Þjóðviljinn - 11.04.1958, Qupperneq 6

6) — ÞJÓÐVILJÍNN — Föstudagur 11. apríl 1958
iMÓÐinUIN
V.
Útgefandi: Sameinlngarflokkur alþýðu — Sósialistiaflokkurinn. - Ritstjórar
Magnús Kjartansson, Sigurður Guðmundsson (áb.). - Fréttaritstjóri: Jón
Bjarnason. - Blaðamenn: Ásmundur Sigurjónsson. Guðmundur Vigfússon,
Ivar H. Jónsson, Magnús Torfi Ólafsson, Sigurjón Jóbannsson. - Auglýs-
ingastjóri: Guðgeir Magnússon. — Ritstjórn, afgreiðsla. augiýsingar, prent-
smiðja: Skólavörðustíg 19. — Sími: 17-500 (5 línur). - Áskriftarverö kr. 25 á
mán. í Reykjavík og nágrenni: kr. 22 annarsst. - Lausasöluverð kr. 1.50.
Prentsmiðja Þjóðviljans.
Óbrotið vaudamál
rústjoff forsætisráðherra
Sovétríkjanna hefur • nú
sent Hermanni Jónassyni for-
saetisráðherra íslands bréf um
kjarnorkumál. Er þar rakið
hver hætta mannkyninu er bú-
in af tilraunum stórveldanna
með kjarnorkusprengjur, skýrt
var frá þeirri ákvörðun Sovét-
ríkjanna að hætta einhliða
hverskyns tilraunum af slíku
tagi. og mælzt tii þess ,,að rík-
isstjóm ísiands styðji þetta
frumkvæði í þágu mannkyns-
ins alis‘.
¥ú um langt skeið hefur ver-
^ ið háð mjög víðtæk bar-
átta gegn tilraunasprengingum
stórveldanna og sífellt aukizt
að þunga. Ástæðan er ekki að-
eins sú hversu ógnarlegt það
er að einbeita sér að því að
fullgera þau vopn sem tor-
tírnt geta öllu mannkyni, held-
ur ber vísindamönnum saman
um að sjálfar tilraunimar séu
lífshættulegar. Við kjarnorku-
sprengingu berst geislavirkt
xyk upp í háloftin, helryk, en
fellur síðan til jarðar um
hnöttinn allan, sezt í vatn og
á jurtir, berst síðan inn í lik-
amsvefi dýra og manna og get-
ur valdið hinum ægilegustu
sjúkdómum. Auk þess segja
vísindamenn að ókleift sé að
sjá fyrir hver áhrif geislanir
af völdum kjarnorkusprenginga
geti haft á erfðaeiginleika, og
geti þær tilraunir sem þegar
liafa verið gerðar bitnað á ó-
bomum kynslóðum, valdið lík-
amlegum og andlegum af-
skræmingum. Síðan tilraunir
stórveldanna hófust hefur
magnið af hættulegum geisla-
virkum efnum vaxið stórlega,
og mætti okkur íslendingum
vera í minni að bandarískar
-mælingar sýndu að fyrir
nokkru hafði óvenjumikið magn
af helryki fallið til jarðar hér
á landi.
Stórveldin hafa í orði viður-
kennt þessa hættu og nú
um langt skeið skipzt á orð-
sendingum um það hvemig
farið skyldi að því að stöðva
þennan leik að dauðanum, bor-
ið fram tillögur og gagntillög-
ur, breytingatillögur og við-
aukatillögur. Menn kunna að
hafa haft skiptar skoðanir á
því hvað í þessum orðsending-
um hafi faiizt, en varla verð-
ur þó um það deilt að nýjasta
aðgerð Sovétríkjanna er ein-
faldasta og afdráttarlausasta
lausnin á vandamálinu: Sovét-
ríkin liafa hætt tilraunum sín-
um einhliða og skora á Banda-
ríkin og Breta að gera siíkt hið
sama. Nú þarf ekki lengur að
kieila um orð og inntak í tillög-
um; það eru verkin sem tala.
Og eftirlitið er einnig sjálfgef-
ið; vísindamenn ráða yfir þeim
tækjum að ekki er hægt að
gera kjamorkusprengingu án
þess að upp komist.
l^ngu að síður segja ráða-
menn Bandaríkjanna að
þessi ákvörðun Sovétríkjanna
sé tómur áróður, og fer það
orð þá að hafa býsna víðtæka
merkingu. Einnig segja Banda-
ríkjamenn að tíminn sé val-
ínn af miklum óheilindum, því
Sovétrikin hafi nú nýlokið við
mikla tilraunakeðju en Banda-
ríkjamenn hafi stórfelldar til-
raunir á prjónunum. Ef menn
hirða um að beita slíkum mál-
flutningi, verður auðvitað hægt
að halda því fram að allur tími
sé óhentugur og aldrei verði
unnt að stöðva tilráunir af
þejrri ástæðu einni sarnan.
Hitt ér engu að síður staðreynd
að allt til þessa dags hafa Sov-
étríkin sprengt 39 kjaniorku-
spreng.þir ún Handaríkin 90
auk tilrauna Breta, svo að því
verður ekki haldið frain að
það halli á VesturveJdin í
* dauðaleiknum. Auk þess er það
alkunna að bæði Bandaríkin
og Sovétríkin ráffa yfir því
magni af kjarnoi-kusprengjum
að hvor um sig gæti tortínit
öllu mannkyni. Skyldi maður
ætla að það væri nægjanlegt.
að er einatt erfitt fyrir al-
menning að meta og skil-
greina réttilega það semi felst
í orðsendingum og tiílögum
stórveldánna, oft næsta flókn-
um. En nýjasta aðgerð Sovét-
ríkjanna er svo einföld, óbrot-
in og sjálfsögð að hún verður
ekki kæfð með orðaflaumi.
Hvað er sjálfgefnara en að þeir
sem trúað hafa á góðan vilja
Vesturveldanna í málinu krefj-
ist þess nú að þau taki Sovét-
ríkin á orðinu og fylgi for-
dæmi þeirra umsvifalaust. Með
því væri ekki aðeins bundinn
endir á verk sem ógna framtíð
alls mannkyns, heldur og stig-
ið skref sem gæti greitt götu
frekara samkomulagi, samning-
um um friðsamlega sambúð og
afvopnun.
'JC’ngum ætti að vera þéssi ó-
■*-J brotna staðreynd ljósari en
Islendingum. Því bíða menn
þess nú með nokkurri eftir-
væntingu hvemig Hermann
Jónasson snúist við. í vetur
megnaði hann sem kunnugt er
ekki að túlka islenzka sjónar-
miðið að neinu leyti í bréfi
sínu til Sovétstjórnarinnar
heldur bergmálaði kenningar
Dullesar. Þá var hins vegar ura
næsta flókin vandamál að
ræða, svo að ráðherranum
tókst að nokkru að fela afstöðu
sína bak við orðaflækjur. En
nú er aðeins spurt um já eða
nei, um það hvort helrykinu
skuii halda áfram að rigna yf- '
ir íslendinga í vaxandi mæli,
um það hvort íslendingar telji
það í samræmi víð hagsmuni
sína að stórveldin haldi áfram
að leika sér að þeim .vopnum
sem tortímt geta allri heims-
byggðinni. Það verðuf sannar-
Fyrsta vetnissprenging Bandaríkjamanna á Bikini í marz 1954.
Ályktun Æðstaráðs Ráðstjórííámkjanna uin
að hætta tilraunum með kjarna- og vetnisvopn
Elnn mikilvægasti atlm rð-
ur fem gerzt hefur í alþjóða-
málum um langt skeið er á-
kvörðun Æðstaráffs Sovét-
ríkjanna nm að hætta til-
raunum með hvers kyns
kjarnorku- og vetnisvopn
innan endimarlta Sovétríkj-
anna og skora á Bretíand
og Bandarikin að fylgja því
fordæmi. Þar með hafa at-
hafnir komið í stað orða í
átökunum um kjarnorkumái,
og þessi ákvörðun Sovétríkj-
anna getur orðið upphaf
þess að tilraunir með kjarn-
orkuvopn verði niður felldar
með öllu ef almenningsálit-
ið knýr Bandaríkin og Bret-
land til þess að gera slíkt
hið sama. Þar með væri stig-
ið fyrsta raunhæfa skrefið
til þess að draga úr viðsjám
í heiminum og þau næstu
gætu orðið auðveldari.
Þjóðviljanum þykir rétt að
birta hina mikilvægu á-
kvörðun Æðstaráffs Sovét-
ríkjanna um þetta efni í
heilu lagi, og fer hún hér
á eftir:
Með hverju ári og hverjum
mánuði, sem líður, verður
meira og meira í húfi ivm
frið og velferð þjóða, að hætt
sé tilraunum með kjarnorku-
og vetnisvopn.
Yfirgnæfandi meiri hluti
manna um allan heim krefst
þess nú, að þessum tilraunum
sé hætt. En þó að þjóðimar
hafi ekki árum saman linnt
kröfum um, að endir yrði
bundinn á kjarnorkutilraun-
irnar, er þeirn sífellt haldið
áfram, og ávöxtur þess er
sívaxandi fjöldi banvænna
kjarnorkuvopna, svo og auk-
ið magn geislavirkra efna í
lofthjúp og jarðvegi, er eitra
mannslíkamann og fela í sér
háska fyrir heilbrigði kom-
andi kynslcða.
Ráðstjómarrikin hafa aldrei
hvikað frá þeirri viðleitni
lega fróðlegt að sjá hvort for-
sætisráðherra íslands bregzt
við því vandamáli eins og ís-
lendingur með óbrjálaða skyn-
semi eða hvort samneytið við
Bandaríkjamenn hefur svipt
hann bæði þjóðerni og viti.
sinni að koma til léiðar samn-
ingi ríkja þeirra, er eiga yfir
kjamorkuvopnum að ráða,
um það, að kjarnorkutilraun-
um yrði hætt, I þeim tilgangi
hafa Æðstaráðið og ráð-
stjómin hvað eftir annað á
undánförnum árum borið
fham • á'kveðnar tillögur um að
stöðva. tilrcunir þessar. Sam-
komulag um þetta hefði átt
að geta tekizt fyrir löngu
samkvæmt þeim tillögum.
Hinn 10. maí 1957 sendi
Æðstaráð Ráðstjórnarríkj-
anna ríkisþingunum í Banda-
ríkjunum og Bretlandi ávarp,
þar sem skorað var á þau að
stuðla að samkomulagi Ráð-
stjóraarríkjanna, Bandaríkj-
anna. og Bretlands um að
hætta þegar í stað tilrauna-
sprengingnm kjarnorku- og
vetnissprengna.
Síðasti fundur Æðstaráðs-
ins í desember 1957 lýsti yfir
einhuga og öbifanlegum frið-
arvilja Ráðstjórnarþjóðanna
og lagði til, að Ráðstjómar-
ríkin, Bretland og Bandarík-'
in skuldbyndu sig til að hætta
öilu.m tilraunum með kjam-
orku- og vetnisvopn frá 1.
janúar 1958 að telja.
Bandaríkin og Bretland
vildu þó el^ki sinna þessum
tillögum Ráðstjórnarríkjanna.
Tilraunasprengingum kjam-
orku- og vetnissprengna er
því enn haldið áfram hér og
þar um lmöttinn. Þetta sýn-
ir, að enn er verið að herða
á kenpninni um framleiðslu
æ háskalegri múgdrápstækja.
Með því að Æðstaráði Ráð-
stjómarríkjanna er það hið
mest.a áhugamál að koma því
til leiðar, að allar tilraunir
með kjamorku- og vetnisvopn
verði stöðvaðar, vill það fyrir
sitt leyti stíga fyrsta, skref-
ið til að létta af mannkyn-
inu kjarnoúkustyrjaldar- og
tortímingarhættunni og sam-
þykkir þess vegna:
1. Að hætta tilraunum með
hvers hyns kjarnorku- og
vetnisvopn innaii endiinarka
Ráffstjórnarríkjanna.
ÆðvStaráðið lýsir yfir þeirri
von sinni, að þjóðþing ann-
arra þeirra, ríkja, er hafa yfir
kjarnorku- og vetnisvopnum
aff ráða, geri einnig fyrir aitt
leyti allar nauðsvnlegar ráð-
stafanir til að koma til leiðar
stöðvun tilraunasprenginga
hjá sér.
2. Að fela ríkisstjóm Ráð-
stjórnarríkjanna að sjá mn
framkvæmd þeirrar ákvörðun,-
ar, sem fyrri grein þessarar
ályktunar fjallar um, og aff
skora á stjómir annarra
þeirra ríkja, er ráða yfir
kjarnorku- og vetnisvopnum,
að hefjast einnig handa um
að koma því til leiðar, að til-
raunir með kjamorku- og
vetnisvopn verðj stöðvaðar
allsstaðar og um alla framtíff.
Ef önnur riki, sem ráða
yfir kjamorku- og vetnis-
vopnum, skyldu eigi að síður
halda áfram þessum tilraun-
um, hlýtur ráðstjórnin að
sjálfsögðu, með tilliti til þess-
arar staðreyndar og vegna ör-
yggis ríkisins, að áskilja sér
rétt til að hefja tilraunir aff
nýju.
Æðstaráðið Iætur í ljósi þá
einlægu von súia, að þjóðþing
annarra ríkja muni styðja á
verðugan hátt þetta frum-
kvæði Ráðstjómarríkjanna
um að stöðva tilraunir með
'kjarnorkuvopn.
Æðstaráðið lýsir yfir þeirri
fullvissu sinni, að svari önn-
ur ríki, sem eiga kjarnorku-
vopn, þessari ákvörðun Ráð-
stjórnarríkjanna með þvi að
lýsa einnig fyrir sitt leyti yf-
ir stöðvun kjarnorkuvopnatil-
rauna, þá myndi þar með
stigið mikilsvert og raunveru-
legt skref í þá átt að treysta
frið í heiminum og öryggi
allra þjóða. Slíkt mjmdi óefað
stuðla stórlega að því að bæta
samkomulag þjóða í öllu tilliti
og létta af mannkyninu hin-
um þjakandi áhyggjum um
framtíð friðar i heiminum og
örlög komandi kynslóða.
Kreml í Moskvu 31. marz
1958,
Æðstaráff Ráffstjómar-
rikjanna.