Þjóðviljinn - 21.07.1956, Blaðsíða 4

i) — ÞJÓÐVILJINN' — Laugardagur 21. júlí 1956
ÞlÓÐVlLIINN
Útgefandi:
Wameiningarflokkur alþýðu — Sósíallstaflókkurinn
Sendiherrar þurfa að kunna
mannasiði
f ¥ TNDANGENGIN þrjú ár
j hefur dvalizt hér á landi
j jbrezkur sendiherra, Hender-
j Bon að nafni. Sendiherra þessi
( er nú að hverfa héðan, því
j það er til siðs að sendiherrar
( ílakki milli landa, allir nema
( ÍThor Thors. Mr. Henderson
I ihefur ekki haft sig mikið í
( 'frammi opinberlega hér á
f landi, hvað svo sem harui kann
f að hafa gert að tjaldabaki,
f ©n áður en hann fór héðan
f Upptendraðist hann allt í
f einu af hvöt til þess að senda
f íslenzku þjóðinni kveðju sína.
1 Hann kallaði því á sinn
f fund blaðamenn frá málgögn-
f ium þeirra flokka sem fyrir
! kosningar voru að makka við
brezka útgerðarmenn um
smánarsamninga í landhelgis-
: málum, og boðskap Mr. Hend-
ersons má lesa í blöðunum í
gær.
: TjAÐ er stundum sagt að
■*- Bretar séu mestir dipló-
matar í heimi og kunni fyllstu
skil á háttvísi. Æði margar
þjóðir hafa þó aðrar sögur
að segja í því efni, t.d. yrði
vitnisburður Kýpurbúa um
þessar mundir nokkuð á aðra
, lund; en hvað sem um það má
segja virðast brezk diplómat-
ía, háttvísi og kurteisi ekki
hafa hrinið á Mr. T. Hender-
son. Kveðjuorð þessa brezka
sendiherra voru sem sé dóna-
leg og ósvífin afskipti af
íslenzkum innanríkismálum;
honum var það ríkast í huga
að íslendingar héldu áfram
að gera land sitt að fóta-
þurrku bandariskra stríðs-
manna. „Sendiherra Breta hér
á landi líkir íslendingum við
lítt vopnaðan mann sem
ífleygir skildi sínum og stend-
ur varnarlaus eftir,“ setur
■ Morgunblaðið í feitletraða
fyýirsögn yfir ummæli sendi-
( herrans. Og enn segir blaðið;
f „I þessu sambandi gat sendi-
; herrann þess að þjóðirnar
yrðu að taka tillit hver til
' annarrar, ef vel ætti að fara,
• Og ekki mættu einstakar
[ þjóðir gera einhliða ráðstaf-
í anir sem hefðu slæmar afleið-
ingar í för með sér fyrir sam-
starfsþjóðirnar. Væri banda-
: lagsþjóðum skylt að ráðgast
' við vinaþjóðir sínar, áður en
? mikilverðar ákvarðanir væru
teknar." íslendingar „mega
ekki“ ákveða einhliða að þeir
ætli að búa í landi sínu einir
og frjálsir, segir Mr. T. Hend-
erson, þeim er „skylt“ að
f felíta ráðleggingum útlend-
r inga. Það er ekki að undra
f jþótt Morgublaðið birti um-
[ ínæli þessa manns með vel-
[ þóknun; það er sem kunnugt
f er stefna Sjálfstæðisflokksins
j að erlendir „sérfræðingar"
eigi að ákveða hversu lengi
ísland skuli hernumið. Mr. T.
Henderson og Mr. Ó. Thors
feafa sömu skoðanir á ís-
lenzku sjálfstæði, og sendi-
herrann tekur einnig fram
að þeim beri ekkert á milli í
landhelgismálum.
ÞAÐ er ástæðulaust að rök-
ræða við þennan útlenda
sendil um íslenzk innanríkis-
mál, en það rifjaðist upp fyr-
ír mörgum í gær að íslend-
ingar hafa áður fengið hlið-
stæðar vinarkveðjur frá Bret-
um. Haustið 1946, þegar
Bandaríkjamenn voru að
smeygja á íslendinga fyrsta
hernámsfjötrinum sendi
brezka utanríkisráðuneytið
orðsendingu hingað og sagði
að það myndi mælast illa
fyrir þar í landi ef íslend-
ingar létu ekki fjötra sig.
Halldór Kiljan Laxness birti
þá grein hér í blaðinu og
komst m.a. svo að orði: „Þeg-
ar brezka utanríkisþjónustan
lætur siga sér til að gerast
máltól ágengra hernaðarafla
í Bandaríkjunum, og telur sig
ekki ofgóða að senda þessari
varnarlausu fjölskyldu feótun-
arbréf í von um að fá með
slíku beygt vilja vorn undir
erlent vald, þá er ekki nema
eitt grð sem á íslenzku lýsir
slíku hátterni: lítilmennska.
Það er sú lítilmennska sálar-
innar, sem skýtur sér bakvið
vopn og höfðatölu til að sýn-
ast mikilmennska. — Til er
sígilt íslenzkt svar, jafnan
notað ef óvarðandi aðili tekur
að grípa fram í tveggja mál,
eins og nú, þegar brezk
stjórnarskrifstofa sendir oss
tóninn með hótun um fjand-
skap Englands í sjálfstæðis-
baráttu vorri gagnvart Banda-
ríkjum Norðurameríku. Við
slíkri snubbóttri röklausri
hótun, sem vér vitum fullvel
að ekki er höfð í frammi við
oss að vilja brezku þjóðarinn-
ar, við slíku dónalegu hrópi,
er ekki til nema eitt svar:
Éttu það sem úti frýs,“
ÞESSI grein Halldórs Kilj-
ans birtist í Þjóðviljanum
2. október 1946. Ef brezk
stjórnarvöld hafa hug á að
sendiboðar þeirra tileinki sér
mannasiði í samskiptum við
Islendinga, ættu þau að
skylda hvern nýjan sendi-
herra til að læra feana utanað
og hegða sér samkvæmt því.
Og ekki sa’kar þótt Mr. T.
Henderson geri slikt hið
sama; þótt hann sé að fara
héðan þarf hann kannski á
mannasiðum að halda í sam-
skiptum við einhverja aðra
þjóð.
Skriða sem samþykkt Alþingis
átti þátt í að hrinda af stað
Viljayfirlýsing Alþingis um
brottför bandarísks feers
af íslandi virðist ætla að feafa
víðtæk áferif. Hún hefur átt
sinn þátt í að nú eru æðstu
menn Bandaríkjanna að velta
því fyrir sér, hvort ekki sé
rétt að draga stórlega úr her-
stöðvakerfinu, sem Banda-
rikjamenn hafa komið sér
upp á síðustu árum víðsvegar
um heiminn. „Ríkisstjómin
gerði sér Ijóst að þótt krafa
(Islendinga^ næði ekki með
öllu fram að ganga gæti hún
orðið til að setja af stað skriðu
i öðrum hlutum heims. Ríkis-
stjómarnefndir hafa verið að
velta þessu máli fyrir sér á
vikulegum fundum síðan i
öndverðum marz. Þær hafa
reynt að komast til botns í
því, hvað veldur andúðinni á
dvöl erlendra herja,“ sagði
Dana Adams Schmidt í skeyti
frá Washington til New York
Times 26. júní. Nú berast þær
fregnir frá Washington, að
ýmsir áhrifamestu menn
Bandarikjastjórnar vilji

Arthur Radford
flytja þorra feandarísks her-
liðs heim frá öðrum löndum.
Litið er á breytt herstjórn-
arkerfi Bandaríkjanna á
Kyrrahafi vestanverðu sem
fyrsta skrefið tíl framkvæmda
á slíkri stefnubreytingu.
Eitt af verkefnum yfirher-
ráðs IBandaríkjanna er að
gera á þriggja ára fresti til-
lögur um hernaðaráætlun á
heimsmælikvarða þrjú ár fram
í tímann. Áætlunin sem gerð
var 1953 er nú að renna út, í
vor hófst undirbúningur að
samningu tillagna um nýja á-
ætlun. Brátt kom í ljós að
innan herráðsins var djúp-
stæður ágreiningur milli for-
manns þess, Radfords aðmír-
áls, annars vegar og fulltrúa
landhers, flughers og flota
hinsvegar. Radford hafnaði
tillögum félaga sinna og er
þeir höfðu ekki samið nýjar
fyrir ákveðinn tíma útbjó
hann sjálfur álitsgerð og setti
þar fram sjónarmið, sem hann
gaf í skyn að nytu samþykk-
is Eisenhowers forseta, en
hann tekur lokaákvörðun um
hernaðaráætlunina í heild.
Þegar æðstu menn banda-
rískra hermála fengu tillögu
Radfords í hendur varð þeiin
fyrst fyrir að reyna að hindra
að vitneskja um deiluna innan
yfirherráðsins blandaðist í
kosningabaráttuna. Öll eintök
af tillögu Radfords voru
stimpluð ríkisleyndarmál og
bannað að taka afrit af þeim.
Jafnframt voru yfirherráðinu
gefin fyrirmæli um að allt
starf að samningu hernaðará-
ætlunarinnar skyldi liggja
niðri fram yfir forsetakosn-
ingar.
Erlend
tíðimdi
á nthony Leviero, sá frétta-
ritari New York Times í
Washington sem annast frétta
sambönd við landvarnaráðu-
neýtið, komst þó á snoðir um,
fevað var að gerast, og 13.
júlí birti hann í blaði sínu
meginatriðin úr tillögum
Radfords. Þau eru 1 stuttu
máli á þá leið, að fækka skuli
í herafla Bandaríkjanna um
800.000 manns á næstu þrem
árum. Fækkunín á einkum að
bitna á landher og flota. Nú
eru 2.814.000 Bandaríkjamenn
undir vopnum. Af liðsafla
bandaríska landhersins eru 40
af feundraði í herstöðvum
Bandaríkjanna í Evrópu, Asíu
og Afríku. Svipað mun hlut-
fallið vera í flugher og flota.
Fækkun um 800.000 manns
myndi því hafa í för með sér
að liði í herstöðvunum myndi.
fækka um 320.000 manns.
IJélagar Radfords í yfirher-
ráðinu héldu því fram,
að sögn Levieros, að slík
fækkun myndi hafa það í för
með sér að fækka yrði her-
stöðvunum verulega. Auk
þess létu þeir í Ijós ótta við,
að ef bandarísku herliði í
Þýzkalandi, Kóreu og Japan,
þar sem megnið af liðsafla
Bandaríkjanna erlendis hefst
við, yrði fækkað verulega,
myndu herbandalögin, sem
Bandaríkjastjórn hefur lagt
svo mikið kapp á að koma
upp, ganga úr skorðum. Levi-
ero segir, að allt bendi til að
Radford túlki í tillögum sín-
um sjónarmið Wilsons land-
varnaráðherra, Humphreys
fjármálaráðherra og að lík-
indum Eisenhowers. Ráð-
herrarnir séu þeirrar skoðun-
ar að hernaðarútgjöldin
megi ekki fara yfir 40.000
milljónir dollara á ári, eUa
verði greiðsluhalli á fjárlög-
um og ógerlegt að lækka
skatta. Kjarnorkusprengjur,
eldflaugar og önnur ný vopn
séu hins vegar svo dýr, kostn-
aður við þau vaxi svo ört, að
hernaðarútgjöldin myndu
brátt fara yfir’ 50.000 milljón-
ir dollara ef ekki sé sparað
með þvi að fækka mönnum
undir vopnum. Hvað það snert
ir að ekki sé gerlegt að
treysta nær eingöngu á kjam-
orkuvopn, sé því til að svara
að bandamenn Bandaríkjanna
séu ekki of góðir til að leggja
til landher, fallbyssufóðrið. 1
kosningabaráttunni 1952 var
kjörorð Eisenhowers: „Asíu-
menn eiga að berjast við
Asíumenn".
I
J Tppljóstrun Levieros var að-
alurræðuefnið á fundi
Dullesar utanríkisráðherra
með fréttamönnum í þessari
viku. Hann staðfesti, að verið
væri að kanná mögulcikn. á að
fækka í herafla Bandaríkj-
anna. Ákvarðanir um fækkun
feeriiðs í Evrópu yrðu teknar
í samráði við önnur A-banda-
lagsríki. Ráðherrann viður-
kenn^li, að þýðing herstöðva
erlendis þverraði jafnóðum og
flugvélar yrðu langfleygari og
skeyti langdrægari. Edwin L.
Dale, einn af fréttamönnum
New York Times í Washing-
'ton, skýrir frá því 17. júlí að
tillögur Radfords hafi ekki
vakið þá andstöðu meðal yf-
irmanna utanríkismála Banda
ríkjanna sem búizt hafi verið
við. I utanríkisráðuneytinu
séu menn þeirrar skoðunar aS
Bretland og önnur Evrópuríki
muni fækka í herjum sínum
og ekki sé nema eðlilegt að
Framhald á 7. síðu
Frá A-bandalagsherœfingum í Þýzkálandi, þar sem
bandarískir, brezkir og franskir hermenn tóku þátt.
Nú rœða brezkir og bandarískir ráðamenn um að fœkka
liði sínu í Vestur-Þýzkalandi um helming að minnsta
kosti.