Þjóðviljinn - 28.01.1955, Blaðsíða 7

Föstudagur 28. janúar 1955 — ÞJÓÐVILJINN — (T
1 hartnær átta ár hefur Her-
mann Jónasson nú legið í
bóndabeygju hjá íhaldinu.
Sjálfviljugur gekk hann und-
ir þessa raun, Á hátíðlegum
augnablikum hefur hann nefnt
þetta ástand sitt ýmsum hug-
þekkum nöfnum, eins og t. d.
fómarlund, björgunarstarf,
þegnskap, ættjarðarást, ábyrgð-
artilfinningu.
En á öðrum hátiðlegum
augnablikum, einkum þó fyrir
kosningar og um áramót, hefur
Hermano tekið að ókyrrast og
brotizt um fast og ákaflega í
fangi Ólafs Thors.
Enn sem kömið er hafa þó
a-rmar Ólafs ekki bilað fyrir
átökum hins gamla glímukóngs,
þótt maður geti látið sér detta
í hug að braka muni í hverjum
lið. Er ekki ósennilegt að Ólafur
minnist orða postulans: Haltu
fast í það sem þú hefur, láttu
•engan taka frá þér kórónu þína.
Og enginn skyldi lá íhaldinu,
þótt það haldi fast um það
sem það hefur. Hermann hefur
reynzt því sem ein dásamleg
guðsgjöf, sönn lífsins kóróna,
•og ef til vill er hér fólgin
skýringin á hinni miklu og vax-
andi guðhraeðslu íhaldsins í
seinni tíð, ef til vill er þessi
guðhræðsla nokkurskonar tján-
ing á þeirri þakklætiskennd,
sem upptendrazt hefur í brjóst-
'um braskaranna við það, að
tpeningarnir tóku að streyma í
pyngjur þeirra í stríðari
.straumum en nokkru sinni fyrr,
-eftir að Hermann Jónasson
sýndi þá ábyrgðartilfinningu,
þann fórnarvilja, að leggja sig
:í bóndabeygju íhaldsins, til þess
að allt þetta björgunarstarf
mætti giftusamlega takast.
Því hvar væri milljónagróð-
inn af milliliðabraski, umboðs-
iaunum, gengisfellingu og öðru
slíku, sem Hermanni verður
svo oft tíðrætt um, ef Hermann
befði ekki hafið sitt björgunar-
starf fyrir átta árum?
Svo kann að fara að íhaldið
geti bjargað sér án aðstoðar
Hermanns. Hvað myndi þá ger-
■ast? Það er hugsanlegt, að í-
haldið sýndi veglyndi og segði
við Hermann: Þú varst trúr
yfir litlu, ég mun setja þig yf-
ir mikið. Gakk inn í fögnuð
herra þíns.
Hitt er þó sönnu nær, að i-
haldið myndi bregðast við eins
og maðurinn, sem fékk bróður
sinn til að biðja sér konu, en
bróðirinn vildi, eftir að málið
hafði verið farsællega til lykta
leitt, fá koss hjá konunni, sem
nokkurs konar umboðslaun fyrlr
ómak sitt: Nú þarf ekki meira,
nú get ég, nú get ég.
Allt þetta virðist Hermanni
vera ljóst. Umbrot hans í fangi
Ólafs Thors eru ekki tómur
leikaraskapur, þótt manni hljóti
óhjákvæmilega að detta slíkt í
hug. Og það eru jafnvel líkindi
fyrir þvi að hann gæti losnað
•g rétt úr kútnum, ef hann
væri svolítið meiri glímumaður.
svolítið hleypidómalausari og
svolítið raunsærri en hann hef-
ur verið til þessa.
En stundum hafa þeir tímar
komið, að Hermann hefur ekki
innlendan her til þess aðallega
að halda verkalýðshreyfing-
unni í skef jum og mælti þá öllú
opinskár en sjálfur Bjarni
Skúli Guðjónsson
Benediktsson, sem einnig sýndi
landslýðnum inn í hjarta íhalds-
ins um sama leyti.
Ef Hermanni Jónassyni auðn-
aðist einhvemtíma að eiga þátt
• t
hann er að punda ávirðingunum
á íhaldið, að ýmsir frómir
framsóknarmenn hafa hlotið
sjónarvættina af ýmsum þeim
fjárkúgunaraðferðum sem Her-
mann lýsir og nú eru að sliga
þjóðina. Mætti þar til nefna
hin margháttuðu fjárplógsfyr-
irtæki sem vaxið hafa utan um
Vilhjálm Þór og hin frægu
skipti stjómarflokkanna á her-
námsgróðanum.
Og enn mætti ef til vill nefna
Áburðarverksmiðjuna og spyrja
hvort Hermann hafi nú gætt
hagsmuna bændanna þar eins
vel og framast varð á kosið.
Og þegar Hermann er að tala
um, hvemig íhaldið hafi staðið
gegn hverju umbótamáli, unz
það var neytt til undanhalds,
man maður eftir því, að þegar
lögin um almannatryggingar
voru samþykkt á Alþingi 1946,
stóðu framsóknarmenn sem
einn maður gegn samþykkt
þeirra. Þá lét Hermann Jónas-
son ekki neyða sig til undan-
halds og var húsbóndi á sínu
heimili.
Svo virðist sem hann hafi farið
að rýna í atkvæðatölur frá síð-
ustu kosningum, og komizt að
þeirri niðurstöðu að vinstri
stjórn yrði seint mynduð á áð-
urgefnum forsendum, jafnvel
þótt góða fólkið í Sósíalista-
flokknum styddi Framsókn.
Alþýðuflokkurinn, Þjóðvam-
arflokkurinn og helmingurinn
af Sósíalistaflokknum eiga að
mynda nýjan verkalýðsflokk
og þannig á að skapast vinstri
meirihluti á Alþingi. Hinn
helmingurinn af Sósíalista-
flokknum er vont fólk, sem
hefur hjartað austur í Moskva
og það má ekki vera með.
Nú verður ókunnugum að
spyrja: Hvernig má það verða,
að Hermann sé slikur hjartn-
anna og nýrnanna rannsakari,
að hann viti að nákvæmlega
helmingur, hvorki meira né
minna, af kjósendum Sósíalista-
flokksins sé til þess hæfur að
hljóta slíka útnefningu.
Ef einhverjir í hópi okkar
sósíalista, eru þannig af guði
gerðir, að þeir hafi hjartað á
Skúli Guðjónsson:
Hermann í bóndabeysfn
í því að koma hér á laggimar
vinstri stjóm, mætti hann sann-
arlega muna tímana tvenna og
gæti við slíkt tækifæri tekið
sér i munn orð ritningarinnar:
Gegnum miklar þrengingar
ber yður inn að ganga í himna-
ríki.
Fyrir nokkrum dögum barst
mér til eyma sú frétt, að
Hermann hefði enn við þessi
áramót látið nýtt hirðisbréf á
þrykk út ganga. Var sagt, að
þar kenndi margra grasa.
Fýsti mig að heyra hirðis-
bréf þetta, hringdi í kunningja
minn, einn góðan framsóknar-
mann og bað hann lána mér
plaggið, hvað hann fúslega
gerði, en lét þau boð fylgja, að
hann vildi fá það aftur.
Furðaði mig og ekki á því
eftir að hafa heyrt plaggið.
Ættu allir framsóknarmenn að
læra þetta plagg utan bókar,
svo lærdómsríkt er það, sumt
til fróðleiks, annað til eftir-
breytni og enn annað til viðvör-
unar.
Þegar frá eru teknar nokkrar
meinlokur og missagnir, er
þetta langtilþrifamesta við-
bragðið sem Hermann hefur
gert til þess að losna úr bónda-
beygjunni.
Hermann lýsir á hinn átak-
anlegasta hátt bolabrögðum og
óseðjandi fégræðgi íhaldsins,
hvernig það sýgur til sín fjár-
magnið, umboðslaunagróða,
gengisfellingargróða og alls
konar milliliðagróða,
Getur hver sagt sér það sjálf-
ur, hvílík sálarþjáning það
i. «/...._____________ „ *r v..' „
Og maður minnist þess einnig,
að í hvert skipti, sem fram hafa
komið einhverjar raunhæfar
tillögur um endurbætur á þess-
ari merkustu umbótalöggjöf
sem samþykkt hefur verið á
Alþingi/ hefur Hermann Jónas-
son og flokkur hans staðið eins
og múrveggur og engan bilbug
látið á sér finna og er þar
skemmst að minnast hinnar
sjálfsögðu réttlætiskröfu að
greiða öryrkjum og gamal-
mennum fjölskyldubætur, sem
öðru fólki í þessu landi.
Þegar ádeilunum á íhaldið
sleppir hafa öll viðbrögð Her-
manns í bóndabeygjunni snúizt
upp í vangaveltur um það með
hvaða hætti ætti að mynda
vinstri stjóm á íslandi. Mjög
hefur leikið grunur á því, að
megintilgangur þessara heila-
brota hafi verið sá, að sefa óá-
nægju óbreyttra flokksmanna,
sem jafnan hefur sviðíð það
sárt, að flokkur þeirra væri
svo langt leiddur frá sínu upp-
runalega hlutverki, sem raun
bar vitni. Það studdi líka þenn-
an grun, að allar tillögur Her-
manris viðvíkjandi vinstri
stjórn mótuðust meir af ósk-
hyggju en raunsæi. Ef þetta
yrði svona og svona, einhvern-
veginn öðruvísi en það í raun
og veru var, þá væri hægt að
koma á vinstri stjóm, annars
ekki. Kunnasta vinstri stjórnar
formúla Hermanns hefur verið
eitthvað á þessa leið:
Með kommúnistum er ekki
hægt að stjóma, Alþýðuflokk-
urinn og Framsóknarflokkurinn
skökkum stað, t. d. austur í
Moskvu, er langsennilegast, að
við séum þannig allir og Her-
manni reynist ekki eins auðvelt
og hann heldur að greina sauði
frá höfrurn og ýmsir óverðugir
komist inn fyrir hið gullna
hlið.
Það er til ein setning, land-
fræg fyrir löngu. Hermann hef-
ur borið hana í munni sér, öll-
um setningum oftar. Hver ó-
svikinn framsóknarmaður kann
hana utan bókar og slöngvar
henni framan í mann, er minnzt
er á samstarf Framsóknar og í-
halds. Setningin hljóðar svo:
Við framsóknarmenn látum
málefnin ráða.
Ef þetta er góð latína, þegar
samið er við íhaldið, hví skyldi
þá ekki sama gilda, þegar sam-
ið er við aðra flokka?
En sjálfsagt er að reikna
Hermanni það til réttlætingar,
Hermann Jónasson
f'jiqfq Thors, hoVhir blátt áfram
farið að tala, túlka og tjá hans
leyndustu hugrenningar.
Svo var t. d. fyrir tveim ár-
um þegar Hermann kvað upp
úr með að hér þyrfti að stofna
í slíku þrældómshúsi öll þessi
ár.
Hins gleymir Hermann reynd-
ar að geta, sem skæðar tungur
mæla, svo notað sé samskonar
orðalag og Hermann, þegar
mennirnir í Sócíp1i«t"floVVnum
eiga að kjósa Framsókn. Þegar
þetta allt hefur gerzt, verður
mynduð vinstri stjórn.
En nú er eins og runnið hafi
upp nýtt ljós fyrir Hermanni,
. að hpttn hof„r hpnn VA Vor"Í7t
næst veruleikanum í heilabrot-
um sínum um vinstri stjórn,
þótt enn skorti nokkuð á að
hann hafi numið þessi fræði
til fulls.
Hann á t. d. eftir að læra
það, að hann hefur ekki mátt
og enn síður nokkurt umboð til
að skáka fólki milli flokka,
breyta stefnuskrám flokka eða
leggja flokkum til stefnuskrár,
allt slíkt hjal verkar aðeins
kátlega á þann er hlýðir. Hann
verður að semja við flokkana
eins og þeir eru, með öllum
þeirra annmörkum og ófull-
komleika, láta málefnin ráða,
eins og hann sjálfur segir, þeg-
ar hann semur við íhaldið.
Og loks verður hann svo að
læra það til fulls, sem hann
virðist nú loks vera farinn að
óra fyrir, að allt skraf um
vinstri stjórn án þátttöku Sós-
íalistaflokksins er óhugsandi af
þeirri einföldu ástæðu, að
Framsóknarflokkurinn, plús Al-
þýðuflokkurinn, plús Þjóðvarn-
arflokkurinn, hafa ekki meiri
hluta á Alþingi og engin líkindi
eru til að svo verði í náinni
framtíð.
Sú þjóðsaga hefur gengið um
Hermann Jónasson, að í innstu
sálarfylgsnum hans leynist ó-
stöðvandi löngun og þrá eftir
því að skapa sögu, verða sjálf-
ur stórt og ógleymanlegt nafn í
íslandssögunni, nafn, sem valdi
aldahvörfum og verði nefnt
með aðdáun og hrifningu af ó-
bornum kynslóðum.
Sennilega á þessi sögn rót
sína að rekja til þess, að ýms-
um hefur funaizt, sem Her-
mann hefði getað orðið slíkt
pólitískt stórmenni, ef hann
hefði á mikilvægum augnablik-
um hagað orðum sínum og
gerðum á aðra lund en raun
varð á.
Og áramótagrein Hermanns
ber því glöggt yitni, að sjálfur
skilur hann manna bezt, að
enginn getur orðið frægur eða
mikill af því einu, að liggja í
bóndabeygju íhaldsins árum
•saman. Þótt Hermann gagnrýni
margt í þessari grein, bæði til
hægri og vinstri, er hinn þungi
undirstraumum ritsmíðarinnar
allrar, frá upphafi til enda, heit
sjálfsásökun og særð metnað-
artilfinning.
„Hví brauzt ég frá sókn
hinna vinnandi vega, í von-
lausu klifin um hrapandi fell?“
Þannig hljóðar nýársboðskap-
ur Hermanns, sé hann lesinn
niður í kjölinn.
Hermann skilur ekkert orð
jafnvel og orðið vald. Hann
virðist einnig vera farinn að
skilja það, að vald hinna vinn-
andi stétta er mesta valdið í
þessu landi og liann virðist
einnig renna grun í, að þessar
stéttir, studdar því valdi, seni
með þeim felst, séu að hefja
sökn gegn innlendum afætu-
lýð og erlendri yfirdrottnan.
Hann virðist einnig renna
grun í, að nöfn þeirra, sem
koma til með að hafa á hendi
forystu þeirrar sóknar, munu
verða skráð á spjöld sögunnar,
en nöfn hinna, sem liggja kyrr-
ir í bóndabeygju afætulýðsins,
gleymast, ef sagan verður misk-
unnsöm, en geta einnig geymzt,
hinum óbornu til viðvörunar.
Við skulum vona að örlaga-
nornirnar verði svo miskunn-
samar við Hermann, að leyfa
V'AV'nril r-1/-*v'v\ r* Úv t-, Á •-> _
beygjunni og verða með þegar
brotið verður í blað og nýr
kapituli hefzt.
Við bíðum og sjáum hvað
setur.