Þjóðviljinn - 16.05.1959, Qupperneq 6

6) th ÞJÓÐVILJINN — Laugardagur 16. maí 1959
ÞlÓÐVIUINN
Útgefandl: Samelnlngarflokkut* albýBu — Sósíalistaflokkurlnn. — Rltstjórarí
Magnús KJartansson (áb.), Siguröur Guðmundsson. — Fréttaritstjóri: Jón
ÐJarnason. — Blaðamenn: Ásmundur Sigurjónsson, Eysteinn Þorvalc.sson,
Guðmundur Vlgfússon,, ívar H. Jónsson, Magnús Torfi Ólaísson, Sigurður
V. Friðþjóf8son. — Auglýsingastjórl: Guðgeir Magnússon. — RitstJórn, af-
grelðsla. auglýslngar, prentsmiðja: Skólavörðustig 19. — Simi 17-500 (5
Unur). — Áskriftarverð kr. 30 á mánuði. — Lausasöluverð kr. 2.
Vitnisburður húsbóndans
T útvarpsræðu sinni á dögun-
úm lýsti Gylfi >. Gislason
yfir bví að eftir kosningar
hygðist Alþýðuflokkurinn
beita sér fyrir því að afnema
unpbótakerfið með öllu og
láta gróðann einn ráða stjórn
framleiðslumála. Þjóðviljinn
benti á að með þessu hefði
Cylfj lýst yfir þeirri stefnu
að vinna með Sjálfstæðisflokkn-
vm að þvj aö iækka gengið á
algerari hátt en nokkur dæmi ■
em um áður; og í sömu and-
ránni sagði Gylfi einnig að
sjálfsagt væri ,að binda kjara-
samninga verklýðshreyfingar-
innar í heild til margra ára —
alveg eins og Sjálfstæðjsflokk-
vrjnn leggur til. Jafngilt.u þessi
vmmæli Gylfa yfirlýsingu um
að Albýðufokkurinn hefði ver-
i1 ráðinn i húsmennskuna til
íha’dsins um langa framtíð,
og léti ekki á sér standa til
hinna stórfelldustu árása á
lífskjörin.
Iþýðublaðið reynir í gær í
mjög vandræða’egri for-
vs+ucrrein ,að bera á móti þvi
að Gylfi hafi átt við gengis-
lækkun með ummælum sínum.
Fkki reynir blaðið þó að gera
nokkra grein fyrir því við
hvað ráðherrann hafi átt,
h.vernig hann hafi hugsað sér
að .afnema uppbótakerfið, í
staðinn kemur aðeins venju-
leg orðafroða um vonzku kom-
múni.sta. En má ekki minna
A’þýðublaðið á hvað sjálfur
húsbóndi Alþýðuflokksins. Ól-
afur Thors, sagði á landsfundi
Fmlfstæðisflokksins er hann-
ræddi stefnu núverandi stjóm-
SJötugur 18. mai:
Gunnar Gunnarsson
ar og þeirra flokka sem að
henni standa;
„T Tppbætumar og niður,
^ greiðslumar eru að sönnu
orðnar afar óvinsælar hjá
mörgum. En nefni menn hið
eina. sem þær gefur leyst af
hólmi, þ. e. a. s. rétt gengi ís-
lenzku krónunnar, hika allir.
Að víssu leyti er þetta von,
vegna þess að slíkt stökk get-
ur vel reynzt heljarstökk. Ef
samtímis ætti að banna kaup-
hækkanir yrðu kiör Iaunþeg-
a<ma með öllu óvjðunandi. Ef
hins vega^ sigldi í kjölfarið
tilsvarandi kauphækkanjr og
hækkun verðiags innlendrar
framleiðsluvöru rynni gengis-
skráningin út í sandinn, og er
þá verr farið en heima setið.“
¥»að er mikill munur á hrein-
* skilni Ólafs Thórs og Gylfa
Gís’asonar. En kjósendur
kunna sem betur fer að leggja
saman tvo og tvo. Ólafur
Thors segir, gengislækkun er
hið eina sem getur leyst upp-
bætumar ,af hólmi. og Gyifi
svarar, við erum reiðubúnir til
að gera það sem gera þarf til
að afnema uppbætumar. Ól-
aftur Thors segir, gengisiækk-
un rynni út í sandinn ef kaup
fengi að hækka samsvarandi,
og Gylfi svarar, við erum
reiðubúnir til að kaup verði
bundið til margra ára með
heildarsamningum. Ólafur
Thors benti að vísu einnig á
að með slíku motí yrðu kjör
launþeganna með öllu óvið-
unandi, en um slíkt aukaatriði
hefur Gylfi auðvitað ekkj
neitt að segja.
Snara í hengds manns húsi
JVað er talið illa gert að
nefna snöru í hengds
r~oVms húsi, en hvemig eiga
ráðamenn Alþýðuflokksins að
1 ,-mast hjá því, þeir sem hafa
heagt allar fyrri hugsjónir
sí lar ög marghengt flestar.
Þannig var dómsmálaráðherr-
ann svo ógætinn í útvarpsum-
r:;ðuhum á dögunum að minn-
r-t á að flokkar gætu svikið
í kjördæmamálinu.
F-,að ér aðeins einn flokkur

sem hefur framið herfileg
svik í kjördæmamálinu, og
þið er Alþýðuflokurinn. Um
svik hjá Sjálfstæðisflokknum
og Framsókn er ekki að tala,
því þeir flokkar hafa aldrei
haft rieina aðra stefnu en þá
að reýna að hagnázt á rang-
lætinú, þótt f orréttindaað- -
staðá Framsóknar á þvi sviði
- hafi oftar en einu sírin; hrufid-
ið íhaldinu til að styðja rétt-
litár breytingar. En réttlát
kjördæmasliipun Var’frá upp-
haf; ‘ ein helzta hugsjón Al-
þýðuflokksins, hann hafði það
stefnumál í fyrirrúmi árum
og áratugum saman. En á 40
ára afmæli sínu tók Alþýðu-
flokkurinn einnig þessa hug-
sjón sína og hengdi hana;
hann myndaði þá hræðsiu-.
bandalagið með Framsókn í
þeim tilgangi að stela meiri-
hluta á þingi út á minnihluta
kjósenda. Er það eitthvert ó-
heiðarlegasta framferði sem
um getur í íslenzkri stjórn-
málasögu og einhver a’gei-
ustu svik ,sem hægt er að
hugsa sér.
Fvess vegna hefði dómsmála-i
*■ ráðherrann ekki átt að
minnast á svik í kjördæma-
málinu. Komi til mála að ein-
hver flokkur svíki þá sam-
þykkt sem nú hefur verið
gerð, er þax um Alþýðuflokk-
inn einan að rseða. Að vísu
er erfitt að sjá hvernig hann
gæti samræmt slík svik þeim
hagsmunum sínum að tóra
enn um eitthvert ekeið í land-
. inu ,eq, jþegar,,hapn,,á.í •Mntrfff.:
alit hugsanlegt. Engu máli er
borgið sem á gengi sitt undir
liðsinni h^ns,., . -,,m;
skdld
Það má kalla að höfundai“
ferill Gunnars Gunnarssonar
hefjist með Borgarættinni,
sem hann skrifaði úti í Dan-
mörku árin 1912—1914. Sag-
an gerist þó á íslandi eins
og önnur verk hans; og þeim
sem þekkja til í heimbyggð
skáldsins, Vopnafirði, veitist
mörgum hægt að átta sig á
landslagi hennar. Hinsvegar
hef ég ekki heyrt þess getið,
að hún spegli vopnfirzka
menn eða atburði; hún mun
vera uppfinning höfundarins,
alfrjáls leikur ímyndunarafls-
ins með persónur og örlög.
En að baki sögunni greinir
þann dimma lúðurhljóm for-
laganna, sem dunar undir
ýmsum helztu verkum skálds-
ins.
Heimsstyrjöldin fyrri skall
yfir, um það bil sem Gunnar
Gunnarsson lauk sögu Borg-
arættarinnar. Hann hefur lýst
því í eftirmála við Landnámu-
útgáfu Strandarinnar, hvílíkt
reiðarslag stríðið varð honum.
Þessi vopnfirzki unglingur,
sem enginn hafði beðið ann-
ars en snúast við baulurassa,
fann skyndilega ábyrgð heims-
ins hvíla á herðum sínum;
hann þjáðist með þjáðum og
syrgði með sorgmæddum, og
honum opnaðist ný sár sýn
yfir veröldina. Viðbrögð h'ans
urðu tvær skáldsögur: Strönd-
in og Vargur í véum. „Þetta
eru stríðsbækur, eins og mér
var gefið að skrifa þær“, hef-
ur skáldið sagt — og heidur
áfram: „Bókin á mörkum
stríðs og friðar var Sælir eru
einfaldir". I þeirri sögu leitaði
hann lausnar á sambúðar-
vanda mannanna, og fann
hana í hinu forna orði: Verið
hvert öðru góð. Slíkt er vita-
skuld aðeins fróm ósk, eruia
hélt skáldið ekki lengra á
þessari braut.
En Gunnari Gunnarssyni
var alls ekki þrotið erindið.
Áður en hann ritaði „Sælir
eru einfaldir", hafði hann
samið fyrstu skáldsögu mikils
sagnaflokks er honum bjó í
hug. Það var Fóstbræður, en
bálkurinn allur skyldi heita
Landnám — og tengja „fund
eyjarinnar og þúsund ára líf
þjóðarinnar í landinu órjúf-
andi böndum við nútímann
og jafnvel framtíðina“. Bálk-
urinn mun eitt sinn hafa átt
að verða tólf bindi, en skáld-
inu hefur ekki auðnazt að
ljúka nema sjö þeirra; nefna
má enn: Jörð, Hvíta-Krist,
Jón Arason og Svartfugl.
Skáldið staldrar við miklar
persónur og stórbrotna at-
burði í sögu þjóðarinnar, eða
við meinleg örlög í lífi ein-
staklinga; hann lýsir viðburð-
um, sem hafa annað tveggja
-haft, .sögplegt. giJ4Ú
teljast einkennandi fyrir , ævi
fólksins í landinu — þessi
, verkjfijru þættir úr Islenjdúiga-
sögu í nýjum stíl. í vali við-
fangsefnanna birtist viðleitni
Gunnars að skilja hver þjóð
hans sé í raún og veru: sá
aem veit hvað hún hefur lifað
veit síðan hver hún er og
hvað má bjóða henni; framtíð-
ina hillir upp í ljósi fortím-
ans.
Sumar sögurnar í Land-
námi eru meðal snjöllustu
verka Gunnars; ég nefni séi-
staklega Jörð og Svartfugl.
En hafi Gunnari Gunnarssyni
tekizt að gera sér og öðrum
nokkra grein fyrir þjóð sinni
í þessum gloppótta báiki, þá
varð hann sjálfur meginvið-
fangsefni annars sagnaflokks:
Kirkjunnar á fjallinu, sem
birtist í fimm bindum árin
1923—1929. Sú lýsing varð
raunar svo margþætt og víð-
tæk, svo innsæ og trúverð-
ug, að Kirkjan á fjallinu er
að flestra dómi fremsta verk
höfundarins. Eg segi fyrir
mig: ef til vill hefur íslenzkur
maður ekki ritað ágætari
sögu en Gunnar segir í þeim
bindum verksins, er gerast á
Islapdi.
Skáidið hefur ságt, að hann
hafi ætlað Kirkjunni á fjall-
inu að rúma allan þann sann-
leik um lífið og tilveruna sem
hann kynni skil á; og hann
neitar því jafnan, að hún sé
ævisaga. Vera má hún eigi
ekki fyrst og fremst að vera
ævisaga; en eigi að síður er
höfundurinn sjáifur, persónu-
leg reynsla hans, ætt hans
og sveit efniviður sögunnar.
, .Ef hann er ekki að segjasögn jj
sína vegna hennar sjálfrar,
þá verður hún honum undir-
staða þes§ sannleiks xun lífið.
Gunnar Gunnarsson
sem hann kann að greina;
hann tekur öll mið af sjálfum
sér. Landafræði sögunnar er
náttúrulýsing Vopnafjarðar;
á blöðum hennar lifir heil
sveit . og íbúar hennar frjó-
sömu og sterku lífi; heíztu
persónur hennar eru sniðnar
með hliðsjón af fólki, sem
skáldið þekkti í bemsku. >En
vitaskuld skiptir sannfræði
sögunnar ekki máli, lieldur
einmitt skáldskapargildi henn-
ar — máttur höfundarins ,til
að gæða persónur sínar lifi,
stílinn se;ð, náttúruna ljósi.
Allt þetta hefur Gunnari
Gunnarssyni auðnazt með yf-
irburðum í Kirkjunni á fjall-
inu. Enginn íslenzkur rithöf-
undur hefur fullorðinn endur-
lifað bernsku sína og æsku af
jafnfölskvaiausum innileik og
Gunnar Gunnarsson í þessari
sögu, né kunnað að lýsa þeim
af jafnskyggnu innsæi. Og í
augum Ugga Greipssonar
speglast ekki aðeins tregi
móðurmissisins, heldur endur-
spegla þau einnig fólkið og-
náttúruna: þjóðlíf í fimmtán
ár. Það er óumræðileg íþrótt,
Gunnar Gunnarsson fluttist.
heim til íslands fimmtugur að"
aldri, eftir rösklega þrjátíu:
ára útivist. Frægð hans hafði
þá borizt vítt um lönd, en
höfuðverk hans voru enn ó-
kunn á Islandi nema af af-
spurn. Það hlaut áð verða
honuin mikið fagnaðarefni, að
litlu siðar var hafizt handa
um heildarútgáfu verka hans
á íslenzkri tungu. Hefur
eæmilega verið haldið á þeim
spUum, «J,;e^Átgáfunm
ekki fulllokið enn sem komio-
Framhald á 8. síðu.