Þjóðviljinn - 11.12.1955, Qupperneq 6

6) — ÞJÓÐVILJINN — SumiudagTii' 11. desember 1955
títgefandi:
! Sameiningarflokkur alþýðu
| — Sósíalistaflokkúrinn —
v______________________________^
Drýgsti
skerfurinn
Á bæjarstjórnarfundinum í
síðustu viku þegar fjárhags-
áætlun bæjarins var tii fyrri
ur.;ræðu var það upplýst að
fnmvarp íhaldsins hefði að-
eins verið rætt á einum fundi
í bæjarráði. „Sparnaðarnefnd“
ihaldsins og borgarstjói’inn
höfðu undirbúið frumvarpið og
nir-urstaðan orðið sú að hækka
fjárhagsáætlunina úr 120 millj.
kr. í 164 millj. og útsvarsupp-
ha.ðina úr 101 millj. í 142
miilj. kr. Það hafði sem sagt
orðið að samkomulagi milli
bo,-garstjórans og „sparnaðar“-
sé; fræðinganna að hækka heild-
arup^ihæð áætlunarinnar um
37% og útsvörin á bæjarbúum
um 40% á aðeins einu ári.
Þessi vinnubrögð eru stór-
lega vítaverð og bera vott um
svo íurðulega léttúð að full-
ko ninni undrun sætir, jafnvel
þótt íhaldið eigi í hlut. Það er
hli tverk bæjarráðs að ganga
ír; frumvarpi áð fjárhagsáætl-
un bæjarins og bæjarstjórnar
að annast afgreiðslu þess. Um
það geta engar deilur staðið.
Það er svo kapituli út af
' fyrir sig hvemig borgarstjóri
og „spamaðarnefnd“ hans hef-
ur unnið verkið. P.eykvískum
almenningi munu þykja það
einkennileg vinnubrögð að svo
að segja aliir útgjaldaliðir
sfeuli stórlega hækkaðir, jafnt
Ssvort hækkun kaups og vísi-
öi u hefur áhrif á þá eða ekki,
og' þeim ætlað að skila í hækk-
uðum útsvömm í eyðsluhít í-
ha’dsins rúmlega 40 millj. kr.
hærri upphæð en ákveðin var
við afgreiðslu f járhagsáætlunar
í desember s.l. Orsökin er sann-
ar'ega ekki sú kauphækkun
sera verkamenn og launþegar
hs a fengið heldur sú þjón-
astusemi íhaldsins við auðstétt
og braskaravald sem lýsir sér í
forgöngunni um þá stórkostleg-
usfu útgjaldahækkun sem yfir
ahaenning hefur dunið og ætl-
að er að leggja fram drýgsta
skerfinn til að ræna hann
kj: rabótum verkfallsbaráttunn-
ar frá því í vor.
Hefði eitthvað annað en
einmitt þetta vakað fyrir í-
ha dinu hefði það sannarlega
átt að taka' tveim höndum
sameiginlegri tillögu minni-
hlutaflokkanna um að fela
bæjarráði gaumgæfilega endur-
skoðun fmmvarpsins með það
fyrir augum að finna ieiðir til
‘iækkunar á útgjöldum og koma
rekstri bæjarins í ódýrara og
hagkvæmara horf. En þeirri
leið hafnaði íhaidið. Að vísu
var ekki reisn þess tiltakan-
iega mikil. Ekki þótti fulltrú-
um þess hyggilegt að greiða
formlega atkvæði gegn tiilög-
unni en hjáseta þeirra dugði
tii að hindra framgang hennar.
Mcð þeirri afstöðu sýndi íhald-
áð og sannaði að það er harla
ánægt með þá þróun sem hækk-
ar útsvörin um 40% og eyk-
ur stórlega útgjöld almennings
og vöxt dýrtíðarinnar.
r
Júdas Iskaríot
Krisíján Bender: Hinn for-
dæmdi. Fjórði bókaflokkur
Máis og meimingar, 4. bók.
Iieykjavík 1955.
Það er engin nýlunda að
skáld sæki í ritninguna efni
í sögu, 1 jóð eða leik, svo hef-
ur jáfnan verið og tíðkast um
allar jarðir enn í dag. Svo
hugstæðar og kunnar voru per-
sónur og atburðir þeirrar bók-
ar öllum almenningi að skáld-
in fundu að þau næðu hélzf'
eyrum hans með þvi að slá
sem oftast á þá strengi; oft-
lega skildu þeir höfundar
sannindi þessi manna þezt sem
sizt unnu kirkju og kristnum
dómi, Þorsteinn Erlingsson og
Arnuif Överland, svo nefnd séu
nærtæk dæmi. Kristján Bend-
er velur sér Júdas Ískaríot að
yrkiseíni ólánsmanninn sem
varð frægastur drottinsviki
allrar sögu og um leið tor-
ráðnust gáta. Guðspjöllin veita
enga skýringu á atferli hins
iilræmda postula, þótt fégirnd
hans sé raunar á lofti haldið;
getgátur fræðimanna og' rithöf-
unda eru margvíslegar og ærið
sxarplegar’ á stundum, en við
erum litlu nær. Kristján Bend-
er fer sínar eigin ieiðir, fá-
orð og mannleg lýsing hans
á hinstu dögum Júdasar er,
sérstæð og geymist í minni.
Hátíð ósýrðu brauðanna fer
í hönd, Júdas er sendur til
borgarinnar til að kaupa vist-
ir, en pyngjan er tóm. Hann
reikar á milli torgsalanna
flóttalegur og forsmáður eins
og beiningamaður, þrunginn
vonleysi, efa og kvíða. Þá verð-
ur kona á vegi hans, það er
Júdít, unnustan sem hann yfir-
gaf forðum. Hún lánar honum
aleigu sína, silfurpeningana
fjóra sem hún hefur unnið
fyrir með súrum sveita, þeir
eru raunar lausnargjald bróður
hennar og greiði Júdas ekki
skuldina innan tveggja daga
verður hann hnepptur í þræl-
dóm. Ábyrgðin og vandinn eru
meiri en Júdas fái undir ris-
ið, veðlánararnir og okrararn-
ir vilja ekki við honum líta,
öi vænting hans og ráðaleysi
: vex með hverri stundu. Iljá
bræðrum hans postulunum er
enga hjálp né huggun að finna,
þeir skilja ekki veraldlega
kveinstafi hans. heldur treysta
öruggir á handleiðslu drottins;
og ioks mælir meistarinn sjálf-
ur hin frægu orð: Sannlega
segi ég yður, einn af yður mun
svíkja mig. Dyr bræðranna lok-
ast að baki Júdasi, hann ráf-
ar um götur og torg ba'nnfærð-
ur og einmana, en himinn hans
•hruninn. Stríðsmönnum æðstu-
prestanna er stefnt til Olíu-
fjallsins til að taka Jesú til
fanga; Júdas fyllir flokk þeirra
gegn ærnu fégjaldi, en þátt-
taka hans á að réttlæta hand-
tökuna í augum lýðsins. En
féð kemur Júdasi að engu
haldi, allt er orðið um sein-
an. Júdít hefur að vísu tekizt
að bjarga bróður sínum, en
neyðizt til að greiða frelsi hans
svo dýru verði að hún kýs að
svipta sig lífi; og Júdas hveríur
einn út í morgunsárið á vit hins
eilífa myrkurs.
Ilöfundurinn lifir hinn forná
Kristján Jöenaer
tíma og þarf sízt af efa vand-
virkni hans og staðgóða þekk-
ingu; hvort tveggja er lífrænt
og sannfærandi í meðförum
hans, umhverfið og maðurinn,
Jerúsalem og Júdas frá Karíot.
Hann færist ekki meira í
inni að Júdasi einum, brýtur
ekki heilann um meistarann
frá Nazaret né boðskap hans
og kenningu; Jesú og lærisvein-
únum bregður að vísu fyrir,
en mynd þeirra er svipdauf
og vanabundin. Bók hans er
ekki söguleg skáldsaga í venju-
legum skilningi, hún er fram-
ar öllu táknrænt verk og sam-
vita nútímanum á svipaðan
hátt og „Barrabas“, hin mátt-
uga og ógleymanlega saga Per
Lagerkvists. Júdas hinn for-
dæmdi sem Kristján Bender
lýsir er ekki bundinn stað né
stundu, hann hefur alltaf verið
uppi og eigi sízt á okkar dög-
um, hann er skilgetinn niðji
okkar aldar / engu síður en
Nikódemus í kvæði Stefáns G.
forðum. Jíidas slítur sig frá
ættmönnum, unnustu og heima-
högum og gengur hugsjón-
inni á hönd, þráir komu rétt-
lætisins og hins nýja ríkis
af heilum huga, en er um of
bundinn fortíðinni, megnar ekki
að festa rætur í hinum nýja
jarðvegi; hann er maður efa-
semda og heilabrota, rótlaus
og eirðarlaus, utanveltu og ein-
mana þrátt fyrir félagskap
bræðranna; hann vill öllum
vel en er til þess kjörinn að
að verða öðrum að meini og
þó sjálfum sér verstur. Ég
setla mér ekki þá dal að gera
höfundinurn upp skoðanir á
fang en hann er fær um að
inna af hendi og beinir athygl-
vandamáium fortíðar eða nú-
Einar Olgeirsson:
v@r og er ísienzkri eiþfSu ©g
T_)að er bjart í hug ís-
^ lenzkrar alþýðu í dag.
Hún er einráðin í að sam-
eina krafta sína eins og hún
þegar hefur gert í Alþýðu-
sambandi íslands, til sóknar
á sviði stjómmálanna. Hún
hefur í ár unnið einn mesta
verkfalissigur sinn í harð-
vítugri viðureign við auðvald
Reykjavíkur og hún ætlar
ekki að láta ræna sig ávöxt-
um þeirrar baráttu.
í dag er bjart í hug þeirr-
ar sókndjör u sveitar, sem
sækir fram til sósíalisma á
íslandi. Halldór Kiljan Lax-
ness — skáldjöfur ísienzkrar
alþýðu, sem gerði íslenzka
alþýðumanninn og alþýðu-
konuna að ódauðlegum hetj-
um í list sinni og sjálfur
berst alltaf hiklaus og djarf-
ur við hlið hennar í lífsbar-
áttunni, — veitti í gær mót-
töku bókmenntaverðlaunum
Nóbels.
En það voru ekki alltaf
þeir tírnar að islenzk alþýða
gæti háð baráttu sína lög-
lega og sigursæla og Halldór
Kiljan Laxness væri umvaf-
inn viðurkenningu og aðdá-
un jafnvel sjálfra valdhaf-
anna.
★
Það voru eitt sinn þéir
tímar að íslenzk ríkisstjórn
gaf út bráðabirgðalög til
þess að banna verklýðsfélög-
unum alla kauphækkunar-
baráttu og leggja við fang-
elsun verklýðsleiðtoganna og
upptöku félagssjóðanna, ef
út af væri brugðið.
Og hver var það þá, sem
gaf út vígorðið sem samein-
aði alþýðuna og lagði gerð-
ardómslögin að velli með
skæruhemaðinum, þegar verk
lýðsfélögin máttu sig hvergi
hræra opinberlega?
Það var Þjóðviljinn, —
þetta skelegga málgagn ís-
lenzkrar alþýðu og flokks
hennar, Sósíalistaflokksins,
sem aldrei hefur bragðizt
lienni, og alltaf reynzt bezt,
er mest lá við.
Það vðra eitt sinn þeir
tímar að Halldór Kiljan Lax-
ness var stöðvaður í miðj-
um upplestri einnar sögu
sinnar á opinberri samkomu
og leiddur út, — það voru
þeir tímar að hann var úti-
lokaður frá því að tala eða
lesa upp í ríkisútvéirpið
vegna skoðana sinna, — það
vora þeir tímar að málgögn
afturhaldsins hvæstu í hvert
sinn, er bók birtist eftir
hann, ekki aðeins yfir inni-
lialdi þeirra, heldur og yfir
listinni.
Hvar átti þá mesta skáid
ísiands öraggt vígi fyrir
skoðanir sínar, — málgagn,
sem alltaf þótti heiður að
því að birta greinar hans, —
blað, þar sem bezti bók-
menntafræðingur íslands,
Kristinn Andrésson, skýrði
stórfenglega list hans fyrir
tíðar, hann prédikar ekki, héld-
ur lætur lesenaunum það eft’í
að draga ályktanir af sögunni,
vega hana og dæma.
Málið er kjarngott og hreint,
stíllinn látlaus og einfaldur.
en ekki hnökralaus með öllu,
og um sumt' skyldur biblíuþýð-
ingunum íslenzku sem að lík-
um lætur. Stundum mættu orð
skáldsins vera fegurri og
mergjaðri, setningarnar mýkri
og hljómbetri, en frásögnin
verður æ listrænni er á sög-
una líður. Spakmæli eru mörg
og víða hátíðleg í bókinni og
bera gerhygli skáldsins gott
vitni: „Óttinn býr sér kylfur og
barefli, ranglætið íer í smiðju
og brýnir eggjar, vond sam-
vizka herðir stál í eldi hug-
leysisins“. Vel lætur Kristjáni
að bregða upp litríkum mynd-
um og fallegum líkingum: „Á
hvelfdu enni hans voru hrukk-
urnar samofnar líkt og fléttað
reipi“ segir um smiðinn þjóð-
rækna, og enn fremur: „Nú
var bros hans mjög hlýtt, líkt og
bjartur geisli á sléttu, kvöld-
kyrru vatni“. Ýmsir þeirra
manna sem á vegi Júdasar
verða eru furðulega skýrir og
lifandi, þótt lýst sé með fáum
dráttum, veðlánarinn, olíusal-
inn, smiðurinn. Ágæta vel lýsir
skáldið náttúrunni með örfá-
um hnitmiðuðum orðum, kol-
dimmri nóttu og rísandi degi,
brennandi sólarhita, svölu
regni. Um borgina og umhverfi
hennar gegnir sama máli, 'og
sannfærandi og litrik er mynd-
in af liinu rómverska oki og
niðurlæging Gyðinga, dramb
semi hinnar hergrimmu yfir-
þjóðar, skriðdýrshætti heldri
manna fyrir kúgurunum, í
Framhald á 11. síðu.
Styöjið Þjóðviljann
rað ÞjóðviSflnn'
íslenzkri þgóS
íslenzkri aiþýðu, svo hún
lærði að elska og meta sitt
skáld?
Það var Þjóðviljinn, sem
með stolti getur litið til
baka yfir farinn veg í dag,
yfir að hafa alltaf staðið
vörð um það bezta og djarf-
asta í íslenzkri menningu og
notið því vinsældar og virð-
ingar eigi aðeins alþýðunnar,
sem elur þá menningu við
hjarta sér, heldur og þeirra
snillinga, er varpa á íslenzka
alþýðumenningu ljósi alls
heimsins.
★
Það vofa alltaf yfir þeir
tímar, að alþýðan verði reyrð
í gerðardómsf jötra, undir-
orpin atvinnuleysi og neyð,
— að skáld hennar verði
hundelt og svívirt af hroka-
fullum valdhöfum, — ef hún
sjálf linar andartak á eiiífri
varðstöðu um málstaðinn, ef
hún sjálf hikar í sókninni til
sigurs.
Þess vegna verður íslenzk
alþýða alltaf að standa vörð
um Þjóðviljann, tryggja út-
komu hans með þrotlausu
starfi og fórnum ár eftir ár.
Hann á það skilið og skilar
aftur því, sem gjöful alþýða
gefur honum, í efldri bar-
áttu fyrir hagsmunum henn-
ar, — í vaxandi reisn í
menningarstríði hennar, sem
fær alla íslenzka alþýðu til
að bera hövuðið hærra og
hugsa djarfar.