Þjóðviljinn - 05.02.1961, Blaðsíða 7

n
hmiuivϚu
iððf ■trMfoi J’ %uSfíbvnanB
)■ — ÞJÓÐVILJINN — Sunnudagtir 5. febrúar 1961
pi^^^íBsÍKSMMSíæiEBi
HH

Sunnudagur 5.
Útgefandl: Samelnlngarflokkur alþýðu — Sósíalistaflokkurlnn. -
Hitstjórar: Magnús KJartansson (áb.). Magnús Torfi Ólafsson, Sig-
urður Guðmundsson. — Fréttaritstjórar: ívar H. Jónsson, Jón
BJarnason. — Auglýsingastjóri: Guðgeir Magrússon. — Ritstjórn.
afgreiðsla, auglýsingar, prentsmiðja: Skólavörðustíg 19. — Síml
17-500 (5 línur). - Askriftarverð kr. 45 á mán. - Lausasöluv. kr. 3.00.
Prentsmiðja Þjóðviljans.
i .•.«.v.yXv:-
'.v.-.v/.v.'.'.
Baiidalag ofbeldis og
hræsni, arðráns og
kúgunar
Á byrgðarmenn herstöðva á íslandi og dýrkendur
Atlanzhafsbandalagsins hafa verið dálítið feimn-
ÍÉE3 'ir vegna þess hve Santa Maria-málið hefur beint at
xr:
hygli heimsins að fasistastjórn Salazars í Portugal.
C~) En Portúgal er sem kunnugt er einn af hornsteinum
þessa hernaðarbandalags, og fasistastjórnin í Lissa-
ÍEp. bon er talin í þeim hópi prýðisvel hlutgeng að vernd
tÍE þessháttar lýðræðis og frelsis, sem Attanzhafsbanda-*

la
lagið á að tákna. Hins vegar er lítið skrifað um það
í íslenzk blöð hvernig hinn fasistiski einræðisherra í
Portúgal fer að því að vernda vestrænt lýðræði og
hugsjónir, mannhelgi og andlegt frelsi heima fyrir í
Portúgal, enda gæti þá svo farið að einhverjir sann-
jtj' trúaðir herstöðvasinnar og aðdáendur Atlanzhafs-
ES bandalagsins tækju að. efast um hinn skráða tilgang
ði þessa hernaðarbandalags. Með því að draga fjöður
yfir fasista- og illræðisstjórn í þessu ríki Atlanzhafs-
íiil bandalagsins er reynt að viðhalda skröksögunni um
bandalag þetta sem verndara frelsis og iýðræðis.
te' A ð vísu hafa margir fslendingar, sem létu óvandaða
stjórnmáiamenn telja sér trú um að þessi væri
f'p tilgangur Atlanzhafsbandalagsins, fengið hörð áföll og
•'þ stór og hefnzt fyrir trúgirni sína. Sú var tíðin að
Bjarni Benediktsson gerði sig að viðundri sem ís-
íih lenzkur utanríkisráðherra og hélt því fram að önnur
l'.'íi eins lýðræðisríki og þau er mynda Atlanzhafsbanda-
Íííi lagið myndu aldrei hefja árásarstríð. Þá strax var
ji'' honum bent á svo krasst dæmi, að Sameinuðu þjóð-
imar hefðu nýskeð orðið að dæma eitt þessara ríkja,
Holland, fyrir árásarstríð gegn Indónesíu. Og svo

»y- hefur sjónarspilið haldið áfram. Ríki Atlanzhafs-
m þandalagsins hafa hvert af öðru sýnt hvernig þau
hugsa sér „vestrænt lýðræði“,
„sjálfsákvörðunarrétt smáþjóða“,
„vestrænt frelsi“,
0.,.uWuuu , vernd smáþjóða".
ícíj Bandaríkin gerðu það. í Guatemala, Bretland í Malaja,
í Kenya, Bretar og Frakkar í Egyptalandi, Frakkar í
m Alsír, Belgir í Kongó. Varla mun til sá íslendingur að
mti
honum blandist hugur um að framkoma Atlanzhafs-
eíjl bandalagsríkjanna gagnvart þjóðum þesara landa hefur
jjíij miðast eingöngu við eiginhagsmuni, valdaaðstöðu, arð-
IjgJ ránsaðstöðu. Stuðningurinn við hinar óþokkalegu blóð-
íHít stokknu leppstjórnir Bandaríkjanna í Suður-Kóreu, Suð-
öíj ur-Vietnam, Menderes tyrkneska, Franco á Spáni Sal-
rm azar í Portúgal hafa verið eins og sýnikennsla öllum
M*í
r.t( þjoðum heims á haldleysi þeirra v.'gorða sem att hafa
xss
8
ií
að skreyta Atlanzhafsbandalagið og aðalíorvígismenn
þess.
i!
iir
.i*1
*
tTTt
ua
sinum«
isbbað við Eðvarð Sigorðsson um kosningsúrslitin í Dagsbrún
Kosningaúrslitin í Dagsbrún um ^íðustu helgi; svarið sem Dagsbrúnarmenn veittu þar við hin-
um hrokaíulla gikkshætti atvinnurekenda, var hvarvetna umræðueíni í síðustu viku. Úrslitin voru launþegum hvarvetna ó-
blandið íagnaðareíni, en ullu hinsvegar nokkurri ógleði í ríkisstjórnarherbúðunum og sýndu a.m.k. hinum
gætnari mönnum þar í sveit að íslandi mun seint verða stjórnað með hrokanum og hnútasvipunni einum saman.
Hafi einhver liaLlið að hinn
nýkjörni formaður i Dagsbrún
hefði ekkert annað að gera
en að flatmaga í formanns-
stólnum og taka á rnóti heilla-
óskum með sælubros á vör,
þá er þar um misskilning að
ræða. Frá morgni til kvölds
síðustu viku var tíma hans
skipt milli óhjákvæmilegra,
aðkallandi starfa, svo það var
ekki fyrr en á föstudagsmorg-
un að loks kom að óráðstaf-
aðri stund og hægt var að
plaga hann með spurningum.
— Segðu mér, Eðvarð,
komu úrslitin þér á óvænt eða
áttirðu von á þeim svona?
— Að nokkru leyti voru
þau óvænt, svarar Eðvarð. Að
vísu vorum við vissir um að
A-listinn myndi fá hærri at-
kæðatölu en áður, en ég átti
persónulega ekki von á að
hún yrði svona há.
— Hvað veldur þiessari
aukningu ?
— Hún byggist fyrst. og
fremst á því að kosninga-
þátttakan var mun meiri nú
en verið hefur. Nú kusu 250
fleiri félagsmenn en í janúar
í fyrra og A-listinn fær nær
alla þá aukningu. Áhugi
manna fyrir kosningunum
kom berlega í ljós strax, því
að alveg frá því þær hófust
á Iaugardag og fram á kvöld
var látlaus straumur og biö-
raðir við kjördeildir, og áber-
andi var live margir félags-
menn komu beint af vinnu-
stöðvunum til að kjósa á laug-
ardaginn. Á laugardaginn
komu á þriðja hundrað fleiri
en á laugardaginn í fyrra,

g íslendingar hafa sjólfir fengið sérstaka kennslu-
stund í ,,hugsjónum“ Atlanzhafsbandalagsins:
Hemaðarárás bandalagsríkisins Bretlands inn í land-
helgi íslands og kúguartilraunir þess og annarra ríkja
Atlanzhafsbandalgafins í Indhelsismálinu- Þó aðrar
þjóðir hafi verið enn grálegar leiknar af hernaðar-
£|’m bandalagi þessu, kemur einnig fram í framferðinu
gagnvart íslendingum eðli Atlanzhafsbandalagsins:
JgJ Grímulaust, nakið, siðlaust ofbeldi vopnavalds, skipu-
’uj lagt í þjónustu yfirgangs og arðráns. Enda mun flest-
Iv um íslendingum nú orðið flökurt við þá tilhugsun að
S ísland sé í hernaðarbandalagi við árásarríkið Bret-
land. Meginþorri íslenzku þjóðarinnar yrði áreiðan-
S lega þeirri stundu fegnastur að þeim skrípaleik yrði
S hætt.
aftur á mót.i var kösningin'á
sunnuiiaginn svipuð og í
fyrra.
— Hvað veldur þessum
aukna áhuga?
— Það er ekki að efast um
hvað veldur honum; verká-
menn skildu vel að þessi
kosning hlaut að verða einn
liðurinn í kjarabaráltunni og
menn höfðu fullan hug á að
s-ýna að þeir stæðu á bak við
].'Br kröfur er þeir höfðu sett
fram, og kosningarnar óhjá-
kvæmilega hlutu að snúast
um.
— Hvað segir þú um allan
kjaftháttinn og upphrópanir
andstæðinganna ?
— Málefnaleysi þessara
manna er að verða meir óg
meir áberandi og ekki hægt
að segja að þeir hafi komið
fram með nein jákvæð mál
eða félagslégá gaghrýni á
störfum stjórnarinnar í Dags-
'brún.
Tvennt er áberandi í áróðri
þeirra. Hinar sífelldu upp-
hrópanir þeirra um að við-
haft sé ofbeldi, falsanir og
rangindi, sem bezt kom fram
í málgögnum þeirra þar sem
Dagsbrúnarstjórnin liefur
þráfaldlega verið eökuð um
að halda hundruðum andstæð-
inga sinna utan félagsins og
án réttinda. Þetta eru vitan-
lega herfilegustu ósannindi
enda reyndu þeir eklti í kosn-
ingunum a.ð bemla á neina
misfeílu né gerðu nokkra til-
raun til að kæra eian einasta
mann inn á kjörskrá, eins og
þó hefði verið ij lófa lagið ef
aðeins einn maður hefði ver-
ið ofbekli beittur, hvað þá
heldur hundruð mamia, eins
og þessir menn vilja vera láta
í blöðum sínum.
Svo la.ngt gekk þessi áróð-
ur að það var talin óhæfa að
kjörskrá Dagsbrúnar skyldi
vera í stafrófsröð (!!) en
ekki e.ftir einhverju kosn-
ingakerfi, einhverjum öðrum
hugmyndum, — sem enginn
veit víst- hvernig ætti að vera.
Ég veit engin dæmi um kjör-
skrá sem ekki er í stafrófs-
röð.
Auðvitað er kjörskrá Dags-
brúnar, eins og allra félaga
sem vanda ti'l kjörskrár sinn-
ar, í stafrófsröð með félags-
númeri, heimilisfangi og fæð-
ingardegi og ári viðkomandi
félagsmanns. —- Þetta sýnir
hve langt er seilzt til áróð-
ursefna.
— En ekki taka nú Dags-
brúnarmenn neitt mark á
'þessum kjafthætti?
— Nei, þessari upphróp-
anaherferð um falsanir er
ekki beitt gegn Dagsbrún
einni heldur ölium félögum
undir vinstri forustu.
Þetta hefur aðallega tvenn-
an tilgang. I fvrsta lagi þann,
að stjórnarflokkunum og ekki
sízt Morgunblaðinu er það
mikil nauðsyn að geta komið
þvi inn hjá almenningi að
fylgisleysi þeirra í þessum fé-
lögum stafi af annarri ástæðú,
þeir eigi þar nóg fylgi en
þessir voðalegu „kommúnistar“
komi í veg fyrir að það komi
í ljós. Þessar upphrópanir
þeirra eru til að skýla nekt
sinni í augum almennings —
og þi fyrst og fremst í aug-
um Jieirra sem standa utan
félaganna, sem koslð er í.
Táknrænt er að skjólstæð-
ingar Jæssara flokka og blaða,
forsvarsmenn B—listans í
Dagsbrún, Jón Hjáimarssjon
Eðvarð Signrðsson;
og Jóhann Sigurðsson, voru
sjálfir nppvMr að því á sJ.
hausti 5 Alþýðusambands-
kosningunnm, að leggja fram
falsaði undirskriftalista, eins
og alþjóð var þá gert heyrum-
kunnugt,
í öðru lagi, og kannski ekki
veigamin.nst þá hefur þetta
þann tilgeng a.ð sverta verka-
lýðssamtöMn í heild í auguiM'
almenn'ngs t'! þe®s að undir-
búa jarðveglnn fvrir beina of-
beldisíhlutun um innri mál fé-
laganna.
Við vitum að atvinnurek-
endur, hverra sverð og sltjöld-
ur Sjálfstæðisfloklíurinn er,
hafa oftsiimis á undanförnum
árum, efcki sízt. nú upp á síð-
kastið, gert háværar kröfur
um að a.tliafiiafrelsi verkalýðs-
samtakanna yrði stórlega
skert, og þá alveg sérstak-
lega frelsi heirra til að ge‘:a
beitt ssmtökum sínum til að
geta komið fram réttlátum
kjarabótum.
febrúar 1961 — ÞJÓÐVILJINN — (7
'■■■ 'I . /XILJ’•
— Já, hvað er af kjaramál-
unum að segja?
— Það er búið að kynna
kröfur Da’gsbrúnar og anþ-
arra verkalýðsfélpga s|o
óþarft ætti að vera að rifja
þær upp, og kosningaúrslitin
sýna, það sem allir hefðu
raunar getað sagt sér fyrir-
fram, að það er mikil nauð-
syn og ákveðinn. vilji verka-
manna að fá lagfæringu á
kjörum sínum. Þetta á að
sjálfsögðu við um alla verka-
menn og fer ekkert eftir
pclitískum skoðunum.
— En hvað er að frétta af
samningaviðræðunum ?
— Enn hafa ekki neinar
samningaviðræður farið fram,
aðeins einn fundur verið hald-
inn, en við vcnumst að sjálf-
sögðu eft'r því að vera boð-
aðir til áframhaldandi funda.
—■ Iívað veldur liinum
hrokafulla gikkshætti at-
vinnurekenda í svörum undan-
farið ?
— Því er fjótsvarað. Það
er tvennl. sem gefur þeim
kjark til þess. Þeir skáka r
skjó’i ríkisstjórnarinnar og"
stefnu hennar, en stefna r'k-
isstjórnarinrar byggist á
kjaraskerðingu sem þegar er
komin fram og sífelít, auk-
inni skerðingu sein hlýtur að
koma fram í því að vcrðlag
getur lrekkað óhindrað, og
ger'r það, en liaupinu á að
halda föstu.
Hver heilvita maður hlýtur
að siá að svona et jómar-
dæmd og getur þar af leið-
andi okki orðið neitt skjól
fvrTr atvinnurekendur.
I öðru lagi treystu atvinnu-
rekendur því að eiga nægi-
lova, rrorga menn innan
verká I vð.sh reyf inga rinnar
ptáifrar til að torvelda bar-
áttu fólaganna. Dagsbrúnar-
Framhald á 10. síðu.

Kíroff.stræti í Bakú.

Bakú er komið af bat-kúbe,
sem þýðir Vindabæli, og er
það réttnefni, því hér er rok
240 daga ársins. Bakú er
höfuðborg Azerbadsjan og
fjórða stærsta borg Sovctríkj-
anna, — heilsaði ekki alls
fyrir löngu uppá milljónasta
íbúa sinn. Borgin stendur á
skaganum Apséron, sem er
mjög eyðilegur og gróðurlaus,
því hér rignir hérumbil al-
drei. Aftur á móti fær borg-
in meir en nóg af sólskini.
Eini skógurinn um þessar
slóðlr er skógur olíuturna.
Þeir standa um mikinn hluta
þessa sólbrennda skaga cg
langt útí sjó sumstaðar.
I Bakú eins og í öðrum
austurlandaborgum mætast
tvennir tímar og margar
þjcðir. I nýjum borgarhverf-
urn r.'sa allhá hús við breið-
ar götur, þar sem planlað
hefur verið trjám þrátt fyrir
allan vatnsskort. Þetta eru
þægileg og menningarleg
hverfi, en án veru'egra til-
þrifa í byggingarlist. Þó hef-
ur hér verið reist barnaleik-
hús og hafizt handa um kvik-
myndahús, sem eru með því
nýtízkulegasta sem ég hef séð
í Scvétríkjunum. í miðborg-
imri standa eldri stórhýsi,
stjórnarbyggingar, l.eikhús,
margt byggt í hálfþjóðlegum
skrautstíl. Þar er lika það
borgarhverfi sem skemmti-
legast er fyrir túrista, en
hvað lélegast til íbúðar : gamli
bærinn — alausturlenzkt
hverfi innan fornra múra frá
fimmtándu eða sextándu öld.
I gamla bænum eru gamlar
perlur byggingarlistar lands-
ins, — hallir isjirvansjeikanna,
turnar bænahúsanna. Göturn-
ar eru þröngar, krókóttar og
mjög ævintýralegar. Þar eru
mörg hrörleg hús, lítil með
flötu þaki. Á hærri húsum
eru miklar svalir meðfram
allri framhliðinni, þar sitja
menn óg anda að sér kvöld-
sva’anum. Um þessar þröngu
göíur hlaupa móeyg börn í
mesta grardaleysi, því hér er
várla pláss fyrir bifreiðar. Á
tröppunum sitja skorpnar
kerlingar og masa þindarlaust
rétt eins og tíminn væri ekki
til. Hér hleypur líka um
óskiljanlegasti þjóðflokkur
heimsins, sígaunar, með ber-
fætta og dásamlega fallega
krakka í eft.irdragi. Þar spás-
sérar liópur vasklegra arm-
enskra stráka, stórnefjaðra og
yfirskeggjaðra. Og þarna
gengur azerbadsjönsk stúlka
með langar fléttur og létt eins
og fugl, -— augabrýr hennar
voru sem spenntur bogi, aug-
un líkust. vlnskálum, nefið —
indverskri hnetu og húðin —
pappír frá Samarkand. Með
öðrum orðum : hún er endur-
borin kóngsdóttir, Perí-
khanúm úr ævintýrinu um
Kel-Gasan.
En yfir þessu hverfi gnæf-
ir Stúlkut.urninn, Giz galasi,
tuttugu cg átta metra hár,
reistur á tólftu öld. Turnar
Azerbadsjans eiga sér flestir
einhverja átakanlega þjóð-
sögu. 1 þeim hafa jötnar og
khanar geymt, góðar og fagr-
ar stúlkur, sem sitja þar í
myrkri og gráta í gullfat, þar
til hetjan unga kemur og
snarar þrjótunum svo hart til
jarðar, að beinin stökkva um
víða veröld og finnast. aldrei
síðan. I Stúlkuturninum í
Bakú geymir khaninn dóttur
sína undurfr'ða, sem liann
vildi taka sér til konu þvert
ofan í lög Al'lha og manna.
Og í örvæntin.gu sinni henti
dóttirin sér ofan af turninum
í hafið, — rétt áður en ungi
maðurinn, sem hún elskaði,
brytist upp og frelsaði hana.
Þetta var mjög sorgleg saga.
Giz galasi st.endur nú
spottakorn uppi í landi, því
hafið hefur minnkað síðan
hann var reistur. Nú liggnr
þar -fram hjá breið strand-
gata með trjám til beggja
handa. Þar er gott að spáss-
éra á kvöldin og horfa. á segl-
bátana á flóanum.
unum vex hið hvíta gull —
baðmullin, úr jörðu má fá
járn, eir, olíiu og margt annað.
íbúar landslns voru þó jafnan
sárafátækir, ■— ófrjálsir og
skattpúndir bændur. I lok nítj-
ándu aldar hófst rnikil olíu-
vinns’a á Apséronskaga.
Þangað streymdu verkamenn
af öllum þjóðernum Rússa-
veUis og nissneskt og erlent
fjármagn. Borgin ' Bakú óx
risaskrefum, árið 1897 taldi
hún 112 þúsund íbúa, árið
1905 206 þúsund.
Þessi hraðvaxandi o’íubær
var með verstu borgum í
heimi. Hún var . skólalaus,
sorpleiðslulaus, svctil vatns-
laus, göturnar voru eitt svað
þar sem saman blandaðist
skólp, rusl, olíudreggjcyr, sót,
— hér voru allt og allir skít-
ugir, jafnvel hv'itar gæsir
voru hér svartar. Læknirinn.
Faiuberg komst að þeirri nið-
urstöðu, að götur verka-
mannahverfanna í Bakú væru
bakieriuríkasta svæði jarðar-
innar. Rithöfundurinn Gorkí
kom liing-að og hefur lýst
borginni á svofelldan hátt:
Framhald á 10. síðu.
Azerbadsjan
auðugt land.
fjallahéruðum
er
I
vex
sérstaklega
frjósömum
allt þiað
sem menn vilja rækta, á slétt-
fjórða grein
S! jórnarráðshöllin í Bakú, byggð í hálfþjóðlegum skrautstíl.
j