Þjóðviljinn - 12.09.1957, Blaðsíða 6

■«) — ÞJOÐ'VILJINN — Finuntudagur 12. september 1957 --
PIÓÐVIUINN ]
Útgefandl: Sametningarflokkur alþýðu — Sósíallstaflokkurlnn. — Bltstiórar:
Magnús KJartansson (áb), Sigurður Guðmundsson. — Fréttaritstjórl: Jón
BJarnason. — Blaðamenn: Ásmundur Slgurjónsson, Guðmundur Vigfússon,
i ívar H. Jónsson, Magnús Torfi Ólafsson, Sigurjón Jóhannsson. — Auglýa-
ingastjóri: Guðgeir Magnússon. — Ritstjórn, aígrelðsla, auglýsingar, prent-
smið.ia- Skólavö^ðustíg 19. — Sími 17-500 (5 línur). — Áskriftarverð kr. 25 á
mán. i Reykjavík og nágrennl; kr. 22 annarsstaðar. — Lausasöluverð kr. 1.50.
Prentsmiðja Þjóðviljans.
' ______________________________J
flelryk yfir íslandi
■fíelryk yfir Islandi nefndist
" * grein sem birtist hér í
blaðinu s.l. laugardag og hef-
ur að vonum vakið mikla at-
hygli. Þar var greint frá þvi
að Kjamorkunefnd Banda-
rikjanna hefði látið fram-
kvæma mælingar víða um
lönd á því hversu mikið
magn af strontium 90 — hel-
ryki — hefði fallið til jarð-
ar víða um lönd, og um mitt
ár í fyrra kom í Ijós að
meira magn hafði fallið til
jarðar á íslandi en nokkrum
/. öíáð YÍð Atlanzhaf,
sem hliðstæðar mælíngar
i hafa verið gerðar, og að Is-
| lendingar eru ein sú þjóð
! heims sem mest hafði fengið
yfir sig af heirykinu. Ekki
hafa Islendingar almennt
vitneskju um fleiri mælingar,
þar sem Rannsóknarráð ís-
lenzka ríkisins hefur ekkert
fengizt við slík viðfangsefni,
og það hafði raunar enga
hugmynd um þessar niður-
stöður Bandaríkjamanna fyrr
en frá þeim var skýrt hér
i í blaðinu. Mælingarnar eru
sem sé framkvæmdar af
bandarískum vísindamönnum,
og hafi þeir skýrt íslenzkum
stjórnarvöldum frá niðurstöð-
um sínum hafa þau a.m.k.
gætt þess vandlega að Islend-
ingar fengju ekkert um þær
að vita. Er þess að vænta að
1 þeir starfshættir verði niður
feildir tafarlaust, og að ís-
lenzkir visindamenn fái að-
stöðu til að framkvæma slík-
ar mælingar sjálfir og leyfi
þjóðinni að fylgjast með
þeim.
Efnið strontium 90, sem
mestjhafði fallið yfir Island
um mitt ár í fyrra. stafar frá
kjarnorkusprengingum þeim er
stórveldin hafa framkvæmt
á undanfönum árum og
er tiltölulega lengi geisla-
virkt, geislun þess rýrnar
aðeins um helming á 28 ár-
um. Það safnast saman í
jarðveginum, þaðan í jurtir,
síðan í menn og dýr sem
leggja sér jurtirnar til munns.
I dýrum og mönnum safnast
það fyrir í beinum og getur
valdið ólæknandi s.júkdómum,
beinkrabba og hvítb'æði. Til
dæmis safnast nr:kið af því
strontium 90, sem kýr fá í
sig með fóðrinu, í mjólkina;
þaðan herst það svo í bein
b^rna og unglinga, en beina-
vefur í vexti tekur það langt-
um "rar í sig en be:n sem
hætt eru að vaxa. Mest hætta
vofir því vfír börnunum,
yngstu kynslóðinni og þeim
sem enn eru cbomar. Hafa
visindamenn um allan heím
varað mjög alvarlega við
þeim ge:gvænlegu hættum
sem stafa af helrykinu og
kjamorkutilraunum stórveld-
anna, og er skemmst að
i minnast ávarps Alberts
Schweitzer s.l. vor. Telja vis-
indamenn að mannkynið hafi
þegar beðið mikið tjón af
kjarnorkutilraununum, en það
muni margfaldast verði þeim
haldið áfram.
Tslendingar hafa löngum
-*• fylgzt með umræðum mn
þessi mál af takmörkuðum
áhuga, talið þau vandamál
annarra sem komi okkur ekki
beinlínis við. En þessi af-
staða stafar af fáfræði og
skammsýni. Helrykið sækir
okkur heim ekki síður en
aðra, og raunar té’Ja V3a'
indamenn að loftvindar beri
það einkum að belti sem ligg-
ur um norðanverðan hnött-
inn. Hnöttur okkar er orðinn
smár andspænis þeim feikna-
öflum sem leyst hafa verið
úr læðingi, og vandamál
heimsins eru jafnframt
vandamál hvers einstaklings
sem eitthvað skeytir um
framtíð sina og hama sinna.
Engum er það nærtækara
en fámennri friðarþjóð að
mótmæla af öllum kröftum
þvi brjálæði að haldið skuli
áfram að gera tilraunir með
vetnissprengjur, þótt vís-
indamenn telji að með því
sé verið að gera hundruð
þúsunda manna og jafnvel
milljónir að sjúklingum og
dauðans mat á ókomnum ára-
tugum. Nú þarf ekki lengur
styrjöld til að myrða fólk,
aðeins tilraunir með stór-
virkustu tortímingarvopn. Og
er nokkuð brjálæði herfilegra
en að halda þannig áfram að
leika sér að píslum og dauða?
Stórveldin hafa að undan-
förnu átt endalausar viðræð-
ur um að binda endi á kjam-
orkutilraunirnar, en enginn
árangur hefur fengizt þótt
nauðsyn mannkynsins blasi
við hverjum heilskyggnum
manni. Samt hafa Sovétríkin
lagt til að lagt verði algert
og skilyrðislaust bann við til-
raunum með kjarnorkuvopn,
einnig til vara að kjarn-^
orkutilraunum verði þó að
minnsta kost.i hætt næstu
2—5 árin, en þessar einföldu
tillögur hafa ekki enn fundið
stuðning almennings; í því
sambandi ber þess að geta
að Verkamannaflokkurinn
brezki — sem nú hefur án
efa meirihlutafylgi þjóðarinn-
ar á hak við sig — hefur
lýst stuðningi við þessar til-
lr’gur, einnig brezku verk-
verklýðssamtökin. En allar
slíkar tillögur stranda enn
sem komið er á málæði og
leikbrellum, þar sem allir
þykjast vilja það sama en
engin niðurstaða fæst.
Tslenzkum stjórnarvöldum
ber skilyrðislaust að styðja
þá tillögu almennings um
heim allan, að þegar í stað
Vonbrigði Ihaidsins
Það er einkennandi íyrir
málflutning Sjálfstæðisflokks-
ins síðan hann lenti utan rikis-
stjórnar að hvergi örlar á því
að flokkurinn hafi nokkuð já-
kvætt að leggja til lausnar á
vandamálum þjóðarinnar. Það
er hið neikvæða nöldur sem
skipar öndveg ð.
Þannig hefur Sjálfstæðis-
flokkurinn látið blöð sín ham-
ast á ríkisstjórn vinstri flokk-
anna fyrir þær ráðstafanir sem
gerðar voru í fyrravetur til
þess að tryggja rekstur sjáv-
arútvegsins. Þær eiga aðeins
að hafa fært þjóðnni aukna
dýrtíð og erfiðleika en ekki
komið að gagni fyrir þjóðar-
heildina.
Aldrei hefur Sjálfstæðis-
flokkurinn sýnt minnstu til-
burði tjl að gera þjóðinni
grein fyrir hver úrræði hans
sjálfs eru í efnahagsmálunum.
Um þau hefur verið vandlega
ganga í tíma frá öllum samn-
ingum við útvegsmenn og sjó-
menn og kom þann'g í veg
fyrir allt það tjón sem hlotizt
hefur af framleiðs’ustöðvunum
undanfarinna ára undir sjáv-
arútvegsmálaforustu ihaldsins.
Sjálfstæðisflokknum er það
vel ljóst að þjóðin tekur eftir
þessari breytingu og að hún
veit 1 hverju hún liggur. Að
ný, heilbr'gð og vakandi for-
usta er tekin við sjávarútvegs-
málunum og að ringulreið og
ráðieysi Ólafs Thors mótar
ekki lengur stefnuna.
Og þá er gripið til þess ráðs
&ð sækja að ríkisstjór'ninni
frá þeirri hlið að efnahags-
málaráðstafanir hennar auki
dýrtíð og erfiðleika og með
þeim hafi hún unnið sér til ó-
helgi.
En það eru ekki hagsmunir
almennings sem Sjálfstæðis-
flokkur nn hefur í huga í þess-
um áróðri sínum. Ekki eru í-
Jþagað,
Ef til vííl stafar'þ^Ymn
sízt af því að sjá’fum er for- ,
kólfunum ljóst að þeirra eigin
,,leið“, gengislækkun og kaup-
binding, er ekki beiniínis að-
laðandi íyrir almenning.
Eigi að síður bar Sjálfstæðis-
flokknum, ef hann vildi rækja
hlutverk ábyrgrar stjónarand-
stöðu, að segja skýrt og skil-
merklega til um til hvaða
ráða hann vildi grípa t:l þess
að forða framleiðdlunni frá
stöðvun.
Þessu hlutverki hefur Sjálf-
stæðisflokkurinn alveg brugð-
ist. Hann hefur í þess stað
þyrlað upp rykmekki ábyrgð-
ar’ausra áróðursblekkinga og
reynt að fela óheilindi sín í
moldv'ðrínu.
Hann hefur reynt að sverta
þá ríkisstjórn sem tekizt hef-
ur það sem hans eigin stjóm
reyndist um megn, þ. e. að
tryggja stöðugan rekstur fram-
leiðslutækjanna og bjarga
þannig miklum verðmætum
fyrir þjóðarbúið.
Eymd og getuleys; íhalds-
stjórnanna hafði árum saman
haft það í för með sér að
fisk:bátar og togarar lands-
manna voru bundnjr tímunum
saman og öfluðu minni verð-
mæta fyrir þjóðina en el’a.
Þetta hefur gjörsamlega
snúizt við. Engin framleiðslu-
stöðvun hefur átt sér stað síð-
an núverandi ríkisstjóm tók
við völdum. Hún gætti þess að
verði bundinn endi á allar
kjarnorkutilraunir, og væri
fróðlegt að heyra rök þess
Islendings sem héldi öðru
fram. En okkur ber einnig
að minnast þess að v:ð verð-
um ekki aðeins fyrir helryk-
inu sem fellur, við berum
einnig okkar sök á því að
það fellur. Kjarnorkutilraun-
irnar eru afleiðing af vald-
stefnunni, vigbúnaðarkapp-
hlaupinu, herst"ðvastefnunni.
Við erum aðilar að þeim gráa.
leik með þátttöku okkar í
Atlanzhafsbandalaginu og
með því að heimila herstöðv-
ar í landi okkar. Við þurf-
um því ekki að láta sitja við
mótmælin ein; við getum lagt
fram raunhæfan skerf með
því að hafna vaidstefnunni
og öllum afleiðingum hennar.
Halldór P
sextugur
Halldór Pétursson, Halldór
í Iðju, sem við kölluðum
hann lengi, er sextugur í dag.
Persónulega kynntist ég ekki
Halldóri fyrr en í Reykjavík
á árunum rétt fyrir síðari
heimsstyrj'Tdina. Þó hafði ég
heyrt nafn hans nefnt aust-
ur á landi, ég vissi að hann
var Austfirðingur eða Héraðs-
karl, hafði heyrt hans getið
í sambandi við hagmælsku og
önnur skemmtilegheit, sem í
þann tíð gerðu unga menn
eftirsóknarverðari í félags-
skap. Orð fór af glaðværð
hans og hnittilegum tilsvör-
um, og af þvi fóru sögur að
hinir ólíklegustu garpar úr
Halldór Pétursson
stéttum þjóðfélagsins hefðu
fengið sig fullreynda af að
keppa við hann i list þeirri
sem k'Tluð er að kveðast á.
Löngu síðar kynntist ég
penna Halldórs á leikvangi ó-
bundins máls, undir dulnefn-
inu Göngu-Hrólfur, í mál-
gagni Kommúnistaflokks Is-
lands, Verkalýðsblaðinu og
síðar Þjóðviijanum, árin fyrir
seinni heimsstyrjöldina. Halí-
dór er þá fluttur -úr dreif-
býiinu fyrir austan og kominn
sem verkamaður á mölina í
höfuðstaðnum.
Svo lít'ð öfundsvert sem
það var fyrir fjölskyldumann
í tíð kreppunnar og atvinnu-
haldsmenn það skyni skroppn-
ir að þeim sé ekki ljóst að
ekki má. framleiðslustarfsemi
landsmanna niður falla,
Og væntanlega dettur þeim
ekki í hug að hagur almenn-
ings yrði blómlegur ef engar
ráðstafan'r væru gerðar til að
tryggja rekstur sjávarútvegs-
ins.
Nei. Hvorugt er ástæðan,
heldur hitt að þeir skattar
sem leggja varð á þjóðina til
að halda framleiðslunni gang-
andi, voru nú ekki tekn'r eftir
kokkabók íhaldsins. í fyrsta
skipti voru aðalnauðsynjavör-
ur almenn'ngs undan skildar í
stað þess að íhaldið gleymdi
aldrei að leggja skattana af
sama þunga á þær og lúxus-
varninginn eða þær vörur sem
síður teljast til daglegra nauð-
synja.
En það sem íhaldinu gremst
þó mest og mestu ræður um
Framhald á 9. síðu.
étursson
í dag
leysisins að gerast nýliði á
mölinni í höfuðstaðnum, er
eitt víst, að koma Halldórs
Péturssonar var eyrarvinnu-
lýð og atvinnuleysingjum
hinn mesti fengur. Meðal
þeirra var nú maður, sem
flestum betur gat túlkað og
rökstutt brýnustu þarfir
þeirra, tilfinningar þeirra og
kröfur þeirra um vinnu og
brauð, aukið öryggi og meiri
réttindi. Og styrkur Halldórs
fólst ekki aðeins í snilli hans
við að reifa mál félaga sinna
útávið; hann mælti sjálfur á
máli vinnufélaga sinna betur
en nokkur annar rithöfundur;
í Göngu-Hrólfi heyrðu þeir
sinn eigin málróm og skynj-
uðu etgin mátt, og þeir hrif-
ust með honum til heilbrigðr-
ar sjálfsvitundar og fé’ags-
legs framtaks, hvort heldur
standa skyldi gegn nýrri
launaárás á þeirri tíð eða
fylkja liði á fund valdhaía til
að he;mta vinnu Það er skoð-
un mín að Göngu-Hrólfs-
greinar Halldórs séu í sinni
röð, það bezta sem gert var
á þeirri tið.
Þann hálfan annan áratug
sem Halldór var starfsmaður
í Iðju, félagi verksmiðjufólks,
liggur eftir hann meira starf
í þágu vinnandi fólks en fært
er að rekja í stuttri grein, og
hezta sönnun þess er ef til vill
hin grimmilega persónuárás,
sem hann hefur orð’ð fyrir
s. 1. ár af fulltrúum auð-
stéttarinnar. Bik er báts-
manns æra.
Það er vissulega rétt að
sextugur maður er ekki leng-
ur á bezta aldursskeiði. Þó
mun of snemmt að fagna fyr-
ir óvini verkalýðssamtakanna.
Enn eru hendur Hrólfs, þótt
fætur fari. Enn veldur okkar
Göngu-Hrólfur penna. Og
lengi mun íslenzk alþýða búa
að framlagi Halldórs Péturs-
sonar, að fdrnu og nýju, inn-
an stéttarsamtaka hennar.
J. K.