Þjóðviljinn - 22.05.1960, Blaðsíða 6

6) — ÞJÓÐVILJINN — Sunnudagur 22. ma'í 1960
Sunnudagur 22. maí 1960 — ÞJÓÐVILJINN — (7
'• «*•*•*•••••♦***•**• *«#«••••*••• • r»« > •»«•-*•■• i.pi •• • M»» » H • •%#• *» *
n^mJiínsíí53fM^SiM®ffiæíi5nii|ái
Úterpfandl: Sámeiningarflokkur alþýðu — Sósíalistaflokkurinn. —
RitsUój-ar: Magnús Kjartansson (áb.), Magnús Torfi Ólafsson, Big-
uröur Guðmundsson. — Fréttaritstjórar: ívar H. Jónsson, Jón
Bjarnason. — Auglýsingastjóri: Guðgeir Magnússon. — Ritstjórn,
afgreiðsla auglýsingar, prentsmiðja: Skólavörðustíg 19. — Bíml
17-500 (5 línur). - Áskriftarverð kr. 45 á mán. - Lausasöluv. kr. 3.00.
PrentsmiðJa ÞJóðviljans.
Ráðherra að viðundri
1/iðbrögð hernámsblaðanna, og einkanlega
stjórnarblaðanna, við málalokunum á fundi
æðstu manna í París hafa verið ákaflega lær-
dómsrík. Blöðin hafa hneykslazt mjög á því að
forssetisráðherra Sovétríkjanna, Krústjoff, hafi
ekki tamið sér nægilega háttvisi og ekki sýnt
Eisenhower tilhlýðilega virðingu, og telja það
firn mikil að menn skuli ekki tigna golfspilar-
ann í Hvíta húsinu eins og guð. Þessar umræður
um „takt og tone“ hafa síðan orðið blöðunum til-
efni þess að fylla sig af þvílíkum hroða, herfi-
legum getsökum, fáránlegum aðdróttunum og
subbulegum fúkyrðum, að innvols sorpeyðingar-
stöðvarinnar er óspjallaður hreinleiki í saman-
burði við það- Það er ekki að undra þótt slíkum
mönnum verði tíðrætt um það að öðrum beri
að temja sér jómfrúlegan tepruskap í orðavali.

zxz.

Oroðinn í stjórnarblöðunum er raunar engin
*■ nýung, ekki heldur skammsýnar og fávísleg-
ar ályktanir blaðamannanna þar. Hins vegar er
ástæða til að vekja athygli á ummælum sem
Morgunblaðið hafði eftir Bjarna Benediktssyni
dómsmá iaráðherra 18. maí s.l. um atburðina í
París. Ráðherrann segir: „Fregnirnar af fram-
ferðir Krúsjeffs minna okkur ó atburði þá sem
tvívegis áður hafa hent. Fvrst 1914 kröfur og hót-
anir Austurríkismanna á hendur hinu serbneska
ríki og síðar hátterni Hitlers og Mussolinis 1938
og ’39. Þá eins og nú voru aðferðirnar til að
auðmýkja andstæðinginn látnar sitja í fyrirrúmi
fyrir málefnalegri lausn. . . Framkoma á borð
við þá, sem Krúsjeff viðhefur nú í -París, hefur
tvivegis hleypt af stað styrjöld og er því ekki
að undra, þótt menn séu nú svartsýnir“.
33Í
uo
xul
Kli
m
H!i
ílií
æ
p
iiz
ípi
— —,
SX.
fiíi
XX
Ijað er ekki neinn ábyrgðarlaus blaðamaður
sem skrifar þetta, heldur sjálfur Bjarni Bene-
diktsson, helzti sérfræðingur Sjálfstæðisflokks-
ins í utanríkismálum, sá maður sem fyrst og
fremst hefur mótað stefnu íslands út á við í hálf-
an annan áratug. Ummæli hans eru því dæmi
um það hvernig háttað sé þekkingu og dómgreind
stjórnarleiðtoganna á vettvangi alþjóðamála. Að
þessu sinnj skal ekki rætt um þær íáránlegu
sögulegu hliðstæður sem Bjarni velur í mál-
flutningi sínum, heldur vakin athygli á þeirri
niðurstöðu hans að nú sé aö koma stríð! Það
mun óhætt að fullyrða að í engu öðru landi ver-
aldar hefði ráðherra látið sér um munn fara svo
fíflsleg ummæli. Þekking og dómgreind Bjarna
Benediktssonar í alþjóðamálum virðist vera á
svipuðu stigi og afstaða fáfróðustu lesenda
verstu hasarblaða í heimi. En það eru ekki að-
eins þekking og dómgreind sem hér koma til;
ummæli hans sýna að honum er styrjöld efst í
hug; það eru þau málalok sem hann hefur að
leiðarljósi í öllum athöfnum sínum.
F’fcki þarf að leiða rök að því hversu háskalegt
það er að byggja utanríkisstefnu íslands á svo
ótraustum grunni dómgreindarleysis og þekk-
ingarskorts. Erlendir aðilar hafa óður notfært
sér þessar veilur og leikið á Bjarna Benedikts-
son eins og þurs; þannig lugu bandarískir ráða-
menn því að Bjarna 1951 að ný heimsstyrjöld
væri að skella á, og hann kallaði hernámið yfir
þjóð sína. Eflaust reyna þeir enn að nota tæki- j
færið, eftir að ráðherrann hefur gert sig opin- '
berlega að viðundri með mati sínu á alþjóða- j
málum. — m.
m

Fiskiðjuver
Múrmansk er fiskimanna-
bær. Héðan eru gerðir úf 250
togarar, stórir og smáir. 1
fyrra veiddi flotinn, um það
bil 600 þúsund tonn fiskjar.
Og nýlega setti áhöfn skip-
stjórans Efímofs mikið og
gott Múrmanskmet: þeir
veiddu tíu þúsund tonn á einu
ári.
Enda var það mitt fyrsta
verk að skreppa inn í fiskbúð
að horfa á ýsu, steinbít,. lúðu
og aðra hjartnæma fiska, —
því að í Moskvu sér maður
ekki annað en þorsk, karfa,
síld, já og svo vatnafiska.
Við komum í fiskiðjuver.
Þetta er heil borg, enda geta
þeir afkastað allt að 400
þúsund tonnum á ári. Hér
vinna 4000 manns, mest kon-
ur. Eg kom inn í hraðfrysti-
hús; kvenfólkið stóð við færi-
böndin og iðkaði leikfimi eft-
ir útvarpi. Hér voru þýzkar
flökunarvélar 'í gangi, en
samt allmikið flakað upp á
gamla móðinn. Þetta leit
mjög þokkalega út. Við kom-
um í niðursuðuverksmiðju,
sem framleiðir um 15 millj.
dósa á ári, — en aðrar
fimmtán milljónir koma
verksmiðjutogararnir með.
Merkilegt, hvað þeir gera
mikið að því að sjóða niður
ódýrar fisktegundir eins og
t.d. þorsk; baka þorskinn í
dósunum og hella svo tómat-
sósu yfir. Við komum á sölt-
unarpláss, þar voru smá-
þorskar og ýsa söltuð niður
í gríðarmiklar tunnur. Og við
komum í ágæta fabrikku, sem
framleiðir allskonar hálftil-
búna og altilbúna rétti handa
'bæjarbúum. Þar var okkur
boðið að bragða á framleiðsl-
unni: þar voru fiskibollur og
fiskisnúðar og fiskikökur og
fiskur í hlauDi og niðursuðu-
vörur og síld. og stolt staðar-
ins: reykt lúðp, og re.yktur
steinbítur. Þetta var stór-
kostleg veizla, einir þrjátíu
réttir. Osr lúðan reykta er
sannkölluð ódáinsfæða.
Ftið þér rauðmaera?
Þessi feita, góða, kald-
reykta lúða vakti margar
ljúfr.r minningar. Og ég
spurði hvort þeir veiddu ekki
rauðmaga hér um slóðir.
Jú, var svarað, það kemur
fyrir að hrognkelsi slæðist
með öðrum fiski. En við
hendum þeim, eða setjum í
fiskimél.
Þetta var lagleg andskot-
ans ágjöf. Henda rauðmaga
og grásleopu? Jú þeir skömm-
uðust sín ekkert fyrir svona
óhæfuverk, þetta væri svo
lélegur fiskur.
Lélegur fiskur, drottinn
minn. Eg hélt langa ræðu um
ágæti þessarar fisktegundar,
soðinnar, reyktrar og saltaðr-
ar. Viðstaddir hlustuðu
kurteislega, en hræddur er ég
um að þessi varnarræða hafi
ekki haft tilætluð áhrif.
Hinsvegar kom Fjodorof, rit-
stjóri fiskímannablaðsins dag.
inn eftir til mín með eintak
af blaði s.ínu, og var þar all-
mikil grein um hrognkelsin.
Þar sannaðist 'það sem hér
hafði verið sagt um fyrir-
litningu ipúrmanskra fyrir
þessum fiskj, nema hvað ein-
hverjir góðir. menn við Hvíta-
hafið hafa vit á þv'í að salta
grásleppu öðru hvoru. Enn-
fremur benti greinarhöfundur
á það, að reyktur rauðmagi
og grásleppuhrogn þættu
kóngafæða í ýmsum öðrum
löndum, og skoraði hann á
héraðsmenn að gefa þessum
fiski meiri gaum en verið
hefði.
Kannske hrognkelsin fái nú
að lokum uppreisn æru í
þessu landi.
Kjör
Forstöðumaður fiskiðjuvers
ins sagði, að undanfarin ár
hefðu þeir unnið úr 310—320
þúsund tonnum að meðaltali,
þ.e.a.s. — ekki haft full af-
köst. Og þar eð nú er mest
áherzla lögð á verksmiðjutog-
ara, sem fullvinna fiskinn á
veiðistað, þá er ekki hugs-
að til verulegra nýbygginga
á næstu árum. Helzta verk-
efnið að endurbæta það sem
íyrir er, Hér vinna 4000
Eftir Árna
Bergmann
manns eins og áður er greint.
Algengustu laun: 1100—1200
rúblur á mánuði fyrir utan
hina árlegu 10% viðbót, sem
áður er greint frá. Frá og
með fyrsta júlí þessa árs
verður tekinn upp sjö stunda
vinnudagur. Iðjuverið hefur
100 þús. fermetra af hús-
næði til umráða fyrir sitt
fólk. Það starfrækir þrjú
barnaheimili fyrir 320 börn
á aldrinum þriggja til sex ára
(um þau yngstu er borgar-
stjórninai skylt að sjá), en
þetta virðist hvergi nærri
nóg, a.m.k. á að notí. í.^kkuð
af tekjuafgangi síðasta árs
til að byggja á þessu ári
þrjú barnaheimili í viðbót,
með pláss fyrir 370 börn.
Fiskiðjuverið hefur aðgang
að hvíldarheimili í Adler við
Svartahaf, þar sem sólin skín
glaðast í landinu, og þar að
auki fengu í fyrra 300 manns
ókeypis sumarleyfisdvöl í
öðrum suðlægum héruðum.
Uott og vel.
Hvað á að veiða?
Við komum í heilmikla
Reykt lúða er stolt framleiðenda í Múrmansk.
hafrannsóknarstofnun. Sá
heitir Pokrovskí er veitir
henni forstöðu. Þeir hafa
auðvitað svipuð verkefni og
aðrar slikar stofnanir: rann-
srka lífsskilyrði hinna n.yt-
sömu fisktegunda, fylgjast
með fiskmagni, rannsaka
strauma, hafgróður, og svo
framvegis. Þeir hafa þrjú
rannsóknarskÍD. Eitt er
Sevastopól, nú statt við Ný-
fundnaland, annað er Túnets,
— fylgist nú með ferðum
þorsksins inn 'í iBarentshaf,
þriðja er Persei 2, nú við
ýsurannsóknir í Barentshafi.
Ennfremur hafa þeir við
rannsóknarstofnunina skipu-
lagt leiðangra niður í djúpið
á sérstaklega útbúnum kaf-
bát. Sérvérjanka, og sá ég
kvikmynd frá slíkum leið-
angri.
Eg spurði Pokrovskí for-
stöðumann, hvort hann teldi
fiskistofninn í hættu fyrir of-
veiði.
,,Ja“, svaraði hann, „það
eru sumir að tala um það, að
arkto-norski þorskstofninn sé
í einhverri hættu,. en
persónulega er ég stór-
efins um það. Að vísu
varð veiðin óvenju lítil 1956,
en hefur síðan farið vaxandi,
og aldrei höfum við veitt
jafn mikið og í fyrra. Eg
held ég satt að segja að aliar
tilraunir til að ákveða abso-
lút fiskmagn í siónum verði
aðeins til að villa mönnum
sýn. Þetta er afskaplega flók-
ið vandamál og alltof mörg-
um skilyrðum háð. Það eina
sem við igetum haft að leið-
arvísi í þessum efnum er
árangur veiðanna, aflinn. Og
það er mikið af fiski í sjón-
um“. —
Pokrovskí þessi er kjcrna-
karl að siá, virðist vera
töluvert í ha'in s">unnið. En
eitthvað fannst mér hann
tala léttúðlega um svo al-
varlegt mál. Sérstaklegp. ef
það er haft 'í huga, að það
þarf alltaf meiri tækni, full-
komnari útbúnað til að fá
sama afla. Og eitt er víst,
hvað sem sá karl segir:
sovézkir ætla ekki að auka
veiðina á sínum norðlægu
heimamiðum, líklega finnst
þeim að nóg hafi verið þjarm-
að Barentshafi. Þeir í Múr-
mansk ætla p.ð veiða 832 þús-
und tonn árið 1965 (veiða nú
600 þúsund tonn), og vitan-
lega þurfa þeir fleiri skip til
að geta þetta. Og allir nýjir
togarar, sem norðurflotinn
fær á bessum ■ tíma, verða
verksmiðiutógarar, sem geta
sótt á fiarlæg mið og fullunn-
ið úr fiskinum á staðnum.
Vel á minnzt: við sáum
eitt slíkt skip. Zhígúljevsk,
glæsilegasta skip, smíðað í
Þýzkalandi. Menn kannast við
slík skip: trollið tekið inn að
aftan, fiskinum rennt niður í
lítið hraðfrvstihús neðan
þilja, að útliti minna þau
frekar á miðlungs flutninga-
skip en togara. Verksmiðju-
togarinn var nýkominn i höfn,
hafði verið tvo og hálfan
mánuð við Nýfundnaland,
fvrst afhent móðurskipi 500
tonn af flökum, og kom nú
með fullfermi, 710 toinn, var
aflinn strax lestaður í kæli-
klefa og ekið suður. Hér er
92 manna áhöfn, þar af sex
knnur, ágætur aðbúnaður
bókasafn, p'íanó, mikið um
kvikmyndasýningar. Þv'í mið-
ur var ég sá rati að spyrja
ekki hvað þeir hefðu mörg
slík skip, — en eins og áð-
ur er sagt, þetta er framtíð-
in að dómi sovézkra.
Ástand og horfur
Eg hefi minnzt á það, að
í sjöáraplaninu er gert ráð
fyrir allmikilli aflaaukningu;
þeir í Múrmansk ætla að fara
upp í 832 þúsund tonn. Má
lesa um það í tímaritsgrein-
tim, að þessi aukning eigi
mest að verða á kostnað ýsu
og þorsks, en síldaraflinn
skuli aukast mun hægar.
Ástæða: eftirspum Sovétríkj-
anna eftir síld sé nú senn
Að skemmta
Dasur Siguiðaison: Milljóna-
ævintýrið. — 61 blaðsíða. —
Ileimski'ing'la, Keykjavík,
1960.
□
Milljónaævintýrið er stutt
bók og ástæðulaust .að fjöl-
yrða um hana. Hún greinist í
þrjá kafla- Hinrt fyrsti heitir
ÍPborgunardagur og geymir
fjóra litla þætti. Hinn síðasti
þeirra, Bernska, er bezta
éfnið í bókinni. Þvínæst koma
Krónur undan snjónum — og
eiga víst að heita 1 jóð; og að
lokum er Milljónaævintýrið,
áðrir fjórir smáþættir.
Vitasku’.d ber að líta á
þennan bækling sem skáld-
verk, þótt titilsíðan taki það
ekki fram; en hann er því
miður fjarskalega snauður að
skáldskap. Höfundurinn kemst
oft talsvert hvatlega að orði,
hann hefur nokkuð vaskan
penna; en honum er varnað
dýpri skáld’egrar skynjunar
enn sem komið er, og form-
þroski hans er á lirfustig-
inu. Um kverið giLIir raunar
sama orð og um fyrri bók
Dags: honum liggur ekki ríkt
á h.iarta að semja skáldskap.
Aðaláhugamál hans er enn
sem áður að segja eitthvað
krassandi. Honum tekst það
stundum, en annað veifið
nálgast mál hans sóðaskap.
Höfundur segir á aftari kápu-
síðu, að hann vilji „skrifa
um fólk og fyrir fólk. Ég
11P ^ 11! 111111111111111111111111111111111111111111IJ
fullnægt. Ekki veit ég nema
slík fullyrðing sé byggð á
einhverjum misskilningi, ég
held að væri dreifing síldar
betur skipulögð, hún tilreidd
á fjölbreyttari hátt, og svo
ef tækist að færa smásöluverð
niður. þá myndu sovézkir éta
alla síld heimsins.
Hvað mætti segja í stuttu
máli: Mér leizt heldur vel
á útgerð og fiskiðnað þar í
Múrmansk. Tækni virðisf, 'í
bezta lagi. þrifnaður góður.
Helztu yfirburðir yfir okkur:
sósíalist'sk skipulagning,
heildarst.iórn. I Múnnansk er
eitt stórt fiskið.juver sem
tekur á móti svipuðum afla
og öll okkar frystihús og
söltunarplön srmanlögð. Sam-
anber: í Keflavík eru líklega
ein fimm hraðfrystihús og
guð veit hvað margir síldar-
saltendur. Og það er líka
heildarstjórn á togaraflotan-
um, hægt að tr.yggja viðtæka
þjónustu móðurskipa, sem sjá
skipunum fyrir vistum og
kvikmyndum og flytja afla
þeirra heim. Allt þetta trvgg-
ir ibetri verkaskiptingu, betri
nýtingu framleiðslutækja: fisk-
iðjuverið vinnur sleitulaust
allt árið, togaramir eru sjald-
an í meiningarlausum sigling-
um. Afleiðingar: meiri af-
köst, minni framleiðslukostn-
aður.
sjálfum sér
vll segja lesandanum frá
ýmsu sem hann veit hálft í
hvoru en vogar ekki að gera
sér grein fyrir, gefa lionum
eitthvað sem hann getur
brúkað sér til hjálpræðis
hérnamegin. . . . Ská'dskapur
ætti að stuðla að gcðæri“. En
sannleikurinn er sá, að Dag-
ur Sigurðarson mælir þessi
orð ekki heldur í alvöru; rt-
störf hans eru fyrst og s.'ðast
dál'itið prívatbíó. Honum virð-
ist ekki sönn alvara með neitt
nema storka lesandanum, erta
liann og vera yfirleitt heldur
lúalegur. Hann getur sjálfur
skemmt sér við það um skeið,
en það kynni að reynast frem-
ur tómlegt ævistarf- Kannski
er ritmennska hans aðallega
æskuórar, sem eldast af.
Milljónaævintýrið hans stuðl-
ar m'nnsta kosti hvorki að
góðæri né illæri. Það stuðlar
að engu.
Kverið er prentað og unn-
ið í Hólum og snotur'ega úr
garði gert. Það er í lit’u og
eiukar viðfelldnu broti, í
góðu samræmi við þykktina.
Heimskringla hefur a’tso
minnzt þess að hún er for-
lag, en ekki búsáhaldaverzlun
— og sent manni bók, en ekki
potthlemm. Aðrar útgáfur
mættu hyggja að þessu for-
dæmi. B- B.
Af hveriu brjótast menn iim?
Steíán Júlíusson: Sólarhring-
m\ Skáldsaga. — 171 blaSsíð-
T’.r. — Bókaútgáfa Jlennin'í-
arsjóðs 1960.
□
Það er brotizt inn einhver-
staðar í Reykjavík á að gizka
aðra hverja nótt. Þar eru
unglingar oftast nær að verki,
enda er „vaxardi afbrota-
hneigð“ þieirra vinsælt um-
ræðuefni manna. Nú hefur
Stefán Júlíusson skrifað
ská’dsögu um fimmtán ára
p'lt sem brýzt inn í búðar-
skonsu og stelur — fyrstu
sósíölu söguna sem hér hefur
birzt í mörg ár, ef ég man
rétt. Stefán veit sem er að
innbrot er ekki einangraður
atburður, heldur liggja að
honum margvísleg rök, sam-
félagsleg ekki siður en per-
sónuleg; og þau rök vill hann
leiða fram í sögunni. Hún
hefst á yfirheyrslu yfir pilt-
inum, og sú yfirheyrsla stend-
ur langt fram eftir bókinni;
en inn á milli rifjar hann upp
fortíð sína: dvöl á bóndabæ
í Hvalfirði, kynni af stúlku
á líku reki og hann sjálfur;
það er brugðið upp myndum
frá heimili piltsins í bænum,
sagt frá kunningjum hans og
áfalli hans í ástinni. Þá er
allt ful’.komnað og innbrotið
á næsta leiti-
Sagan heitir Sólarhringur.
Nafnið merkir það eitt, að
hún gerist á 24 stundum, frá
morgni til morguns. Höfund-
ur heldur sem sagt í heiðri
hina fornu reglu um einingu
tímans; og því er ekki að
neita, að sagan er vel byggð,
sett saman af íþrótt. Skáldið
snýr umsvifalaust að efninu
þegar í fyrstu setningu, og á
skömmum tima leiðir hann
söguna til sennilegra lykta,
án vafninga og útúrdúra. At-
burðir sögunnar orka sann-
færandi á lesandann, nema
sú tiltekt stú'.kunnar að leggj-
ast með hálf fimmtugum
fituhlunki — þó aLirei nema
hann eigi peninga; og per-
sónulýsingarnar eru sann-
ferðugar — nema hvað gömlu
sj'stkinin í Hvalfirðinum eru
aðeins daufar glansmyndir.
Allir þeir partar sögunnar,
sem segja frá lieimili pilts-
ins og högum hans þar, eru
sér'ega trúverðugir; en hún
hefði þó orðið meira verk og'
haft almennara gildi, ef þjóð-
fé’.aginu að baki honum hefði
verið lýst til meiri fullnaðar.
En hvað um það: lesandinn
trúir þessari sögu, það sem
liún næ r.
Sum’r kaflar Sólarhrings
eru engu líkari en skilmerki-
legum lögregluprótókolli. En
höfundur g’eymir þó ekki, að
verk hans er skáldsaga; og
þessvegna lætur hann póesí-
una he’.dur ekki undir höfuð
leggjast. En ástalýsingar fara
honum ekki sérstaklega vel;
og það verður að segja um
söguna í heild, að henni er
áfátt um sjá’fan þann háa
skáldskap, sem gerir persón-
ur sterkar og örlög þeirra
átakanleg. Sólarhringur hefur
á sér sannindablæ, en hann
brestur h’na skáldlegu hafn-
ingu. Það er munurinn á ljós-
mynd eftir Pétur Thomsen og
málverki eftir Ásgrim Jóns-
son.
Sagan er rituð á Ijósu og
skýru máli, án sérstakrar feg-
urðar eða veglætis- Nokkurrar
hótfvndni gætir í fáeinum lýs-
ingum höfundar, eins og t.d.
að ein persónan talar varla
nema í gusum. Ein spurning
þessarar persónu kemur ,,í
skrækróma gusu“, á öðrum
stað pataði hún ,,og gusaðí
skrækróma“, og á þriðja stað
kom snurning „í reikulli
gusu“. Hver finnur púður i
svona lýsingum ?
Það er alvara í sögunni,
hún sýnir innilega samúð höf-
undar með ungu kyns’cðinni
og skining á vandamálum
hennar; og hún bendiFöðrum
skáldum á mikilsverð, en van-
rækt skáldskaparefni. En hnit-
miðun bvggingarinnar og
hófsemi stílsins, í víðri merk-
ingu, sýnir aukinn þroska
höfur.darins sjálfs. B. B.