Þjóðviljinn - 18.07.1957, Side 4

a> i?JÓE>VIUINN — Fimmtudagur 18. júlí 1957
Þióðviljinn
Öt«9faair Samelnlnaarflokfcur alMBu — Sósfallstafloklrartan. — Rltstíóran
Uocada Kjartansson, SlKurBur OuBmundsson (áb.). — Fréttarltatlóxl: Jón
Blarnason. — BlaSamenn: Ásmundur Slgurjónsson, QuSmundur Vtífúason.
Xrar S. Jónsson. Magnús Torfl Ölafsson. Slsurjón Jóhannsson. — Augl)a>
tnaascjórl: Quðgelr Magnússon. — Rltstjóm, afgretSala. auglýslngar. prent-
amlðj.i Skólavörðustlg 19. - Siml 17-500 (5 línur). — ÁskrtftarverB kr. 25 á
n. i rWrykJavik og nágrennl; kr. 22 annarsstaBar. — LausasóluverS kr. 1.90.
FrentsmlSja WÓSvllJana.
I
Farmannadeilan
] • TajYvðviljinn skýrði í gær frá
•••* nokkrum aðalatriðum
sáttatillögunnar. Augljóst er
á þeim upplýsingum, að deii-
an snýst nú fyrst og fremst
tim það Iivort kaup á að
hækka til muna hjá þeiin
híestlaunuðu á skipunum, eða
hvort kauphækkunin eigi ein-
göngu að ná til hinna lægri
launuðu.
Sáttatillagan gerir ráð fyrir
beinni kauphækkun að-
atoðarvélstjóra, sem nemur
12%, en auk þess mundi hann
fá miklar launabætur sam-
kvæmt öðrum ákvæðum til-
j lögunnar. Þannig mundi kaup
j hans hækka verulega með því
að fá greidda yfirvinnu fyrir
í í vaktir í höfnum. Hann mundi
; einnig fá hækkað kaup með
yfirvinnugreiðslu fyrir ýms
i verk, sem áður hefur ekki
verið greitt fyrir. Blaðið hef-
nx afiað sér upplýsinga frá
aoönnum, sem gjörkunnugir
eru þessu starfi, að kaup-
hækkuu aðstoðarvélstjóra
samkvæmt tillögunni sé að
Kíúmista kosti 18—20%. Það
veróur því að slá þvi föstu,
að sáttatillagan hafi tekið til
greina eðlilegar kröfur að-
íStoðarvélstjóra um launabæt-
MX.
í <Dvipað tillit tekur sáttatil-
! iagan til anuarra undirvél-
| stjóra. Kauphækkun ]>eim tíl
| handa mun varla vera undir
7 12—16% þegar á allt er litíð.
f ÍYfirvélstjóri fær hins vegar
I ekki beina grunnlaunahækk-
] im samkvæmt sáttatillögunni,
I en hann á að fá eins og
I aórir vélamenn 2% mótor-
I íþóknun. Annar vélstjóri fær
) talsverða kauphækkun, þegar
I á allt er litið og telja menn,
f Sem unnið hafa í því starfi,
ftð réttmætt sé að telja kaup-
hækkun þeirra frá 6—12%,
Eokkuð mismunandi eftir
ækipastærð.
Stýrimenn fá allir kaup-
hækkun, en þó 3. stýri-
saiaöur mest. Láta mun nærri
að kauphækkun 3. stýrimanns
sé begar allt er metíð 10—
12%. Lioftskeytamanni er
áátíuð 10% grunnkaupshækk-
un og nokkur önnur leiðrétt-
i ing. Þessi dæmi sýna það að
) sáttatillagan gengur mjög í
! iþá átt að hækka laun hinna
j lægri launuðu á skipunum,
en standa gegn verulegum
launahækkunum hinna hæstu.
Það hefur ekki farið á milli
mála, að hæstlaunuðu
mennimir á skipunum em
mjög óánægðir með sinn hlut
samkvæmt sáttatillögunni.
Þeir hafa lagt fast að félög-
um sinum á skipunum að
pressa fram launahækkun hjá
sér líka. íhaldsforingjarnir
gera lika allt sem þeir geta
til þess að hinda verkfallið
við mál hálaunuðu mannanna
á skipunum. Bjarni Bene-
diktsson vonar að verkfallið
dragist á langinn með því að
staðið verði fast á launaliækk-
un lianda þeim liæstu. Og
hanu veit Iíka að verði þar
gefið eftír, þá er auðveldara
fyrir hann, að spana á stað
önnur verkföll hjá öðrum
stéttum. Flugmannaverkfallið
er þar ágætt dæmi.
Augljóst er líka hvað Bjarni
Ben. ætlar sér í farmanna-
deilunni. Hann er þegar
farinn að ]irástagast á þeirri
lygi, að skipstjórar eigi að
fá 8% kauphækkun samkv.
sáttatillögunni. Og í skjóli
þessara fullyrðinga er haun
að segja við aðra farmenn:
Sjáið, skipstjórar fá 8%
hækkun, hví skylduð þið ekki
heimta meira. Þessi upplognu
8% Bjarna eru þannig til-
komin að gert er ráð fyrir í
sáttatillögunni að skipstjóri á
Þyrli skuli liafa sama kaup
og á öðmm nákvæmlega
samskonar skipum, eins og
Litlafelli og Kyndli, en á
þessu hefur verið nokkur
misbrestur. Hið almenna kaup
sklpstjóra er óbreytt.
Tilgangur Bjarna er aug-
ljós í þessu máli öllu: Að
trufla eins og hægt er. Fá
langt verkfall og kostnaðar-
samt. Fá meiri ólgu í launa-
málunum. Gera rikisstjórninni
til bölvunar. En beir farmenn,
sem hlusta á slika menn og
Bjarna Ben. í þessu máli, þeir
skilja ekki sína stöðu. Það
mega þeir þó vita, að frá
Bjarna og öðrum íhaldsfor-
ingjum eiga þeir einskis
skilnings að vænta. Frá þeim
fá þeir kalt nei við öllum
kröfum. Launabætur undirvél-
stjóra, stýrimanna og loft-
skeytamanna yrðu litlar, ef
Bjarni fengi ráðið.
llþýSan skattlögð - auðfélögum hlíft
J R cykvíkingar eru þessa daga að fá vitnisburð um lilna mildu
’ Jiönd Sjáifstieðisfloldísins í skattamálum og þykir mörgum það all-
] jþunjtbær miidi. Útsvörln sem lögð eru á Beykvíkinga sýna heilindin
1 g áróðri Sjálfstæðisfiokksins gegn skattaálagningu; hér er það ekkl
f ívínsf ii stjómln sem skammtar þegnunum álögurnar lieldur melri-
r Butnstjórn Sjálfstæðisflokksins í Beykjiivik. Er ekki ólíldegt að all-
7 37iargir Beykvíkingar sem kosið hafa yfir sig þessar útsvarsálögur
? toieð því að styðja íhaldið til valda muni það allt fram í janúar að
f ári hvernig íhaldsbæjarstjórnin í Beykjavík seilist niður í vasa bæj-
I arbúa.
7 Útsvarsupphæðin sem á Beykvíkinga er lögð er nú 20% hærri en
[ íi fyrra eins og menn liafa fengið að kenna á. En íhaldið liafði þann
! íiátt á að hlutfallslog Jiækkun útsvaranna á almenningi mun vera
i 25% en á félögum - þar með á mestu auðfélögum Iandsins - ekki
J nema um 15%. Þama sést hverjum íhaldið vill ldífa — alþýða
I inanna látin bera hlutfailslega miklu meiri hælckun en auðfélögin.
\ vísu getur sú alþýða sem þannig er svínað á gefið bæjarstjóm-
X axii<aldlau hvíld frá störium eftir rúmt misseri, Útsvarsbyrðaniar
Esperanto sækir á
í alþýðuríkjunum
Eins og kunnugt er, þá er
Esperanto eina tilbúna tungu-
málið sem náð hefur verulegri
útbreiðslu til hagnýtilegrar
notkunar um heim allan. Hér
hafa margir viljað skella
skollaeyrunum við þessari
staðreynd vegna hinna sterku
áhrifa enskunnar sem rutt
hefur sér til rúms og ríkt hér
fyrir atbeina og eftirköst
seinni heimsstyrjaldarinnar.
Hafa ýmsir áróðursmenn
enskra áhrifa hér og enskrar
tungu látið í það skína að
enskan væri orðin það al-
heimsmál sem öðrum tungum
þýddi ekki að etja kappi við
um sæti menningarlegra
samskipta þjóða i milli, og þá
allra sízt ,,tilbúnu“ máli eins
og Esperanto, og þá gleymt
því að öll mál eru meira eða
minna „tilbúin", þó þau hafi
orðið það á lengri tíma og
með hæpnari aðferðum en
Esperanto.
Menn virðast ekki muna
lengur eftir því að fyrir
nokkrum árum var aðal-
ritara Sameinuðu þjóðanna
afhent áskorun, undirskrifuð
af meira en 16 milljónum
manna, um það að taka Espe-
ranto upp sem túlkmál í al-
þjóðasamskiptum á þingi SÞ.
Ennfremur að seinna gerði
þing UNESCO samþykkt um
að mæla með Esperanto sem
túlkmáli i alþjóðasamskiptum.
Einmitt meðal enskumælandi
þjóða átti baráttan fyrir ]>ess-
um framgangi Esperantos
mjög miklu fylgi að fagna.
Fyrir okkur Islendinga er
það íhugunarefni að hafa ekki
gefið meiri gaum að gagn-
semi Esperantos í milliþjóða-
samskiptum, þvi tunga okkar
og menning er i alveg sér-
stakri hættu með að geta
haldið sérstæði sínu vegna á-
hrifa hinna öru samskipta við
umheiminn og eru þar áhrif
enskunnar sterkust sem stend-
ur. Allt öðruvísi eru þau áhrif
sem Esperanto hefur, þvi eig-
inleikar þess sem tungumáls
eru fyrst og fremst alþjóð-
legir og lyfta. því undir sam-
anburð á séreigindum þjóð-
tungnanna og þar með hefja
þau fram til meiri þroska, í
stað þess að þjóðtunga stærri
þjóðar yfirþyrmir venjulega
mál hinnar minni eins og við
höfum gleggst dæmi um í ná-
grannalöndunum.
Sérstaklega vildi ég benda
á vanmat verkalýðshreyfing-
arinnar hér og víða annars-
staðar á nytsemi þessa undra-
tækis sem Esperanto er á
málsviðinu til túlkunar milli
manna af hinum f jarskyldustu
þjóðernum. Hlýtur þó alltaf
að vera miklum erfiðleikum
bundið fyrir fulltrúa á ráð-
stefnum verkalýðsins viða um
heim að geta tjáð viðhorf sin
hverju sinni þegar þeir eiga
ekkert tungumál sameiginlegt.
En nú er að verða á þessu
mikil breyting fyrir atbeina
Heimsfriðarhreyfingar Esper-
antista (M.E.M.) sem hefur
unnið þrotlaust að því að
brýna fyrir þjóðum heimsins
að hagnýta sér gagnsemi Es-
perantos í þágu friðaraflanna.
Heimsf riðarhreyfing Esperant-
ista er sprottin upp í Mið-
Evrópulöndunum og hefur að-
setur sitt bæði i Austurríki og
Svíþjóð. Hún hefur um undan-
farinn áratug náð töluverðri
útbreiðslu í mörgum löndum
fyrir óeigingjarnt starf
margra einlægra friðarsinna.
Hún gefur út mánaðarrit sem
ræðir friðarmálin og flytur
fréttir af framgangi þeirra
víðsvegar um heim. Rit þetta
er gefið út á Esperanto og
nefnist: „Paco“, sem þýðir:
friður. Útgáfu þess er hagað
þannig að félagsdeildir hreyf-
ingarinnar i hverju landi sem
þátt tekur í henni gefa ritið
út til skiptis eftir fastri röð.
Þetta hefur skapað náið sam-
starf milli hinna ýmsu deilda.
Núna síðast kom það út hjá
islenzku deildinni, sem nefnist
„Matene", sem þýðir: morg-
nnn. F.i' bnð miöv vei úr earði
tilhlutan kinverska Esperant-
istafélagsins og Hiris kín-
verska sambands lýðræðis-
sinnaðrar æsku og hafi þar
þeir Hu Yu Chi brautryðjandi
kínv. esp.hreyfirigarinnar óg
forseti félagsins ásamt Yeh
Chun-chién, þekktum rithöf-
uudi á Esperanto, halda ræð-
ur um mikilvægi þessarar
hreyfingar. Ennfremur hafi
mótsgestir hlýtt á ræðu aðal-
ritara Alheimsesperantistafé-
lagsins, dr. Ivo Lapenna,
flutta af segulbandi, um menn-
ingarlegt gildi alþjóðamálsins
ásamt heillaóskum frá jap-
önskum Esperantistum til
hinna kínversku félaaa þeirra.
Þúsundlr manna í Vietnam læra nú esperanto. Myndin er af espe*
rantonámskeiði í Ilanoi.
gert og flytur margvíslegan
fróðleik um framgang hreyf-
ingarinnar og útbreiðslu Es-
perantos ásamt fjölda beiðna
um bréfaviðskipti á Esperanto
frá einstaklingum og félögum
sem leggja stund á Esperanto
í sósíalistísku löndunum og
alþýðuríkjunum.
En það sem ef til vill hefur
þó mikilvægust áhrif fyrir út-
breiðslu Esperantos núna á
seinustU tímum er hin öra
viðhorfsbreyting manna í Sov-
étrikjiýnum iog sósialistisku
löndunum í Suðaustur-Asíu,
svo sem Kína og Vietnam, til
gagnsemi þess og notagildis
fyrir hina vinnándi alþýðu
þessara landa sem vantar auð-
velt hjálparmál til samskipta
innbyrðis og við alþýðu Vest-
urlanda. — Framámönnum
þessara landa er orðið það
ljóst að Esperanto er eina
auðvelda málið sem leyst get-
ur úr þessum vanda. Fyrir
Asíuþjóðir er jafn erfitt að
læra tungur Vesturianda eins
og það er erfitt fyrir Vestur-
landamenn að læra austur-
lenzk mál, en Esperanto auð-
veldar þetta stónim sökum
einfaldleika síns. Um muninn
fyrir Kínverja t.d. að læra
ensku eða Esperanto er sagt
að hann nái betri árangri i
Esperanto á tveimur árum en
þó hann kepptist við að læra
ensku í sex ár, enda eni nú
menntamenn Kina að ranka
við sér og áhuginn fyrir Es-
peranto breiðist þar örar út
en hægt er að uppfylla þarf-
irnar fyrir kennslubækur og
kennara í málinu. I timarit-
inu „Peoples China“ (Alþýðu-
Kína), sem gefið er út á
ensku i Peking, er sagt frá
því í heftinu frá 16. apríi að
27. febrúar sl. hafi verið hald-
ið mót í Peking þar sem meir
en 300 æskumanna og Esper-
antista hafi koiuið saman að
Meir en 400 útgáfusýnishorn
á Esperanto voru lögð þarna
fram. Það hafi sýnt sig þarna
að Esperanto væri raunveru-
lega lifandi alþjóðamál. Síðan
hafi verið komið þarna á fót
námskeiði sem margir móts-
gesta hafi tekið bátt í. Áhug-
inn fyrir Esperanto hafi síðan
breiðst út, námskeiði komið á
fót í Sjanghaj, námshópar
stofnaðir meðal kennara við
listaskóla í Sjúnking, í há-
skóla Peking, Nankai-háskóla,
i Tientsin og nokkrum lægri
skólum. Þennan mikla áhuga
fyrir Esperanto þakkar blaðið
m.a. áhrifum frá alþjóðaþdngi
Esperantista sem haldið var í
Kaupmannahöfn í fyrrasumar
og þar mættu í fyrsta sinn
fulltrúar frá Kína. Ennfrem-
ur að kínverskir fulltrúar
fiuttu bróðurkveðju frá kín-
verskum Esperantistum til
þjóðarráðstefnu pólskra Es-
perantista. Skýrslur um þessi
samskipti sem síðan voru
birtar i kínverskum blöðum
liafi svo skapað almennan á-
huga fyrir málinu.
f „PACO“ er og sagt frá
hinum mikla áhuga sem grip-
ið hefur um sig fyrir Esper-
anto í alþýðuríkjunum í
Evrópu og Austurlöndum. T.
d. er þar sagt frá því að full-
trúar Vietnams á VI. heims-
móti æskunnar, sem haldið
verður í Moskva á næstunni,
verði allir Esperantistar, hver
og einn einasti, og hafi meir
en 500 nemendur sótt kvöld-
námskeið sem heimsfriðarfé-
lag Esperantista í Vietnam
hafi skipulagt. Siðast en ekki
sízt má svo minna á áskorun
Esperantistafélaganna í Sov-
étrikjunum til þeirra sem
ætla að sækja heimsmótið að
læra Esperanto til þess að
geta átt auðveldari samskiptí
við þá fulltrúa á mótinu sem
málið kunna. Birti Þjóðvilj-
Framhald á 7. síðu. ,