Þjóðviljinn - 12.03.1958, Qupperneq 7

Miðvikudagur 12. marz 1958 — ÞJÓÐVILJINN — (7
Verðbélguþensla er eina orsök eína-
hagslegra örðugleika þjéðarinnar
VerSstöSvun ein gefur tryggt hagsmuni almennings
Grein sú um efnahagsmál-
in, er núverandi viðskipta-
málaráðherra skrifaði hér í
blaðið fyrir skömmu, virðist
hafa snert hinar viðkvæmu
taugar stjómarandst"ðunnar
mjög illa. Eins og lesendur
muna leiddi ráðherrann rök
að því, að verðstöðvunar-
stefna sú, er stjórnin beitti
sér fyrir. og gerði að grund-
velli heildarstefnu sinnar í
efnahagsmálum, hefði gefizt
vel og raunvemlega miög
mikið framar vonum miðað
við þá óhemju erfiðleika. sem
við var að etja og íhalds-
stjórnin fvrrverandi sk’Idi
©ftir sig. Era andmælavið-
brögð í blöðum Siálfstæðis-
flokksins næst.a brosleg, t.d.
reynir Vísír að gera sér mat
úr því s.l. f"studag, að hækk-
un hafi orðið á áfengi og
tóbaki og telur bað vitna um
að stefna bessi hafi ekki tek-
izt. Er betta einmitt eftir-
tektarvert dæmi um viðborf
stjómarandstöðunnar í bess-
um málum. og sýnir greini-
lega, hvevia hún ber fvrir
br.iósti í baráttu sinni á hin-
um pólitíska vettvangi.
Viðskilnaður íyrr-
verandi stjórnar
Öll þjóðin veit að viðskiln-
aður fyrrverandi stjórnar á
efnahagsmálunum var þannig
að fyrir hendi var enginn kost-
ur góður. Til sönnunar því
nægir að minna á upphaf
stjómmálaályktunar nýafstað-
ins miðstjórnarfundar Fram-
sóknarflokksins. Þar sem sá
flokkur var annar aðili þeirr-
ar stjómar, mun hann tæp-
lega gera hlut hennar verri
en efni standa til með því að
Ijúga á sjálfan sig. Upphaf
þessarar ályktunar hljóðar
svo:
„AðaJfnndur miðstjómar
Framsóknarflobksins minnir
á I á staðre.ynd, að þegar nú-
vérandi ríkisstjóm tók við
völdum, var útflutningsfram-
leiðslan, þrátt fyrir báta-
gjaldeyriskerfið komin að
stöðvun, og verðbólguástand
ríkjandi.
Stórfelldur halli var íyrir-
sjáanlegur á ríkisbúskapnum
að óbreyttum tekjum. Flestar
meiri háttar framkvæmdir í
þann veginn að stöðvast —
eða strandaðar — vegna f jár-
skorts. Gjaldeyrismálin komin
í óefni“.
Lýsingin er sannarlega ekki
glæsileg. En frá þessum aðila
mun hún tæpast verða rengd.
Það er virðingarvert af Fram-
sóknarflokknum að viður-
kenna ástandið svo hrein-
skilnislega.
^ Fyrri aðíerðir
stefndu að gengis-
lækkun
Með þessar staðreyndir fyr-
ir augum, verður ekki neitað
því, sem fyrr er sagt, að
raunyerulega væri enginn
kostur góður. Það sem blasti
við flestum, og stjómarand-
staðan hefur ekki dregið dul
á að væri hennar vilji, var
það, að lífskjör almennings
hlytu að lækka, sem fram-
kvæmt yrði með gengislækk-
un, er hækkaði allt almennt
verðlag í landinu, án þess að
tekjuaukning kæmi þar á
móti. Þannig hefði aðalbyrð-
um þeirra ráðstafana, sem ó-
hjákvæmilega varð að gera,
til að koma í veg fyrir stöðv-
un framleiðslunnar, verið vélt
á herðar þeirra mörgu, sem
lítil eða engin tök hafa á að
veita sér og fjölskyldum sín-
um annað en brýnustu lífs-
nauðsynjar. Þessi kostur var
fyrir hendi, og hann hefði
verið tekinn ef Sjálfstæðis-
flokkurinn hefði orðið aðili
þeirrar ríkisstjómar, er nú
situr, í stað Alþýðubandalags-
ins.
Þessi kostur var tekinn einu
ári fyrr, þegar samþykkt
voru lögin um Framleiðslu-
sjóð, þar sem 9.9% fram-
leiðslusjóðsgjaldið var lagt á
allar vömr jafnt. Sú aðferð
hlýtur að leiða til allsherjar
lækkunar á genginu fyrr eða
síðar, því hún veitir
allsherjarverðbólguskriðu á-
fram, án neinna undantekn-
inga.
^ Grundvallar
stefnubreyting
Til þess að hindra þá ó-
heillavænlegu þróun, sem alls-
herjarverðhækkun hefði haft
í för með sér, var annar kost-
ur til, þótt frá vissum sjónar-
miðum væri hann e.t.v. ekki
góður heldur.
Hanu var sá, að reyna að
stöðva verðlagið á Öllum
þeim vömm, sem teljast
mega brýnar lífsnauðsynjar
alls fólks, svo og rekstrar-
vömm þeim, er framleiðslan
þarf til reltstursins, og koma
þannig í veg fyrir þá alls-
herjar verðbólguþróun, er
fyrr eða síðar hlýtur að
leiða tíl breytíngar á skrán-
ingu gengisins, ef hún fær
að lialda óhindrað áfram.
Þetta var sú stefna sem
Alþýðuhandalagið hiklaust
hélt fram í samhandi við
stjórnarmyndunina og allar
umræður sem fram fóru inn-
an vébanda stjómarinnar. Og
þetta var sá kostur, sem tek-
inn var, fyrst og fremst að
tilhlutan þess. Framleiðslu-
sjóðsgjaldið, sem áður hafði
verið á lagt, 9.9% áallarvör-
ur, var afnumið. Heildarupp-
hæð þess hafði numið 125
millj. kr. Söluskattur á smá-
sölu var afnumimi. Hann
hafði numið samtals 25 millj.
kr. Auðvitað varð ekki hjá
því komizt að færa þetta meir
yfir á aðrar vörur, sem ým-
ist era viðurkenndar hreinar
lúxusvörar eða tiltölulega lítið
nauðsynlegar.
Hér var því sannarlega
um grundvallarstefnubreyt-
ingu að ræða frá því, Sem
gert var í stjórnartíð fyrr-
verandi stjórnar. Og það er
vegna þessarar stefnubreyt-
ingar sem ílialdið hamast í
áróðri sínum. Stjórnarand-
staðan veit, að helztu skjól-
stæðingar hennar hafa misst
allmarga spæni úr sínum
aski, því auk þess sem fyrr
er nefnfc hefur verið fyrir-
skipnð lækkuð verzlunar-
álagning í mörsum greinum
og verðlagseftirlitið liindrað
það taumlausa okur, sem
sumstaðar átti sér stað áð-
ur.
^ Árangur þessarar
stefmibreytingar
Árangur þessarar stefnu-
breytingar hefur bezt komið
í ljós í því, að þegar athug-
aður var framleiðslukostnað-
ur sjávarútvegsins um s.l.
áramót, þá kom í ljós, að
hann hafði ekki hækkað á s.l.
ári. Mun það hafa verið í
fyrsta sinn í því sem næst
tvo áratugi, sem hægt er að
segja þá sögu. Þetta er glögg
sönnun um áhrif verðstöðvun-
arstefnunnar, og með því má
fullyrða að þar sé náð fyrsta
stigi þess, að færa efnahags-
kerfið í heilbrigðara horf.
Hitt má öllum vera ljóst,
þegar ástand þess er orðið svo
sem lýst er hér að framan
þá verður það ekki lagfært,
þegar jafnframt er öll áherzla
á það lögð, að skerða ekki
á neinn hátt Iffskjör al!s
fjöldans. Einnig hefur það
valdið erfiðleikum að fiskafl-
inn varð á s.l. ári mun minni
en : meðalári og þjóðartekjur
þá auðvitað að sama skapi
minni. Stjórnarandstaðan
revnir nú að nota sér einnig
þetta, til árása á ríkisstjóm-
ina og er þar þó sannarlega
langt seilzt til ádeiluefna.
En þessi árangur sýnir, að
hægt er að lagfæra efnahags-
kerfið án teliandi sársauka,
brátt fvrir ba.ð öngþveiti sem
í var komið, - ef bæði þeir
fiokkar, sem að stjóminni
standa vilja bema að því sam-
eiginlegri orku, og almenning-
ur vill skilja að með bví einu
er verið að skapa traustan
grundvöll bættra lífskjara í
framtíðinni.
Hvers vegna má
ekki rúila verð-
bólgunni áfram?
Svo lengi höfum við nú
búið við sívaxandi verðbólgu-
þróun, að hætt er við að
margir séu farnir að líta á
hana sem eðlilegt og sjálf-
sagt fyrirbrigði. Því ber ekki
heldur að neita að stórum
hópi manna hefur hún verið
hagstæð mj"g til auðsöfnun-
ar.
Einkum er þar um að rgeða
þá er fást við verzlun og við-
skipti, og enn fremur þá er
mestu fjármagni hafa úr að
spila til að binda i faste’gn-
um, er sífellt hækka í verði
eftir því, sem peningar lækka.
Engir hafa þó grætt meira
en þeir, sem greiðastan að-
gang hafa átt að lánsfé til
þess að binda í varanlegum
verðmætum. Allur þessi stóri
hópur vill halda verðbólgunni
við, því hann veit fullvel að
óhindruð þróun hennar leiðir
fyrr eða síðar til gengislækk-
unar, en hún þýðir eignayfir-
færslu til þeirra, sem mest
fjármagnið hafa í höndum.
En auk þessara aðila er
einnig stór hópur, sém af mis-
skilningi kann verðbólgunni
vel. Mörgum, sem þykir þægi-
legt að fá lítið eitt hækkað
kaup, sést yfir það, aé kaup-
hækkunin hverfur aftur í
hækkað verðlag og jafnvel
miklu meira. Hin sanna
reynsta er sú að það er stÖðv-
un, en ekki þensla, sem
tryggir hag hins almenna
manns, hvort sem um er að
ræða að halda kaupmætti
launa sinna. verðgildi spari-
fjár síns eða eignarrétti í-
búðar sinnar, sem hann hefur
eytt í óhemju erfiði til að
koma yfir höfuð sér og sinna.
Sívaxandi verðbólga er
eiturnaðra í efnahagsberfi
Iivers þjóðfélags, því hún
flytur ætíð arðinn af vinnu
hins vinnandi fjölda yfir á
liendur ttltöiuiega fárra aðila
og skapar því eignamisréttí í
þjóðfélaginu.
^ Bezti kosturinn
var valinn
Ut frá þeim rökum, sem hér
hafa verið leidd fram, liggur
það augljóst fyrir, að miðað
við það efnahagsástand, sem
núverandi ríkisstjórn tók við
var raunverulega um tvo
kosti að velja. Annar var
gengislækkunarleiðin, sem
hefði velt verðbólgunni á-
fram, hefði að vísu sparað
nýjar skattaálögur í það skipt-
ið, en hefði hins vegar velt
verðbólgunni áfram, svo að
einu ári liðnu hefði orðið að
taka upp gamla þráðinn eins
og gera þurfti 1951. Með
þessu er þó ekki fullyrt, að
ekki sé hægt að gera vissar
hliðarráðstafanir, sem geti
dregið úr sársauka gengis-
lækkunar, og hinum óheppi-
legu áhrifum hennar á verð-
lagsþróun. En hitt er víst að
ennþá hefur enginn h’nna
borgaralegu stjórnmálaflokka
vilja til að gera neinar slíkar
ráðstafanir. Alþýðubandalagið
kom í veg fyrir það, að þessi
kostur væri valinn og verð-
stöðvunarleiðin tekin í stað-
inn. Árangri hennar hefur
verið lýst. Hins vegar gat
hún vitanlega ekki komið í
veg fyrir erfiðleika af völd-
um aflabrests og minnkandi
þjóðartekna af hans völd-
um, en þar af stafa nú ein-
göngu þeir erfiðleikar sem við
f r,i r.i nú í rambandi við
frrm’"'ðnbina. Það er því eng-
r’’ blöð’im urn rð f’etta, að
í efni var beztí kostur-
inn valinn, og hefur reynzt
svo vel, að með fullum rök-
um má vænta enn betri rr-
angurs í framtíðinni ef rétt
er á málum lialdið.
^ Árásimar á núver-
andi efnahagskeríi
Nú er því mj"g á lofti
haldið, að efnahagskerfi okk-
ar sé með afbrigðum óheil-
brigt, og er einkum fært því
til sönnunar það að uppbóta-
og niðurgreiðslukerfi það sem
við búum við sé ófært í alla
staði. Ekki skal borið á móti
því, að það hefur sína galla.
En þeir gallar, eins og raun-
ar kerfið sjálft eru afleiðing
þeirrar efnahagsþróunar, sem
hér hefur orðið á undanföm-
um tveim áratugum. Að mjög
miklu leyti er sú þróun að
kenna utanaðkomandi ástæð-
um, okkur óviðráðanlegum.
En að sumu leyti er hún að
kenna innlendum aðgerðum.
Þess ber að geta, að við er-
um ekki eina þjóðin, sem á
við þetta að stríða, þótt ó-
víða hafi þróunin gengið jafn
langt og hjá okkur. Það. eru
líka margar þjóðir aðrar. éem
beita sömu ráðum og við til
þess að bæta úr áhrifum
verðbólguþróunarinna r.
Þeim, sem mest ráðast á
núverandi aðgerðir ber ótví-
ræð skylda til að benda á
aðrar leiðir, sem geta leyst
hinar núverandi af hólml án
þess að skapa nýja öldu, er
leiddi tíl sama ástands að
stuttmn tíma liðnum, svo
hef ja þyrfti sömu aðgerðir á
«ý-
Þetta hafa þeir ekki gert;
og bendir það ótvírætt til
minni vilja á að skapa varan-
lega traust efnahagskerfi, en
látið er í veðri vaka. Komi
slíkar tillögur fram, er sjálf-
sagt að taka þær til ræki-
legrar athugunar.
En raunar mun ástæðan sú
að þeir hafi ekki komið auga
á þær enn, a.m.k. ekki leiðir,
sem ekki mundu skerða lífs-
kj.”r og afkomu fjöldans, sem
einmitt hefur verið reynt að
tryggja með núverandi ráð-
stöfunum.
Þótt efnahagsmál okkar séu
vandasöm, þá eru þau engan
veginn svo óleysanleg að til
örþrifaráða þurfi að grípa, og
fyrst og fremst skyldi varast
að grípa til neinna þeirra
ráða, sem auknum erfiðleik-
um valda í framtíðinni, þótt
þau virðist leysa einhvern
vanda í bili.