Þjóðviljinn - 03.07.1958, Blaðsíða 7

Finuntudagur 3. júlí 1958 — ÞJÓÐVILJINN — (7
Góðir áheyrendur.
Það geta orðið þung andartök
í lífi íslenzks forsætisráðherra
enda þótt nóg frambqð hafi
verið á mönnum í þá stöðu
hingað til. Menn geta rétt getið
sér til um það, hvort svo hafi
ekki verið hjá forsætisráðherra
okkar, þegar hann þurfti að
svara Búlganín síðastliðinn vet-
ur1. Satmleikann mátti ekki
segja. Það mátti ekki segja
Búlganín , að við værum hér
með svolitinn her til að vernda
okkur fyrir honum og kumpán-
um hans. við værum dáiítið bar-
áttufúsir hér og vildum gjarn-
an fórna nokkrum mannslífum,
ef verða mætti til þess að hægt
yrði að drepa þeim mun stærri
slatta af sovétborgunum, sem
Hitier sálugi gafst upp við að
stýtta aldur hér um árið,.
Þetta mátti ekki segja Bulg-
anin, því að þeir þar eystra
máttu helzt ekki missa iyst-
ina á íslenzkum fiski og fisk-
afurðum meðan þeim entist
aldur. Það geta sem sagt komið
dýr andartök í lífi forsætis-
ráðherra. Forsætisráðherra
okkar hefur oftar en einu sinni
vitnað til svars síns og hefur
þvi líklega þótt svar sitt gott.
Hann svaraði með orðum Bulg-
anins sjálfs, að því er varðaði
djöfulæði stýrjalda, vitnaði
síðan til ^tlanzhafsbandalags-
ins um verndun friðar.
Það er sagt, að strúturinn
stingi hausnum í sandinn og
haldi, að skrokkurinn sé þá
einnig falínn. Ekki veit ég um
sönnur þess, því þann fugl
hef ég aldrei séð í náttúrlegu
'umhverfi, en ég sá þegar for-
sætisnáðherra okkar stakk sín-
um haus í Atlanzhafsbanda-
lagið á svipaðan hátt, skrokkur-
inn stóð útundan og hafði ekki
svo mikið sem siðferðilega
mittisskýlu til að hlifa sér i
austanvindinum.
Hafi þessi skýrskotun hans
til Atlanzhafsbandalagsins átt
að vera slóttugheit, þá sýna
þau meiri einfeldni en svo
greindum manni, sem forsætis-
ráðherrann , áreiðanlega er,
sæmir að sýna.
. Enda þótt við' höm.pum því
ekki svo mjög á alþjóðavett-
vangi, þá erum við hersetin
þjóð vegna þess .að meirihluti
þeirra, sem með völd hafa far-
ið á íslandi undanfarið, vill
skipulag sovétþjóða feigt. Þeir
menn, sem börðust fyrir því,
a'ð við gengjum í Atlanzhafs-
bandalagið og lánuðum land
okkar sem herstöð, eiga afsak-
anir fyrir gjörðum sínum. Þær
afsakanir eru þjóðmálaskoðan-
ir þeirra. Aftur á móti eiga
þeir, sem viðhalda herstöðvum
hér ekki afsakanii’. Þeii-, sem
réðu inngöngu okkar í Atlanz-
hafsbandalagið, gerðu það ttit-
ahdi vits og héldu sig gera
rétt. Þeir’ :1.óku afstöðu með
Bandaríkjunum og gegn Sovét-
ríkjunum og sýndu með því
hreinskilni. Aftur á móti sýndu
þeir óhreinskilni með því að
vera að tala um vernd í þessu
sambandi. Þeir vissu, að með
þessu var kölluð yfir okkur
hætta. Þeir þögðu um þá
hættu, hafa ,ef til vill vonað,
að hún yrði ekki mjög rnikil.
Þeim fannst éinhverju vei’ða
að fórna fyrir málstað, sem
þeir álitu góðan. Ég skil þessa
menn. Það er skylda mín að
skilja þá, enda þótt ég hafi
sjálfsagt aldrei litið sömu aug-
um og .þeir á þetta mál. Þeir
trúðu á réttmæti skoðana
sinna, en það er engum hollt
að verða svo altekinn af skoð-
unum, að ha-nn skilji ekki
skoðanir annax-ra. Verst er Þó
ef menn geta ekki áttað sig á
breyttum viðhorfum. Um þá,
sem stjórnuðu ferð okkar inn
í Atlanzhafsbandalagið er það
að segja, að þá gat ekki fyrir
fáum árum grunað það, sem
gerzt hefur í heiminum upp á
síðkastið. Ef til vill grunaði
þá ekki, að einmitt þetta
bandalag yi'ði annar sá aðili,
sem heimui-inn horfir nú til
með ótta og angist í augum og
spyr: —Hvað ætlar að verða
úr þessu? Gömul reynsla mann-
kynsins veit svarið' við þeirri
spurningu. Hins þarf heldur
ekki að spyrja: — Hvar og
hvenær hefur sú þjóð verið
uppi í heiminum, sem vígbúizt
hefur, að hún ekki segðist gera
það í varnarskyni? Það verður
að kalla það kaldhæðni örlag-
anna, að' maðui', sem á sínum
tíma þóttist. vera á móti inn-
geta opnað augu þeirra, sem
blindir voru.
A síðustu árum hafa þær
breytingar oi'ðið á sviði hern-
aðai’tækni, sem stofnendur Atl-
anzhafsbandalagsins gat ekki
órað fyrir. Verði sú tækni not-
uð, ef til stríðs kæmi, — og
það verður hún, ef svo ógæfu-
samlega fer, þá verða herstöðv-
ar hér til þess eins, að kalla
yfir okkur ósnir og dauða.
Þetta vita reyndar allir, en
menn eru furðanlega bjána-
legir í andlitunum gagnvart
þessai’i skelfingu, sem ógnar
okkui*. í þeim átökum, sem
yrðu, væri nákvæmlega sama
hvorum aðilanum við veittum.
Það er sjálfsagt hægt að tala
fagui'lega um það að deyja
fyrir hugsjónir sínar, svo að
þær megi lifa. Hér er ekki um
það að ræða. Dauði okkar yrði
ekki að minnsta gagni fyrir
neina hugsjón, því að nú er
svo komið, að það er ekki
nema ein hugsjón til og hún er
sú að gera allt, sem i mannlegu
valdi stendur til að bera sátt-
Stefán Jónsson, rithöfundur:
Friðlýst land
hvérsu nákvæmlega ekkert
gagn okkur er að þeirn félags-
skap, ef ekki kæmi annað til.
Það þarf ekki mikið ímyndun-
arafl til að gera sér ljóst,
hvernig takast myndi um
stækkun landhelginnar núna,
ef ekki stæði svo á, að höfuð-
óvinurinn, sem þetta marg-
nefnda bandalag er stofnað
gegn, óvinurinn, sem við erum
i bandalagi um að kála eftir
beztu getu, hefði ekki tekið
upp á þvi að kaupa af okkur
framleiðslu okkar og halda í
okkur lífinu. Bandalagsmenn
okkar geta þess stundum í
blöðum sínum, að vel skuli að
okkur farið, en þeir gera það
aldrei án þess að minnast á
óvinipn í austrinu. Við múnum
löndunarbannið. Hvað var það
Meðal ræðumanna á fundum þeim, sem samtökin „Friðlýst
land“ efndu tii fyrir nokkru, var Stefán Jónsson rithöfundur.
Þjóðviljinn hefur farið þess á leit við hann að fá ræðu hans
til birtingar.
göngu okkar í Atlanzhafs-
bandalagið, skuli nú vísa til
þess sem friðarsamtaka og það
við fulltrúa þeirrar þjóðar, sem
óhjákvæmilega lítur á nefnt
bandalag sem ógnun við sig.
Nei. Þennan mann skil ég
ekki, en eins og ég sagði áðan,
skil ég hina. Þeir nefnilega
elskuðu heitt ög hötuðu líka
af innsta hjartáns grunni. Það
er sagt, að þeim, sem mikið
elska skuli imikið fyrirgefa.
Það er Hka sagt, að ekki þurfi
nema annaðhvort mikið hatur
eða mikla ást til að blinda
menn. Hvað mun þá, þegar
hvorutveggja er til staðar? Svo
var hér og því ekki að furða
að blindan væri slæm og villu-
sporið stórt. Það var stórt
skref að víkja frá hlutleysis-
yfirlýsingunni frá 1918, sem:
jafnvel þessir menn höfðu
þrásinnis vitnað til sem okkar
eina djásns, þegar Jlla horfði
— og gerást hernaðaraðili. Sú
litla þjóð, sem allt til þessa
hafði litið á styi’jaldir sem böl
og vitfirringu og gat reyndar
alls ekki skilið, hvers vegna
blessaðir mennirnir væru að
drepa hver annan í stað þess
að í’eyna að lifa, hún gekk með
þessu skrefi inn i vitflrringúná
miðja, lagði blessun sína' yfir
manndrápin og tók ábyrgð' • á
öllum hi-yðjuverkunum, sem
hún hélt sig fordæma? Hún
gerði þetta, en það er spurn-
iixg hvoi’t hún skildi, hvað hún
var að gei’a — það er spurning
hvort hún skilur hvað hún hef-
ur gert, en hún gerði það fyr-
ir nokkra menn blinda af
heimskri ást og vitlausu hatri.
En sem ságt, síðan þettá. var
hefur margt gerzt, sem ætti að
aroi’ð á milli stríðandi afla
heimsins í stað þess að veita
öði’u gegn hinu. En það er það,
sem við gerum.
Ég þekki menn, sem sagt
hafa við mig, að víst væri
æskilegt að segja upp her-
stöðvasamningnum við Banda-
ríkin, en Bandaríkin muni líta
á það, sem óvináttu við sig.
Við megum ekki óvingast við
Bandaríkjamenn. 'Þeir hafa
alltaf verið vinir okkar og þar
að auki hafa þeir rniklu geð-
felldara stjðrnarfyi’ii’komulag
en Rússar. Það er sjálfsagt
rétt, að Bandaríkjamenn hafa
verið vinir okkar, en rússnesku
vísindamennirnir voru líka
orðnir vinir tíkarinnar, sem
þeir sendu upp í háloftin.
Sjálfsagt gætu Bandaríkjamenn
gert hér vísindarannsóknir eft-
ir að fyrsta sprengjan hefur
fallið hér með afleiðingum
sínum. Þeir g'eta, sem sagt, ef
til vill haft gagn af okkur
dauðurn. Lifahdi getum við
ekkert gagn gert þeim, enda
sást af afstöðu þeiri’a í land-
helgismálinu nýlega að sjálfir
líta þeir einnig svo á. Vegna
legu lands okkar verðum við
eitt fyrsta skotmark óvina
þeirra í stríði og ef til vill
getum við verið þessum vinum
okkar tilraunadýr á borð við
geimtík Rússanna, ef þeir
fengju þá tóm til að skoða
brunasár okkai’.
Ég minntist hér á landhelgis-
málið og þá vináttu, sem
Bandaríkjamenn hafa sýnt okk-
ur þar. Enda þótt annar maður
muni í’æða það mál hér, get
ég ekki stillt mig um að minna
á. hvers virði vinátta Atlanz-
hafsbandalagsíns er okkur og
sem bjargaði okkur úr klíp-
unni og gerði okkur unnt að
sigra? Hvar voru hinir vest-
rænu vinir, sem við viljum
endilega lofa að teyma okkur
út á blóðvöllinn? Þeir voru
ekki til. Einmitt þeir voi’u ó-
vinirnir, sem í það sjnn ætluðu
að svelta okkur í húsum inni.
Það var sá, sem við höfum
sagt stríð á hendur, sem opn-
aði fyrir okkur dyrnai’. Það er
sá, sem við erum að vígbúast
til að drepa, sem er hin eina
von okkar núna í landhelgis-
málinu. Þetta er óhugnanlegur
veruleiki og sýnir, að á vini
er stundum lítið að treysta.
Við eins og mannkynið allt
eigum ekki á annað að treysta
en friður megi haldast. í
stað þess að beita áhrifum okk-
ar til þess að svo geti orðið,
gei’um við allt sem við getum
til að skara eld að þeim glæð-
um, sem loga undir því stríði,
er, kallað hefur verið kalt, en
getur blossað upp þá og þegar,
ef til vill strax í dag, strax á
rnorgun. Vð gerum þetta með
því að vera þátttakendur í
hildarleiknum, veita öðrum
stríðsaðila eftir mætti, lána
honum land okkar og skrifa
undir skuldbindingar hans.
Hvað er það annað en að
skoi’a hinn aðilann á hólm?
Eins og ég sagði áðan var
þetta út af fyrir sig réttlætan-
legt fyrir nokkrum árum. Þrátt
fyrir það. að hlutleysi smá-
þjóðar hlýtur alltaf að vera
æskilegast fyrir hana sjálfa,
gátu það vissulega verið nokk-
ur i'ök, að því stórveldi skyldi
hún fremur veita í stríði, sem
meirihluti hennar óskaði frem-
ur sigui’s. En þessi rök eru að
engu orðin um leið og séð er,
að sigurs þarf enginn að vænta
í næstu styrjöld. £á maður er
hvergi finnanlegur í heiminum,
sem aðra skoðun lætur í ljós
um sigurhorfur.
Nú er um það talað, samið
og þingað og gefnar út yfir-
lýsingar, að hætta skuli til-
raunum með vetnis- og kjarn-
orkuvopn, jafnvel að eyði'eggja
skuli það>, sem til er af þeim.
Tækist það væri það mikill
gleðiboðskapur, en þó ekki tak-
markalaus. Það kemur nefni-
lega annað til. Þessi vopn hafa
verið smíðuð. Þau verða ekki
eyðilögð, hvað sem þeir segjai
og sver^a. K-vikni það ófriðar-
bál, sem við sjá’f erum í
bjánaskap okkar að skara í
glæður að með öðrum fávitum,
þá mun einnig kvikna frá
þesum vopnum. Bandarikja-
menn notuðu kjarnasprengjum-
ar sínar fyrir þrettán árum og
hreinsuðu burtu fremur sóða-
lega, í einu vetfangh álika mik-
inn mannfjölda og byggir ís-
land. Þeir vissu um afleiðing-
arnar að minnsta kosti í seinna
sinnið. Það voru ekki þornað- ,
ar á þeim blóðsleiturnar eítir
barnaborðin í Hírósíma og
Nagasaki, þegar þeir komu til
okkar. Samt kinkuðum við
brosandi og þakksamlega kolli
til þeirra og báðum þá að lofa
okkur að eiga svolítinn hluta
i næstu manndrápum þeirra.
Þeir játuðu fúslega og sögðust
næst fara í Rússann. Allt í
lagi, sögðum við, við skulurn
fara í Rússann með ykkur.
Mikill er sá bai’naskapui’, sem
trúir því, trúir svo á göfug-
lyndi Rússa, að hann álítur þá
munu hlífa okkur, þó að við
höfum sagt þeim stríð á liend-
ur og höfum hér herstöðvar til
að ögra þeim. Þeir eru þá
eitthvað öðruvísi gerðir en her-
stöðvakórinn hefur sungið um.
Ég hef enga trú á, að Rússar
séu mjög miskunsamir. Annars
er mér fremur meinlaust við
þá. Það er alls ekki þeim að
þakka. Það er nokkrum kunn-
jngjum mínum að þakka, sem
alltaf hafa verið að' binda mig
við þá og það svo ákaflega, að
hafi ég reynt að losa mig á
einum stað, eru þeir teknir til
við annan. Þegar ég átti kosn-
ingarétt í fyrsta sinni, var ég
staddur í sjóþorpi norðanlands
og þurftj að senda atkvæði
mitt suður. Ég kaus Bjarna As-
geirsson, síðar sendiherra, fór
ekki dult með skoðun mína og
var á vinnustað sagður bölvað-
urur bolsi eins og þeir í Rúss-
íá. Ég hef stundum lent í því
að taka málstað verkamax na
og annarra launamanna, rsm
freistuðu þessa að bæta léleg
kjör sín og áttu í launadeilum.
Svárið var Rússadindill. Lengi
var svo, þó að skánað bafi
um skeið, að ekki mátti é.a 1 \ta
í ljós mikla aðdáun mína á
bókum Halldórs Kilian. Það
var þjónkun við Rússa. Þá þarf
nú ekki að lýsa því, hvernig
það var með Keflavíkursamn-
inginn og allt, sem því fylgdi.
’Þannig mætti lengi telja. Það
virðist vei’a ómögulegt að
komast undan Rússum fyrir
suma menn. Nú er hvorki hægt
að tala um stríð né frið. Hvort
sem heldur er, er þjónkun við
Rússa.
En hvað um það, það þárf
ekki mikinn sálfi’æðilegan skitn
Framhald á 10. síðu: