Þjóðviljinn - 01.06.1958, Blaðsíða 5

Stærsta gervitungl
iSovétríkjanna
jborið saman við
stærsta gervitungl|;
íBandarikjanna
1
Hæö þess er
næstum íjórum
sinnum meiri
'í'-: Þvermál bess
Sj er 11.5
Wt sinnum meira
Þyngd þess er
næstum 100
sinnum meiri
t3te3é?|f
Sunimdagur 1. júuí 1958 — ÞJÓÐVILJINN — (5
Spútnik þriðji sýnir að valdahlutföllin á milli
stórveldanna hafa snúizt við síðan árið 1945
Hann ber vifnl um geysilegar framíarir Sovéfríkjanna á sviSum
nýjusfu fœkni og um algera yfirburSi þeirra i smiSi eldflauga
Hiö' nýja vísindaafrek Sovétríkjanna, Spútnik 3., sem
sendur var út í geiminn á uppstigningai'dag, hvarf nokk-
uð í skugga hinna miklu atburða sem þá vonr að gerast
úti í heimi — og reyndar einnig á okkar landi. ÞaÖ er
þó ástæöa til aö veita því athygli, eins og sjá má af
éftirfarandi köflum úr grein eftir franska vísindamann-
inn Albert Ducrocq. Þjóðviljinn hefur áður birt grein-
ar eftir hann um gervitunglin og þessi birtist eins og
þær í franska vikublaöinu L’Express.
Ducrocq nefnir fyrst hina öru j þungum spútnik á loft; hafi þeim
þróitn sem hin mjög aukna í tekizt að mmnka það niður í 1
stærð sovézku spútnikanna gef- j á móti 3, myndi 27 lesta eldflaug
ur til kynna. Sá fyrsti var 83 i hafa nægí.
kíló, næsti hálf lest og sá *
Þriðji 1,328 kíló. Hann bendir
á hvílíkur reginmunur sé á sov-
ézku gervitungiunum og þeim
bandarísku sem aðeins eru nokk-
ur kiló og spyr:
Hvað er
leyndarmálið ?
„Hvað er leyndarmál Rúss-
anna? Það er fyrst og fremsf
eldsneyti þeirra. Eldsrieytið sem
riotað hefur verið í Bandaríkjun-
um til þessa hefur haft í för
með sér „þyngdarhlutfallið“ einn
á móti tíu.
Með öðrum orðum aliur þungi
hvers þreps bandarísku eldflaug-
anna er tíu sinnum meiri en
hins nýtilega hluta þess. Þegar
um þriggja þrepa burðareldflaug
er að ræða þýðir þetta að hún
verður þúsund sinnum þyngri
en gervitungl það sem hún ber
á loft.
Ef Bandaríkjamenn hefðu átt
að korna Spútnik 3. á loft með
þeim tegundum eldsneytis sem
þeir hafa hingað til notað hefðu
þeir þurft 1.328 lesta þunga
eldflaug, eða þrettán sinnum
þyngri en þær langdrægu eld-
flaugar sem þeir eru nú að
smiða.
Ný lausn fundin
Hvað var sovézka eldflaugin
þung? Það er ekki vitað. En
hitt vita menn að í Sovétríkjun-
um hefur fundizt algerlega ný
lausn á vandamáli þyngdarhlut-
fallsins, Hafi þeim tekizt að
minnka það niður í 1 á móti 5,
myndi 125 lesta eldflaug hafa
nægt til að koma einnar lestar
Eldflaug
til tunglsins
Rússar hefðu getað sent eld-
flaug' til tunglsins nieð þeim
tækjum sem þeir ráða nú yfir.
Það liefði nægt þehn þegar 3.
nóvember s.I. að bæta við elds-
neyti í stað tíkurinnar Lajku tii
að koma Spútnik 2. til tungls-
ins.“
En Ducrocq segir að sovézku
vísindamennirnir ætli sér greini-
lega ekki að flana að neinu,
þeir kjósa heldur að fara sér
rólega, en afla sér því traustari
undirstöðu. Þeir æt'a sér að
leysa fyrst og fremst tvö verk-
efni með Spútnik 3.:
1) Afla sem mestrar vitneskju
um háloftin og mörk gufu-
hvolfsins og geimsins. Spútnik 3.
hafði í rauninni með sér risa-
vaxna vinnustofu, áhöld og tæki
sem vega 968 kíló og senda eiga
aðallega til jarðarinnar upplýs-
ingar um geimgeisla og rafmögn-
un gufuhvolfsins.
2) Sovézku vísindamennirnir
ætla að búa sig undir stjórn
stórra eldflauga sem farið geti
milli stjarnanna, og hann bend-
ir á að i Sovétríkjunum hafi ver-
ið minnzt á að fyrsta ferð
manna til tunglsins muni ekki
vérða síðar en 1967,
Ducrocq gerir siðan ' nokkra
grein fyrir því hvernig undir-
búningi undir þessar geimferðir
muni liagað á næstu árum og
segir:
„Eitt virðist víst: Eftir Spútnik
3. er ekkert lengur sem hindrar
framkvæmd þessarar ápetlunar.
Það er í rauninni aðeins undir
fjárveitingu komið.“
Reykjavík
Hafnarfjörður
Sérlevf isferÖir,
Vegna hátíðahaldanna í tileíni 50 áraaf-
mælis Hafnarfjarðar verða ferðir milli
Hafnarfjarðar og Reykjavíkur á 15
mínútna fresti eftir klukkan 13 í dag.
Ef þörf gerist verða ferðir þéttari.
Landleiðir h.f.
Byltirg
í hernaðartækni
Hann íninnist síðan þeirra
ummæ'a Krústjoffs, forsætisráð-
herra Sovétrikjanna', a'ð Spútnik
3. hafi aðeins verið sendur á loft
í friðsamlegum ti’.gangi. Hins
vegar segir hann að þessi yfir-
iýsing geti ekki dulið hina
miklu byltingu í hemaðartækni
sem afrek sóvézkra vísinda og
tækni hafi valdið. Hið nýja
kraitmikla eldsneytj Sovétríkj-
anna hafi i rauninni gerbreytt
ö’Ium aðstæðum við sprengju-
sendingar milli meginlanda.
Nokkrar töíur gefa það til
kynna, segir hanri:
Yfirburðir
Sovétríkjanna
„Fyrsta langdræga eldflaug
Bandaríkjanna er Atlas, en
smíði hennar miðar hægt áleið-
is. En vegna stærðar sinnar og
þyngdar (hún er 100 lestir)
mun hver eldflaug af þessari
gerð kosta rnarga milijarða
franka (milljarður franka er um
40 milljónir króna). Banda-
ríkjamenn munu þurfa mörg ár
og mikinn tilkostnað til að eign-
ast jafnmargar At'as-eidflaugar
og þeir eiga vetnissprengjur. Á
hinn bóginn ætti hið öfluga elds-
neyti Sovétríkjanna að gera
þeim kleift að búa til eldflaugar
sem taki hinum bandarísku
fram, en sem aðeins væru um
8 lestir, ekki nema tveggja
þrepa og myndu aðeins kosta
einn fimmtánda af því sem þær
bandarísku kosta. Þessar eld-
flaugar sem hægt væri að fram-
leiða þegar í stað myndu gera
Sovétríkjunum k'eift að senda
allar birgðir kjarnavopna sinna
meginlandanna á milli.
Gerbreytt
valdahlutföll
Það má því ætLa að á áiinu
1958 hafi valdahlutföllin frá ár-
inu 1945 algerlega snúizt við.
Fyrlr þrettán árum höfðu Banda-
rikin algera yfirburði í hernaði
sökum þess að þau réðu ein yf-
ir kjarnavopnum. í dag eru Sov-
étríkin að iieita niá ein um eld-
flaugarnar.
Hvað er þá þetta öfluga elds-
neyti Sovétríkjanna? Er það hul-
in ráðgáta? Er alveg loku iyrir
það skotið að það finnist í
Bandaríkjunum?
Málið er ekki svo einfalt. Við
minntumst áðan á árið 1945.
Kjarnasprengjan og þetta öf.uga
eldsneyti eru sambærileg. Þegar
árið 1945 var alls staðar vitað
um grundvallaratriði kjarna-;
sprengjunnar, en til þess að
framleiða hana þurfti geysimikl-
ar verksmiðjur, tæknifræðinga,
öflugan iðnað o. s. frv.
Sama má’.i gegnir um sovézka
eldsneytið. Enda þðtt ekki sé vit-
að nákvæmlega um hvernig það
er byggt upp, er vafasamt að
það .verði lengi ráðg'áta: efnavís-
indin bjóða upp á bór, beryllíum
eða lithíum, sent — einkum ef
(Skýringarmvnd úr L’EXPRESS)
þau eru brennd með flúór —
gefa frá sér rnikla orku, jafn-
vel svo mikla að hún gæti á
pappímum verið metri en sú
sem kom Spútnik 3. á loft. lVIeð
öðium orðum. hér er ekki um
efnafræðilegt vandamál að ræða.
Það er hinsvegar gífurlegt
tæknilegt vandamál að framleiða
í stórum stil siikt öflugt elds-
nevti og ekki sízt eldhólf setn
| þoli bruna þess. Þessi eldhólf
I þurfa að vera þannig sntiðuð að
I eldsneytið berist til þeirra mjög
’ jafnt og þétt, og einkum verða
þau að vera traust. síandast vel
tæringu og þola hægilega vel
hinn mikl.a hita.
Hin nýja tækni
Á því er enginn vafi að þetta
er hin sterka h'ið sovézka iðn-
aðarins. Ég hef áður lagt áherzlu
á það hér í blaðinu, eítir kornu
mína frá Sovétrikjunum, að mér
þótti sérstaklega athygiisvert að
í Sovétríkjunum vævu hinar
: klassisku iðngreinar látrar sitja
j á hakanum, en í staðinn værl
í hávegum höfð, einkum þó raf-
! máhniðnaður.'1
i
Ducrocq ræðir um þessa þró-
un iðnaðarins í Sovétrikjunum
I og leggur áherzlu á að hinar
i nýju greinar iðnaðar og taekni
krefjist mjög mikrs
undirbúnings. Hann
„Sovétríkin muni hafa yfirburði
i eldflaugasmíði í mörg ár“ og
endar grein sína á hugleiðingum
um næsta stig þróunarinnar;
kjarnorkuknúnar eldflaugar.
fræðilegs
segir að