Þjóðviljinn - 06.05.1956, Blaðsíða 7

__________________________________ „ ----Sunnudagur 6. ctnaí 1956 — ÞJÓÐVILJINN — (7
límamóf!
Vor og sumar 1956!
Verður þess tíma minnzt í
sögu alþýðusamtakanna, í sögu
íslenzku þjóðarinnar, sem tíma
gróanda og djúptækra þreyt-
inga? Verða úrslit alþingis-
kosninganna 24, júní þáttaskil
í stjórnmálum íslendinga, rís
upp úr þeim öflugur þing-
flokkur alþýðunnar, sem úr-
slitaáhrif hafi á stjórnarmynd-
un og stjórnarstefnu að lokn-
um kosningum?
Um fátt er spurt fremur í
nýby.rjaðri kosningabaráttu, og
fólkinu sem spyr og vill að
þetta verði, er það í sjálfs-
vald sett að í sumar gerizt
stórviðburðir, sem hefja kosn-
ingaárið 1956 í tölu merkisára
íslandssögunnar.
í'
ieyiíifan frá 1942
Tiltölulega litlar breytingar
hafa orðið á stýrkleik stjórn-
málaflqkka íslenzkra í fjórtán
ár, allt frá kosningunum 1942.
í tvennum kosningum þess árs
varð Sósíalistaflokkurinn,
fjögra ára gamall, nýrisinn úr
ofsóknarhríðum innlends aft-
urhalds og erlends hernámsliðs
að öflugum þingflokki, fékk sjö
þingmenn í júlí en tíu í októ-
ber.
Eftir þann mikla alþýðusigur
ta'Jdi afturhaldið í Sjálfstæðis-
fiokknum og Framsókn ekki
fært að skríða saman í stjórn,
mynduð var utanþingsstjórn,
máttarlítil, kom ekki fram
þeim árásum á alþýðu sem
hún reyndi. Og með tíu manna
þimgflokki tókst Sósíalista-
flokknum að hafa þau úrslita-
áhrif á stjórnarmyndun og
stjómarstefnu tveimur árum
síðar, að nýsköpunarstjórnin
var mynduð. En af því mikla
starfi dró alþýða manna ekki
réttar ályktanir. Til þess að
tryggja íramhald nýsköpunar-
stefnu hefði þurft að stórefla
Sósíalistaflokkinn í kosningun-
am 1946. Það varð ekki, og
þess vegna treysti afturhaldið
sér að skríða saman til ó-
hæfuverks Keflavíkursarnn-
ingsins, og síðar í stjórn Stef-
áns Jóh. Stefánssonar, Bjarna
: Benediktssonar og Eysteins
Jónssonar.
FEokksfyEgi á reiki
Nú fyrst, sumarið 1956, er
, þess vænzt af þorra alþýðu-
manna, að stórbreytingar geti
; orðið í íslenzkum stjórnmál-
um. Öllum kemur saman um
að fylgi manna við þá aftur-
haldsflokka sem enn eiga menn
sina í ráðherrastólum, sé
, á reiki, og það svo almennt,
að hugsanleg sé mikil tilfærsla
kjörfylgis. Og meðferð Fram-
sóknar á bandamönnum sínum,
hægra armi Alþýðuflokksins,
er slík fyrir kosningar, að fáir
munu vænta annars en Ey-
steins-eymdar af því banda-
lagi. Og Þjóðvarnarflokkurinn,
sem ýmsir töldu máli skipta í
kosningunum 1953 er orðinn
einkennilega utangátta þó ekki
sé lengra komið kosningabar-
áttunni. Má telja liklegast að
hann þurrkist með öllu út úr
þinginu, og vinni það eitt í
þessum kosningum að gera ó-
virk atkvæði vinstri manna,
t---------------------------
29. apríl — 5. maí
1956
v---------------------------j
sem iáta tilieiðast að kjósa
hann aftur.
Fær ÁSþýMandaíagið
úrslifaáhrif!
Eina von alþýðumanna um
miklar breytingar, um róttæka
stjórn, um framfara- og ný-
sköpunarstefnu, er tengd Al-
þýðubandalaginu, tengd þeirri
von að Alþýðubandalagið vinni
svo stóran kosningasigur þegar
í sumar, að þingflokkur þess
hafi úrslitaáhrif á stjórnar-
myndun og stjórnarstefnu að
kosningum loknum, fái álíka
aðstöðu og Sósíalistaflokkurinn
1942. Á þeirri von er einnig
byggð sú ætlun alþýðumanna
úr öllum stjómmálaflokkum,
að hægt yrði að spara verka-
lýðshreyfingunni harða og
margendurtekna verkfallsbarí-
áttu næstu árin með kosninga-
sigri Alþýðubandalagsins. Með
þeim kosningaúrslitum yrði
tryggt að alþýðusamtökin ættu
ekki á næstunni öflugasta and-
stæðing í meirililutavaldi aft-
urhaldsins á Alþingi og í rík-
isstjórn, sem gengi erinda ofsa-
gróðamanna og auðburgeisa.
Reginafl samtaka
alþýðu
Hátíðahöld verkalýðsfélag-
anna 1. mai báru merki sóknar
og samhugs, flestár greinar og
ræður forvígismanna alþýðu-
samtakanna þann dag og ávarp
dagsins vitnuðu um nýjan
skilning á nauðsyn þess að
mæta andstæðingunum einnig
á því sviði sem þeir hafa náð
mestum árangri undanfarin ár
— á stjómmálasviðinu.
Afl íslenzkrar alþýðu, sam-
taka í Alþýðusambandinu, er
orðið afturhaldinu íslenzka of-
urefli. Hvað eftir annað, þegar
verkalýðssamtökin hafa verið
knúin til stórverkfalla, lýkur
þeim með stói'sigri. í mátt-
lausri heift hafa Bjarni Bene-
diktsson og Framsóknarleiðtog-
amir vælt á íslenzkan her.
Gersígrað í verkfallsátökum
hefur afturhaldið flúið í síð-
asta virkið :meirihlutavald sitt
á Alþingi og rikisstjórnarvald,
og reynt að ræna alþýðuna
því sem vannst.
Verður það virki á valdi aft-
urhalds Eysteins og Bjarna
Ben. að loknum kosningunum
í sumár, svo þeir geti þaðan
sent alþýðunni gengislækkun
og kaupbindingu?
Þeirri spurningu svara ís-
lenzkir alþýðukjósendur með
kjörseðli sinum 24. júní.
Opinská jáfning
íhaídsprófessors
Stjórnmálaflokkamir finna
til þess með öðrum hætti en
nokkru sinni fyrr hve alþýða
landsins er orðið sterkt þjóð-
félagsafl. Ólafur Björnsson
prófessor, frambjóðandi Sjálf-
stæðisflokksins og sá hagfræð-
ingur sem afturhaldið hefur
mest beitt gegn alþýðusamtök-
unum undanfarandi ár, talaði í
Ríkisútvarpið að kvöldi 1. maí.
Vakti hann athygli á því, að í
kosningastefnuskrám allra
stjórnmálaflokkanna sé lögð á-
lierzla á vilja til „samstarfs við
mikilvægustu stéttas'amtökin
um lausn efnahagsvandamál-
anna,“ En svo lýsir þessi mátt-
arstólpi Sjálfstæðisflokksins
því hvernig honum hafi komið
fyrir sjónir slíkt ,,samstarf“.
„. . . Það er út af fyrir sig
engin nýjung, að stjórnar-
völdin hafi leitað meira og
■* minna víðtæks samstarfs við
stéttarsamtökin um slík efni.
Það hefur jafnvel verið stofn-
að til fjölmennra stéttaráð-
stefna í þessu skyni. En Já
hefur það að jafnaði verið
þannig, að það sem rætt hef-
ur verið á þeim vettvangi,
hefur ekki vcrið framkvæmd
glæsilegra kosningaloforða,
heldur liitt, liverjar hinna
svonefndu óvinsælu ráðstaf-
ana, er að dómi stjórnarvald-
anna væri nauðsynlegt að
gera, svo sem kaupbindingar,
gengislækkunar, tolla- og
skattahækkana, hafta o. s.
frv. samtökin helzt gætu sætt
sig við“.
Hér er af óvenjulegri hrein-
skilni skýrt frá livernig „sam-
starf“ Sjálfstæðisflokkurinn og
Framsókn vilja hafa við al-
þýðusamtökin um „lausn efna-
hagsmálanna“ — að loknum
kosningum, og heimildin ætti
að vera komin nógu innarlega
úr innsta hring Sjálfstæðis-
flokksins til þess að takandi sé
mark á henni.
Huamvnd Framsóknar
um verkefni alþýðu-
samfðkanna
Athyglisvert var einnig
hvernig einn helzti valdamaður
„Alþýðu-framsóknarbandalags-
ins“, Steingrímur Steinþórsson,
talaði til alþýðunnar 1. maí.
Taldi hann hina mestu fjar-
stæðu að verkalýðsfélögin
beittu verkfallsvopni, en þó
sýnu verra að þau kæmu ná-
lægt stjórnmálum! Frambjóð-
andi þessi, sem Alþýðuflokks-
mönnum í Skagafirði er ætlað
að kjósa, sagði fyrir nokkrum
árum 1. maí við hvað hann
teldi að verkalýðsfélögin ættu
að fást. Þau ættu að ummynd-
asi I stöðvar sem ráðlegðu ung-
lingum um stöðuval! Hann
kom ekki aug'a á neitt annað
iramtíðarverkefni handa
verkalýðsfélögunum i því full-
komna þjóðfélagi sem Fram-
sókn og Sjálfstæðisflokkurinn
væru að skapa íslendingum,
með aðstoð Stefáns Jóhanns og
Haralds Guðmundssonar!
I
Reisn samfakanna
m l.maí
lllA. . m.. ............
Mikið vantar á að verkalýðs-
félögin sjálf komi fram í sam-
ræmi við það mikla áhrifavald
sem þau eru orðin í íslenzku
þjóðfélagi. Það sést á dögum
eins og 1. maí. Ekki væri óeðli-
legt að þann dag bæri Reykja-
vík og aðrir bæir landsins yf-
irbragð alþýðuhátíðarinnar,
hvar sem litið væri. Hér í
Reykjavík eru hátíðahöldin 1.
maí svo fábreytt að raun er að.
Fagurt er og hlýlegt að sjá
hina þungu straumlygnu elfu
kröfugöngunnar. Hvergi í
heimi munu farnar óher-
mennskulegri og viðkunnan-
legri kröfugöngur, heilar fjöl-
skyldur koma með, afi og
amma, faðir og móðir, ungling-
ar og börn á öllum aldri, hin
minnstu í barnavögnum og
kerrum. Enginn reynir framar
að raða fólkinu í reglulegar
fylkingar, gangan fyllir ak-
braut götunnar og flóir upp á
gangstéttirnar unz hún að lok-
um verður að piannhafi
Lækjartorgs og gatnanna sem
að því liggja. Nú var meiri
skreytingarvottur við Lækjar-
torg en oft áður, og fánar og
borðar nutu sín óvenjulega í
blíðviðri og fegurð þessa maí-
dags. Þar varð ágætur úti-
fundur.
Vífc(i|>flettír
Tengslin við fólkið
En svo má líka heita f.vrir <
1
flestum að hátíðinni sé lokið. <
i
Dansleikir í fjórum húsum um <
kvöldið bera lítinn biæ alþýðu- i
I
hátíðar. Hvergi er hugað fyrir j
skemmtun þeim þúsundum i
barna, sem fólkið í verkalýðs-
félögunum á, og líka ættu að
geyma í minni sérstaka gleði
og upplyftingu frá hátiðisdegi
verkalýðsins. Ekki fer roskna
fólkið almennt eða gamla fólk-
ið á dansleikina, en það fólk
kemur líka verkalýðssamtök-
unum við. Borið er við að fólk
nenni ekki framar að sækja
dagskrárskemmtanir eins og
áður fyrr. Þau rök geta al-
þýðusamtökin ekki tekið gild,
heldur hljóta þau að halda
áfram að leita þeirra tengsla
við félagsmenn sína og fólk
þeirra sem ekki bregðast. Eng-
inn vandi virtist að fylla Þjóð-
leikhúsið með íslandsklukk-
unni 1. maí. Gaman væri ef
verkalýðsfélögin gætu boðið
einnig þangað 1. mai næstu
árin. Að súmu leyti er um aft-
urför að ræða í 1. maí hátíða-
haldi hér í Reykjavík, einktím
þó að fjölbreytni skortir. “Á
Akureyri höfðu verkalýðsféíög-
in bæði barnaskemmtun og
dagskrárskemmtun, auk dartg-
leikja.
Nú líka Einari fundirni'r!
Það er til merkis um óverrju-
harða kosningabaráttu hve' vel
fundir eru víðast sóttir, og að
stjórnmálaandstæðingar takast
þar á. Pólitískir fundir háfa
við kosningar undanfarið oft
verið daufir og einlitir, en nú
er augljóst fjör og áhugi hvar
sem komið er. „Þetta fer að
líkjast fundunum í gamla
daga“, sagði Einar Olgeirsson
eftir Hafnarfjarðarfundinn sqm
Alþýðubandalagið hélt, og var
auðfundið að þannig vildi hann
hafa þá.
Framboðun f lokkanna er
fylgt með óvenjulegri athygli,
og þá ekkj sízt framboðum Al-
þýðubandalagsins. Fer ekki
milli mála, að framboðin sem
Alþýðubandalagið hefur þegar
birt eru talin góð framboð og
líkleg til fylgis.
MaÓur á flótta frá
sjálfum sér
Talsverða undrun hefúr
framboð Áka Jakobssonar , á
Siglufirði vakið, en hann fer ^ M
þar fram fyrir „Alþýðu-fram—
sóknarbandalagið“. Fyrri félag-
ar hans á Siglufirði og viðar
hafa brugðizt reiðir við oi‘ð-
rómnum sem 'gengið hefur um
líkindi á þessu framboði, og
ekki viljað trúa því fyrr en
þeir tóku 'á að Áki gerðist
þjónn Alþýðuflokksins og
Framsóknar. Honum tókst þó
einnig að bregðast því trausti
þeirra sem eftir var.
Nú reyna ýmsir af afsaka at- T
ferli mannsins með ólæknandi
ráðherrasótt, sem hafi elnað
og fengið svölun í vön um
sjávarútveg'smálaráðuneyti í
minnihlutastjórn hjá Eysteini
eftir kosningar. Hefði Áka ein-
hverntíma þótt lítið leggjast
fyrir garpinn. Hins er þó tæp-
ast að vænta að garpmennska
hans í stjórnmálum verði hér-
eftir slík, að hún freisti
nokkru sinni skálds að rita þar
Framhald á 10. eíðii