfirði.
Hann hefur frá upphafi verið í
stjórn Sósíalistafélags Hafnar-
fjarðar og formaður í 5 ár. En
jafnhliða því hefur hann starf-
að mikið fyrir stéttarfélag sitt,
Sjómannafélag Hafnarfjarðar,
verið formaður í þrjú ár en
stjórnarmeðlimur í mörg ár.
Auk þess var hann i síldarút-
vegsnefnd af hálfu Alþýðusam-
bandsins í 4 ár. Það er ekki
kvnlegt" þó að íélagsstörf hafi
hlaðizt - á Kristján. Elftir aldar-
fjórðungskynni af þrotlausri
baráttu hans sér haínfirzkur
verkalýður ekkert lát á þeirri
lífsorku sem ávallt einkennir
hann. Fjaðurmaghaður í spori
kemur hann brosandi frá borði,
tilbúinn til að taka að sér hvert
það starf sem stéttarfélag
hans krefst af honum. Þar gild-
ir einu hvort hann á að ná
saman fundi, fara í samninga-
umleitanir eða stjórna sjó-
mannahátíð, allt er jafn sjálf-
sagt. Líf Kristjáns hefur ávallt
einkennzt af fórnfýsi og óbil-
andi starfsgetu. Strax bam að
aldri var honum ljóst, að
þess að þau systkinin gætu
haldið hópinn með móður sinni
þá varð að vinna. Hann var
elztur og fann hjá sér getuna
og bá var það ekki eðíi ltans
samkvæmt að bíða, heldur
ganga beint til verks. Þetta
veganesti hefur dugað honum
æ síðan. Hann hefur aldrei,
hvort heldur hann hefur starf-
að í fámennu eða fjölmennu
féla.gi, verið að vandræðast yf-
ir starfsleysi annarrá -éðá talið
eftir sér þau störf -ftr honum
hafa verið falin. Neí}“-hlaup-
Framhald á ITUsíðu.