Þjóðviljinn - 19.09.1959, Page 6

B) — ÞJÓÐVILJINN — Laugardagur. 19. september 1959 ■
þJÓÐVILIINN
Útgefandl: Samelningarflokkur alþýðu - Sósíalistaflokkurinn. - Rltstjórar:
Magnús KJartansson (áb.), Sigurður Guðmundsson. — Fréttaritstjóri: Jón
BJarnason. — Blaðamenn: Ásmundur Sigurjónsson, Eysteinn Þorvaldsson,
Guðmundur Vigfússon,, ívar H. Jónsson, Magnús Torfi Ólafsson, Sigurður
V. Friðbjófsson. — Auglýsingastjóri: Guðgeir Magnússon. — Ititstjórn, af-
greiðsla, auglýsingar, prentsmiðja: Skólavörðustíg 19. — Síml 17-500 (5
línur). — Askriftarverð kr. 30 á mánuði. — Lausasöluverð kr. 2.
PrentsmlðJa ÞjóðvilJans.
Alvarlegt
i greiningur sá sem upp er
kominn í verðlagsnefnd
landbúnaðarafurða er mjög al-
varlegur. Nú um alllangt skeið
tiefur sá háttur verið á hafð-
ur við ákvörðun verðlags að
lulltrúar bænda og neytenda
hafa samið um grundvöllinn,
cg forsendur hafa verið þær að
,,meðalbóndi“ eigi að fá sam-
bærilegt kaup fyrir vinnu sína
og verksmenn og iðnaðarmenn
fa í bæjum. Það hefur verið
mjög rökrétt og skynsamleg
meginccgla að afurðaverð beri
að ákveða með samningum
fiamieiðenda og neitenda, þótt
ýmislegt í fyrirkomulaginu
standi mjög til bóta. En þetta
camstarf verkamanna og bænda
hefur á undanförnum árum
verið að molast sundur fyrir
tiistilli Framleiðsluráðs land-
búnaðarins. Sú stofnun hefur
um skeið reynt að sölsa undir
sig sjálfdæmi um mikilvæga
þætti í verðlagningunni, eink-
anlega hefur hún talið sér
heimilt að ákveða milliliða-
kostnað samkvæmt eigin mati
og að leggja á íslenzka neyt-
endur aukaskatt til þess að
sfanda undir útflutningi á land-
búnaðarvörum. Framieiðsluráð-
ið hefur á undanförnum árum
t-dvetíis riftað ákvörðunum
r erðlagsnefndarinnar og ákveð-
ið hærra verð en samið hafði
verið um í nefndinni á þessum
forsendum, og eftir að undir-
réttardómur taldi nýlega að
T'ramleiðsluráð hefði lagaheim-
ild til þe"s=rar iðju hafa full-
trúar rev'enda að sjálfsögðu
talið í'orsen^ur samstarfsins í
v^rðl .Ter>r=rnóinni brostnar og
hætt þai störfum um sinn.
Það er að sjálfsögðu fráleitt
fyr'rkomulag að Fram-
ieiðsiuráð IQndbúnaðarins hafi
siálfdæmi um að ákveða milli-
iiðakostnað; slíkt sjálfdæmi
hafa ermir aírir aðilar í þjóð-
félaginu. hvorki kaupmean,
beildsal- r, iðnrekendur, frysti-
húsaeig°ndur né aðrir. Enda
hefur afleiðingm orðið sú að
óhemjulegum fúlgum hefur ver-
ið sóe* í vinnslu- og dreifing-
rrkerfi I!'ndbúnaðarins án til-
lits til kostnaðar í fullvissu
-þess að neytendur yrðu látnir
berga brúsann. Nægir í því
Sombandi að minnast á hneyksl-
ið á Selfossi, þar sem hin
rmkla oí vel nothæfa bygging
sem míólkurbúið var áður í
var níin til grunna af ein-
hverju.n annarlegum ástæðum
og milljónum kastað á glæ. Á
þennrn hátt hafa neytendur
verið látnir greiða mjlljónir
og milliónir að óþörfu í of háu
landbúnaðarvsrði á undanförn-
um árum.
Enn alvarlegra er þó hitt
atriðið, að neytendur skúli
akattlagðir sérstaklega vegna
•útflutnings á landbúnaðarafurð-
um. Þar er verið að byggja
vandamál
upp kerfi sem verkar þannig,
að eftir því sem framleiðslan
terður ódýrari á einingu og
meiri með aukinni tækni eftir
eftir því verða neytendur að
greiða hærra verð. f stað þess
að aukin og hagkvæmari fram-
leiðsla færi neytendum lægra
verð, verður hún til þess að
auka dýrtíðina. Almenningur er
þannig fyrst skattlagður til þess
að tryggja bændum styrki og
hagkvæm lán til þess að auka
ræktun og eignast fullkominn
yélakost, og afleiðingarnar
verða síðan enn meiri álögur!
Þetta er þegar orðið alvar-
Icgt ástand, og þó eru horf-
uinar enn alvarlegri, því ekki
er annað sýnt en framleiðslan
aukist svo ört á næstu árum
að mjög verulegan hluta henn-
ar verði ekki unnt að selja
á innlendum markaði, og hvert
verður þá verðið sem íslenzk-
ir neytendur eiga að greiða,
ef fylgt verður stefnu Fram-
leiðslutáðs landbúnaðarins?
¥»etta eru mikil vandamál sem
* verður að leysa sem fyrst
r: eð beinum samningum bænda
og verkafólks. Markaðurinn hér
innanlands er að sjálfsögðu
undirstaðan undir öllum at-
höfnum og afkomu bændastétt-
aiinnar, og forustumenn henn-
ai verða að gera sér það ijóst.
Launþegar í bæjunum hafa
einnig hag af því að afkoma
bænda sé góð og að þeir hafi
sem bezt tök á því að fram-
leiða góðar — og ódýrar —
vörur. Hér er um sameiginlega
og gagnkvæma hagsmuni að
ræða sem ættu að auðvelda
lausn á þessum vanda ef góð-
ur vilji er á báða bóga. Hins
vegar eru til öfi sem af ann-
orlegum ástæðum reyna að
egna til átaka milli bænda og
verkafólks og búa til hags-
munaandstæður milli þeirra, en
þau ófl eru sízt af öllu holl
raunverulegum hagsmunum
bændastétarinnar.
Ijau átök sem upp eru komin
*■ vaida þegar vanda við á-
kvörðunar landbúnaðarverðs í
haust. Sá vandi verður eflaust
leystur til bráðabirgða; sú rík-
isstjórn sem nú er í landinu
ei þess ekki megnug að leysa
neinn vanda til frambúðar. En
fulltrúar bænda og verkafólks
verða þegar að hefjast handa
um • að finna frambúðarlausn,
sem trvggi bændum góðan og
öruggan markað hér innanlands
og launþegum að þeir njóti
einnig ávaxtanna af tækniþró-
un og framförum í landbúnaði.
jafnframt verður að tryggja
hagsmuni beggja aðila fyrir of-
urafli skriffinna þeirra sem
hafa hreiðrað um sig í milli-
liðakerfinu og valda því nú að
dreifingarkostnaður hér er mun
hærri en þyrfti að vera og
fer sífeilt vaxandi.
Bandarísk herflugvél á flugvelli í Marokkó. t
Marokkómenn losna við
bandaríska hersetn
Bandarik]ast]6rn hefur hestiS oð rýma
fjórar kjarnorkuárásarstoSvar
Kort af vesturhluta Norður-Afríku, Marokkó, Alsír og Túnis.
höfðu einnig mikið lið á sér-
réttindasvæðum sínum, Loks
höfðu Bandaríkjamenn komið
sér upp fjórum flugstöðvum
fyrir l'jarnorkuárásarflugvélar.
Síðan Marokkómenn endur-
heimtu sjálfstæði hefur það
verið ’nelzta markmið utanrík-
isstefnu þeirra að losna við
hina erlendu hersetu. Skæru-
hermenn þjörmuðu að Spán-
verjum í Ifni og víðar. Franska
herliðinu var þjappað saman
á takmörkuðum svæðum. Hvað
Bandaríkjamenn snertir viður-
kenndi Marokkóstjórn ekki að
þeir ’nefðu neinn rétt til að
hafa herstöðvar í landinu, bví
að þeir höfðu aldrei beðið Mar-
okkóstjórn leyfis. Bandaríkja-
stjórn hafði látið nægja að
semja við Frakka um bygg-
ingu ílugstöðvanna, og Mar-
okkóstjórn neitaði að viður-
Kenna að þeir samningar hefðu
neitt gildi í hennar augum. Að
þjóðarétti var Marokkó aldrei
frönsk nýlenda heldur vernd-
arríki, og Frakkar gátu ekki
ráðstafað landsréttindum þar
að Marokkómönnum forspurð-
um.
andaríkjamenn sáu sig til-
neydda að viðurkenna þetta
halda stöðvum sínum. Mar-
okkómenn voru þó ekki á því
að gera land sitt að frambúð-
arhlekk í bandarískri her-
stöðvakeðju. Bandarískar fé-
gjafir og vinmæli fengu þar
engu um þokað. Þegar Banda-
17'réttaritari New York Times
segir að Bandaríkjastjórn
sé lítið um það gefið að samn-
ingurinn um rýmingu banda-
rísku ílugstöðvanna í Marokkó
komist í hámæli. Ástæðuna
segir hann vera, að Frakkar
muni telja sér erfiðara að halda
til streitu hersetu í landinu,
eftir að komið sé í almæli að
Framhald á 10. siðu.
Bandaríkjastjórn hefur lagt mikið kapp á að vingast við
stjórnendur Marokkó til að fá þá til að samþykkja áfram-
hald bandarískrar hersetu í landi sínu. Múhameð V. Marökkó*
konungi (t.h. á myndinni) var boðið í opinbera heimsókn
til Washington í hitteðfyrra og þar tók Eisenhower á móti
honum eins og myndin sýnir. Við öxl forsetans sést andlitið
á Nathan Twining, forseta yfirherráðs Bandaríkjanna. Vin-
mælin hafa ekki fengið Marokkómenn ofan af þvj að Iosa
- sig við erlenda hersetu.
Þrjú ar eru liðin síðan Mar-
okko losnaði undan franskri
stjórn og fékk sjálfstæði sitt
og fullveldi viðurkennt. Frakk-
ar, sem áttu fullt í fangi með
skærúner sjálfstæðishreyfingar
Alsír, treystu sér ekki til að
leggja einnig til atlögu gegn
þjóðum Marokko og Túnis.
Múhameð V. Marokkókonungur
fékk að snúa heim úr þriggja
ára útlegð á Korsíku og
Madagaskar. Menjar um ára-
tuga erlend yfirráð voru þó
ekki úr sögunni með fullveldis-
yfirlýsingunni einni saman.
Þrír enendir herir sátu í Mar-
okkó. Fjölmennastur var
franski herinn, en Spánverjar
sjónarmið Marokkóstjórnar.
Þeir skirrðust við að sitja sem
fastast í herstöðvum sínum í
trássi við vilja landsmanna,
því að slíkar aðfarir hefðu
mælzt illa fyrir meðal allra
Afríku- og Asíuþjóða. Banda-
ríkjastjórn gekk því til samn-
inga við Marokkóstjórn og fór
þess á leit að hún veitti banda-
ríska flughernum rétt til að
ríkjamenn gerðust óþjálír í
samningum, settu hafnarverka-
menn f Casablanca afgreiðslu-
bann á skipin sem fluttu banda-
riska setuliðinu birgðir.
í sunnudaginn skýrði frétta-
Á*- ritari New York Times í
Madrid frá því að lokið væri
samningum Bandaríkjamanna
og Marokkóstjómar um fram-
tíð flugstöðvanna. Bandaríkja-
menn skuldbinda sig til að vera
búnir að yfirgefa stöðvarnar
xjórar með öllu ekki síðar en
1964. Nú er í þessum stöðvum
8000 manna bandarískt setulið
og þar hafa aðsetur sveitir
stærstu sprengjuflugvéla Banda-
rvkjamanna sem sérstaklega eru
ætlaðar til kjarnorkuárása,
enda eru stöðvarnar undir
stjórn Stratecic Air Command,
árásarflugflota bandaríska flug-
hersins. Flugstöðvarnar í Mar-
okkó hafa kostað bandaríska
skattgreiðendur 400 milljór.ir
dollara og skammt er liðið síð-
an sú nýjasta var fullgerð.