Þjóðviljinn - 05.02.1960, Qupperneq 4

4) — ÞJÓÐVILJINN — Föstudagur 5. febrúar 1960
Aðalsteinn Guðmundsson
F. 17. júni 1900 - D. 27. janúar 1959
„Hann Steini er dáinn“.
Þessi stutta setning hljómaði
eins og reiðarslag, svo óvænt
. skeði þessi atburður, sem er
þó svo hversdagslegur.
Við andlát manns eins og
Aðaleteinn Guðmundsson var,
er ekki vandalaust að minn-
ast hans með nokkrum orð-
um, og margt brestur á að
það verði gert, sem vera bæri.
slíkur ágætismaður sem hann
var að dómi hvers manns er
varð honum samferða í lífinu,
hvort heldur það var á landi
eða sjó, í leik eða starfi.
Aðalsteinn Guðmundsson
fæddist 17. júní árið 1900, að
Borg, Auðkúluhreppi í Arn-
arfirði. Fluttist^tæpra þriggja
ára að Tjaldanesi í sömu
sveit, með foreldrum sínum,
Jóhönnu Guðmundsdóttir er
andaðist fyrir réttum sex ár-
um síðan, og Guðmundi Jó-
hannessyni, sem einnig er lát-
inn fyrir fjórum árum. Þar
ólst Aðalsteinn upp, og átti
þar heima til ársins 1921, er
foreldrar hans fluttu til
Bíldudals.
Veturna 1916—’'17 og 1917-
’18 var Aðalsteinn við nám,
með öðrum ungum mönnum,
að Rafnseyri hjá Böðvari
presti Bjarnasyni. 9. maí árið
1916 fór Aðalsteinn í fyrsta
sinn á skak með föður sínum,
á „Tjálfa“ gamla frá Bíldu-
dal, þá á sextánda ári. Þar
með hófst annar meginþátt-
urinn í lífsstarfi Aðalsteins
heitins. Eftir það starfaði
hann ár hvert á sjónum, að
fiskveiðum, fjölda ára. Fyrstu
árin á seglskipum frá Bíldu-
dal, síðan fór hann til Reykja-
víkur og réð sig á sunnlenzku
',,kútterana“ á vertíð, en á
sumrin var hann á síldveið-
um.
Aðalsteinn réð sig í fyrsta
sinn á togara hinn 22. apríl
1924, einn af Hellyers-togur-
nnum, sem gerðir voru út frá
Hafnarfirði. Eftir það stund-
aði hann svo til eingöngu sjó-
•mennsku á togurum, frá
Reykjavík og Hafnarfirði, allt
fram á árið 1930, er hann
varð samkvæmt fyrirmælum
Jæknis að hætta sjómennsku,
vegna heilsubrests.
Foreldrar Aðalsteins flutt-
ust til Reykjavíkur árið 1928,
og er hann hætti sjómennsk-
unni bjó hann hjá þeim, með-
an þeim entist aldur.
Fyrir framan mig liggur
opin sjóferðabók Aðalsteins
heitins Guðmundssonar. 1
irana er raunverulega skráð-
ur verulegur hluti úr ævi-
sögu þessaJ ágæta manns. Þar
má lesa nöfn frægra íslenzkra
skipa, og farsælla skipstjóm-
armanna, og það að Aðal-
steinn hefur aldrei verið í
,,hraki“ með skiprúm. Þar má
lesa t.d. þessi nöfn: „Tjálfi“,
skipstjóri Ölafur V. Bjarna-
son, „íhó“, skipstjóri Jóh.
Guðmundsson, „Keflavík",
skipstjóri Símon Svei.ikjam-
arson, „íhó“, skipstjéri Frið-
rik Ólafsson, „Imperialist",
skipstjóri Tryggvi Ófeigsson,
„Ólafur“, skipstjóri Karl
Guðmunidsson, „Júpíter“,
skipstjóri Tryggvi Ófeigsson,
o. s. frv.
Þá var siður að gefa sjó-
mönnum hegðunarvottorð, við
afskráningu úr skiprúmi, er
ritað var í sjóferðabókina.
Allir skipstjórar á skipum
þeim er Aðalsteinn vann á,
ljúka upp einum munni, að
hegðun Aðalsteins hafi verið
ágæt, enda er það dómur
hvers manns er honum kynnt-
ist, fyrr og síðar.
Er hér var komið sögu Að-
alsteins heitins, var heims-
kreppan mikla að hefjast.
Fyrstu árin eftir að hann
hætti sjómennsku, stundaði
hann ýmsa verkamannavinnu,
sem þá var mjög af skorn-
um skammti hjá flestum.
Haustið 1933 var Aðal-
steinn heitinn einn af fimm
félögum úr Kommúnistaflokki
Islands, er komu saman á
fund og ræddu nauðsyn þess,
og tóku ákvörðun um að
stofna „Pöntunarfélag Skerja-
fjarðar". Samþykkt þessa
fundar varð í raun og veru
til þess að upp frá þessu til
dauðadags helgaði Aðalsteinn
heitinn samvinnuhreyfingunni
að mestu, starfsþrek sitt.
„Pöntunarfélag Skerjafjarð-
ar“ var stofnað og óx ört,
en það gerði meira, það gaf
verkamönnum Reykjavíkur
enn á ný eina sönnun fyrir
gildi samtaka og samvinnu.
Fjöldi smá pöntunarfélaga
var stofnaður á skömmum
tíma, sem vörn alþýðu
Reykjavíkur gegn okri og ó-
hóflegri álagningai á nauð-
synjavörur vinnandi fólks.
„Pöntunarfélag Skerja-
fjarðar" hóf starf sitt í nóv-
ember árið 1933, en í marz
1934 tók Aðalsteinn við for-
stöðu þess, gegndi því starfi
til þess tíma, er flest smá-
félögin sameinuðust í „Pönt-
unarfélagi verkamanna", en
hélt áfram að veita Skerja-
fjarðandeild þess forstöðu
þangað til „Kaupfélag
Reykjavíkur og nágrennis“
var stofnað. Um nokkurt
skeið vann Aðalsteinn í pakk-
húsi KRON, en eftir það tók
hann við deildarstjórn í búð
KRON að Þvervegi 3 í Skerja-
firði. Gegndi hann því starfi
til s.l. hausts, er hann hóf
starf í nýjustu búð KRON
við Dunhaga á Grímsstaða-
holti, vann hann þar allt til
þess tíma,. er hann veiktist
í fyrri hluta janúar s.l. af
slæmu kvefi, en upp úr því
kenndi hann annars alvarlegs
sjúkdóms, er eftir vikudvöl á
sjúkrahúsi leiddi hann til
dauða.
Aðalsteinn Guðmundsson
andaðist hinn 27. jaúar s.l.
eftir stutta en þjáningarfulla
legu. Hann hafði fulla vitund
til seinustu stundar, gerði sér
fulla grein fyrir endalokum,
og bað að bera kveðju sína
vinum og félögum.
Aðalsteinn heitinn var yfir-
lætislausasti maður er um
getur, hafði sig litt í frammi,
en með skarpri hugsun og
glöggri idómgreind hafði hann
ævinlega gott til mála að
leggja. Hugsanaskerpa hans
varð bezt séð með því, hversu
fljótur hann var að leysa
stærðfræðiviðfangsefni í hug-
anum.
Aðalsteinn var ókvæntur
alla ævi, bjó hjá foreldrum
sínum meðan þeirra naut við,
eins og áður er sagt. Síðan
bjó hann hjá bróður sínum
Pétri og konu hans Jónu
Magnúsdóttir, að Þvervegi 2,
í húsi því er faðir þeirra
byggði 1929.
Það segir mikið um um-
gengnisvenjur á heimili þeirra
bræðra, að þeir ávörpuðu
hvor annan, að jafnaði með
orðinu bróðir, slík var virð-
ing þeirra og tillitssemi, hvor
fyrir öðrum. Ástúðleg alúð,
hógværð en jafnframt festa
voru í hversdagslegu við-
móti Aðalsteins. Eitt sinn
sagði Aðalsteinn við mig:
„Eg man ekki til þess, að við
systkinin höfum nokkru sinni
orðið ósátt, hvort heldur var
að leik eða starfi“. Þeir
bræður áttu tvær systur, er
létust fyrir aldur fram í
blóma lifsins.
Það er ekki hægt að Ijúka
minningarorðum um félaga
Aðalstein Guðmundsson, án
þess að geta sérstaklega þess
þáttar í lífi hans, er við kem*
ur félagsmálum.
Ást Aðalsteins á sannleika,
réttlæti og heiðarleik, var
höfuðeinkenni á öllu dagfari
hans. Eg var svo lánsamur,
að vera vinur og félagi Aðal-
steins heitins um 30 ára
skeið, tel ég mig því vel dóm-
bæran um hina frábæru
mannkosti hans, er aldrei
brugðust, enda hygg ég að
hann hafi ekki átt einn ein-
asta óvildarmann, nokkru
sinni.
Það voru því engin undur,
fyrir þá sem þekktu Aðal-
stein, að hann í öndverðu
skipaði sér í sveit framsækn-
asta hluta verkamanna ís-
lands, Kommúnistaflokk Is-
lands. Hann gekk í Kommún-
istaflokkinn þegar eftir stofn-
un hans. Hann var einn af
stofnendum Sósíalistaflokks-
ins, var virkur og áhugasam-
ur um allt það, er mátti vera
forustuflokki hins vinnandi
fólks til frama og velfarnað-
ar. Sýndi hann í því framúr-
skarandi einlægni, fórnfýsi
og drengskap hins ódeiga
baráttumanns.
Um samstarf að málum
vinnandi fólks, í Kommún-
istaflokknum, Sósíalista-
flokknum og í Kaupfélagi
Reykjavikur og nágrennis,
eigum við félagar og vinir
Aðalsteins hugljúfar minn-
ingar, um góðan félaga og
vin, sem aldrei brást, er
kunni að meta á réttan hátt
erfið viðfangsefni líðandi
stundar, án þess að missa
sjónar á lokatakmarkinu —
sósíalismanum. Honum auðn-
aðist sú gleði, að sjá um það
bil þúsund milljónir stritandi
fólks bylta af sér oki kapítal-
ismans, og á hraðri leið til
framkvæmdar kommúnism-
ans.
„Hann Steini er dáinn“.
Þessi sorglega staðreynd,
leggur okkur eftirlifandi fé-
lögum hans skyldu á herðar,
að hlaupa undir bagga þar
sem hann var. Vissulega
verður vandkvæðum bundið
að fylla skarðið í röðum okk-
ar, þar sem um slíkan mann-
kosta og ágætismann var að
ræða. En minningu hans er
aðeins hægt að heiðra með
því, að bera hugsjónir hans
og dýrustu vonir fram til sig-
urs — hugsjón friðar, jafn-
réttis og bræðralags — hug-
sjón kommúnismans.
Við þökkum þér vinur og
félagi, fyrir árangursríka
samvinnu og samfylgd, fyrir
drengskap þinn og takmarka-
lausa hollustu við okkar dýr-
mætustu hugsjónir og vonir.
Sigurvin Össurarson.
í dag er kvaddur hinztu
kveðju góður félagi.
Aðalsteinn Guðmundsson
verzlunarmaður, sem lézt 27.
janúar síðastliðinn, er i dag
borinn til hinztu hvílu.
Aðalsteinn heitinn, — eða
Steini eins og hann var venju-
lega nefndur, var einn af
þeim sem stofnuðu fyrstu
Pöntunarfélagsdeildina í
Skerjafirði 1934, isem telja
má upphafið að etofnun
Pöntunarfélags verkamanna.
— En það varð önnur meg-
inuppistaða í Kaupfélagi
Reykjavíkur ©g nágrennis,
er það var stofnað. Störf
hans í Pöntunarfélaginu
skulu ekki rakin hér, til þess
brestur kunnugleika, en víst
er að þeim málum þarf að
gera betri skil, meðan tími
er til. Því þau samtök eru
mjög merkur þáttur í þróun
samvinnusamtakanna í höf-
uðstaðnum, en þeim vann Að-
alsteinn heill og óskiptur til
æviloka.
Hann gerðist starfsmaður
Framhald á 11. síðu.
(iiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiniiiiiiiiiim iiiiuiiiimuiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiii
...... .....
BÆJÁRPOSTURIN'

• Misnotkun frímerkja
Á þriðjudagskvöldið skýrði
Þórður Björnsson, fulltrúi
sakadómara, frá niðurstöðum
rannsóknar frímerkjamálsins.
Mál þetta hefur að vonum
vakið mikla eftirtekt og um-
tal sökum þess geipiverðs, sem
frímerki þau, er þar um ræð-
ir, hafa verið seld á, en ein-
stök þeirra merkja munu
hafa verið seld á allt upp I 4
þúsund krónur stykkið. Eg
ætla ekki að gera þjófnaðar-
málið sjálft að umtalsefni
hér, en í tilefni af því langar
mig að drepa á eitt og annað
í sambandi við útgáfu og söfn.
un frimerkja. Eins og kunn-
ugt er voru frímerki fundin
upp á sinni tíð til þess að a.uð-
velda póstsamgöngur og koma
hentugu skipulagi á greiðslu
fyrir þá þjónustu, sem bréf-
burður veitir mönnum. Síðar
hugkvæmdist svo einhverjum,
sem haldinn var söfnunarár-
áttu, að fara að safna þessum
merkjum, og brátt urðu þau
mikil verzlunarvara og sérlega
hentugur gjaldmiðill til þess
að afla sér erlendra peninga.
Og eins og alltaf vill verða,
þar sem mikil hagnaðarvon er
í aðra hönd, hafa óhlutvandir
fjáraflamenn ekki skirrzt við
að hagnýta sér þessa fjár-
öflunarleið eins og framast
má verða og hafa jafnvel
stundum farið lengra en lög
leyfa, eins og raun varð á í
þetta skipti.
• Frímerkjaútgáfa og
frímerkjaverzlun
Frímerki fámennra þjóða
eins og íslendinga hafa löng-
um verið mjög eftirsótt og I
háu verði, sökum þess hve
upplag þeirra er lítið. Af
þessu hefur aftur leitt, að
þessar þjóðir hafa freistazt til
þess að gefa út ný og ný frí-
merki, bæði í tíma og ótíma,
ekki til þess að greiða frekar
fyrir póstsamgöngum eins og
upphaflegi tilgangurinn var,
heldur til þess að gera þau að
verzlunarvöru fyrir frímerkja-
safnara. Virðist sannarlega
tími til þess kominn, að póst-
stjómin fari að endurskoða af-
stöðu sína til þessarar út-
ungunarstarfsemi og hafi á
henni meiri hemil héreftir en
hingað til hefur verið. Er
ekki til ærið nóg af frímerkj-
um til þess að braska með,
þótt ekki sé verið að leita að
smáskítlegustu tilefnum til
þess að gefa út fleiri? Eða
ber- t.d. brýna nauðsyn til
þess að gefa út frímerkin,
sem nýlega var tilkynnt. að
ættu að koma á markaðinn
siðar í vetur?
• Er betta hollt?
Svo er það annað í sam-
bandj við frimerícjasöfnun.
Margir hafa haldið því fram,
að hún sé einstaklega holl
tómstundaiðja fyrir börn og
unglinga og m.a. mun Ælsku-
lýðsráð Reykjavíkur starf-
rækja á sínum vegum sérstaka
frímerkiaklúbba fyrir ung-
iinga. Er ekki hægt að finna
börnum einhverja nýtilegri
tómstundaiðju heldur en þá
að telja skæklana á gagns-
lausum bréfsneplum? Eða er
það svo sérstaklega hollt upp-
eldi, að temja börnum að
betla sér út frimerki í því
skyni, að gera þau sér síðar
að féþúfu? Vilja þeir svara,
sem sjá hollustuna I því upp-
eldi? J