Þjóðviljinn - 03.01.1958, Side 6

6) ÞJÓÐVILJINN
Föstudagur 3. janúar 195S
(MÓÐVIUINN
ÖtKpfantll: Samelntngarflokgup alh«6u - Sóslallstaflokkurlnn. - Rttstjérar
Magnús Kjartansson (áb.). StgurSur Qbðmundsson. - í’réttaritstjórl: Jón
Bjarnason. Blaðamenn: Ásmunuur Sigurjónsson. Quðmundur Vlgíússon,
ívar H. Jónsson. Magnús Torfi Ólafsson. Slgurjón Jóhannsson. - Auglýs-
tngastiórt: Ouðgeir Magxjússon. - Rltstjórn. afgreiðsla, auglýslnear. prent-
smlðJa: Skótavörðustíg 19. - Stml: 17-500 (5 llnur). - Áskrtftarverð kr. 25 6
mán í Revkiavfk og nágrennl: kr. 22 annarsst. — Lausasöluverð kr. 1.50
PrentsmlðJa ÞJóðviljans.
Áróður forsetans
¥?orseta íslands, herra Ásgeiri
Ásgeirssyni gengur erfið-
iega að gleyma því að honum
ber ekki lengur það hlutverk
að vera áróðursmaður fyrir
hqrnárnsflokk, þótt hann eigi
sér þá fortíð að hafa staðið að
Keflavikursamningi, Atlanz-
hafssamningi og hernámi. Að
visu er skiljanlegt að endur-
minningin um þau verk sé á-
leitin við forsetann, en þó ætti
hann að hafa þann skilning á
embætti sinu að láta hjá liða
sð flika hemámsáróðri þegar
hann kemur íram sem forseti.
Forseti fslands á ekki að vera
neinn stjómmálaleiðtogi; hon-
um ber í störfum sínum að
leggja áherz’u á það sem sam-
einar íslenzku þjóðina en forð-
ast hitt sem sundur greinir.
¥ áramótaræðu sinni boðaði
Ásgeir Ásgeirsson enn þá
kenningu að hlutlevsið væri al-
gerlega úrélt; hann kvað „skylt
að geta þess, að eins og nú er
komið viðskiptum, samgönguni
á s.jó og í lofti, vígbúnaði og
ailri tækn.i, þá geta fámennar
bjóðir ekki staðið einar og
varnavlausar. Öll vopn eru nú
geigvænlegri en í síðustu
styrjöld. Þar er enerinn saman-
burður. Það er viðurkennt af
leiðtogum stórveldanna, að stór-
styrjöld verði ekki takmörktið
við tiltekin svæði. Hlutleysi
virðist ekki lengur hugsanlegt
í ófriði, enda vísar reynslan til
bess. og hlutlevsi á friðartím-
um barf ekki að tryggja“.
eir menn virðast fylgjast
undarlega tlla með heims-
málunum sem halda því fram
að hlutieysi sd úrelt fyr'rkomu-
lag sem allar þjóðir heims hafi
kastað frá sér, byi staðreyndín
.er sú að einmitt hlutJeysisstefn-
an hefur átt sívaxandi fylgi að
fagna í heiminum á undanförrt-
um át‘úm. Þær þjóðir sem valið
háfa Bér hlutleysi sem megin-
stefnu í alþjóðamálum eru
mjög ánægðar með hlutskipti
sitt og innan þeirra hefur mjög
lífið orðið vart ágreinings um
þá stefnu. Vegur þessara þjóða
Kéfur einnig vaxið stöðugt í al-
þjóðasamtökum, og þær Jeggja
einatt fram hinn dýrmætasfa
skerf til að Jeysa úr ágreininps-
máJum. Það var hlutleysisstefn-
an sem batt endi á vandamál
Austurríkis, hlutJeysi tryggt af
stórveJdunum öl’um sameigin-
lega, o.g æ fleiri eru þeirrar
skoðunar að aðeins með hlið-
Stæðum ráðstöfunum verði
unnt að Jeysa vandamáJ Þýzka-
lands,, Hlutleysisstefnan er
sannarJega ekki úielt, heldur
eru vonimar um íriðsamlega
lausn ágreiningsmála og skyn-
samlega sambúð í helminum
einmtt bundnar henni.
að þarf einnig furðu glopo-
ótta rökvísi til þess að hafna
hlutleysisstefnu á þeirri fors-
endu að vígbúnaðartækni sé nú
geigvænlegri en nokkru sinni
fyrr. Það er rétt hjá forseta
íslands að ný heimsstyrjöld
yrði ekki afmörkuð við lítið
svæði, en hitt er jafn augljóst
að fyrst og fremst vrðu þeir
staðir fyrir óbætanJegum á-
föllum, þar sem herstöðvar eru
og morðtól til sóknar og varn-
ar. Verði nokkurs staðar hægt
að tala um öryggi í heimsstyrj-
öld er það í löndum þeim sem
hlutlaus eru, þaðan' se_m. sfyrj-
aldaraðilum stafar engin hætta.
Og eins og margsinnis hefur
verið bent á yrði hernaðar-
tækni í nýrri styrjöld á allt
aðra lund en verið hefur allt
til þessa; herfræðingar telja að
fyrstu stundimar, dagarnir og
vikurnar myndu ráða úrslitum
með notkun hinna nýju eld-
flauga, en þau umskipti valda
því að ekki er hægt að álykta
af fyrri reynslu. Þessi umbreyt-
ing bendir hins vegar til þess
að ekki yrði hlutlaust ísland
talið eftirtektarvert af neinum
hernaðaraðila í slikri styrjöld,
þótt svo væri í hinm síðustu;
það yrði ekkert ráðrúm til þess
að eyða í það tíma að leggja
landið ndir síg og byggja hér
þær stöðvar sem að gagni
mættu koma í styrjöJd, enda er
hraði eldflauga slikur að litlu
máli skiptir hvaðan þær eru
sendar pg lítil herfræðileg
nauðsyn að senda þær frá út-
varðsstöðvum, þótt þær væru
mikilvægar meðan flugvélar
voru hraðfieygust farartæki.
TT'ftir að forseti íslands taldi
" sig þess um kominn að
varpa hlutleysisstefnunni fyrir
borð vék hann í ræðu sinni að
nauðsyn þess að tryggja frið-
samlega sambúð í heiminum
og það eina öryggi sem hugsan-
legt er, örvggi friðarins. Sagði
forsétinn þá eina eftirminnilega
setningu: „Bezta ráðið til að
sigrast á kvíða fyrir hverh ein-
stakan og þjóðina i heild er að
sýna trú og tilgang í lífi súiu
og starfi, trú á tilgang lífsins
og gróandi þjóðlíf í frjálsu
landi.“ Það er einmitt slík trú
sem öllu má’i skiptir og mu.n
ráða úrslitum; því aðeins lielzt
friður að við dirfumst að trúa
á friðinn og högum okkur í
samrasmi við það. En því að-
eins sýnum við íslendingar í
verki’ trú okkar að við víkjum
hemurri á braut og segjum skil-
ið við styrjaldarsamtök þau
sem við vorum flæktir inn í
1949, m. a. fyrir tilstuðlan nú-
verandi forsefa. Einmitt slík
verk, byggð á undirhyggjulausu
trausti á sigur friðarins, mun
bægja frá óttanum og tor-
tryggninni og öryggisleysinu
sem lamað hefur mannkynið
mörg undanfarin ár.
Nokkur minníngarorð:
Magnús H. Jónsson, prentari
8. júlí 1895 — 19. des. 1957
í sama mund og cg minnist
Magnúsar í Lambhól eftir að
hann er allur, kemur mér í
hug staðurinn þar sem hann
er fæddur: Skerjafjörðurinn
með útsýn til Bessastaða, Keil-
Magnús H. Jónsson
is, Lönguhlíðar og Reykjanes-
fjalla. Esjan í norður. Skerja-
fjörður ly;Ji og blíður svo
Hólmarnir og Löngusker eru
ævintýraeyjar, lítill bátur í vör
og fiskur í soðið. Svo rauk
hann upp og fjörðinn skóf. Sæ-
rokið hélaði baðstofugluggann
í Lambhólsbænum, brimið frá
kiettunum fyrir neðan hófst og
lokaði allri útsýn.
Þar bjuggu Ragnhildur ogí>
Jón og bömin átta.
hvort sem hann sagði fátt eða
fleira, þá var allt gott um það
fólk.
Ég held að sá frjálsi andi,
sem þar sveif yfir vötnum á-
samt kynnum af samtökum
prentara, hafi hvatt Magnús til
fyrstu spora á braut félags-
liyggjunnar, braut sem lá frá
harðdrægu hreppstjórnarvaldi
til frjálsara mannlífs.
Magnús lauk námi i Prent-
smiðjunni Gútenberg, þar Jog-
aði enn glóð írumherjanna,
mannanna er 'settu á fót
það merka fyrirtæki sem hvort-
tveggja var, einasta bjargráð
þeirra sem bjuggu það til og
um leið tjlraun sem átti að
takast fyrir framtiðina
Á þeim dögum léku mörg
veður um salarkynm Guten-
bergs, verkalýðshreyfingin var
að móta sín fyrstu stjórnmála-
samtök, Alþýðuflokkurinn var
stofnaður og Magnús, eins og
fleiri prentarar, varð snemma
góður liðsmaður hans.
Magnús H. Jónsson var sér-
stæður fulltrúi þess tímabils
íslenzkrar verklýðshreyfingar
þegar störfin, sem vinna þurfti
voru svo til eingöngu unnin af
þeim sem máttu vera að því
utan fulls vinnutíma og þannig
voi'u félagsmálastörf Magnúsar
unnin alla tíð. Frá því 1919 að
hann varð ritari sjúkrasamlags
prentara og til dauðadags var
Magnús alltaf í starfi fvrir
Hið íslenzka pientarafél-ag.
Hann var lengst aliia fonv.að-
ur þess. eða samtals í 18 ár
Enda pótt ekki sé litið á ann-
að af störfum Magnúsar en þau,
sem hann vann samtökum
prentara og verkalýðshreyfing-
unni og þár hugað að hir.um
sjáanlegu sporum; þá myudu
verkefnin sem nann leysti bar
af höndum endast hverjum
manni til góðs orðstírs. , Hitt
munu færri vita að Magnúsi
entust frístundirnár til þess að
vera svo mikill maðúr síns
heimilis, svo mikil irknarstoð
sínu fólki í þungúm raur.um
að fáum mun til jáfnað.
Það er fjarri mér að hlr.ða
hann oflofi þótt hann sé látinn
og þegar ég minnist hans úr
löngu samstarfi þar sem _við
höfðum andstæðar skoðanir á
mörgu máli finnst mér rangt
að láta þess ógetið að afstaða
hans gaf oft tilefni til sterkra
orða, já, hjar'tanlegrar reiði;
en ekkert sem átti skylt við
hatur né fjandskap varð að
eftirmálum. Magnús var jafn-
an tilbúinn að segja meinmgu
sína og ég held að afstaða
manna til hans hafi flestra
mótast af því, að þeir vpru
vissir um að það sem hann
’,-amh. á 10. s:ðu
TVennir jólatónleikai*
Magnús Helgi Jónsson var
elztur þeirra Lambhólssystkina
fæddur 8. júlí 1895. Hann hóf
prentnám í Prentsmiðju Þjóð-
viljans eftir að hún fluttist frá
Bessastöðum í Vonarstræti 12.
Menntunarþrá hans var rík og
átti hann snemma gott bóka-
safn. Þá þótti það allgóð úr-
lausn fróðleiksfúsum fátækra
manna sonum, að verða prent-
ari til þess að geta þó að
minnsta kosti handfjatlað
menninguna, sem í bókunum
bjó, kuriað viðinn undir þann
goðamjöð, sem hitaður var og
drukkinn.
I Prentsmiðju Þjóðviljans
hjá Skúla og Theódóru var víst
gott að vera. Að rr.innsta kosti
var það svo að ævinlega, þeg-
ar Magnús minntist þeirra
daga varð hann hýr á svip og
glaðnaði við minninguna, og
Efnt hefur verið til tvennra
tónleika i kirkjum hér í bæ
nú um jólin.
Fyrri tónleikamir fóru fram
í Kristskirkju í Landakoti
sunnudaginn fyrir Þorláks-
messu. Skiptist þar á orgel-
leikur Páls ísólfssonar og söng-
ur blandaðs kórs og kvennakórs
undir stjórn Ingólfs Guðbrands-
sonar. Páll lék „Preiúdíu og
fúgu“ eftir Handel, „Fantasíu“
í G-dúr eftir Bach, „Sálmfor-
leik“ eftir Brahms og tvö fal-
leg verk eftir sjálfan sig: for-
leik um sálmalagið „Vist ertu
Jesú, kóngur klár“ og „Litla pre-
iúdíu“ í G-dúr. Ekki þarf að
fjölyrða um ágætan organleik
Páls í þessum tónverkum. —
Kórinn söng jólalög, hvert
öðm fallegra, gömul iö. og 17.
aldar lög, þjóðlög frá Þýzka-
landi og Frakklandi og fleira,
þar á meðal lag Sigvalda
Kaldalóns við „Jólakvæði" E;n-
ars prests Sigurðssonar í Hey-
dölum, en þar fór Hjaiti Guð-
mundsson vel með einsöngs-
hlutverk. Þessi söngur aliur
var mjög ánægjulegur og bar
gott vitni smekkvísi og alúð
Ingólfs Guðbrandssonar í kór-
þjálfun og söiigstjóm.
Síðari jólatpnleikarnir, þeir,
sem fram fóru í Dómkirkjunni
surinudaginn 29. desember,
voru þessum ólíkir að þvi leyti,
að þar var hljómsveitarleikur
uppistaðan, en ekki kórsöngur
Hljómsveit Ríkisútvarpsins hóf
tónleikana á hinum fagra for-
" leik Giucks að ópemnni „Tfi-
Undsn sfraamnum, nýtt leikrit eftir
Einar Kristjánsson Frey
þeim í öndvegisstöður á öll-
Bókaútgáfan Ilelgafell sendi
fyrir nokkm frá sér leikritið
Undan straumnum eftir Ein-
ar Kristjánsson Frey. Höfund-
ur gerir þannig grein fyrir
viðfangsefni sinu:
Leikrilið fjailar um hvers-
dagshætti hjóna einna úr
neðsta þreoi millistéttar. Tvær
skapanomir, önnur í líki hem-
aðar, hin í líki raunveralegrar
menningar, berjast um örlög
þessara hjóna. Hemaðurinn er
tortímandi, gerir fólk meira
og 'minna geðveikt og ryður
ruddamennum braut og skipar
um sviðum. Hin raunverulega
menning með listina í fylking-
arbrjósti, list, sem býr yfir
lækningannætti. Menn með
skapandi hugsun eru í fylk-
ingarbrjósti slíkrar þróunar.
En liver stefnan má sín meira
í lífi þessara iijóna ? Geta
hjónin ráðið örlögum sínum
sjálf? Hvað er á þeirra valdi
og hvað ekki?
Þetta er annað leikritið eft-
ir Einar Kristjánsson Frey,
sem kemur út á prenti. Hitt,
leikritið, Týndur höfundur
kom lit 1955.
genia in Aulis“, en Hans-Joa-
chim WunderUcli stjómaði. >á
kom organkonsert eftir Handel,
þar sem Páll ísólfsson lék á
móti hJjómsveitinni. Þuríður
Pálsdóttir söng fögnun rómi
„Exultate jubiiate“ eftir Moz-
art, og var það þríðja atriðið,
en hið fjórða var Jólakonsert
eftir Corelli, þar sem einleik-
arar á fiðlu voru Björn Ólaís-
son og .Tósef FeJzmann og eln-
leikari á knéfiðlu Einar Vigfús-
son. Eiga allir, sem fram komu
á þessum tónleikum, lof skilið,
hver fyrir sitt framlag.
Jólatónleikar þessir voru
hvorirtveggja hinir ánægjuieg-
ustu.
B. F.