Þjóðviljinn - 25.11.1954, Blaðsíða 6

Q) —. ÞJÓÐVILJINN — Fimmtudagur 25. nóvember 1954
! þióevmiNN
Útgefandi: Sameiningarflokkur alþýðu — Sósíalistaflokkurlnn.
! Rltstjórar: Magnús Kjartansson. S'.gurður Guðmundsson (áb.)!
Fréttastjóri: Jón Bjarnason
Blaðamenn: Ásmundur Sigurjónsson, Bjarni Benediktsson, Guð-
mundur Vigfússon, Ivar I-I. Jónsson. Magnús Torfi Ólafsson.
I Auglýsingastjóri: Jónsteinn Haraldsson.
I Ritstjórn, afgreiðsla, auglýsingar, prentsmiðja: Skólavörðustíg
I! lfl. — Sími 7500 (3 línur).
Áskrlftarverð kr. 20 á mánuði S Reykjavík og nágrenni; kr. 17
annars staðar á landinu. — Lausasöluverð 1 kr. eintakið.
| Prentsmiðja Þjóðviljans h.f.
Stofnun kjarnorkubanka SÞ
getur markað þáttaskil
Samkomulag sförveldanna vekur vonír
um nýja öld friÖar og allsnœgta
¥ fyrradag gerðust tíðindi á um einnig falið að boða næsta hátt og það hefur reyndar
fundi stjórnmálanefndar sumar til alþjóðaráðstefnu vís- þegar verið gert. Geislavirkir
„En iðjulaust fjársafn á féleysi elst“
Fátt ber gleggri vott um sjúkt eða heilbrigt fjármála-
Iíf þjóðar, en það hvernig hagað er lánastarfsemi og
notkun þess fjármagns, er hún á, og notað er sem afl-
vaki í atvinnu- og framkvæmdalífinu bæði til að byggja
upp og framleiða verðmæti. Sú bankastarfsemi, sem þró-
azt hefur í flestum löndum á að hafa það hlutverk
að beina þessu lausa fjármagni þangaö sem mest er þörf,
og þannig aö notkun þess verði til sem mestra heilla
fvrir þjóðarheildina. Til þess að svo verði þarf féð að leita
annaðhvort 1 framleiðslufyrirtækin, eða í uppbyggingu
varanlegra verðmæta, sem skapa þjóðinni betri lífskjör
svo sem heppilegar íbúðabyggingar o.fl. Ef of mikill hluti
af þessu fé sækir í aðrar tegundir viðfangsefna svo sem
milliliðastarfsemi eða hvers konar verzlunarbrask, þá
verður það fjármagn afætuaðili á heilbrigðri starfsemi
og verðmætissköpun. Það er því skylda stjórnarvalda
hvers lands að gera þær ráðstafanir, er beina veltufé
þjóðarinnar í þær greinar framkvæmda og framleiðslu-
lífsins, er mest skapa auknar þjóðartekjur eða þjóðar-
verðmæti.
Hvernig er nú ástandið í þessum málum hér hjá
okkur? Flestir sem þaö hafa kynnt sér og sanngjörn-
um augum á það líta, munu einum munni upp ljúka um
að það sé afar slæmt. Allir sem við framleiðslu fást hafa
sömu sögu að segja, að lánsfjárskorturinn kreppir svo aö
þeim, að framleiðslan hindrast stórlega. Þær lánastofn-
anir, sem því hlutvei’ki gegna aö lána framleiðslunni
skortir fé, svo aldrei er hægt að fullnægja eftirspurn
hvorki til stofnlána né reksturs.
Ekki er betra ástandið á sviði byggingarmálanna. Þótt
Ijöldi manna hírist í 14 ára gömlum herliösbröggum og
öðrum heilsuspillandi íbúðum hér í höfuðstaðnum, þá
fær þetta fólk enga áheyrn, er þaö leitar til lánastofn-
ana þjóðarinnar um lánsfé á grundvelli heilbrigðrar
bankastarfsemi til að koma upp yfir sig þaki.
Féð er ekki til, segja valdhafarnir. En hvað segir
reynslan? Hún segir okkur ótvírætt aö einmitt í milli-
Iiðastarfsemina sækir fjármagnið. Verzlunarbraskið þrífst
og blómgast á sama tíma sem framleiðslan, — rrndir-
staðan að velmegun þjóðarinnar x— berst 1 bökkum.
Fyrir 20 árum síðan gerði stjórnskipuð nefnd hagfræði-
legt yfirlit yfir það, hvernig hlutföll voru að þessu leyti
milli útgerðar- og verzlunar á íslandi. Sú rannsókn sýndi
að þá voru bundnar 22 millj. kr. í útgeröinni en 104
millj. í verzluninni. Hvernig skyldu þessi hlutföll vera
nú. Áreiðanlega má fullyrða að ekki hafa þau batnaö,
heldur fremur versnað. En það sýnir einnig, hver af-
æta verzlunarbraskið er á heilbrigðri framleiðslu.
En nú er einnig farið að reka hér í stórum stíl aðra
tegund lánastarfsemi, utan viö alla banka, og veröur
henni nánast ekki líkt við annað en okurstarfsemi mið-
aldanna í lánsfjármálum. Hún er 1 því fólgin aö ein-
stakir peningamerín, sem ekki þykjast græöa nóg á fé
sínu með því að lána það gegn um bankana, eru í stórum
stíl farnir að nota sér neyð almennings, til þess að lána
það út með þvílíkum okurkjörum að slíkt hefur aldrei
þekkzt á íslandi fyrr. Algeng eru nú að verða slík okrara-
lán með 25% afföllum í byrjun og síðan 7% vöxtum þar
■ofaná. Það þarf áreiðanlega að fara aftur í svörtustu
miðaldir til þess að finna dæmi slíkrar fjárplógsstarf-
semi.
Um það verður ekki deilt, að það þjóðfélag, sem líður
annaö eins og þetta, er komiö á heljarþröm hvað snertir
Virðingu fyrir almennum mannréttindum. Því það er aö
ftraðka á mannréttindum að leyfa einum þegni þjóð-
félagsins, sem aðstöðu hefur fengið til að græða fé, að
siata sér neyð og vandræði annars þjóðfélagsþegns til
jþess að kreppa svo að lífskjörum hans í eigin ágóða-
skyni sem hér er gert. Og þau stjórnarvöld, er slíkt líða,
eru að svíkja þjóðina alla.
allsherjarþings Sameinuðu
þjóðanna í New York, sem
lengi munu verða í minnum
höfð. Nefndin samþykkti þá
einróma tillögu, sem fram
hafði verið borin af fulltrúum
Bandaríkjanna, Bretlands,
Frakklands og Kanada um al-
þjóðasamstarf um hagnýtingu
kjamorkunnar til friðsamlegra
þarfa. Það verður að leita allt
aftur til ársins 1946, ef finna
á annað dæmi slíks einhugar
þingfulltrúa um afgreiðslu
meiri háttar máls. Nokkur at-
riði tillögunnar höfðu að vísu
verið gagnrýnd, einkum af full-
trúa Sovétríkjanna, en engu að
síður greiddu allir nefndar-
menn henni atkvæði, þegar hún
var borin úpp. í tillögunni er
gert ráð fyrir, að 7 aðildar-
ríkjum SÞ, stórveldunum fjór-
um og Kanada, Brasilíu og Ind-
landi, verði falið að setja á
laggirnar stofnun, sem á að
hafa það hlutverk að miðla
vitneskju um hagnýtingu kjam-
orkunnar og' aðstoða þær þjóð-
ir, sem geta ekki af eigin
rammleik fært sér kjarnorkuna
í nyt. Flutningsmenn tillögunn-
ar ætlast til, að þessi stofnun
verði í svipuðum tengslum við
SÞ og aðrar sérstofnanir
þeirra, svo sem menningar-
stofnunin (UNESCO), matvæla-
stofnunin (FAO) og heilbrigð-
isstofnunin (WHO), en þar sem
nokkuð var deilt um þetta at-
riði, var aðeins tekið fram í
tillögunni, að tengsl kjarnorku-
stofnunarinnar við SÞ yrðu
síðar ákveðin með samningum.
Þá var áðurnefndum sjö ríkj-
indamanna um kjarnorkumál.
ppillögu þessa má rekja til
ræðu, sem Eisenhower
Bandaríkjaforseti flutti á fundi
allsherjarþingsins skömmu fyr-
ir þingslit í desember í fyrra.
í ræðunni lýsti hann yfir, að
Bandaríkjastjórn væri reiðu-
búin til að hefja samstarf við
aðrar þjóðir um friðsamlega
hagnýtingu kjamorkunnar.
Þessu boði var fagnað og
Visjinskí, aðalfulltrúi Sovét-
ríkjanna hjá SÞ, lýsti þegar
yfir, að tilboð Eisenhowers
væri atliyglisvert og sovét-
stjórnin myndi íhuga það
gaumgæfilega. Þegar utanrík-
isráðherrar stórveldanna hitt-
ust rúmum mánuði síðar á
fundinum í Berlín, ræddu þeir
Molotoff og Foster Dulles eins-
lega um þetta mál og þær við-
ræður þeirra héldu áfram þeg-
ar þeir hittust aftur á Genfar-
ráðstefnunni í vor sem leið. En
milli þessara funda höfðu þeir
Zarúbin, sendiherra Sovétríkj-
anna í Washington og Dulles,
rætt málið. Ekki er vitað um
gang þessara viðræðna, en það
sem síðar hefur orðið bendir
til þess, að þær hafi borið
nokkurn árangur.
1»
kað hefur lengi verið vitað
að hagnýta mætti kjarnork-
una til friðarþarfa á margan
ísótópar gegna nú þegar mikil-
vægu hlutverki í læknavísind-
um, iðnaði og landbúnaði og
virðast engin takmörk vera sett
fyrir nytsemi þeirra. Kóbalt 60
hefur að verulegu leyti komið
í staðinn fyrir radíum við
lækningu innri meinsemda, og
ýms önnur geislavirk efni, sem
framleidd eru í kjarnkljúfum,
svo sem geislavirkt joð, eru
notuð til lækninga. Betageisl-
ar, rafeindir sem geislavirk
efni gefa frá sér, eru notaðir
til mælinga í iðnaði. Geisla-
virkir ísótópar eru einnig. not-
aðir á mörgum sviðum til að
afla vitneskju, sem annars
væri örðugt eða ekki hægt að
fá. Geislavirkt gas er þannig
notað til að hafa upp á
skemmdum á neðanjarðarleiðsl-
um, og geislavirk efni hafa
verið notuð með mikluni
árangri til að afla vitneskju
um slit á veigamiklum véla-
hlutum. Geislavirk efni hafa
brugðið ljósi yfir ýms torræð
fyrirbrigði, sem líffræðingar
höfðu áður glímt við með mis-
jöfnum árangri, og gefið ómet-
anlega vitneskju um flókin
efnaskipti í plöntum og dýr-
um. Geislavirkir ísótópar sem
auðvelt er að framleiða í stór-
um stíl í kjarnkljúfum þeim,
sem upphaflega voru ætlaðir
til framleiðslu á úraníum í
sprengjur, hafa þannig verið
hagnýttir á margvislegan hátt
til friðarþarfa.
lVó er þessi notkun kjarnork-
unnar, sem hér hefur verið
Framhald á 8. síðu.
Skýringarmynd af kjamorkustöð: A. Úraníumhólf, B. Stengur sem halda kjarnklofn-
uninni í skefjum, C. Veggur úr steinsteypu sem iokar geislaverkunina inni, D. Gufu-
hólf, úr því berst vatnsgufa, sem knýr túrbínur.