Þjóðviljinn - 21.12.1958, Blaðsíða 9

Sunnudagur 21. desember 1958 — ÞJÖÐVIL-JINN — (&
Hinn máttugi
Guðmundur Daníelsson:
Hrafnhetta. Skáldsaga
friá 18. öld. — 302 blaS-
síður. — ísafoldar-
prentsmiðja 1958.
1 Söguefni Guðmundar Daní-
elssonar að þessu sinni er
nœsta átakanleg tragidia frá
fyrrihluta 18. aldar: nafnlaus
stöika og óbekktur maður
unnust æskuástum í framandi
landi,. síðan rauf maðurinn
heit sín og kærleik, hann var
skipaður amtmaður á íslandi,
stálkan sigldi í kiölfar hans
með dóm unp á það að hann
væri skvldur að kvænast
henni, skömmu síðar andað-
ist hún við harmkvæli í garði
amtmanus — og mun hafa
verið byriað eitur. Harmsaga
hinnar útlendu stúiku hefur
eignast samastað á sagna-
spjöldum fslendinga.
Guðmundur Daníeisson fer
á ýmsan hátt m.iög nærri
sagufræðilegum staðrevndum í
skáldsögu sinni; en vitaskuld
hagræðir hann heim éftir
, þörfum ská'dverksins, bvr til
persnnur. brevtir timaröð,
eykur við at.burðum, semur
viðtöl af eigjn efnum. Þann-
ig viuna al'ir liöfundar, sem á
annað borð valda bví að
, semia skáldverk; Islands-
klukkan er frægt dæmi hess,
og gerist að nokkru á sama
tíma og Hrafnhetta. Og nú er
að líta á bað. hvemig Gnð-
mundí Daníelssvni hefur tek-
izt að semia siálfstætt skáld-
verk. af efniviði hins forna
harmleiks.
Schwartzkopf hét stúlkan,
■ og erftir henni nefnist sagan:
Hrafnhetta.. Það er ekki að-
eins góð bvðing, heldnr var
og eðl’legt að kalla verkið eft-
veikleiki
ir stúlkunni — hún er aðal-
persóna þess, brennidepill og
þungamiðja; sagan ræðst
fyrst og fremst í túlkun og
lýsingu Hrafnhettu. Fyrri-
hluti sögunnar gerist í Kaup-
Guðmundur DaníeLsson
mannahöfn; og þar tekst
Hrafnhettu þannig upp, fyrir
náð Guðmundar Daníelssonar,
að henni verður skipað í flokk
með rammauknustu kvenper-
sónum í nútímaskáldskap ís-
lenzkum. Upphaf sögunnar,
þar sem þau lítast á í fyrsta
sinn Appollonia Schwartzkopf
og Niels Fuhrmann, og ástríð-
an kveikist í brjósti hans, er
gert af fágætum næmleik; en.
þó færist sagan öll í aukana,
er henni víkur inn fyrir dyr
stúlkunnar — og þaðan^.
áfram inn í sál hennar.
Eftir hina fvrstu nótt veit
Hrafnhetta ekkert annað en
ást sína til Nielsar Fuhr-
manns, og það er vissulega
engin hversdagsást. Hrafn-
hetta ber ríkan svip af þeim
skáldskaparpersónum fyrri
tíma, sem hófust yfir gott og
illt, yfir rétt og rangt, gengu
fram í einni ástríðu, með
djúpa elda í augum og ör-
lagaveður á baki. Ást Hrafn-
hettu er ekki sveimul til-
kenning í einu hjartahólfinu,
heldur höfuðskepna og nátt-
úruafl; hún gætir einskis
nema sjálfrar sín, hirðir ekki
um hóf né siðu og þekkir
ekki aðra rökvísi en vilja sinn
— örlögbundin ást og voveif-
leg. En Hrafnhetta á líka
sínar veiku og blíðu stundir;
Guðnfúndur Daníelsson skilur
vel, hve þessi vo’duga ást er
umkomulaus í raun og sann-
leika ;—' ógæfan hefst á þeirri
stund sem hún er ekki leng-
ur endurgoldin. Að ba.ki hinni
hamslausu ást er Hrafnhetta
vanmáttug kona af jarðneskri
ætt; í henni sneglast í senn
eigingirni ástarinnar og fóm-
arvilji hennar: „Ég hef alla
tíð elskað minn herra nægi-
lega heitt til þess að geta
unnt honum að evðileggja mig
ef hann það kysi“, segir
Hrafnhetta á einum stað. 1
þessum tvískinnungi ástarinn-
ar, í túlkuninni á afli hennar
og umkomulevsi, á vilja henn-
ar til að siera og vera sigmð,
rís saga Gnðmundar Daníels-
sonar í mesta hæð. Og hann
hefur aldrei skrifað neitt í
stærri stíl.
En þegar sögunni víkur til
íslands ov Hrafnhetta sezt að
á Bessastöðum. há lækkar ris
þeirra heggia. Eftir það verð-
ur barátta Hrafnhettu aðeins
Framhald á 14. síðu.
Flæðilandið mikla
Mao Tun: — Flæðilandið
mikla — Hannes Sigfússon
íslenzkaði — Sjöundi bóka-
ilokkur Máls og menning-
ar, 8. bók — 224 bls. —
Heimskringla, Reykjavík
1958.
□
Bókin Flæðilandið mikla
hefur að geyma níu smásögur
eftir kínverska rithöfundinn
Mao Tun. Mao Tun er þó
raunar aðeins höfunilarheiti
hans. Hans rétta nafn er Shen
Yen-ping, og er hann mikils-
háttar maður þar eystra, hæði
formaður kínverskra rithöf-
undasambandsins og mennta-
málaráðherra, svo að nokkuð
sé nefnt. Hefur hann um ná-
lega 40 ára skeið verið ein-
hver helzti forvígismaður bylt-
ingasinnaðrar raunsæisstefnu
í kínverskum bókmenntum og
skrifað margar skáldsögur og
smásögur.
Sögurnar í Flæðilandinu
mikla era a'lar ritaðar á ár-
unum 1930—’36 og fjalla um
líf kínversku þjóðarinnar á
þeim tíma, en þá var Kuomin-
tangstjómin við völd og Jap-
anamir að leggja undir sig
mikinn hluta landsins. Þá
voru engir dvrðardagar fyrir
kínverska alhýðu, hún var
kúguð og arðrænd, svelt og
drepin. Lýsingar Mao Tun
virðast hvorki ýkja né fegra
ástantdið heldur vera raun-
sannar, naktar, dálítið hrjúf-
ar og kaVlar á yfirborðinu en
leyna hl’viu og mannást hið
innra. I sögum sínum dreg-
ur liann fvrst og fremst upp
svipmvndir úr lífi bióðar sinn-
ar. Einstakar eögupersónnr
eru honum ekki aðalatriði
heldur heildin, sagan er ekki
til orðin vegna heirra heldur
þær vegna eögLinnar, fyrir
því fá sögnrnar nokkuð ann-
an blæ en við eigum að venj-
ast, verða ekki jafn einstak-
lingsbundnar og tilfinningar
höfundarins í garð persón-
anna duldari, þótt víða. lejmi
þær sér ekki, t.'d. í sögunr.i
Nefstór.
Fyrstu þrjár sögurnar í
bókinni: Vorsilki, Haustupp-
skera og Vetur gerast allar á
einum stað og segja frá sama
fólki, fátæku bændafólki I
litlu sveitaþorpi. Tvær liinar'
fyrstu greina frá silki- or
hrísgrjónaræktinni, sem fólk-
ið á alla afkomu sína undir.
Það stritar baki brotnu, solt-
ið og skuldugt, og lifir í von-
inni um góða uppskeru er geri
hvort tveggja í senn að seðja
hungur þess og greiða láns-
drottnunum. En það er sam:
hve uppskeran er góð. af-
raksturinn er enginn. Kaup-
endurnir ráða eftirspurninn:
og verðinu og hirða erfiðis-
laun þess, svo að það á ekkl
annarra kosta völ en herð s.
sultarólina eða dey.ia. Síðasta
sagan, Vetur, er um nolckuS
annað efni, lýsir einkum hjá-
trú þessa volaða fólks, sem
stöðugt dreymir um b’artart
framtíð og kann bað eitt ráð
til úrbóta að blíðka gúðina
með bæmim og fórnt’m.
Söguágrip lýsir sið'evsi og'
spillingu löggæzlu- og her-
mannastéttanna, er stunda
smvgl og ofbeldriverk í skjóii
valds síns og aðstöðu í þjóð-
félaginu. Verz'nn T;:n-rjöi-
skvldunnar f.ia'la’- á
hátt um rotið viðskintalífið,
miskunnarlevsi eri’-tlreka Ku-
omin tang-stiórna rinna r og
upnlausn stríðstímanna.
í sögunni Stríðstimar sýnir
höfundurinn eftirminnilega ó-
lík viðbrögð verkamannanna
og betri borgaranna v’ð innrás
Framhaid á 15. síðu.
Seinnci konia spmir doqcir?
Jólasalan hefnr verið mikil, segir Jónas Eggerts-
son verzlnnarstjóri Máls og menningar
Jón frá, Pálmholti: Ókomn-
Ít dftgar. Lióð. — 39. bls.
— Helgafell, Reykjavik,
1958.
Jon frá Pálmholti mun vera
bráðungur maður, og þetta
er fvrsta bókin hans. Þess
fer því vart að vænta að
Ókomnir dagar flytii stórfeng-
legan skáldskap, enda fer þsví
f,jarri. En það sakar ekki mik-
ið svo ungan mann; hitt skipt-
ir ðlhl rháli, að honum er gef-
inh heistinn. Ef hann vantar.
"þá verður aldrei neitt úr
hieinn: en sé hann fvrir hendi,
þá Vfr’t fenginn hve hálið kann
áð verða stórt. Það er lióðið
Vindur í grasi, og þó einkum
• liiðuriae þess, sem sannfærði
“ mig um tilvist neistans: og
þannig he'dur vindurinn á-
fram / að vagga grösum sum-
anrins í draum / meðan ævi
þelrra líðnr hjá. Þetta er
fallegt orð.
t Annars er Jón frá Pálm-
holti ófrumlegur enn sem
komið er — form hans,
hngsanir og myndir verða
’ökki áuðgreindar frá v 1 jóðum
annarra ungra manna, sem
fást við kveðskao nú um
stunidir. Hann velkist líka oft
í vafa um það, hvenær hann
er búinn að segia það sem
hann þarf í Ijóði sínií; og
homim er sérstaklega lagið
að mis«a marks — sum Ijóðin
eni byggð á einhverri sýndar-
vizku. sem revuist hjóm við
athugun. Eitt I.ióðið er svona:
Þnngum skóm gengur þú
götuna á enda
Hvað skyldi fólkið aðhafaet
í nótt?
Þú snvrð við og gengur
til baka.
Það á að felast einhver
snakleg táknan í bessu aftur-
hvarfi mannsins: en það verð-
ur hara ekki. Nokkur fleiri
Ijóð eru þessu marki brennd.
Eg hu,gsa Jón frá Pálm-
holti eigi að vrkia áfram, ef
hann hefur ’öngun til þess;
en hann þarf vafálaust að
taka-betur -á, kosta sér meira
til, á ókomnum dögum en
hann hefur tíðkað á hinum
liðnu. ‘
B. B.
Um margra ára skeið hefur
bókaflokkur Máls og merning-
ar verið mjög velgamikill þátt-
ur í bókaútgáfu íslendinga;
fáir eru þeir bókamenn sem
ekki lejta til þess flokks, velja
úr honum eða taka hann all-
an. Þjóðviljinn hefur snúið
sér til Jónasar Eggertssonar,
verzlunarstjóra í bókabúð Máls
og menningar, og spurt hann
að því hvernig bókaflokkurinn
hafi gengið á ár.
— Það er erfiðara að segja
um gengi flokksins í ár en um
svipað leyti undanfarin ár.
sagði Jónas, vegna þess að
bækurnar voru nú hálfum öðr-
um mánuði síðbúi\ari en til
dæmis í fyrra, og því ekki
gengið eins á upplagið. Þó er
ein bókin að verða búin hjá
forlaginu nú þegar, ljóðabók
Hermanns Pálssonar. Leikdóm-
. ar Ásgeirs Hjartarsonar, Tjald-
ið fellur, hafa einnig selzt
mjög ört, enda er Það rit á-
gæt handbók um leiklistarlífið
síðustu tíu árin. Mörgum hefur
að vonum þótt nýstárlegt að
kynnast fyrstu skáldsögu Guð-
mundar Böðvarssonar, og hin
Jónas Eggertsson
nýja skáldsaga Óskars Aðal-
steins fel’ur lesendum vel í
geð, skrifuð í léttum og gam-
ansömum tóni, Af þýddum
bókum má nefna Veginn til
lífsins, sem hefur hlotið mjcg'
almennar vinsældir hér eins c,r
annarsstaðar. Einnig hefue
indverska skálösagan Á ódáin.'-
akri selzt vel og lesendur hafs.
látið mjög vel af henni. Ein;'.-
ig eru í flokknum ljóðaþýe-
ingar, Erlend nútímaljóð, se".?.
hefur að geyma 80 kvæöi efter
43 skáld af 17 þjóðernum, eu
12 íslendingar hafa þýít. Og
síðast en ekki sízt nefni ég
kínversku smásögurnar, F’æðl-
landið mikla, en með útgáfu.
þeirra er forlagið að kynna
íslendingum bókmenntaheina
sem áður hefur verið mikið tíi.
lokaður okkur. Sama er að
segja um kínverska leikritið,
Óðurinn um glóaldin’undinT',
sem kom út á forlagi Heiir.
kringlu.
— Þið gefið ýmsar aðrac
bækur út auk bókaflokksins.
— Já, og sérstaklega þóttj
okkur ánægjulegt að koma úfe
þriðja bindinu af Jóhatmi
Kristófer, meistaraverkinu
Framhald á ]4. síðu.