Þjóðviljinn - 10.01.1959, Side 7

-----Laugardagur 10. jlanúar 1959 — ÞJÓÐVILJINN
(7
Guðgeir Jónsson:
Qóðtemplarare
/
Sigfús Sigurhjartarson,
stórtemplar 1931-1934 og í
framkvæmdanefndinni til
dauðadags.
,,Mjór er mikils vísir“ er
orðtak, sem vel á við um
stofnun Góðtemplarareglunnar
á íslandi.
Það var 10. janúar 1884,
að tólf menn komu saman í
húsi Friðbjarnar Steinssonar
á Akureyri. Fund þennan boð-
aði norskur skósmiður, Ole
Lied að nafni, sem um þær
mundir starfaði að iðn sinni
á Akureyri og hafði hann afl-
að sér umboðs frá stórstúku
Noregs til að mega stofna
Góðtemplarastúkur á íslandi.
Á þessum umrædda fundi
stofnaði 01 e Lied fyrstu Góð-
templarastúkuna á íslandi og
hlaut hún nafnið Isafold nr.
1. Þessi stúka starfar enn
þann dag í dag, að vísu heit-
ir hún nú tveim nöfnum,
vegna þess að stúka, sem síð-
ar var stofnuð og bar nafnið
Fjallkonan, sameinaðist henni
og heitir hún síðan Isafold
FjaJlkonan nr. 1.
Ekki alllöngu eftir stofnun
stúkunnar fór Ole Lied aftur
heim til Noregs og er úr þess-
ari sögu, en um þetta verk
útbreiða Regluna annarsstað-
ar, að vísu í smáum stíl,. sem
eðlilegt var um svo fáa menn,
sem þurftu að sinna sínum
daglegu störfum sér til lífs-
viðurværis. Strax á fyrsta
starfsárinu stofnuðu þeir
nokkrar stúkur norðanlands
Ásgeir Sigurðsson,
einn af stoí'nendum ísaioldar
og ötull silarfsmaður heunar;
uniboðsmaður liátemplars þar
til stórstúkan var stofnuð.
hans á við orðtakið, að „merk-
ið stendur þótt maðurinn
falli.“
Hini'r fáu frumherjar lögðu
ekki héndur í skaut, þeir
fengu fleiri til liðs við sig í
stúkuna og hófu fljótlega að
a
/
Islanai
~15 ara
Jóhann Ögmundur Oddsson
átti sæti í framkvæmdauefnd
Stórstúkunnar 1915-1954, að
undanteknuin þremur árum
sem framkvæmdanefndin var
á Akureyri. Gegnir enn störf-
um fyrir Góðtemplararegluna.
og Ásgeir Sigurðsson síðar
stórkaupmaður og ræðismað-
ur, sem mun hafa verið yngst-
ur stofnendanna, fór alla leið
til ísafjarðar og stofnaði
stúku þar. Árið eftir ákvað
stúkan ísafold að leggja fram
kr. 100.00, sem þá voru miklir
peningar í ferðakostnað handa
Birni Pálssyni til Reykjavíkur
í þeim erindum að reyna að
stofna stúku í höfuðstaðnum.
Þetta gekk að óskum og 3.
júlí stofnaði Björn stúkuna
Verðandi nr. 9, sem einnig
starfar ennþá. Þann 2. ágúst
sama áh, var svo stúkan
Morgunstjarnan nr. 11 stofn-
uð í Ha.fnarfirði og 17. nóv.
sama ár stúkan Einingin nr.
14 í Revkjavík. Þessar stúk-
ur starfa einnig ennþá. Barna-
og unglingastúkan Æskan nr.
1, sem enn starfar, var stofn-
uð 10. maí 1886. Þann 24.
iúní 1886 var svo Stórstúka
Islands stofnuð í Alþingishús-
inu, en Stórstúkan er sam-
ba.nd allra stúkna á landinu.
Eftir stofnun Stórstúkunnar
hafa höfuðstöðvar Reglunnar
verið í Reykjavík, að undan-
teknum þrem árum, 1924—
1927, en þau ár var fram-
kvæmdanefnd Stórstúkunnar
á Akureyri.
Áður en Góðtemplararegl-
an kom til Islands höfðu ver-
ið stofnuð bindindisfélög á
ýmsum stöðum, en þau urðu
rnörg skammlíf, enda voru
þau einangruð, nema á ein-
staka svæðum, þar sem reynt
var að koma á sambandi
milli þeirra, eu þau munu
mörg hafa verið nokkuð los-
araleg og erfitt að fá í þau
verulega festu. En þrátt fyr-
ir lijað munu þessi bindindis-
störf, sem ahtaf öðruhverju
skutu upp kollinum, á víð og
dreif um landið, ef til vill
allt frá dögum Jóns Árnason-
ar biskuns, er fyrstur manna
hóf baráttu fyrir aðflutnings-
banni á áfengi til íslands, hafa
plægt akurinn að meira eða
minna leyti jafnvel á þe'm
stöðum, er þau störfuðu ekki,
því menn hafa haft fregnir
af þeim og þess vegna verið
móttækilegri fyrir bindindis-
boðun Góðtemplarareglunnar
en þeir hefðu, ef til vill ann-
ars verið. En þrátt fyrir þenn-
an undirbúning verður það
að teljast undravert hversu
ört Reglan breiddist um land-
ið, þegar þess er gætt hve
allar samgöngur voru erfiðar
á þeim árum.
Ég hygg að því hafi eink-
um valdið fjórar ástæður:
I fyrsta lagi, að forystu-
mönnum Reglunnar tókst,
með ötulu starfi og blaða-
skrifum að vekja verulegan
bindindisáhuga meðal almenn-
ings.
I öðru lagi, að Reglan er
með öðru sniði en almenn fé-
lög, hún hafði, frá upphafi,
föst fundarsköp, form og siði,
sem áður voru óþekkt hér á
landi.
I þriðja lagi, að hver stúka
var þátttakandi í a'þjóðafé-
lagsskap, sem barð’st fyrir
sömu hugsjónum. Góðtemnl-
arareglan var fyrsti alþjóða-
félagsskapurinn, er festi ræt-
ur á íslandi.
I fjórða lagi, að Reglan var
á þeim árum eini félagsskap-
urinn, sem alþýða manna átti
aðgang að, jafnt konur sem
karlar, og höfðu jafnan rétt.
Hver hefur svo eftirtekjan
verið ?
Því verður, að sjálfsögðu,
aldrei fullsvarað, en ýmislegt
er óhætt að fullyrða.
Fjö'damörgum mönnum, sem
ánetjazt hafa áfengisnautn-
inni, hefur með aðstoð Regl-
unnar tekizt að losa sig úr
þeirri ánauð og orðið á ný
frjálsir menn, fjölskyldum
sínum til óumræðilegs fagn-
.
Björn Pálsson,
fyrsti stórtemplíir.
Friðbjörn Steiusson,
einn he’.ztí frumkvöðull Gáð-
templarareghmnar.
aðar og þjóðfélaginu til ómet-
an'egs gagns og hagnaðar,
bæði andlega og f járhagslega.
Þá eru það allir hinir, sem
fyrir veru sína í Reglunni
hafa losnað við alla þjónustu
við Bakkus. Enginn veit
hversu margir þeir eru og
enginn veit hversu mikil verð-
mæti hafa þar bjargazt fyrir
þá sjálfa og þjóðina aila.
Þegar Géðtemp’arareglan
kom hingað til lands var Hér
fátt um skóla og félagsstörf
voru flestum framandi, það
hefur verið ótölulegur fjöldi
manna, sem hefur hlotið fé-
lagslegt uppeldi innan Regl-
unnar, hlotið þar fræðslu um
Ottó N. Þorláksson
brautryð.jandi í bindindis- og
verkalýðslireyfingunni, fyrsti
forseti Alþýðusambandsins,
átti um skeið sæti í fram-
ltvæmdanefnd Stórstúkunnar.
marga hluti og hvatningu til
að afla sér enn meiri fróð-
leiks. Það mun óhætt að full-
yrða að Reglan hafi um langt
skeið verið alþýðuskóli þjóð-
arinnar, þar hafa verið flutt
erindi um margháttuð efni og
bau síðan rædd frá ýmsupr
sjcnarmiðum. Marg’r hafa þeir
verið, bæði lærðir og leikir.
sem á stúkufundum lærðu að
koma fyrir sig orði, eins og
það er kallað, menn æfðust
í að flytja mál sitt á prúð-
mannlegan og skipu’egan liátt.
Margt fleira mætti telja
Góðtemplarareglunni til gildis.
en út í það skal ekki farið
frekar í þetta sinn.
Fyrir rúmum 14 árum gat
ég þess. í öðru sambardi, að
mér virtist Akurevri hafa öðr-
um kaupstöðum fremur valizt
til að veita erlendum menn-
ingarstraumum viðtöku; þar
Framhald á 11. síðu.