Þjóðviljinn - 09.04.1957, Qupperneq 7

Þjóðviljinn - 09.04.1957, Qupperneq 7
Þriðjudagur 9. apríl 1957 — ÞJÓÐVILJINN — Til þess að við mættum vera öðrum þjóðum til fyrir- myndar á sviði barnabók- mennta eru nú 'ofmörg ár liðin frá fyrstu tugum þessarar ald- ar, hemámsárin orðin full mörg og peningaprangið of fyrirferðarmikið. Fólki dags- ins í dag hefur glejanzt sú kenning meistarans, að það lifir ekki af einu saman brauði. Hitt er aftur á móti efst í huga þess, að bókvitið verði ekki látið í askana. Sú kynslóð ræður nú ríkjum hér á landi, eem lifað hefur þær mestu þjóðlífsbreytingar, sem nokk- ur kynsióð hefur lifað síð- an land byggðist. Sárfátæk bemska og æska, illa klædd og oft svöng, átti ekki annan munað en þann, sem bækur veittu, en er nú vaxin í þá kynslóð, sem hér fer með völd og það hafa margir hlutir gerzt. Það hafa reyndar allir hlutir gerzt. Það fólk, sem til- heyrir þessari kynslóð, þykist að vísu enn hafa í heiðri þann bókmenntalega arf, sem því var fenginn í hendur í bernsku þess. Það heldur sig hafa not- ið hans vel og blessar hann 1 mjög á tyllidögum, en mun ekki skila honum næstu kyn- slóð nema í brotum. Það umrót og þær bylting- ar, sem dunið hafa yfir okkur og gert okkur hina snauðustu allra manna að nýríkum gróssemm, hafa einnig snert ómjúklega andlegt líf okkar og svo að segja lagt í rústir fyrri lífstrú. í dag er ekki um að ræða hér á landi neina al- menna lifsskoðun, því síður er þjóðareining finnanleg um nokkurt mál. Það fólk, sem byggir Island í dag, sýnist eiga það eitt sameiginlegt að keppa eftir lífsþægindum. En þó að telja megi þetta sam- eiginlegt, er ekki keppt eftir neinu sameiginlega. Hver og einn sækir fram fyrir sig. Hver og einn berst fyrir sinni lúxusbílaþrá, kæliskápadraumi, skattsvikahugsjón og lúxus- flakki á erlendum grundum. Þjóðin sér og finnur, að allt er þetta reist á ótraustum gmndvelli félagslega séð og þjóðfélagið rambar hvað eftir annað á heljarþröm. Félags- legt öryggi er hvergi að finna. Fólk hefur nú um skeið haft gnægð j>eninga handa á milli og fyrir þessa peninga hvggst það veita sér allan munað áð- ur en hmnið dynur yfir. Einn- ig bömin em munaður þess, leikföng þess og stássbrúður. Það fólk, sem þannig er altek- ið af eftirsókn lífsgæða sér til handa, hefur sem eðlilegt er vaxið upp úr sjálfu sér og gleymt því, að hugmynda- heimur barna og unglinga er heimur á sína vísu og á kröfu til að vaxa og þróast. 1 aug- um þeirra, sem allt miðá við peninga er hugmyndaheimur bamsins næsta bamalegur og skrítinn. Hann er ef til vill skemmtilegur til frásagna, vegna þess að bömin em af- sprengi foreldranna og með því að tala um þau og þeirra skrítna heim fá foreldrar þægilegt tækifæri til að tala um sig sjálft undir rós. Móti því verður naumast mælt, að ást æðimargra for- eldra til barna sinna birtist nú til dags i mjog ríkum mæli í því að veita þeim flest, sem þau óska, dekra við þau og reyna að gera þeim lífið sem dásamlegast. Reyna eftir megni að forða þeim frá því að þola þá erfiðleika, sem for- eldramir sjálfir urðu að þola í sinni bemsku. Sá strangi agi, sem áður fyrr var mikill böl- valdur í öllu uppeldi, er nú víð- ast breyttur í andstæðu sína. En við þá breytingu hefur fólki gleymzt sú staðreynd, að rétt- látur agi foreldra er hverju barni samt sem áður nauðsyn. Það beinlinis væntir hans og fer mikils á mis, ef það finn- ur hann ekki. Lággur í augum uppi, að hverjir þeir foi'eldrar, sem ekki líta fyrst og fremst á bam sitt sem verðandi manneskju og reyna að ieið- beina því þangað, munu aldrei gefa þvi neinar dásemdir sem endast megi framtíð þess, hversu mjög sem þeir dekra við það með eftirlæti sínu. Hverjir þeir foreldrar, sem láta sig engu varða, hvað börn þeirra lesa og hver hug- myndaheimur þeim er gefinn í bókum þeirra, láta þau jafn- vel skipa fyrir um þetta sjálf, þeir líta ekki á börn sín sem verðandi manneskjur. Þeir líta á þau aðeins sem munað sinn og leikföng sín. Ég gat hér að framan um hlutfall milli þýddra og fmm- samdra baraa- og unglinga- bóka hér á landi og hve hinar þýddu bækur eru í gífurlegum meirihluta. Flestar eru þær af reyfaragerð og flestar undar- lega lélegar sem slíkar, enda láta margir þýðendur ekki nafns síns getið á þeim. Ligg- ur næst að halda, að miklu skárri lestur fyrir börn og unglinga séu reyfarar, sem skrifaðir eru fyrir þroskaða lesendur. Þar halda víða á penna kunnáttusamir menn á iðju sína, en höfundar barna- og unglingareyfara eru næst- um ævinlega skussar. Það, sem vakir fyrir þýð- endum barna- og unglinga- bóka, er þvi miður afarsjaldan það að gefa bernsku og æsku þjóðar sinnar góða bók til lestrar, heldur hitt að auka tekjur sínar. Útgefandi hvaða bókar sem er hefur það auð- vitað að aðalmarkmiði að selja bókina og út af fyrir sig er honum það ekki láandi. Kunn- áttusamur útgefandi bama- og unglingabóka finnur upp á mörgu til að auglýsa bækur sínar og þá er það, að gulu bækumar, bláu bækurnar og þær rauðu koma við sögu, en samkvæmt hinum margendur- teknu auglýsingum útgefanda, verða öll böm að lesa þær bækur. Þá er gripið til þess ráðs að- spyrja börnin sjálf, hvað þau helzt vilja lesa. Samanber Peter Grove. Síðan kemur hún út sú bókin, sem kvað slá öll met i vinsældum. Fólk, sem upptekið er af fjár- aflaplönum sinna merkilegu fullorðinsára, hefur lítinn tíma til þenkinga í andlegum efn- um, en auglýsingahreimurinn lætur ekki að sér hæða og þrengir sér inn í vitund þess, svo að það man ekki annað en hann, er það velur bömum sínum bækur. Eitt ráð er það, sem útgef- endur hafa notað umræddum bókum sínum til framdráttar, en það er að fá. einhvern vel- þekktan kennara til að láta nafn sitt á þýðingu hókar eða þó ekki væri annað en skrifa um hana lofritdóm í blöð. Þeir hafa gert þetta í þvi trausti að hún gengi þá fremur í augu fólks og væri nafn þýðandans trygging fyrir góðu efni henn- ar. Útgefendur hafa nú frem- ur dregið úr þessari aðferð og treysta nú meira á kápulitinn. Kennarar hafa samt sem áður ekki lagt árar í hát, heldur þýtt, frumsamið og gefið út af eigin hvötum. En það er ekki sama að vera þokkalegur kennari og hafa þokkalegan smekk á bækur, skáldlegt ímyndunarafl og í þjónustu þess listræn vinnubrögð. Reynsla mín af baraakennur- um, stéttárbræðrum mínum, er yfirleitt ágæt. Þetta eru áhugamenn um starf sitt og ná þar flestir miklu meiri ár- angri en almennt er viður- kenndur. Meðal þeirra manna veit ég marga, sem hafa næm- an smekk á skáldskap og mik- ið yndi af góðum bókum. Svo undarlega vill til, að flestir era þeir meðal hinna hljóðlátu og kæra sig litið um að Iáta á sér bera. Hinu er ekki að neita, að sé eina stétt um það að saka fremur en aðra, hví- líkt óskaplegt léttmeti og him- inhrópandi kjánaskapur er á borð borinn sem lesefni fyrir böm og unglinga, þá eru það einmitt barnakennarar bæði hérlendis og erlendis. Það er eins og menn þessarar stéttar, sem vasast mest í að semja bækur eða þýða þær, komist hvergi út fyrir stig hinnar fyrstu lestrarkennslu. Allt á að vera sem auðveldast í lestri og helzt allt á barnamáli, svo að hvergi reyni á neina hugs- un, orðminni eða ályktunar- gáfu. Þessir menn virðast ekki hafa hina minnstu hugmynd um, hvað raunvemleg bók er. Þyki þeim eða öðrum þetta harður dómur, skulu bækur þeirra vera vitni mín. Það, sem nú er framtekið og ýmislegt fleira á sök á því, að það ástand hefur skapazt, sem nú er orðið hér og virðist með hverju ári festast í sessi. í fullkomnu andvaraleysi hef- ur fólk látið þessi mál af- skiptalaus, en smám saman sefjazt af auglýsingabrellum og áróðurstækni. Það skal tek- ið fram, að hér er einkum átt við bækur ætlaðar börnum komnum yfir tíu ára aldur og síðan eldri. Bækur yngri barna era hér miklu skaplegri og nálgast það að vera sæmileg- ar. Ekki skal því gleymt, að nú hefur Helgafellsútgáfan reynt að spyma fótum við hinni óheilíavænlegu þróun og gefið út öndvegisrit fáein í því skyni að glæða áhuga æskunn- ar fyrir sígildum bókum. Er þetta lofsverð tilraun, en þvi aðeins getur hún orðið meira en tilraun, að forráðamenn æskunnar skilji hvað um er að vera. Sá auglýsingakenndi hunda- vaðsháttur, sem einkennir bama- og unglingabækur nú til dags, er uggvænlegur. Hvað vilja börnin lesa? er spurt. Samanber Politiken 21. sept. 1956 vilja þau helzt lesa um morð og glæpi og það verða þau að fá. Barna- og unglingabækur má auðvitað skrifa um hvaða efni sem er, nema um glæpi, morð og öðravísi manndráp og það efni annað, sem sett er á svið til þess að auka þá spennu, sem þegar er orðin of há. Um þetta er ef til vill óþarfi að fara mörgum orðum, því að spennan hlýtur að falla, Engin ósköp standa lengi og stefna og stefnuleysi hljóta að eiga sín takmörk. Spennan helzt að líkindum aðeins visst tímabil, en hún getur verkað nokkuð lengi á þá, sem fyrir henni urðu. Það er ógjörning- ur að eltast í þaula við það, sem æsir mest, því að jafnvel það verður hversdagslegt til lengdar. Höfundar geta að vísu enn um skeið aukið við þjófnaði og morðum og bætt í það frásögnum um nauðganir og homosexualisma og menn eins og Peter Grove geta rétt- lætt það með því, að um þau: efni vilji fullorðið fólk gjarn- an lesa í dagblöðum, íslenr.kir barnakennarar og aðrir geta aukið við þýðingar sínar & þeim bókum og útgefendur geta enn aukið litum í se; íur sínar, en allt hlýtur þetta að eiga sín takmörk og síðan c.ft- urhvarf. Þá er að því komið, að við fáum eintóman heilag- leika og siðaprédikanir na ?tU árin. SUMUM KANN að virðasf, að eftirlit með útkomu harua- og unglingabóka sé mikil nauðsyn og benda þá á þá’ staðreynd, að þannig eftirlit er haft að opinberri tilhlutan með kvikmyndum. Víst er þetta sambærilegt og sé eftir- lits þörf með kvikmyndum, þá er þess einnig þörf við útkcmu barna- og unglingabóka, enda er þetta mjög skylt og styður, hvað annað. Sá er þó ljóður á, að þannig eftirlit hefur ótelj- andi annmarka og suma mjög hættulega. Þess er heldur ekkl að dyljast, að lítil hætta er á ferðum, þó að út komi við og við bók af því tagi, sem lítið gildi hefur og eins þó að þar fljóti í og með reyfarar. Þá fyrst er í óefni komið, þegar þannig bækur era að verða allsráðandi og fólk tekur að halda, að þannig skuli einmitt barnabækur vera. En þannig er nú að verða. Hið eina eftirlit, sem að gagni getnr komið, er breytt almenningsálit í þessum mál- um. Það verður með einhverju móti að fá fólk til að hugsa um ^ietta, en hætta að horfá þangað sljóum einfeldnings- augum. Fólk verður að sjá og skilja, hvílíkt siðleysi það er, þegar það ætlar börnum sín* um ekki annað til skemmti- lesturs en yfirspennt atburða- þvaður og æsikjaftæði. Þetta liggur svo í augum uppi, að fengist fólk til að veita þess- um málum svolítið brot af mannlegri hugsun sinni, myndi það strax sjá, að hér er f óefni stefnt. • Það eru ósannindi af slæmrl tegund, þegar fullyrt er, að börn og unglingar fáist ekkl til að lesa aðrar bækur en þær, sem fylltar eru af frá« Framhald á 11. síðub í Steíán Jónsson lithöfimdur : Fáeiiforð um BARNABÆH VE Síðari hluti „Börn og unglingar eru elskulegustu lesendur sem hugsast getur“

x

Þjóðviljinn

Direct Links

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Þjóðviljinn
https://timarit.is/publication/257

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.