Þjóðviljinn - 22.12.1955, Qupperneq 9

Fimmtudagur 22. desember 1955 — ÞJÖÐVILJINN — (9
Fimmtugur í dag:
Stefán Jónsson, rithöfundur
Þegar ég frétti að Stefán
Jónsson rithöfundur yrði
fimmtugur á skemrnsta degi
þessa drungalega árs, þá hitt-
ist svo á, að ég var nýbúinn
að sækja mér sólskin í bækur
hans. Ég hafði ákveðið að
lesa eitthvað mér til heilsu-
bótar og farið að glugga í
nokkur víðfræg skáldrit, en
stungið þeim aftur inn í skáp-
inn, — unz ég hélt allt
í einu á þremur bókum, sög-
unum af honum Hjalta litla.
Sögur þessar voru mér harla
kunnar, við feðgarnir höfð-
um eignazt þær jafnóðum og
þær komu út, ég hafði hlust-
að á þær lesnar og lesið þær
sjálfur, meira að segja upp-
hátt, en öngvu að síður gat
ég ekki stillt mig um að fletta
þeim að nýju. Ég ætlaði víst
að grípa lauslega ofan í þær á
víð og dreif, rétt til að heilsa
upp á góða vini, en endur-
fundir okkar urðu bæði langir
og innilegir. Ég vissi ekki fyrr
til en sögurnar höfðu enn
náð á mér slíkum tökum, að
ég svalg fremur en las hvern
kaflann á fætur öðrum, vakti
yfir þeim fram á rauðanótt
og hélt áfram að njóta dular-
fullra töfra þeirra þegar ég
var búinn að slökkva ljósið.
Allt er svo bráðlifandi í sög-
um þessum, Hjalti litli og
móðir hans, fólkið í Austur-
þænum og fólkið í Vesturbæn-
um, Helgi gamli, Guðrún
gamla, Guðbjörg gamla og
kötturinn hennar, Palli vinnu-
maður, Árni kaupamaður og
Jón alþingismaður, Haraldur^
og Magnús, Elías og Bryn-.
jólfur, Dísa og Stína, — að
ég nú ekki tali um sjálft
meistaraverkið, Bjössa svei-
mérþá, öðru nafni Svehibjörn
Þórðarson. Himinn og jijrð
hafa einnig verið gædd mátt-
ugu lífi, árstíðir og veður,
blóm og strá, dýr og fuglar,
— jafnvel dauðir hlutir eins
ir yndislegar sólskinsstundir,
þakkir fyrir Hjalta og aðrar
ágætar bækur. Jafnframt vildi
ég mega biðja góðar vættir
og dísir íslands að veita hon-
um aftur fulla hreysti, óskert-
an þrótt til að halda áfram
göfugu starfi.
Ólafur Jóh. Sigurðsson.
Börnunum segðu sögu.
Semdu þeim létta bögu.
Skáldin skynja og heyva.
Skrifaðu meira — meira.
Stefán Jónsson, rithöfund-
ur, er fimmtugur í dag. Hann
er löngu þjóðkunnur fyrir
sögur sínar og ljóð. Einkum
er hann vinsæll og vel virtur
af börnum og unglingum.
Varla hefur nokkur rithöfund-
ur komizt lengra í þeirri list
að segja íslenzkum bömum
sögu. „Segðu mér sögúna aft-
ur“ er dómur íslenzkra barna
um sögur hans. SÖgur Stefáns
eru rammíslenzkar. Þær eru
sannar lifandi myndir úr lifi
þjóðarinnar í raunum og
gleði, í önn dagsins. Stefán
kann sérstaklega vel við sig
í heimi barnanna. Hann kenn-
ir þeim í skólanum, en skrifar
fyrir þau og um þau í frí-
stundum. Þau skilur hann
bezt, drauma þeirra og at-
hafnir. Hitt er og rétt, að
verk hans eiga þann mátt
góðra barnabókmennta, sem
heillar hina eldri, veitir þeim
aukinn skilning á barnseðlinu
og hjálpar þeim til þess að
gleyma því ekki, að þeir voru
eitt sinn ungir. Afi og amma
lifa upp bernsku og unglings-
árin og gleðjast og hryggjast
sem börn. Stefán er mikill
mannþekkjari og skáld. Hann
segir sögu sína látlaust, án
tilgerðar og óeðlilegra um-
brota, en með hlýju og dýpt.
Hann á skáldlegt innsæi í rík-
um mæli.
Því miður er sumt af því
lesefni, sem er á boðstól-
um fyrir börn og unglinga,
ekki æskilegar bókmenntir.
Það er því gott til þess að
vita, að við eigum góða barna-
bókahöfunda, en fremstur er
Stefán Jónsson. Fordæmi hans
ætti að sanna ungum rithöf-
undum, að það er hægt að
þjóna listinni og vinna þjóð-
arhylli með því að skrifa
barnabækur. Stefán gerir sér
ekki upp tæpitungu, þegar
hann skrifar bækur hapda
börnum. Hann veit, að þau
skilja eðlilegt mælt mál. Hann
man, að því læra börnin mál-
ið, að það er fyrir þeim haft.
Stefán hefur skrifað marg-
ar sögubækur fyrir börn og
unglinga. Vinsælastar hygg ég^
vera bækurnar um Hjalta litla
og Fólkið á Steinshóli. Hjalti
litli fór sigurför um landið til
yngri og eldri. Einnig hefur
Stefán samið nokkur ljóða-
kver og eru ljóð hans svo
að segja á hvers barns vörum.
Þá hefur hann gefið út tvö
prýðileg safnrit, sem eru góðir
vinir barna og unglinga. Þrjár
smásagnabækur hefur^ hann
skrifað auk barnabókanna.
Var þeim öllum vel tekið, en
fyrst og fremst er Stefán
dáður fyrir barnabækur sínar
og ljóð. Hef ég heyrt þau
ummæli mætra manna, að lík-
legur væri hann til heims-
frægðar, ef hann skrifaði á
tungu stórþjóðar.
Stefán er fimmtugur í dag.
Hann er enn á bezta aldri.
Það er ósk mín, að hann eigi
eftir að skrifa margar sögur
handa börnum og unglingum
og vekja samtíðina tiT gleggri
skilnings á sálariífi þeirra,
óskum og þörfum.
Ég hef annars margar á-
stæður til þess að muna Ste-
fán Jónsson á fimmtugsaf-
mælinu og senda honum
heillaóskir. Hann er skóla-
bróðir minn og var samkenn-
ari um mörg ár. Hann hefur
glatt mig og börnin mín með
sögum sínum og ljóðum. Hann
er mannvinur, hlýr í viðmóti
og drengur góður. Og ekki
skal því gleymt, að hann er
giftur sveitunga mínum, frú
Önnu Aradóttur, glæsilegri
konu og myndarlegri hús-
freyju. Gaman hefði verið að
heimsækja þau hjónin á af-
mæli skáldsins, því að á heim-
ili þeirra er gott að koma, en
þess er nú enginn kostur og
verða því kveðjur úr fjarlægð
að nægja. — Sk. Þ.
Gjöf ti! Náttúru-
gripasafnsins
Fyrir milligöngu íslandsvir.ar-
ins James Whittakers, er býr í
London, hefur jarðfræði- og
landfræðideild Nóttúrugripa-
safnsins nýlega borizt góð gjöf.
Er það safn steina- og berg-
tegunda frá Suður-Rhodesiu.
Sendandi þessara náttúrugripa
er The Office of the High
Commissioner for Rhodesia and
Nyasaland, en sýnishornin eru
valin af jarðfræðistofnuninni
Geological Survey of S.Rhodesia,
er hefur aðsetur í Salisbury.
I því safni, sem gefið var, éru
46 steintegundir, sumar mjög
fallegar,. auk þess' 10 tegundir
gullmálma og . 16 bergtegundir,
sem algengar eru suður þar.
Eru í safni þessu ýmsir góðir
sýnismunir, sem hægt verður að
sýna í sýningarskápum, þegar
bygging Náttúrugripasafnsins
rís af grunni. James Whittaker
hefur oftsinnis áður sýnt hlý-
hug til Náttúrugripasafnsins
með bókasendingum og fleiru,
og kunnum vér honum þakkir
fyrir. Hann gefur með þessu
gott fordæmi.
Sigurður Þórarinsson
Brezku stjóruinui breytt
Framhald af 1. síðu.
tvíhöfða vanskapningur. Ljóst
sé að Eden ætli einkum að gefa
sig að utanríkismálunum en
láta Butler eftir yfirumsjón
með innanlandsmálunum.
Kjarabarátta verkalýðsfé-
laganna og nýju launalögin
og amboð verða mikilvægar
persónur í þessum sagnabálki.
Þrungnastur lífi er þó andi
höfundarins, sem gagnsýrir
verkið allt, kímni hans og
góðlátleg glettni, mannþekk-
ing hans og manngæzka, hóg-
vær elskusemi hans og ástúð.
Ég ímynda mér að fáar bæk-
ur íslenzkar, sem samdar hafa
verið á vorum dögum, þoli það
jafnvel og sögurnar af Hjalta
litla að vera lesnar aftur og
aftur. Þessar sögur hafa þeg-
ar eignazt mikinn fjölda vina
á öllum aldri hvarvetna á
landinu, en grunur minn er
sá, að þær muni brátt fara
út fyrir pollinn og verða við-
Sú fullyrðing ríkisstjómarinn-
ar, að lcauphækkanir opinberra
starfsmanna sé afleiðing af samn-
ingum verkalýðsfélaganna og
hliðstæða þeirra ir hrein blekk-
ing. í fyrsta la; var þörf lág-
launamanna hjá rikinu fyrir
kauphækkun eltki afíeiðing af
kauphækkun verkamanna, held-
ur sprottin af sömu rót og þörf
verkamanna, þ. e. verðbólgu-
stefnu ríkisstjórnarinnar. í öðru
lagi vom hinar miklu liækkanir
á lauúum hátekjuinanna ekki
hliðstæðu heldur í mótsögn við
samninga verkalýðsfélaganna.
Afstaða stjórnarvaldanna til
launabaráttu verkalýðsins ann-
ars vegar og afgreiðslu launalag-
förlar bækur um það er lýk- anna og umræðurnar um þau
hins vegar fela í sér ýmsar at-
hyglisverjar staðreyndir, sem
draga má lærdóma af.
ur.
Stefán Jónsson er harna-
kennari að atvinnu, en hefur
gerzt mjög afkastamikill rit-
höfundur í hjáverkum. Það
lýsir manninum betur en mörg
orð, að hann mun ekki hafa
gengið heill til skógar með-
■ an hann var að semja sög-
urnar af Hjalta litla, heldur
átt við þungbæran sjúkdóm
■ að stríða og sennilega verið
- oft og einatt sárþjáður. Þessi
fátæklegi greinarstúfur á að
! færa honum þakkir mínar fyr-
Kaupmáttur launanna rýrnaði
um meira en 20%
Þegar verkamenn, þeir lægst
launuðu í þjóðfélaginu, fóru fram
á hækkun kaups, ætlaði allt aft-
urhaldsliðið að rifna af hneyksl-
un yfir slíkri ósvífni. Sýnt var
fram á það með óhrekjandi rök-
um að kaupmáttur verkamanna-
launanna hefði rýrnað um 20%
frá því 1947 og þó meir, því að
ómögulegt var að reikna hverju
hækkun húsaleigunnar nam, en
hún hefur hækkað mest eins og
allir viðurkenna.
Engar slíkar röksemdir bitu á
stjórnarliðið. Hinni eðlilegu og
sjálfsögðu baráttu verkamanna
var lýst sem skemmdarstarfsemi
gegn þjóðfélaginu.
Eins og kunnugt er náðu verka-
lýðsfélögin samningum um kaup-
hækkun, sem nam 10% auk nokk-
urra annarra ávinninga. Má segja
að þessar kjarabætur samsvöruðu
því, að ríkisstarfsmenn með sam-
bærileg laun hefðu fengið um það
bil 12%.
Ekki 10% hækkun á állt
grunnkaup
Nauðsynlegt er að festa sér það
í minni, að ekki var um 10%
hækkun grunnkaups að ræða
nema á almennu verkamanna-
kaupi, sem áður var 9.24 kr. Á
hærra kaupi mátti grunnkaups-
hækkun og niðurfelling vísitölu-
skerðingar samanlagt ekki fara
yfir 10%. „Samkvæmt þessu varð
minna en 10% hækkun á því
grunnkaupi, sem áður var liærra
en lágmarkskaup Dagsbrúnar, og
í einstaka tilfellum er um að
ræða lækkun grunnkaups hjá
starfsstéttum, sem höfðu áður 23
% verðlagsuppbót á tiltölulega
stóran hluta grunnkaupsins,“ eins
og segir í skýrslu Hagstofunnar
um þessa samninga.
Einnig er rétt að minnast þess,
að verkalýðsfélögin buðu það
fram, að vísitöluskerðing mætti
haldast á grunnkaupi, sem væri
yfir 12 kr. um tímann, en því var
umsvifalaust hafnað af fulltrúum
atvinnurekenda. Það er því fjarri
sanni, að verkalýðsfélögin hafi
krafizt afnáms allrar vísitölu-
skerðingar.
Afstaða verkalýð'sfélaganna til
mishárra taxta
Rétt er ennfremur að benda á
það, að stefna verkalýðsfélaganna
hefur verið sú, eins og Sigurður
Guðnason tók fram 1 ræðu, sem
birt var hér í blaðinu, að munur
á hærri og lægri töxtum héldist
svipaður að krónu- eða auratali
en ekki að hundraðshluta. Sést
það á því að munur á hærri og
lægri aðaltaxta hjá Dagsbrún
1942 var 65 aurar eða 31%, 1944
30 aurar eða 12%, en nú 22 aurar
eða 2.2%. Ef nú væri hlutfallslega
sami munur og 1944 væri hærri
taxtinn kr. 11,39 og ef miðað
væri við 1942 kr. 13.32, í stað kr.
10.39 sem nú er.
Þetta sýnir glöggt afstöðu
verkalýðsfélaganna til mishárra
launa í vaxandi dýrtíð.
Afstaða ríkisstjórnarinnar
Þegar ríkisstjórnin lagði fyrir
Alþingi launalagafrumvarpið,
sem samið var af nefnd skipaðri
3 mönnum úr stjórn BSRB og 2
öðrum embættismönnum, sagði
hún, að það væri aðeins um það
að ræða, að samræma laun opin-
berra starfsmanna launum Verka-
manna eftir hækkanirnar í vor.
Þetta væri ein afleiðing verkfall-
anna. Það eina, sem stjórninpi og
höfundum frumvarpsins fannst
þurfa að biðja afsökunar á, var,
að þeir hefðu ekki treyst sér til
að hækka meir laun þeirra hæst-
launuðu. Helzti ágalli frumvárps-
ins væri sá, að munur iægstu og
liæstu launa væri of lítill.
Það kom þó strax í ljós við at-
hugun á frumvarpinu, að hér var
annað á ferðinni en afleiðing a£
eða samræming við kauphækkun
verkamanna. Þar var ákveðin
sama hækkun hlutfallslega á
hærri laun eins og þau lægri. Það
var gagnstætt þeirri stefnu verka-
lýðsfélaganna, sem hér hefur ver-
ið lýst.
Þessar grunnkaupshækkanir á
öllum launastigum komu líka i
Framhald á 13. síðu. ,