Þjóðviljinn - 06.01.1955, Blaðsíða 7

í þessari grein um húsnaeðismálin ber
Halldór Halldórsson arkitekfc
fram mjög athyglisverða tillögu um
$tofnun
bjfggingnr-
sjóðs
Eins og kunnugt er ríkir hér
enn húsnæðisskortur og enn
er víða búíð í mjög lélegum
húsum. Nægir að benda á hinn
mikla fjölda herskálaíbúða hér
í Reykjavík. í smærri bæjum
úti um land og í afskekktum
sveitum mun húsakosturinn þó
lakastur. En húsaleiga er hvergi
jafn há og hér í Reykjavík
— nema e. t. v. í Keflavík og
nágrenni Keflavíkurflugvallar.
Algeng húsaleiga í Reykjavík
mun nú fyrir tveggja herbergja
íbúð 10—15 þús kr. á ári, fyrir
þriggja herbergja íbúð 12—18
þús. kr. á ári og fyrir fjögra
herbergja 16—24 þús. kr. á ári.
Talið er hæfilegt að húsnæðið
kosti um 1/6 hluta af tekjum
manna. Hér mun V3 hluti tekn-
anna oft varla hrökkva fyrir
þeim útgjaldalið. Fjöldi manns
sem byggir íbúðarhús verður
að sæta ókjörum um öflun
lánsfjár. Þá er húsasalan enn
einn þátturinn í því að gera
húsnæðið svo dýrt.
Byggingarkostnaður vand-
aðra húsa hér í Reykjavík mun
nú vera á bilinu milli 600—700
kr. rúmmetri. Byggingarkostn-
aður úti um land er töluvert
lægri en í Reykjavík, eða allt
niður í 500 kr. rúmmetri, í
vönduðum húsum. Söluverð
íbúðarhúsa í Reykjavík mun
hinsvegar vera algengt um 800
—1000 kr. rúmmetri. í einstök-
um tilfellum er söluverðið
jafnvel yfir 1200 kr. rúmmetri.
Hlutfallslega hæst mun þó
sala ófullgerðra húsa. Þess
munu dæmi að söluverðið sé
um 80% hærra en byggingar-
kostnaður. Sala ófullgerðu hús-
anna er líka oft tengd braski
með lóðarréttindi og byggingar-
leyfi.
Hér er í fáum dráttum lýst
ástandi í húsnæðismálum þjóð-
arinnar eins og það er nú. Or-
sökin er fyrst og fremst skort-
ur á .fjármagni til bygginga-
framkvæmda. En þessi skorb
ur á að verulegu leyti rót sína
að rekja til ágalla peningakerf-
isins. Gjaldmiðill þjóðarinnar,
krónan, þessi málvog viðskipt-
anna hefur sífellt verið að
rýrna að gildi, lóðið verið að
léttast. Á síðastliðnum 20 ár-
um hefur verðgildi krónunnar
rýrnað um 9/10 hluta að
minnsta kosti. Á þann hátt hef-
ur sparifé manna eyðst og þar
með einnig viðleitni manna til
að spara fé. Alveg sérstaklega
hefur þessi þróun valdið erfið-
leikum um útvegun byggingar-
lána, menn festa ógjarnan fé
sitt í löngum lánum þegar vit-
að er áð endurgreiðslan skil-
ar ekki aftur fullu verðgildi
þess, sem lánað er. Gagnráð-
stafanir lánveitenda eru svo
krafan um háa vexti og stutt-
an lánstíma.
Á hinum svonefnda frjálsa
peningamarkaði er lengri lána
aflað með sölu skuldabréfa.
Skuldabréfin eru seld með af-
föllum. Menn skulda sig fyrir
meiru fé en tekið er við. Á
þann hátt verða raunverulegir
vextir miklu hærri en hinn
skráði vaxtafótur af nafnverði
bréfanna, Dæmi:
Skuldabréf með 6%% vaxta-
fæti og 15 ára jöfnum afborg-
unura er selt. Raunverulegir
meðalvextir verða:
með 10% afföllum 8.61%
— 20% — 11.37%
— 25% — 13.83.%
— 30% — 14.64%
Fyrir 25 árum var stofnaður
Byggingarsjóður verkamanna
til byggingar íbúðarhúsa í
kaupstöðum. Litlu fj'rr var
Byggingar- og landnámssjóður
stofnaður vegna sveitanna. Frá
byrjun hefur þessum sjóðstofn-
unum verið lagt allt of lítið
starfsfé. Verðfall krónunnar
hefur svo einnig háð vexti
þeirra. Láta ^mun nærri að
byggingarkostnaður sé nú í
krónum talið 15 falt hærri en
fyrir 25 árum. Lán þessara
byggingarsjóða eru til langs
tíma, 42 ára, og vextir mjög
lágir eða 2%. Hinar árlegu
greiðslur eru jafnar allan tím-
ann, annúnítefslán, og nema
um 3%% af upphaflegu láni.
Sökum verðfalls krónunnar
endurgreiðast þessi lán því með
örlitlu broti upprunalegs verð-
gildis, Þess vegna hefur árang-
ur þessara sjóðmyndana orðið
ennþá minni en til var stofnað.
Á þessum 25 árum hafa alls
verið byggðar 833 íbúðir fyrir
lán frá byggingarsjóði verka-
manna, eða að meðaltali 33
íbúðir á ári. Nokkru meira mun
hafa verið byggt fyrir lán frá
Byggingar- og landnámssjóði,
þeim sjóði mun líka hafa verið
veitt meira fé, og lán til hvers’
einstaklings að meðaltali mun
lægri.
Á síðastliðnu ári veitti Al-
þingi 16 millj. kr. til svonefndra
smáíbúðarhúsa. 4 millj. kr.
munu hafa verið veittar á ár-
inu 1952 og nú í ár er heimild
fyrir 20 millj. kr. lánveitingu.
Hámarks lánsupphæð er 30 þús.
kr. út á eina íbúð. Hér hefur
því fjölda manns (1800 samkv.
upplýsingum dagbl. ,,Tíminn“)
verið veittur nokkur styrkur
til byggingar íbúðarhúsa. Hef-
ur það óefað örfað byggingar-
starfsemina stórlega. Enda
aldrei áður fleiri íbúðir í smíð-
um á sama tíma. Fullvíst er að
með þessari lánveitingu sé þó
hvergi nærri fullnægt fjárþörf
fjölda þeirra manna, sem lögðu
í húsbyggingu. Afleiðing þess
er svo stórum lakari frágangur
húsanna, Og víða verður lengi
búið í ófullgerðum húsum.
Lánakjör þessara smáíbúðar-
lána eru 5 V2 % vextir og 15
ára afborgunártími. Fyrsta árs-
greiðsla er þá 12.2% af láns-
upphæð.
Nokkur undanfarin ár hafa
opinberir starfsmenn átt kost
byggingarlána úr lífeyrifesjóð-
um. Hámarksupphæð til ein-
staklings 100 þúsund kr. Lán-
in veitt í tvennu lagi til 25 og
40 ára. Árlegar greiðslur, vextir
og afborganir, milli 6 og 7%
af stofnláni. Samkv. upplýsing-
um Jóhannesar Noi'dals hag-
----- Fimmtudagur 6. janúar
byggðar síðustu 10 árin. Og nú
er fólkið í landinu um 30 þús-
und fleira en fyrir 10 árum.
Gera má því ráð- fyrir að nú
þyrfti að byggja um 1000 íbúð-
ir á ári. Telja má líklegþ að
um 300 íbúðir byggist árlega
af mönnum, sem ýmist eru
fjálfbjarga án lánsfjár, og
þeim, sem aðgang eiga að fram-
angreindum byggingarsjóðum
og lífeyrissjóðum. Með sérstök-
um ráðstöfunum þyrfti að
tryggja lánsfé til byggingar 700
íbúða á ári.
Til stofnunar byggingarsjóði,
er sé nægilega öflugur til þess
að fullnægja lánsfjárþörf íbúð-
arhúsabygginga í landinu, þárf
fyrst og fremst all mikið fjár-
framlag frá þjóðinni. í öðru
lagi þarf að verðtryggja láns-
fé sjóðsins. Nú hefur ríkissjóð-
ur um eða yfir 500 milljón kr.
árstekjur. í ljósi þess stórkost-
lega hlutverks, sem slíkur sjóð-
ur myndi gegna er ekki óeðli-
legt að ætla 5% af heildartekj-
um ríkissjóðs til stofnunar al-
menns byggingarsjóðs. Það
framlag væri því um 25 millj-
ónir króna árlega. Til þess að
fullnægja byggingarlánaþörf-
inni afli sjóðurinn lánsfjár, sem
einnig sé verðtryggt. Það fé
mundi fást með mun lægri
vöxtum en nú er algengt. Sjóð-
1955 — ÞJÓÐVILJINN — (7
. r
Shl, en árgreiðslur 40 ára lána
með sama vaxtafæti eru 5.05%,
Þannig yrðu árgreiðslur af 100
þúsund kr. láni til 25 ára 6400
kr. en 5050 kr. af 40 ára láni
eða 1350 kr. lægri af 40 ára
láninu. Það yrði fyrst og fremst
ungt fólk, innan við þrítugt,
fólk sem er að stofna til heim-
ilis, er nyti lána sjóðsins. Með
25 ára afboreunartima yrðu
lánin þá að fullu endurgreidd
um eða litlu eftir fimmtugsald-
ur. Á síðari hluta ævinnar yrðú
menn þá lausir skuldakvað-
anna.
Eins og sést af línuritinu vex
eigið fé sjóðsins furðu fljótt.
Að sama skapi minnkar þörf
sjóðsins fyrir aðlánað fé. Sé
árlegt stofnfé 25 milljónir
króna verður lánageta sjóðsinS
að 12 árum liðnum 50 milljón-
ir og eftir 24 ár um 100 millj-
ónir króna.
Hver endurgreidd króna er
jafnóðum lánuð út. Fyrir það
fé, sem í upphafi nægir tii
byggingar einni íbúð, verða síð-
an margar byggðar.
Undanfarandi ár hafa bank-
arnir verið lokaðir fyrir lánum
til byggingar íbúðarhúsa. Fjár-
skorti hefur verið borið við.
Auk þess er miðað að því að
draga úr fjárfestingu.
Um fjárskort bankanna skal
Byggingarsjóður — úthlutað fé fyrstu árin.
fræðings, i tímariti Landsbank-
ans, Fjármálatíðindum, námu
lánveitingar lífeyrissjóðanna
14 V2 millj. kr. á síðastliðnu
ári. Hafa þá milli 150 og 200
manns notið þeirra.
Sú hætta vofir nú yfir þess-
um sjóðmyndunum að áfram-
haldandi verðrýrnun krónunn-
ar eyði þeim eða hái eðlilegum
vexti þeirra. Getur þá farið
svo að sjálf ellitryggingin eða
eftirlaunin verði að sama skapi
rýr.
Fyrir 10 árum birti Arnór
Sigurjónsson, bóndi og hag-
fræðingur, mjög ýtarlega grein
um nýbyggingarþörf þjóðarinn-
ar. Komst hann að þeirri nið-
urstöðu, að byggja þyrfti 800
íbúðir árlega. Mikið mun á
skorta að 800 íbúðir hafi verið
urinn endurlánaði þetta fé með
sömu kjörum og það fengist,
þannig að eigið fé sjóðsins yrði
eigi notað til meðgjafar eða
niðurgreiðslu, eins og nú á sér
stað um lán sem tekin hafa
verið til Byggingarsjóðs verka-
ínanna.
Ætla má að 90 þúsund kr.
lán nægi að meðaltali til ein-
staklings. Heildarfjárþörf sjóðs-
ins yrði þá 700x90000 = 63
milljónir kr. árlega. I með-
fylgjandi línuriti er sýnir þró-
un almenns byggingarsjóðs er
gengið út frá 4% vaxtafæti.
Lánin séu til 25 ára. Það er
misskilningur að lánakjör
batni í beinu hlutfalli við mjög
langan afborgunartíma. Ár-
greiðslur 25 ára lána með 4%
vöxtum verða 6.4% af stofn-
hér ekki dæmt. En því meiri
er ástæða til þess að leita
annað um öflun fjár til íbúð-
arhúsabygginga. En fleiri á-
stæður koma hér einnig til
greina. Þáttur lánsfjár (vextir
og afborganir) í húsnæðis-
kostnaðinum er svo yfirgnæf-
andi á móti öðrum kostnaðar-
liðum (viðhaldskostnaður,
skattar) að hann nemur oft 2 3
og allt upp í 9/10 hlutum hús-
næðiskostnaðarins. Þess vegna
er svo brýn þörf að skapa
lánastofnun, er sé óháð hinum
almenna lánsfjármarkaði, og
sem sé fær um að lána fé til
byggingar íbúðarhúsa með lág-
um vöxtum og vægum afborg-
unum. Ekkert annað er jafa
mikilvægt til lækkunar hús-
Framhald á 8. síðu.