Þjóðviljinn - 03.12.1959, Page 6

6)’V— ÞJÓÐVILJINN — Fimmtudagur 3. desember 1959
r~
IMÓÐVILIINN
lútgefandi: Sameiningarflokkur alþýðu - Sós/alístaflokkurinn. - Ritstjórar:
Magnús Kjartansson (áb.), Magnús Torfi Olafsson, Sigurður Guðmunds-
son. — Fréttaritstjórar: ívar H. Jónsson, Jón Bjarnásön. •— Aúglýsinga-
stjóri: Guðgeir Magnússon. — Ritstjórn, afgreiðsla, auglýsingar, prent-
smiðja: Skólavörðustíg 19. - Sími 17-500 (5 línúr). - Askríftarverð kr. 30
á mánuði. — Lausasöluverð kr. 2.00.
Prentsmiðja Þjóðviljans.
Hagfræðingar í líf sháska
„jþað bjargast ekki neitt, það ferst, það ferst“. Þessa
ljóðlínu Steins Steinars mætti hafa sem eink-
unarorð yfir boðskap þeim sem hagfræðingar
fluttu þjóðinni a fullveldisdaginn. Annar eins böl-
móður hefur ekkj heyrzt hér á landi síðan í upp-
. hafi lúterstrúar, þegar skáldin brtu eymdaróði um
niðurlægingu þjóðar sinnar og vegsömuðu fortíð-
, ina sér til huggunar. Jónas H. Haralz dró þann-
ig saman lýsingu sína í ræðunni í fyrradag, að
honum fannst þjóðin stödd á brún hins geigvænleg-
asta hengiflugs og biði þess eins að hrapa niður í
hyldýpið. Jóhannes Nordal hagfræðingur skrifaði
grein í Stúdentablaðið sama dag, og honum fannst
þjóðin hafa verið stödd á endalausri eyðimerkur-
göngu síðustu árin; hún væri enn á auðninni miðri
og biði þess í neyð sinni að einhverjir spámenn
léiddu hana á réttar brautir. Og spámennirnir eiga
víst að vera þessir tveir herrar með lærdómstitlana.
lónasi Haralz er semsé innanbrjósts eins og hann
hangi einhversstaðar efst í hömrum Himalaja-
fjall-a og eigi von á því að hrapa og tætast sundur
og verða hrægömmum að bráð. Jóhannes Nordal
er hins vegar staddur í auðnum Afríku með þurrar
kvérkar og skrælnaða tungu ogv ofsjónir í sjáöldr-
. unum. Eitt er víst; þessir tveir hagfræðingar eru
ékki staddir á íslandi. Ástandið hér á ekkert skylt
við það sem lærdómsmennirnir vilja vera láta; þjóð-
in er hvorki að hrapa í hömrum né skrælna í
'/eyðimerkurvillum. Framleiðsla íslendinga er tiltölu-
lega mjög mikil, markaðir eru nægir og hagstæðir,
talsverð aukning er að verða á framleiðslutækjum
þjóðarinnar, hér hefur verið full atvinna á undan-
förnum árum og er það einstætt í auðvalds-
heiminum, fólk vinnur mjög mikið og afköst þess
eru stórfelld, skuldir þjóðarinnar eru ekki óeðli-
lega miklar þótt sum lánin séu óhagstæð og þeim
hafi ýmsum verið illa varið. Að vísu fer því mjög
fjarri að allt sé með felldu í efnahagsmálum okk-
ar; óreiða og skipulagsleysi hefur einkennt stjórn
þjóðarbúskaparins m.a. fyrir tilstilli þessara hag-
fræðinga; ranglæti í skiptingu þjóðartekna blasir
við hverjum manni; verðbólga sú sem auðmanna-
stéttin hefur skipulagt þitnar þungt á almenningi;
en þessar meinsemdir eru sízt af öllu rök
fyrir því að nú þurfi enn að skerða kjör og hags-
muni vinnandi fólks ef allt eigi ekki að hrapa eða
skrælna. Þær eru röksemdir fyrir hinu gagnstæða.
Fn hagfræðingarnir sjá ekki glóru. Þeir eru í sann-
^ leika staddir í ókleifum hömrum erlendra fræði-
kenninga og á eyðimörk útlendrar hagspeki sem
ekki verður tengd íslenzkum veruleika. Þeir hafa
lært utanað í skólum ákveðnar reglur um það
hvernig auðvaldsþjóðféiag eigi að vera, og þegar
reglurnar koma ekki saman og heim við staðreynd-
ir lífsinö á íslandi vita þeir ekki sitt rjúkandi ráð.
Síðan heimta þeir með ofstæki að þjóðfélaginu verði
breytt til samræmis við skólalærdóm þeirra. Svo
bernskur er Jóhannes Nordal, bankastjóri og hag-
fræðingur, ennþá, að hann segir í grein sinni í
Stúdentablaðinu að allar aðgerðir í efnahagsmálum
hafi á undanförnum árum verið gagnslausar af
þessari ástæðu: „Þær hafa alltaf átt að vera skref
■ í áttina, en aldrei lokaátakið“. Hann virðist halda
að hann eigi einhverja formúlu sem leyst geti all-
an vanda í einu lokaátaki, og síðan muni allt ganga
sjálfkrafa upp frá því! Slík afstaða er dæmi um það
hvernig menn eiga ekki að hagnýta skólalærdóm.
Cpakur maður komst einu sinni svo að orði að til
■ væru þrjár tegundir ósanninda: lygar, bölvaðar
lygar og hagfræði, og hún væri verst. Jónas H.
iíáralz og Jóhannes Nordal leggja sig í fram-
króka til að sanna þá kenningu. — m
hann í gilið til sín. S'íðus': í
flokknum kemur svo mögnuð
draugasaga úr Reykjavlk;
skráð eftir Brynjólfi Bjarna-
syni.
Enginn vcfi er á að Pálmí
hefur ætlað frásögnum þéss-
um af mannraunum uppeldis-
hlutverk. Af skólaræðunum,
sem taka við þegar frásögn-
unum lýkur, er. ljóst. að hana
óttaðist að nýir lífshæ.ttir,
minna erfiði og . blíðara at-
læti, kynnú að leika Islend-
inga illa, gera þá lingerða
og makráða, drepa úr þjóð-
inni seigluna sem bezt dugðí
í mannraununum. „Ný menn-
ing er að fæðast,“ segir hann
í fyrstu. skólaræðunni, og
hann hefur beyg af r.ð ís-
lendingar verði ekki fullgildir
þátttakendur í þeirri menn-
ingu, hinni vjsindalegu menn-
ingu, þeir kunni að týna sjálf-
um sér I gróðabralli og eftir-
sókn eftir fánýtu giysi.
Frásögur og umvandamr
Pálmi Hannesson: Mann-
raunir. Bókaútgáfa Menn-
ingarsjóðs. 252 bls.
Pálmi Hannesson kunni þá
list að segja sögu flestum
mönnum betur. Hann var
næmur á atvik sem gæða frá-
sögnina lífi og hafði á hrað-
bergi orðin sem efninu hæfa.
Fremst í þessari bóa
standa frásagnir hans af
svaðilförum og hrakningum,
mönnum sem stóðust ótrú-
legar þrekraunir og öðrum
sem buguðust fyrir ofur-
mætti harðra veðra. Pálma
hefur verið hugstæð sambúð
þjóðarinnar við landið, barátta
mannsins við óblíða veðráttu
og veglausa víðáttu óbyggo-
anna. Hann hefur safnað
saman munnlegum og rituð-
úm heimildum um mannraun-
smjörklessu und'r steini. Og
fjallapunturinn, sem svignar
í jökulgustinum, hefur eitt
sinn — eða ættfeður hans —
Pálmi Hannesson
ir Og manns'kaða á ferðalögum
frá miðri siðustu öld fram á
þriðja tug þessarar aldar.
Söguefnin eru misjafnlega
stór í sniðum, en öll fá þau
í höndum Pálma búning sem
gefur þeim gildi.
Saga Kristins Jónssonar
frá Tjörnum, sem viltist mat-
arlaus og illa búin norðan úr
Eyjafirði suður í Árnessýslu,
er sannkölluð hetjusaga.
Pálxni kunni að leiða lesandi
fyrir hugskotsjónir þrek
mannsins og þrautseigju,
hann þekkti sjálfur vötnin
sem einmana ferðalangurinn
þurfti að vaða og sandana
sem særðu fæturna svo að
hann gat ekki lengur gengið,
þegar hann rakst loks á menn
í Búrfellsskógi eftir 15 dægra
villu.
Sagan af vermönnunum
fjórum sem urðu úti á Fjalla-
baksvegi er áhr.ifamikil harm-
saga; þótt langt væri um
liðið þegar hún var skráð
fær hver þeirra fjórmenninga
sitt svipmót, svo örlög þeirra
snerta lesandann, eins og þeir
væru 'kuningjar hans. I sögu-
lok snýr Pálmi sér til okk-
ar, sem nú ferðumst að gamni
okkar á vélknúðum farartækj-
um leiðirnar þar sem forfeð-
ur okkar kynslóð fram af
kynslóð fengust við höfuð-
skepnurnar, án þess að hafa
öðru fram að tefla en eigin
kröftum, einbeitni og ráð-
snilld, og biðu ósjaldan lægri
hlut:
sogið hinn dýra safa af meyru
rotnandi mannaholdi.“
Á þessa frásögn bregður
þjóðsögublæ af fyrirburðum
og draumum Svo er um fleiii
þætti Pálma. Þegar Ágúst frá
Brúnastöðum er að villast
á Eyvindarstaðaheiði, fara
tveir svipir fyrir honum nótt
eftir nótt og reyna að teyma
Þegar Pálmi var skipaður
réktor, veittist íhaldið í
Reykjavík að honum með
^gauragangj sem reyndi mjög-
á hann. eins og hann sjálfur
segir í ræðu á aldarfjórðungs;
afmæli skólastjórnar sinhar :•
,,Þegar ég kom hér að skól-
anum, var mér fundið margt:
Framhald á 10. síðu.
Freuchen í essmu sínu
Peter Frauclien árið sem hann dó, ásam>í Pipaluk dóttur sinni
og barnabarni.
„En þú, vegfarandi, sem
ferð um Fjallabaksveg, legðu
krók á leið þína og 'komdu
við á nafnlausu öldunni suð-
ur af Kaldaklofi. Þar hefur
islenzk alþýða skráð lítinn
þátt úr langri sögu sinni og
staðfest hann með dauða fjög-
urra ferðamanna. Þar undir
klappakastinu lögðust þeir
til hvíldar, hlið við hlið, Árni
gamli Jónsson og hann Davið
litli frá Leiðvelli, sem gefið
hafði gullin sín, áður en hann
fór. Þar tróðu þeir fönnina,
Þorlákur og Jón í Gröf, hjá
félögum s'ínum dauðum . . .
Á_öldunni sér enn fáein fúa-
sprek og ef til vill einnig
Peter Freuchen: Ferð án
enda. Jón Helgason íslenzk-
aði. Skuggsjá. 251 bls.
Islendingar voru seinir að
uppgötva Peter Freuchen,
ekki var farið að þýða bækur
hans á íslenzku fyrr en hann
var hniginn á efri ár og löngu
frægur víða um lönd, en í
rauninni gerir það lítið til,
þessi s'íungi garpur er allt-
af jafn ferskur. Tökum til
dæmis bókina sem hér er til
umræðu og heitir á frum-
málinu FangAmænd i Mel-
villebugten. Það væri dauður
maður sem e'kki hrifist með
af öllu því heillandi efni sem
Freuchen eys þar upp af ó-
þrjótandi lind einstæðrar lífs-
reynslu, sívakandi athyglis-
gáfu og ódrepandi skopskyns.
Þetta er allt í senn: græn-
lenzk þjóðlífslýsing, saga af
ævintýralegri hættuferð og
safn meistaralegra skyndi-
mynda af sérstæðum persón-
um og eftirminnilegum at-
burðum.
Framhald á 10. síðu.