Þjóðviljinn - 24.09.1954, Blaðsíða 1

Æ. F. R. '1
Félagar eru beðnir að koma
á skrií'stofuna kl. 6—7 e.h.
til þess að taka lista tii
undirskriftar kröfunni uin
uppsögn fierverndarsainnings-
ins.
Föstudagur 24. september 1954 — 19. árgangur — 216. tbl.
Fornleifarannsóknirnar i Skálholfi:
FmEeifaíffliséknimr í Skálhoiti þær mestu er hér
hafa veri§ framkvæmdar — Safnað feikimikiu rann-
sóknarefni — inn þarf að fara í eftirleit
Fornleifarannsóknunum í Skálholti er lokið á
'bessu sumrí. Hefur þetta verið stærsta einstök forn-
leifarannsókn sem hér hefur verið framkvæmd.
Sjálí kirkjan í Skálholti var markmið rannsókn-
anna og hefur nú komið í ljós að miðaldakirkjan
heíur verið hin veglegasía bygging, stærri en búizt
hafði verið við, eða álíka og dómkirkjan í Hólum.
Hefur kirkjaþessi verið um 50 m. löng og er fremsti
hluti grunnsins nú ,,utangarðs", þ.e. nær út fyrir
núverandi kirkjugarð.
Þeir Kristján Eldjárn þjóð-
minjavörður og norski arki-
tektinn Christie er starfað hef-
ur við rannsóknirnar í Skál-
holti í sumar, ræddu við blaða-
menn í gær. Kvað fornminja-
vörður Skáiholtsfélagið liafa
átt frumkvæðið að rannsókn
þessari, væri liún liður í end-
urreisn Skálholtsstaðar, því
ekki hefði þótt fært að byggja
nýja kirkju þar á grunnum
hinna eldri án þess að afla
þeirrar vitneskju um eldri
kirkjur og annað er uppgröftur
k.ynni að leiða í ljós. Vegna
þess að rannsókn kirkjunnar
var aðalmarkmifið var fenginn
norski arkitektinn Christie, en
hann hcfim fengizt við slíkar
rannsóknir og vann að þess
háttar uppgrefti í Kirkjubæ
í Færevjum í fyrrasumar. Kom
hann hingað 1. júlí en hvarf
aftur til Færeyja um miðjan
ágúst óg kom aftur viku af
september. Fornleifarannsókn-
irnar i Skálholti hafa staðið í
3 mánuði og er lokið í sumar,
en fornminjavörður kvað tölu-
vert eftir enu að rannsaka þótt
það stærsta og veigamesta væri
búið, enda væri þetta mesta
fornleifarannsókn sem fram-
Jtvæmd hefði verið hér á landi.
Bryniólískirkjan
Það stcð til að rannsóknirnar
hæfust í fvrra og kvað Christie
undirbúning rannsóknanna,
bæði hinn sagnfræðilega, er
próf. Magnús Már Lárusson
annaðist og hinn praktiska
undirbúning er fornminjavörð-
ur, Kristján Eldjárn, annaðist,
hafa verið hinn ákjósanlegasta.
Brynjólfskirkjan (1650) var
á sínum tíma talin myndar-
legt hús og hefur nú fengizt
vitneskja um stærð hennar og
útlit. Hefur hún verið með
stúkum í suíur og norður, en
þó ekki regluleg krosskirkja
og mun ekki hafa verið byggð
eftir erlendum fyrirmyndum
heldur innlendum. Vitað er að
Guðmundur Guðmundsson, sá
.hinn sami er gerði skírnar-
fontinn í Hólakirkju, sá um
byggingu Brynjólfskirkjunnar.
Mikil oa virðuleg
dómkirkja
Þrátt fyrir rask það sem
endurbygging Skálholtskirkju,
oftar en einu sinni á hinum
I sama grunni, hefur valdið,
j fannst grunnur miðaldakirkj-
| unnar svo ekki verður þar um
j villzt. Hefur það verið hin
1 myndarlegasta b.ygging. Hefur
hún verið 50 metra löng, og
’ nær grunnur hennar út fyrir
núverandi kirkjugarð. Dóm-
kirkjan sem byggð var á Hól-
um 1395 hefur verið af svip-
1 aðri stærð og gerð. Lengd
kirkjunnar og turnstærð liin
sama. Hefur nokkur vafi þótt
leika á því að lýsing á stærð
Hólakirkju væri rétt, en Arn-
grímur lærði segir Hóla- og
Skálholtskirkju hafa verið jafn-
stórar. Uppgröftur kirkju-
grunnsins í Skálholti hefur nú
leitt í ljós að stærðarlýsingin
hefur verið rétt. Skriflegar
heimildir um úttekt kirkjunnar
eru til, ennfremur gömul teikn-
ing, og nú þegar grunnurinn
hefur verið grafinn upp gefur
þetta góða hugmynd um mið-
aldakirkjuna í Skálholti.
Ber vott um glæsibrag
Grunnurinn leiðir í ljós glæsi-
brag, meiri en ýmsir munu hafa ,
átt von á.
Framhald á 3. síðu.
Mynd þessa af kistu Páls biskups og beinuin hans tók Sigurður
Guðmundsson ljósmyndari skömmu eftir að kistan hafði verið
opnuð. Steinkistan sjálf er nú í Þjóðminjasafninu en bein Pá!s
biskups komin til rannsóknar. Itistan er um 185 cm á lengd að
innanmáli, gerð úr móbergi og vegur um 600 kg. Lokið, einnig
úr móbergi, mun vega álílva mikið.
Amsterdam í gær. Skeyti
til Þjóðviljans.
í keppni íslendinga og Hol-
lendinga bauð Euwe Friðrik
jafntefli eftir 3 stundir. Mikil
mannakaup urðu í skák Guðm. |
Guðmundssonar og' Cortlevers
og' lauk henni með jafntefli.
Ingi átti góða stöðu í skák sinni
við Kramer og' tók jafnteflistil-
boði. Guðmundur Ágústsson
íefldi villta skák við Prins. Átíi
Guðm. vinning en sá hann of
seint og varð skákin einnig
jafntefli.
í keppni Sovétríkjanna og
Tékkóslóvakía gerði Smisloff
jafntefli við Pachmann, Bron-
stein geröi jafntefli við Filip og
Geller gerði jafntefli við Fichtl.
Keres vann Sajtar glæsilega og
hefur nú hlotið 11)4 vlnning af
12 moguiegum. Bretar standa Dagskrárnefnd allsherjarþings SÞ felldi
vei ecsn Ungverjum og vann gem ísien2^u fultrúarnir höföu borið fram um áö ekki
Alexander skákina við Szabo.
Á morgun eiga íslendingarnir
frí, nema hvað Ingi teflir bið-
skákina. Hann á 2 biskupa og
2 peð gegn biskupi, riddara og
3 peðum. Skákin verður senni-
lega jafntefli.
umræömn
i SÞ
Fulltrúar íslands höíðu borið íram
slíka tillögu
í gær tiliö
gu,
yröi rædd á þessu þingi tillaga um aö takmarka landhelgi
viö þrjár mílur frá fjöruboröi.
Frá þessu var sagt í frétt-
um Oslóarútvarpsins í gær-
kvöld. Bendir það til að dag-
skrárnefndin hafi þegar ætlað
Hér að ofan er bráðabirgðateikning af kirkjugrunmmum í Skálholti. Yztu línuriiar tákna grunn
miðaldadómkirkjunnar, er liún merkt með A. Línurnar merktar B tákna grunn Brynjólfskirkj-
unnar og loks er svo grunnur núverandi Skálholtskirkju merktur C. Sést greinilega hvernig nú-
tímakirkjan er sem lítill blettur inni í grunni hinnar stóru og veglégu miðaldadómkirkju.
að taka á dagskrá þingsins að
þessu sinni tillögu frá nokkr-
um ríkjum, þ.á.m. Bretlandi og
Bandaríkjunum, um takmörk-
un á landhelgi við strendur.
Það vitnaðist fyrir nokkru,
að tillaga um þetta mundi lögð
fyrir allsherjarþingið og var
Framhald á 11. síðu.
<—"——---------------------1
SósíaíisSafékg
Eeykiavíkus: \
Iðnó í kvöld kl. 8.30 ;
Dagskrá:
1. Viðliorfin í vérkalýðsmái-
um, Eggert Þorbjarnarson.
2. Undirskriftasöfnunin út
af hrottför hersins af ls-
landi: Haraldur Jóh. hag-
fræðingur.
3. Fréttir frá útlöndum, Ein-
ar Olgeirsson.
Félagar fjölmennið. Tek-
ið inóti nýjum félagsmönn- í
um á fundinum. '