Þjóðviljinn - 01.12.1955, Qupperneq 7

Fúnautudagur 1. desember 1955 — ÞJÓÐVILJINN — (7
Eánn at' traustustu fonífí-
ismönnum sósíalismans á ís-
iandi, Steinþór Guðmimds-' f
son kennari, er 65 ára í dag. |
Þegar á unga aldri skipaði |
hann sér í hina fámeunu
sveit sósíalista, fyrst. í Al-
þýðufiokknum, siðar Sósíal-
istaflolíknum, en Steinþór er
einn af stofnenduin hans.
Fáa menn get ég hugsað mér
sem - frábitr.ari eru hverjum
minnsta votti af sjálfshóli en
Steinþór Guðmundsson er.
Þegar ég skrapp heim til hans
í gær virtist hann telja fátt
frásagnarvert um ævi sína og
starf, ég varð blátt áfram að
hefja yfirheyrslu, — og hér'er
árangurinn.
— Ætt og uppruni?
— Eg er kominn í beinan
karilegg af Magnúsi sútara á
Siglunesi á Barðaströnd (d.
1830-1840), — lengra veit ég
ekki um ætt mína, svaraðij
Steinþór og brosti. Foreldrar
mínir voru Helga Helgadóttir
og Guðmundur Eggertsson.
Fæddur er ég á Holti við Arn-
arfjörð, en fluttist á fyrsta
ári að Krossdal í Tálknafirði
og ólst þar upp.
— Og hvað um æskuárin?
— Eg missti föður minn þeg-
ar ég var á 11. ári, — og fór
að fást við sjóróðra strax og
því varð við komið. Fékkst við
sjómennsku í Tálknafirði og
víðar á Vestfjörðum.
Stúdentspróf eftir eins
vetrar skólasetu
— Og svo tóku skólaárin
við?
— Já, ég fór að reyna að
basla við skólagöngu. Stúdent
varð ég 1911. Raunar var ég
ekki nema 1 vetur í Mennta-
skólanum, tók fyrst gagnfræða.-
próf, og stúdentspróf tveimur
árum síðar.
— Það hlýtur að hafa verið
ólíkt örðugri aðstaða til að
lesa undir stúdentspróf þá en
ungir menn hafa nú.
— Ojá, það dugði ekki ann-
að en gleypa þetta í sig á
hlaupum eftir því sem tími
vannst til.
Háskólanám í Höfn
og Reykjavík
— Og svo?
■ — Eftir það var haldið til
Kaupmannahafnar og lifað á
Garðstyrk næstu 4 árin við
nám á verkfræðiháskólanum í
Kaupmannahöfn, en ég var þó
lengst af þeim tíma „spítala-
matur.“ Þegar Garðstyrkurinn
var þrotinn hélt ég heim til
Reykjavikur, og lauk þar guð-
fræðiprófi 1917. Eftir það fór
ég strax að gefa mig að
kennslustörfum.
1
’ Mcr líknr

Þótt stundum sé eríitt að
kenna henni, ber ég hið
{yllsta traust til hennar”
ÍK
Segir Sfeinþó? Guðmunds-
s«m eftir kernisSustarl
£ iær

Tók á móti Stephan
G. Stephanssyni
— Þú munt hafa tekið mik-
inn þátt í starfi ungmennafé
lagsskaparins í þann tíma er
þau buðu Stephani G. heim.
— Já, á háskólaárunum í
Reykjavík starfaði ég ir.ikið í
ungmennafélögum og það er
rétt að ég starfaði í heimboðs-
nefndinni er sá um móttöku
Stephans G. er honum var boð-
ið heim 1917. Ungmennafélögin
áttu frumkvæðið að því að
bjóða Stephani G. heim, en
heimboðsnefndin var skipuð
fulltrúum ýmissa félaga í
Reykjavík og nágrenni, m. a.
voru í henni Guðmundur Finn-
bogason og Ágúst H. Bjarna-
son prófessor.
— Þetta hljóta að hafa verið
ánægjulegir dagar?
— Já, þeir voru hinir á-
nægjulegustu í alla staði, svar-
ar Steinþór, brosir við og
svipurinn yngist skyndilega er
hann rifjar upp þessar minn-
ingar. Stephan G. dvaldi hér
á landi frá 16. júní og fram
í október. Þótt ungmennafé-
lögin, og þá fyrst og fremst
hér i Reykjavík og nágrenn-
inu hefðu forgönguna, voru
mjög almenn samtök um mót-
töku Stephans G. Stephans-
sonar.
— Voru ungmennafélögin þá
ekki næstum einu æskulýðssam-
tökin i landinu?
— Jú, ungmennafélögin
munu hafa verið eini æskulýðs-
félagsskapurinn sem eitthvað
kvað að, að undanteknum
stúdentafélögum.
Þoldi ekki daður \ið Dani
— Var það ekki um þetta
leyti sem þú gerðist sósíalisti?
— Jú, ég gekk snemma í
Jafnaðarmannafélag Reykja-
víkur, — en sagði mig úr þvi
félagi ásamt Jörundi Brynjólfs-
syni o. fl. vegna afstöðunnar
í samningunum við Dani 1918.
Okkur þótti forustumenn fé-
lagsins ekki standa nógu fast
í ístaðinu gagnvart Dönum.
Eftir það var ég ekki í nein-
um pólitískum félagsskap fyrr
en Einar Olgeirsson stofnaði
Jafnaðarmannafélag Akureyrar
árið 1924, en til Akureyrar
flutti ég 1918 og var þar í 15
ár.
Gleymdi formennskunni!
— Þú byrjaðir snemma að
taka þátt í verkalýðssamtökun-
um?
— Eg kynntist þeirn fyrst í
hásetaverkfallinu 1916, þá hýsti
ég einn verkfallsmanninn. Eg
fylgdist því með þeim átökum
(líka því þegar Jónas frá
Hriflu var að lesa yfir þeim!)
Eg bjó þá í húsi Ottós Þor-
lákssonar, sem var miðdepill í
stéttasamtökunum, en um þær
mundir voru þeir að undirbúa
stofnun Alþýðusambandsins. Og
síðan ég kom í félagsskapinn
hef ég nokkumveginn óslitið
Steinþór Guðmundsson
tekið þátt í baráttunni.
— Lentirðu aldrei í neinum
átökum ?
— Nei, ekki lenti ég í nein-
um ,,ævintýnim,“ — einu siuni
í tuski á Akureyri. Lenti í á-
flogum út af togaranum Rán í
verkfalli.
— Hvað varst þú að reka
finguma í það?
— Eg var þá formaður
verkamannafélagsins.
Þannig hafði Steinþóri
gleymzt að telja það frásagn-
arvert að hafa verið kosinn
formaður Verkamannafélagsins
á Akureyri, sagði frá því næst-
um í ógáti! Má af því ráða
hvort hann muni ekki hafa
gleymt fleiru sem vert væri
frásagnar. Þannig mun hann
hafa gleymt því að hann sat
í bæjarstjóm Akureyrar sem
fulltrúi verkalýðsins.
Síldarsöltun
— Fleira muntu hafa starf-
að fyrir verkamenn á Akureyri
en fljúgast á út af Rán?
— Já, ég var fulltrúi verka-
lýðssamtakanna á Norðurlandi
í stjóm Síldareinkasölunnar
meðan hún stóð. Vann mikið
áð þeim málum með Einari Ol-
geirssyni þar til hann var
hrakinn frá og sildareinkasal-
an Iagðist niður skömmu síð-
ar. Eg var líka með í að
stofna Söltunarfélag verka-
lýðsins, sem átti að vera
til atvinnubóta og til að bæta
hag verkalýðsins á Akureyri.
Eg veitti því forstöðu í 4 ár,
en eftir það mun það hafa far-
ið að veslast upp. Eg byrjaði
að fást við síldarsöltun fyrir
norðan og hafði hana í hjá-
verkum á sumrin fyrst eftir
að ég kom suður.
Stofnun Sósíalistaflokksins
— Og stjómmálaafskipti?
— Eftir að ég kom hingað
suður aftur fór ég í alvöru að
fást við þau mál, og þá einkum
í sambandi við sameiningu
verkalýðsflokkanna, Kommún-
istaflokksins og .Alþýðuflok ,cs-
ins og var einn af stofnendum
Sósíalistaflokksins og hef átt
sæti í miðstjórn hans frá upp-
hafi. (Steinþóri finnst víst ekki
taka að segja frá því að hann
hefur verið varaformaður hans
sl. tvö ár.)
Allir sósíalistar í Reykjavik
vita að Steinþór var eimnitt
formaður Sósíalistafélags R-
víkur fyrstu árin, og allir þeir
sem muna fyrstu ár þess, 1938,
Finnagaldurinn 1939, hernámið
1940 og herleiðingu ritstjóra
Þjóðviljans vita að það vom
ekki nein makindaár til að-
gerðaleysis og leti.
Steinþór var einnig fulltrúi
Sósíalistaflokksins í bæjar-
stjóm Reykjavíkur í 2 kjör-
tímabil eða 8 ár samfleytt, og
undirrituðum er persónulega
kunnugt um að í bæjarstjóm
Reykjavíkur átti reykvísk al-
þýða öraggan fulltrúa þar sem
Steinþór Guðmundsson var.
Þarf því ekki að ergja hann á
spumingum um það.
Er að byggja 36 íbúða
sambyggingu
— Þú hefur látið mál kenn-
ara, einkum byggingamálin,
mikið t.il þín taka.
— Já, Byggingarsamvinnu-
félag kennara var stofnað
1945. Eg var fyrst formaður
þess, en síðan framkvæmda-
stjóri. Á fyrstu árunum var
aðalstarfið að útvega félags-
mönnum lán til bygginga, sem
þeir framkvæmdu svo sjálfir.
Nú byggir félagið á eigin veg-
um. Núna erum við að byggja
36 íbúða sambyggingu við
Fjallhaga, fyi-ir félagsskapinn.
Þá getur undimtaður einnig
bætt því við að kaup og bygg
ing húsnæðis þess er Þjóðvilj-
inn hefur undanfarið haft á
Skólavörðustíg 19 mæddu fyrst
og fremst á Steinþóri Guð-
mundssyni, og eiga sósíalistar
Steinþóri mikla skuld ógoldna
fyrir dugnað hans og ósér-
plægni í þeim málum.
Fólkinu bezt borgið undir
eigin st.jórn
— Þú fórst til Sovétríkjanna
s. 1. sumar.
-— Já, s.l. ár veittist mér sú
ánægja að heimsækja Sovétlýð-
veldin, mér til mikillar gleði,
og fullvissa mig um það, sem
ég raunar elaðist aldrei um áð-
ur, að fólkimi er bezt borgið
undir sinni eigin stjórn.
Eg fékk tækifæri til að fara
til Stalíngrad og sigla gegnum
Volgu-Donskurðinn, til að sjá
uppbygginguna þar sem hún er
stórstígust.
— Og Stalíngrad?
— Það er glæsilegt borgar-
stæði og lagður mikill myndar-
skapur í byggingarnar á Volgu-
bökkum. Borgin er talin ná yf-
ir 60 km. langa strandlengju
meðfram Volgu, en vitanlega
eru ekki samfelldar byggingar
á öllu því svæði. Stalíngrad
mátti heita bókstaflega öll logð
í rústir í heimsstyrjöldinni, en
hvergi sá ég rústir, nema nokk-
ur hús sem varðveitt era til
minja.
Sem dæmi um hvað uppbygg-
ingin gengur ört er t. d. að
í maí s.l. vor byrjuðu þeir á
grunni barnaskóla fyrir 650
börn. Þegar ég var í Stalín-
grad, í lok ágústmánaðar, voru
þeir að hlaða efri liæðina, —■
og það var ákveðið að skólinn
tæki til starfa 20. nóvember.
(Skyldi Gunnar okkar Thor-
oddsen geta lært þar nokkuð?
varð mér að hugsa, en ég
athugaði ekki að leita áiits
Steinþórs).
Mér líkar Ijómandi vel
við æskuna
— Hvenær byrjaðir þú
kennslu ?
— Fyrsta kennslustarf mitt
var stjóm Flensborgarskólan3
veturinn 1917-1918 í fjarveru
Ögmundar Sigurðssonar.
— Þú hefur kennt við marga
skóla ?
— Já, ég hef kennt við ýmsa
skóla eftir að ég kom suður
aftur, auk kennslu við Mið-*
bæjarskólann og Gagnfræða-
skóla Vesturbæjar hef ég kennt
við Menntaskólann og Kenn-
araskólann.
En nú er ég hættur, kominn
á eftirlaunaaldur, en kenni þó
dálítið í vetur.
■— Og hvað segir þú imi
æskuna eftir þetta langa
kennslustarf ?
— Mér líkar ljómandi veí
við æskuna yfirleitt. Þótt
stuuduiii sé erfitt að kenna
henni ber ég fyllsta traust tit
hennar, og er í aðra röndina
hálftregnr til að slíta öll sam-
bönd við liana. Mér er það sér-
stakt ánægjuefni að 2 af
börnum mínum hafa gerzt
kennarar og að sonur minn
— sem einnig á afmæli í dag
— hefur tekið við skólastörf-
unum. Kennsla var einnig
starf konu minnar á tímabili,
Þegar ég nú er orðinn ein-
stæðingur er það mín mesta
umbun að hafa hjá mér börn
mín, sem tekið hafa að sér
mitt lífsstarf.
Í=S^==!
Rabbinu við Steinþór Guð-
mundsson er lokið. Þjóðviljina
óskar Steinþóri hinna beztu
heilla á afmælisdaginn og
þakkar hans mikla og trausta
framlag, er seint verður full-
metið. J. B.